Watchtower BIBLIOTEKA ONLINE
Watchtower
BIBLIOTEKA ONLINE
Tetun Dili
Á
  • Á
  • á
  • É
  • é
  • Í
  • í
  • Ó
  • ó
  • Ú
  • ú
  • Ã
  • ã
  • Ç
  • ç
  • Ñ
  • ñ
  • ʼ
  • BÍBLIA
  • LIVRU SIRA
  • REUNIAUN SIRA
  • nwt Marcos 1:1-16:8
  • Marcos

La iha video neʼebé bele loke.

Deskulpa, la bele loke vídeo.

  • Marcos
  • Bíblia Sagrada Tradusaun Mundu Foun
Bíblia Sagrada Tradusaun Mundu Foun
Marcos

LIAFUAN DIʼAK HUSI MARCOS

1 Liafuan diʼak kona-ba Jesus Kristu, Maromak nia Oan, hahú nuneʼe: 2 Hanesan profeta Isaias hakerek nanis ona: “Haʼu haruka haʼu-nia atan iha ó-nia oin, no nia sei prepara dalan ba ó.*+ 3 Ema ida hasai lian iha rai-fuik, hodi dehan: ‘Prepara Jeová* nia dalan bá! Halo loos ninia dalan sira.’”+ 4 Iha tempu neʼebá, João Batista bá rai-fuik no haklaken ba ema atu hetan batizmu* hodi hatudu katak sira arrepende an atu nuneʼe sira bele hetan perdua ba sira-nia sala.+ 5 No ema husi área Judeia tomak no ema hotu husi Jeruzalein bá hasoru nia no nia fó batizmu* ba sira iha Mota Jordaun, no sira fó sai sira-nia sala iha ema nia oin.+ 6 João hatais roupa neʼebé halo husi kuda-kamelu fulun no kesi sintu neʼebé halo husi animál kulit,+ no nia han gafañotu no bani-been husi ai-laran.+ 7 Nia haklaken, hodi dehan: “Ema ida sei mai depois haʼu no ninia kbiit boot liu fali haʼu. Haʼu la merese atu hakruʼuk no kore ninia sandálias talin.+ 8 Haʼu fó batizmu ba imi ho bee, maibé nia sei fó batizmu ba imi ho espíritu santu.”*+

9 Iha tempu neʼebá, Jesus sai husi Nazaré iha Galileia hodi bá toʼo Mota Jordaun, no João fó batizmu ba nia.+ 10 Depois Jesus sai kedas husi bee laran, no nia haree lalehan nakloke, no Maromak nia espíritu hanesan manu-pombu ida tun ba Jesus.+ 11 Tuirmai, lian ida sai husi lalehan, dehan: “Ó mak haʼu-nia Oan-Mane neʼebé haʼu hadomi, neʼebé halo haʼu-nia laran kontente.”+

12 Depois neʼe, Maromak nia espíritu lori kedas Jesus ba rai-fuik. 13 Nia kontinua hela iha rai-fuik ba loron 40, no Satanás tenta nia.+ Nia hela hamutuk animál fuik sira, no anju sira ajuda nia.+

14 Bainhira ema kaer tiha João, Jesus bá Galileia+ hodi haklaken liafuan diʼak husi Maromak+ 15 no hatete: “Tempu neʼebé deside tiha toʼo mai ona, no Maromak nia Ukun* besik ona. Arrepende imi-nia sala bá,+ no tau fiar ba liafuan diʼak.”

16 Bainhira Jesus laʼo daudaun iha tasi-ibun Galileia nian, nia haree Simão no ninia alin* André+ soe hela rede ba tasi+ tanba sira mak peskadór.+ 17 Jesus hatete ba sira: “Mai tuir haʼu, no haʼu sei halo imi sai peskadór ba ema.”+ 18 Sira husik kedas sira-nia rede no laʼo tuir nia.+ 19 Bainhira Jesus laʼo uitoan ba oin, nia haree Zebedeu nia oan-mane Tiago no João. Sira hadiʼa hela sira-nia rede iha sira-nia ró laran.+ 20 Nia bolu kedas sira. Entaun sira husik sira-nia aman Zebedeu iha ró laran hamutuk ho serbisu-naʼin sira no laʼo tuir nia. 21 Tuirmai, sira bá Kafarnaum.

