Guerra ga̱jma̱a̱ dí nuxmijná xa̱bu̱ naʼni rí xúgiáanʼ mumíníiʼ
“Asndu nákhá nirígá Raga̱jma̱ Guerra náa Xúgíʼ Numbaaʼ ni̱jkha̱ rajoo itháan dí nagiʼdu̱u̱n, ga̱jma̱a̱ mbá 2,000 millones xa̱bu̱ kúwá náa xuajen rí nagiʼdu̱u̱n”.
Amina Mohammed, bi̱ nambáyúu secretaria general de las Naciones Unidas, 26 ñajunʼ gu̱nʼ enero tsiguʼ 2023.
Asndu náa xuajen rí nda̱a̱ gamíi, ma̱ndoo maʼga̱nú marigá guerra ga̱jma̱a̱ magi̱ʼdu̱u̱n xa̱bu̱. Ma̱ngaa asndu xa̱bu̱ bi̱ kúwá mitsínguánʼ náa na̱nguá rígá guerra ma̱ndoo mumíníiʼ. Maski ajndu naguámbá mbá guerra mú narígá dí kaʼníí naʼni mumíníiʼ xa̱bu̱. Guʼyáá tikhu xkri̱da:
Nda̱a̱ ganitsu. Xa̱bu̱ bi̱ nuñajunʼ náa Programa Mundial de Alimentos, nuthi dí “mbá dí naʼni marigá itháan ewiʼ nindxu̱u̱ dí nuxmijná xa̱bu̱, mbá 70% xa̱bu̱ bi̱ kúwá náa xúgíʼ numbaaʼ na̱nguá guáʼdáá dí muphu numuu dí kúwá náa xuajen dí rígá guerra ga̱jma̱a̱ náa nuxmijná”.
Narígá nandii ga̱jma̱a̱ depresión. Dí maraxtaa náa gamíi marigá guerra, ga̱jma̱a̱ rí na̱nguá xtaa tsímáá naʼni dí maxmiéjuaanʼ ga̱jma̱a̱ naʼni maraxtaa ngíná. Bi̱ kúwá náa xuajen rí na̱gi̱ʼdu̱u̱n xa̱bu̱, gamíi dí magawúúnʼ, mú raʼkháa i̱ndó rúʼko̱ ma̱ngaa ma̱ndoo maʼniún nandii xóo depresión. Phú migíná dí náa xuajen rúʼko̱ nda̱a̱ náa mu̱ni̱ tanamijná.
Nagún náa i̱ʼwáʼ xuajen. Bi̱ nuñajunʼ náa Alto Comisionado de las Naciones Unidas para los Refugiados nuthi rí nákhá septiembre tsiguʼ 2023, itháan dí 114 millones xa̱bu̱ bi̱ kúwá náa xúgíʼ numbaaʼ ndiyóoʼ muniña̱a̱ʼ guʼwún. Dí itháán naʼni dí magún i̱mba̱ níʼkhá nindxu̱u̱ dí narígá guerra ga̱jma̱a̱ dí nuxmijná xa̱bu̱.
Nda̱a̱ mbújkha̱a̱. Índo̱ narígá guerra naʼni mingíjyúuʼ maraʼdáá mbújkha̱a̱ numuu rí xúgíʼ natu̱jxu̱u̱ numuu. Xa̱bu̱ xuajen numíníiʼ numuu rí xa̱bu̱ ñajunʼ najmún mbújkha̱a̱ mu mumbañún soldados raʼkháa mu majmaa náa guʼwá thana o náa escuela ga̱jma̱a̱ ra̱ʼkhá tháán mba̱a̱ mbújkha̱a̱ ejmaa mu maguma májáanʼ dí naguámbáa.
Naguma gachíí dí rígá náa ku̱ba̱ʼ. Xa̱bu̱ numíníiʼ índo̱ naguma gachíí rí najmún mu makuwá ga̱jma̱a̱. Rí maguma gachíí ku̱ba̱ʼ, iyaʼ ga̱jma̱a̱ giñánʼ naʼni dí xa̱bu̱ nda̱wa̱á maʼniún nandii. Ga̱jma̱a̱ náa mbaaʼ dí kiʼdumaʼán bomba kaʼníí migamíi maski ajndu nánguá exmijná xa̱bu̱.
Gajkhun dí guerra ra̱ʼkhá tháán mbaʼa dí eʼni gámbóo ga̱jma̱a̱ naʼni mumíníiʼ xa̱bu̱.