Ondoa Moshi Unaoua
TAKWIMU zinatia wasiwasi: Watu watatu hufa nyumbani mwao kila dakika, kila siku. Kisababishi ni moshi.
Moshi wa aina gani? Moshi ambao huenda ukatokana na samadi kavu, mbao zilizooza, matawi, nyasi, au mabaki ya mimea. Gazeti The Kathmandu Post la Nepal linaripoti kwamba thuluthi ya watu ulimwenguni, zaidi ya watu bilioni mbili, hutumia vitu hivyo kupika na kupasha nyumba joto. Mara nyingi, vitu hivyo hutumiwa na maskini.
Kwa kusikitisha, vitu hivyo vinapochomwa, hutokeza gesi zenye sumu. Kwa hiyo, ni nini kinachoweza kufanywa? Shirika la Intermediate Technology Development Group (ITDG), linalowasaidia watu katika nchi nyingi kuboresha maisha yao linasema: “Ni rahisi sana kusuluhisha tatizo la uchafuzi wa hewa ndani ya nyumba: ama uzuie moshi usiingie ndani ya nyumba au uuondoe.”
Dokezo la kwanza ni kupikia nje. Hata hivyo, namna gani ikiwa haiwezekani au jambo hilo halipendezi? Shirika la ITDG linapendekeza uboreshe sehemu za kupitishia hewa. Kuna njia mbili za kufanya hivyo—kutoboa mashimo ukutani karibu na paa (wavu wa waya utazuia wanyama wadogo) na kuweka madirisha (madirisha ya mbao yatazuia watu wasitazame ndani). Jambo hilo hufanya hewa izunguke na kutoa moshi nje. Hata hivyo, kutoboa mashimo ukutani hakufai ikiwa moto unawashwa ili kupasha chumba joto, kwa hiyo, njia nyingine rahisi inaweza kutumiwa.
Shirika la ITDG linasema kwamba njia bora na inayopendekezwa ni kutumia mabomba ya kutolea moshi. Mabomba hayo yanaweza kutengenezwa bila gharama kubwa kwa kutumia mabati au hata matofali na udongo. Mabomba hayo makubwa huwekwa juu ya moto nayo hutoa moshi nje kupitia paa. Wataalamu wanasema kwamba sehemu za kuingizia hewa zinapowekwa karibu na paa na mabomba ya kutolea moshi yanapotumiwa, hewa zenye sumu ndani ya nyumba hupunguzwa kwa asilimia 80 hivi. Watu wanaotumia mabomba ya kutolea moshi husema kwamba wamekuwa na afya bora zaidi, wamekuwa safi zaidi, wanaweza kufanya kazi nyingi zaidi, na wanafurahia kuwa nyumbani. Hilo linaonyesha wazi kwamba jambo rahisi sana linaweza kuboresha maisha.
[Picha katika ukurasa wa 14]
Jiko lililo ndani ya nyumba nchini Kenya lenye bomba la kutolea moshi, mianya mikubwa na madirisha
[Hisani]
Dr. Nigel Bruce/www.itdg.org