Iha loron Sábadu, Jesus tama ba sinagoga* no hahú hanorin.+ 22 Sira hakfodak ho ninia dalan atu hanorin, tanba buat neʼebé nia hanorin mai husi Maromak,* laʼós hanesan eskriba sira.+ 23 Iha tempu neʼebá, iha sinagoga laran iha mane ida neʼebé anju aat* domina, no nia hakilar 24 dehan: “Jesus, ema Nazaré, tanbasá mak Ita mai iha neʼe?+ Ita mai atu halakon ami ka? Haʼu hatene ho loloos Ita mak sé. Ita mak Ida neʼebé Santu husi Maromak!”+ 25 Maibé Jesus fó orden ba nia, hodi dehan: “Nonook, sai husi mane neʼe!” 26 Anju aat* neʼe doko makaʼas mane neʼe no hakilar ho lian boot tebes, tuirmai nia sai husi mane neʼe. 27 Ema hotu hakfodak tebes, no hatete ba malu: “Saida mak neʼe? Nia hanorin buat foun ida! Ho kbiit boot nia manda anju aat* sira no sira mós halo tuir nia.” 28 Lakleur deʼit ema iha Galileia nia área tomak rona kona-ba nia.

29 Tuirmai sira sai husi sinagoga no bá Simão no André nia uma hamutuk ho Tiago no João.+ 30 Iha tempu neʼebá, Simão nia banin-feto+ toba hela tanba isin-manas, no sira fó-hatene kedas ba Jesus kona-ba feto neʼe. 31 Entaun Jesus hakbesik ba feto neʼe no kaer ninia liman atu ajuda nia hadeer. Depois neʼe, ninia isin-manas lakon kedas, no nia hahú prepara hahán ba sira.

32 Iha lokraik kuandu loro-matan tun ona, ema hahú lori mai ema moras hotu no mós sira neʼebé anju aat domina,+ 33 no ema hotu husi sidade mai hodi halibur iha odamatan oin. 34 Nuneʼe, nia kura ema barak neʼebé iha moras oioin,+ no nia duni sai anju aat barak, maibé nia la husik anju aat sira koʼalia, tanba sira hatene katak nia mak Kristu.*

35 Iha dadeer-saan kuandu rai nakukun hela, Jesus hadeer no sai ba liʼur no laʼo ba fatin neʼebé ema la iha, no iha neʼebá nia hahú halo orasaun.+ 36 Maibé Simão no sira neʼebé hamutuk ho nia buka tuir Jesus, 37 no bainhira hetan tiha nia, sira hatete: “Ema hotu buka Ita.” 38 Maibé nia hatete ba sira: “Mai ita bá fatin seluk, ba sidade sira neʼebé besik, atu nuneʼe haʼu mós bele haklaken iha neʼebá, tanba haʼu mai atu halo nuneʼe.”+ 39 Nia bá haklaken iha sinagoga sira hodi laʼo haleʼu Galileia tomak no duni sai anju aat sira.+

40 Iha tempu neʼebá, ema moras-lepra ida mai no hakneʼak iha Jesus nia oin no husu ho laran: “Haʼu hatene katak se Ita-Boot hakarak, Ita bele halo haʼu sai moos.”+ 41 Rona tiha neʼe, nia hanoin tebes mane neʼe, no nia lolo liman hodi kaer mane neʼe no dehan: “Haʼu hakarak! Sai moos bá.”+ 42 Mane neʼe nia moras-lepra lakon kedas no nia sai moos. 43 Depois neʼe, Jesus haruka mane neʼe atu bá no fó avizu makaʼas ba nia, 44 hodi dehan: “Keta fó-hatene ema ida, maibé bá hatudu ó-nia an ba amlulik no hasaʼe sakrifísiu tuir Moisés nia mandamentu kona-ba serimónia hamoos an nian,+ nuʼudar prova ba sira katak ó sai diʼak ona.”+ 45 Maibé bainhira mane neʼe bá, nia hahú fó sai no habelar istória neʼe ba fatin barak, tan neʼe susar ba Jesus atu tama ba sidade sira. Nia nafatin hela iha sidade nia liʼur no iha fatin neʼebé ema la iha. Maibé ema husi fatin oioin kontinua bá hasoru nia.+

