Stevan Stanković, mfanyakazi wa reli, kutoka Serbia, alikuwa tayari kuwasaidia akina ndugu bila kujali malezi yao. Bila kujali hatari, Stevan alikubali kazi ya kupeleka vitabu kwa siri kutoka Kroatia mpaka nchi ya Serbia iliyokuwa chini ya ulinzi wa wanajeshi. Siku moja polisi waligundua vitabu katika sanduku alilobeba. Walitaka kujua vitabu hivyo vilitoka wapi. Hata hivyo, Stevan alikuwa mshikamanifu kwa ndugu zake, akakataa kuwapa habari hiyo. Polisi walimtia gerezani ili wamhoji halafu wakampeleka kwenye kambi ya mateso ya Jasenovac iliyo karibu. Ndugu yetu mwaminifu aliuawa katika kambi hiyo ambayo ilijulikana sana kwa sababu ya ukatili.

Mihovil Balković, ndugu mwenye busara na mwenye ubunifu, alikuwa fundi wa mabomba huko Kroatia katika nyakati hizo zenye taabu. Zaidi ya kufanya kazi yake, aliwatembelea akina ndugu ili kuwatia moyo na kuwapelekea vitabu. Mjukuu wake anasema hivi: “Pindi moja, alipata habari kwamba gari-moshi ambalo alikuwa amepanda lingekaguliwa katika mji unaofuata. Kwa hiyo, badala ya kushuka katika kituo alichotaka, alishuka katika kituo kilichotangulia. Mji wote ulizingirwa na seng’enge lakini alipata kijia katika shamba la mizabibu. Alibeba vitabu katika mfuko wake wa mgongoni, akaweka chupa mbili za pombe ya kienyeji (rakija) katika sehemu ya juu ya mfuko pamoja na mboga chache. Alipokuwa akitembea polepole katika shamba hilo la mizabibu, alipita handaki moja na kwa ghafula mwanajeshi mmoja akasema kwa sauti kubwa: ‘Simama! Wewe ni nani?’ Alipokaribia, mwanajeshi mmoja alimuuliza, ‘Umebeba nini?’

“‘Unga kidogo, maharagwe, na viazi vichache,’ akajibu.

“Alipoulizwa chupa alizobeba zilikuwa na nini, alisema, ‘Nusa na hata unaweza kuonja.’

“Mwanajeshi huyo alipoonja, Mihovil alisema, ‘Hii ni chupa yako, mwanangu, na iliyobaki ni yangu.’

“Kwa kuwa wanajeshi hao walitosheka na jibu lake na pombe ya rakija, wakasema, ‘Mzee, unaweza kwenda!’

Mjukuu wa Mihovil anamalizia hivi: “Kwa hiyo, vitabu vilifika bila tatizo.”

Bila shaka, Mihovil alikuwa jasiri. Alisafiri katika maeneo yaliyomilikiwa na wanajeshi wa pande mbili zilizopigana. Nyakati nyingine, Mihovil alikutana uso kwa uso na wanajeshi waliounga mkono Ukomunisti; na nyakati nyingine, alikutana na wanajeshi Wafashisti wa Ustašea au wanajeshi waasi wa Četnik. Badala ya kuogopa, alitumia nafasi hizo kutoa ushahidi na kuwaeleza kuhusu tumaini la wakati ujao ambalo linazungumziwa katika Biblia. Alihitaji ujasiri mkubwa sana kwa sababu sikuzote Mashahidi walikabili hatari ya kuuawa. Alikamatwa mara nyingi, akahojiwa, na kufungwa gerezani.

Vita vilipokaribia kwisha, usiku wa Novemba 9, 1944, wanajeshi Wakomunisti walivamia nyumba ya Mihovil, wakachukua vitabu, na kumkamata Mihovil. Inasikitisha kwamba Mihovil hakurudi tena. Baadaye iliripotiwa kwamba alikatwa kichwa.

ALIKUWA MWAMINIFU MPAKA MWISHO

Lestan Fabijan, mjenzi wa nyumba kutoka Zagreb, aliwafundisha kweli Ivan Sever, Franjo Dreven, na Filip Huzek-Gumbazir. Wote walibatizwa katika muda wa miezi sita wakaanza kuhubiri na kufanya mikutano. Jioni ya Januari 15, 1943, wanajeshi waliokuwa wakilinda doria walifika kwenye nyumba ya Ivan Sever na kumkamata pamoja na Franjo Dreven na ndugu mwingine, Filip Ilić. Walipekua nyumba yake wakachukua vitabu vyote, na kuwakamata ndugu hao.