2 Maibé liutiha loron balu, nia fila fali ba Kafarnaum no ema rona katak nia iha uma ona.+ 2 Tan neʼe, ema barak tebes halibur hamutuk iha uma neʼe toʼo la iha tan fatin, no odamatan mós nakonu ho ema, no nia hahú fó sai liafuan diʼak ba sira.+ 3 Iha tempu neʼebá, mane naʼin-haat lori ema ida neʼebé isin-matek ba Jesus.+ 4 Maibé sira labele lori tama ema moras neʼe ba Jesus tanba ema barak tebes. Tan neʼe sira loke uma-kakuluk iha fatin neʼebé Jesus tuur bá, no sira hatún ema isin-matek neʼe ho ninia maka liuhusi kuak neʼe. 5 Kuandu Jesus haree sira-nia fiar,+ nia hatete ba ema isin-matek neʼe: “Haʼu-nia oan, ó-nia sala perdua tiha ona.”+ 6 Iha tempu neʼe, eskriba balu mós iha neʼebá, sira tuur no hanoin iha sira-nia laran:+ 7 “Tanbasá mak mane neʼe koʼalia hanesan neʼe? Nia koʼalia aat Maromak. La iha ema ida mak bele perdua sala, só Maromak deʼit mak bele.”+ 8 Maibé Jesus hatene kedas sira-nia hanoin, tan neʼe nia dehan ba sira: “Tanbasá mak imi hanoin buat sira-neʼe iha imi-nia laran?+ 9 Ida-neʼebé mak fasil liu atu hatete ba ema moras isin-matek neʼe? ‘Ó-nia sala perdua tiha ona’, ka: ‘Hamriik, foti ó-nia maka no laʼo bá’? 10 Maibé haʼu sei hatudu ba imi katak Oan-Mane husi Ema*+ iha kbiit atu perdua sala iha mundu.”+ Tuirmai nia hatete ba ema isin-matek neʼe: 11 “Haʼu hatete ba ó: Hamriik bá, foti ó-nia maka no bá ó-nia uma.” 12 Ema neʼe hamriik, foti kedas ninia maka no laʼo sai iha sira hotu nia oin. Tan neʼe sira hotu hakfodak, no hahiʼi Maromak, hodi dehan: “Ami seidauk haree buat ida hanesan neʼe.”+

13 Dala ida tan Jesus laʼo iha tasi-ibun, no ema barak kontinua bá hasoru nia no nia hahú hanorin sira. 14 Bainhira nia laʼo daudaun, nia haree Alfeu nia oan-mane Levi tuur hela iha fatin selu impostu nian, no nia hatete ba Levi: “Mai tuir haʼu.” Levi hamriik kedas hodi laʼo tuir nia.+ 15 Tuirmai Jesus han hela* iha Levi nia uma, kobradór impostu barak no mós sala-naʼin sira han* hamutuk ho nia no ninia dixípulu, tanba sira barak tuir nia.+ 16 Maibé bainhira eskriba sira husi grupu Farizeu haree katak nia han hamutuk ho ema sala-naʼin no kobradór impostu, sira dehan ba ninia dixípulu: “Nia han hamutuk ho kobradór impostu no sala-naʼin sira ka?” 17 Rona tiha neʼe, Jesus hatete ba sira: “Ema neʼebé isin-diʼak la presiza doutór, maibé ema moras mak presiza. Haʼu mai laʼós atu bolu ema diʼak, maibé atu bolu ema sala-naʼin.”+

18 João nia dixípulu sira no ema Farizeu sira iha toman atu halo jejún. Tan neʼe sira mai no hatete ba Jesus: “Tanbasá mak João nia dixípulu no ema Farizeu nia dixípulu sira halo jejún, maibé Ita-nia dixípulu la halo jejún?”+ 19 Jesus hatete ba sira: “Noivu nia belun sira lalika halo jejún bainhira noivu+ sei hamutuk ho sira, loos ka lae? Sira lalika halo jejún bainhira noivu sei hela ho sira. 20 Maibé tempu sei toʼo mai bainhira noivu la iha tan iha sira-nia leet,+ no iha tempu neʼebá mak sira sei halo jejún. 21 La iha ema ida mak taka roupa bosan nia kuak ho hena foun. Tanba se nia halo nuneʼe, hena foun neʼe sei dada hena bosan no halo ninia kuak sai boot liután.+ 22 No mós, la iha ema ida mak tau tua foun iha tua-fatin* neʼebé tuan. Tanba se nia halo nuneʼe, tua neʼe sei halo tua-fatin nakfera, no tua sei nakfakar no tua-fatin sei sai aat. Maibé ema tau tua foun iha tua-fatin neʼebé foun.”

23 Iha loron Sábadu, bainhira Jesus laʼo daudaun liuhusi toʼos-trigu, ninia dixípulu sira komesa kuʼu trigu-musan.+ 24 Tan neʼe, ema Farizeu sira dehan ba nia: “Haree bá! Tanbasá mak sira halo buat neʼebé ukun-fuan bandu iha loron Sábadu?” 25 Maibé nia dehan ba sira: “Imi seidauk lee buat neʼebé David halo bainhira nia no ema sira neʼebé hamutuk ho nia hamlaha no presiza ai-han?+ 26 Imi seidauk lee istória kona-ba Abiatar,+ ulun-naʼin amlulik nian ka? David tama ba Maromak nia uma, no han paun santu maski ukun-fuan bandu ema hotu atu han, só amlulik sira deʼit mak bele han,+ no David mós fó paun ba ninia ema sira neʼebé hamutuk ho nia.” 27 Nia dehan tan ba sira: “Maromak halo Sábadu ba ema,+ laʼós ema ba Sábadu. 28 Tan neʼe, Oan-Mane husi Ema mak Sábadu nia Naʼi.”+

3 Dala ida tan Jesus tama ba sinagoga ida, no iha neʼebá iha mane ida neʼebé liman sorin matek.+ 2 Entaun, sira haree didiʼak se nia atu kura mane neʼe iha loron Sábadu ka lae, tanba sira buka atu duun nia. 3 Nia hatete ba mane liman-matek neʼe: “Hamriik no mai iha klaran.” 4 Tuirmai nia hatete ba sira: “Tuir ukun-fuan, ida-neʼebé mak ita bele halo iha loron Sábadu: halo hahalok diʼak ka aat, salva ka oho ema?”*+ Maibé sira hotu nonook deʼit. 5 Ho hirus Jesus hateke haleʼu, no nia sente triste tebes tanba sira-nia laran neʼebé toos.+ Tuirmai nia hatete ba mane neʼe: “Lolo ó-nia liman.” Mane neʼe lolo liman, no ninia liman sai diʼak. 6 Ho ida-neʼe, ema Farizeu sira sai ba liʼur no hahú kedas koʼalia hamutuk ho ema sira neʼebé apoia Herodes nia partidu+ atu oho Jesus.

7 Maibé Jesus no ninia dixípulu sira sai bá tasi, no ema-lubun boot husi Galileia no husi Judeia laʼo tuir nia.+ 8 Ema barak mós mai husi Jeruzalein no Idumeia, no husi Mota Jordaun nia sorin seluk, no husi área sira besik Tiro no Sidon. Sira hotu mai hasoru nia tanba sira rona kona-ba buat barak neʼebé nia halo. 9 Nia haruka ninia dixípulu sira atu foti ró kiʼik hodi nia bele saʼe, atu nuneʼe ema-lubun labele sena nia. 10 Nia kura ema barak, tan neʼe ema hotu neʼebé moras todan haleʼu nia hodi bele kona nia.+ 11 Kuandu anju aat* sira+ haree nia, sira mós hakneʼak iha ninia oin no hakilar makaʼas dehan: “Ita mak Maromak nia Oan.”+ 12 Maibé dala barak Jesus bandu sira atu labele fó-hatene ema seluk kona-ba nia.+

13 Tuirmai Jesus saʼe ba foho ida no nia bolu ema sira neʼebé nia hakarak,+ no sira mai hasoru nia.+ 14 Nia hili* ema naʼin-12 no nia hanaran sira apóstolu. Sira mak sei laʼo hamutuk ho nia no nia haruka sira atu haklaken 15 no nia mós fó kbiit ba sira atu duni sai anju aat sira.+