Lestan alipata habari kwamba walikuwa wamekamatwa, kwa hiyo akaenda pamoja na Filip Huzek-Gumbazir kumfariji mama na dada ya Franjo. Hata hivyo, wanajeshi Wakomunisti walisikia kuhusu ziara yao, wakawakamata Lestan na Filip. Ndugu hao watano walieleza wakitumia Biblia kwamba walimtumikia Yehova peke yake na kwamba wao ni askari-jeshi wa Kristo. Walihukumiwa kifo kwa sababu wote walikataa kuchukua silaha na kupigana katika vita. Basi, walishikwa mateka.

Usiku mmoja ndugu hao watano waliamshwa usingizini, wakavuliwa nguo zote, na kupelekwa msituni. Walipokuwa wakitembea, walipewa nafasi ya kubadili maoni yao. Wanajeshi walijaribu kuvunja azimio la ndugu hao kwa kuwashawishi wakitumia upendo wao kwa familia zao. Walizungumza kuhusu mke mjamzito wa Filip Huzek-Gumbazir na watoto wake wanne. Aliwajibu kwamba alikuwa na hakika kabisa kwamba Yehova angewatunza. Franjo Dreven hakuwa na mke wala watoto, kwa hiyo, walimuuliza ni nani ambaye angemtunza mama yake na dada yake.

Walipofika, wanajeshi hao waliwaagiza ndugu hao wasimame katika baridi kali sana. Kisha wakaanza kuwaua. Kwanza, walimpiga risasi Filip Huzek-Gumbazir. Halafu wanajeshi walingoja na kuwauliza wale wengine ikiwa walitaka kubadili msimamo wao. Hata hivyo, ndugu hao walikuwa wameazimia kubaki thabiti. Kwa hiyo, wanajeshi hao walimuua Franjo, halafu Ivan, kisha Lestan. Mwishowe, Filip Ilić, aliyekuwa amebaki, alilegeza msimamo wake akakubali kujiunga na hao wanajeshi. Hata hivyo, miezi mitatu baadaye, alirudi nyumbani akiwa mgonjwa na kusimulia yaliyotendeka. Alijaribu kuokoa uhai wake kwa kulegeza msimamo wake lakini akafa ghafula kwa sababu ya ugonjwa.

Huko Slovenia, ndugu na dada zetu wengi waliteswa. Kwa mfano, Franc Drozg, fundi wa vifaa vya chuma mwenye umri wa miaka 38, alikataa kushiriki katika vita. Kwa hiyo, wanajeshi Wanazi walimuua huko Maribor mnamo Juni 8, 1942. Watu fulani walioshuhudia wanasema kwamba kabla hajapigwa risasi alivishwa shingoni ishara yenye maneno “Mimi si sehemu ya ulimwengu huu.” (Yoh. 17:14) Imani yake yenye nguvu inathibitishwa na barua aliyoandika dakika chache kabla ya kuuawa, alisema hivi: “Rafiki mpendwa! Rupert, leo nilihukumiwa kifo. Usiomboleze kwa ajili yangu. Ninakutumia salamu zangu za upendo pamoja na wote walio nyumbani. Tutaonana katika Ufalme wa Mungu.”

Huko Slovenia, ndugu na dada zetu wengi waliteswa. Kwa mfano, Franc Drozg, fundi wa vifaa vya chuma mwenye umri wa miaka 38, alikataa kushiriki katika vita. Kwa hiyo, wanajeshi Wanazi walimuua huko Maribor mnamo Juni 8, 1942. Watu fulani walioshuhudia wanasema kwamba kabla hajapigwa risasi alivishwa shingoni ishara yenye maneno “Mimi si sehemu ya ulimwengu huu.” (Yoh. 17:14) Imani yake yenye nguvu inathibitishwa na barua aliyoandika dakika chache kabla ya kuuawa, alisema hivi: “Rafiki mpendwa! Rupert, leo nilihukumiwa kifo. Usiomboleze kwa ajili yangu. Ninakutumia salamu zangu za upendo pamoja na wote walio nyumbani. Tutaonana katika Ufalme wa Mungu.”

[Picha katika ukurasa wa 168]

Franc Drozg, na nakala ya barua yake