16 Ema naʼin-12+ neʼebé nia hili* mak Simão neʼebé nia hanaran Pedro,+ 17 Zebedeu nia oan-mane Tiago no ninia alin* João, nia mós hanaran sira Boanerges, neʼe katak “Rai-Tarutu nia Oan”,+ 18 André, Filipe, Bartolomeu, Mateus, Tomé, Alfeu nia oan-mane Tiago, Tadeu, Simão neʼebé laran-manas,* 19 no Judas Iscariotes, neʼebé ikusmai sai traidór.

Depois neʼe, Jesus tama ba uma ida. 20 Dala ida tan, ema-lubun halibur hamutuk, toʼo sira la iha tempu atu han. 21 Maibé kuandu ninia família rona kona-ba neʼe, sira bá atu kaer nia, tanba sira hatete: “Nia bulak ona.”+ 22 No mós, eskriba sira neʼebé mai husi Jeruzalein dehan: “Belzebu* tama ona nia, no nia duni sai anju aat sira ho kbiit husi anju aat sira-nia ukun-naʼin.”+ 23 Bainhira Jesus bolu tiha sira, nia koʼalia ba sira ho ai-knanoik, hodi dehan: “Oinsá mak Satanás bele duni sai Satanás? 24 Nasaun ida sei lakon se ninia povu funu malu,+ 25 no umakain ida sei la metin se ninia ema funu malu. 26 Nuneʼe mós, se Satanás funu hasoru ninia an rasik no sira neʼebé tuir nia funu malu, nia labele hamriik metin, maibé nia sei lakon. 27 Tuir loloos, la iha ema ida mak bele tama mane forte ida nia uma hodi naʼok ninia sasán se ema neʼe la kesi uluklai mane neʼe. Depois mak nia bele naʼok mane neʼe nia sasán. 28 Haʼu hatete loloos ba imi katak, sala hotu neʼebé ema halo no liafuan aat* hotu neʼebé ema koʼalia sei hetan perdua. 29 Maibé, ema neʼebé koʼalia aat kontra espíritu santu sei nunka hetan perdua,+ tanba sala neʼebé nia halo mak sala neʼebé ba nafatin.”+ 30 Jesus hatete ida-neʼe tanba sira dehan: “Anju aat* tama ona nia.”+

31 Iha tempu neʼebá Jesus nia inan no ninia alin-mane sira+ mai, no tanba sira hamriik iha liʼur, sira haruka ema ida tama atu bolu nia.+ 32 Ema-lubun neʼebé tuur haleʼu nia, dehan: “Ita-nia inan no alin sira iha liʼur, sira buka Ita.”+ 33 Maibé, nia hatán ba sira: “Sé mak haʼu-nia inan no haʼu-nia alin sira?” 34 Tuirmai, nia hateke ba sira neʼebé tuur haleʼu nia no dehan: “Sira-neʼe mak haʼu-nia inan no haʼu-nia alin!+ 35 Ema naran deʼit neʼebé halo Maromak nia hakarak, nia mak haʼu-nia alin, feton no inan.”+

4 Dala ida tan Jesus hahú hanorin sira iha tasi-ibun. Ema-lubun boot tebes halibur besik nia, tan neʼe nia saʼe ró no nia tuur iha ró laran dook uitoan husi tasi-ibun, maibé ema-lubun tomak hamriik iha tasi-ibun.+ 2 Nia hahú hanorin sira buat barak hodi konta ai-knanoik.+ Nia hanorin sira, hodi dehan:+ 3 “Rona bá! Toʼos-naʼin ida bá atu kari fini.+ 4 Bainhira nia kari hela fini, fini balu monu iha dalan ninin, no manu sira mai no han tiha. 5 Fini balu tan monu iha fatuk leten neʼebé iha rai uitoan deʼit, no fini sira-neʼe moris lalais tanba rai la kleʼan.+ 6 Maibé kuandu loro-matan saʼe, loron manas kona fini sira-neʼe, no tanba sira-nia abut la naruk, sira sai namlaek no mate. 7 Fini seluk monu iha ai-tarak laran, no ai-tarak sira-neʼe sai boot no hanehan fini sira-neʼe, no sira la fó fuan.+ 8 Maibé fini seluk tan monu iha rai neʼebé diʼak, sira moris no sai boot, no sira komesa fó fuan. Balu fó fuan dala 30, balu dala 60, no balu dala 100.”+ 9 Nia dehan tan: “Ema neʼebé iha tilun, rona bá.”+

10 Bainhira Jesus mesamesak, ema sira neʼebé haleʼu nia no mós sira naʼin Sanulu-Resin-Rua* husu nia kona-ba ai-knanoik sira-neʼe.+ 11 Nia dehan ba sira: “Ba imi, Maromak ajuda imi atu komprende segredu santu+ kona-ba ninia Ukun,* maibé ba sira neʼebé iha liʼur, haʼu fó sai buat hotu liu deʼit husi ai-knanoik.+ 12 Nuneʼe, maski sira hateke, maibé sira la haree, no maski sira rona, maibé sira la komprende, no sira mós sei la fila fali ba Maromak atu hetan perdua.”+ 13 Nia hatete tan ba sira: “Se imi la komprende ai-knanoik ida-neʼe, oinsá mak imi bele komprende ai-knanoik sira seluk?

14 “Fini neʼebé toʼos-naʼin kari mak Maromak nia liafuan.+ 15 Entaun, fini neʼebé monu iha dalan ninin mak ema sira neʼebé rona liafuan neʼe, maibé kuandu rona tiha ida-neʼe, Satanás mai+ no hasai kedas liafuan neʼebé kuda ona iha sira-nia laran.+ 16 Nuneʼe mós ho fini neʼebé monu iha fatuk leten. Kuandu sira rona tiha liafuan neʼe, sira simu kedas ho haksolok.+ 17 Maibé fini neʼe la iha abut, no sira moris ba tempu balu. Tuirmai, kuandu susar mosu ka ema haterus sira tanba liafuan neʼe, sira monu kedas. 18 Iha mós fini seluk tan neʼebé monu iha ai-tarak laran. Fini sira-neʼe mak ema sira neʼebé rona liafuan neʼe,+ 19 maibé sira hanoin resin+ kona-ba moris iha mundu* neʼe no rikusoin sai hanesan lasu ba sira,*+ no mós sira hakarak buat oioin,+ entaun buat sira-neʼe hanehan liafuan neʼe, no neʼe la fó fuan. 20 Ikusliu, fini neʼebé monu iha rai neʼebé diʼak mak ema sira neʼebé rona liafuan no simu ho laran, no sira balu fó fuan dala 30, balu dala 60, no mós balu tan dala 100.”+

21 Nia dehan tan ba sira: “Ema la taka ahi-oan ho raga* ka tau iha kama okos, loos ka lae? Tuir loloos, ema sei tau ahi-oan iha fatin aas.+ 22 Nuneʼe, buat hotu neʼebé subar hela sei hatudu sai. No buat hotu neʼebé taka hela ho didiʼak sei nakloke.+ 23 Ema neʼebé iha tilun, rona bá.”+

24 Nia dehan tan ba sira: “Halo tuir ho didiʼak buat neʼebé imi rona daudaun.+ Tanba buat neʼebé imi sukat ba ema, nuneʼe mós ema sei sukat ba imi. Sin, sira sei aumenta liután ba imi. 25 Tanba ema neʼebé iha ona kbiit atu komprende sei simu barak liután,+ maibé ema neʼebé la iha kbiit atu komprende, buat neʼebé nia iha mós sei foti tiha husi nia.”+

26 Jesus hatutan tan: “Maromak nia Ukun mak hanesan mane ida neʼebé kari fini iha rai. 27 Nia toba iha kalan no hadeer fali iha loron. Bainhira loron liu daudaun fini sira-neʼe moris no sai boot, maibé nia la hatene oinsá neʼe akontese. 28 Neineik-neineik rai neʼe rasik sei halo fini moris: ulukliu mosu tahan, tuirmai kain, no ikusliu trigu-fulin. 29 Tuirmai kuandu trigu tasak ona, nia lolo ninia sabit tanba tempu koʼa nian toʼo ona.”

30 Jesus hatutan tan: “Ita sei kompara Maromak nia Ukun ho saida? Ka, ita sei uza ai-knanoik saida atu esplika kona-ba neʼe? 31 Ida-neʼe hanesan mostarda-musan* ida. Iha tempu neʼebé kari fini neʼe, ida-neʼe kiʼik liu fini seluk hotu iha mundu.+ 32 Maibé kuandu kuda tiha, fini neʼe moris no sai boot liu modo sira seluk no nia hamosu sanak sira neʼebé boot, atu nuneʼe manu sira iha lalehan bele hela iha ninia mahon.”

33 Jesus uza ai-knanoik barak+ hanesan neʼe kuandu koʼalia Maromak nia liafuan ba sira, hodi tuir buat neʼebé sira bele komprende. 34 Tuir loloos, nia sempre koʼalia ba sira hodi uza deʼit ai-knanoik, maibé nia esplika buat hotu ba ninia dixípulu sira kuandu sira mesamesak.+

35 Iha loron neʼebá, kuandu rai kalan ona, Jesus hatete ba sira: “Mai ita bá tasi sorin.”+ 36 Entaun, depois sira haruka tiha ema-lubun fila, sira lori Jesus iha ró hodi bá tasi sorin, no iha mós ró seluk neʼebé bá hamutuk ho nia.+ 37 Tuirmai anin komesa huu makaʼas tebes no laloran boot kontinua baku ró neʼe, tan neʼe ró neʼe atu besik nakonu ho bee.+ 38 Maibé Jesus toba hela iha ró nia parte kotuk no ninia ulun iha xumasu leten. Entaun sira fanu nia no dehan: “Mestre, Ita la haree katak ita hotu besik atu mate ona ka?” 39 Ho ida-neʼe, nia hadeer no koʼalia makaʼas ba anin no tasi: “Hakmatek bá!”+ No anin para, no buat hotu sai hakmatek. 40 No nia hatete ba sira: “Tanbasá mak imi sai taʼuk? Imi seidauk iha fiar ka?” 41 Maibé sira sente taʼuk loos ba nia no hatete ba malu: “Sé mak ema neʼe toʼo anin no tasi mós halo tuir nia?”+

5 Tuirmai, sira toʼo iha tasi sorin iha ema Gerasa nia área.+ 2 Bainhira Jesus foin tun husi ró, mane ida neʼebé anju aat* domina sai mai husi rate sira-nia leet hodi hasoru nia. 3 Mane neʼe hela iha rate sira-nia leet, no toʼo tempu neʼebá seidauk iha ema ida neʼebé bele kesi metin mane neʼe maski uza korrente. 4 Dala barak ona ema kesi ninia liman no ain ho korrente, maibé nia hakotu korrente sira-neʼe, no la iha ema ida mak iha kbiit atu tahan nia. 5 Loron-kalan, nia kontinua hakilar iha rate sira-nia leet no iha foho, no nia mós hakanek ninia an ho fatuk. 6 Maibé, kuandu nia haree Jesus husi dook, nia halai hasoru Jesus no hakneʼak iha Jesus nia oin.+ 7 Tuirmai nia hakilar ho lian makaʼas: “Jesus, Maromak neʼebé Aas Liu Hotu nia Oan, saida mak Ita hakarak husi haʼu? Haʼu husu Ita atu jura hodi Maromak nia naran katak Ita sei la fó-terus ba haʼu.”+ 8 Neʼe tanba Jesus hatete ona ba nia: “Ó anju aat,* sai husi mane neʼe.”+ 9 Maibé Jesus husu ba nia: “Ó-nia naran saida?” Nia hatán ba Jesus: “Haʼu-nia naran Lejiaun,* tanba ami barak.” 10 Nia husu dala barak ba Jesus atu la haruka anju aat sira-neʼe sai husi área neʼe.+

11 Iha tempu neʼebá, fahi-lubun boot ida+ han hela iha foho neʼe.+ 12 Tan neʼe, anju aat sira-neʼe husu Jesus, dehan: “Haruka ami tama ba fahi-lubun neʼe.” 13 Entaun Jesus husik sira atu halo nuneʼe. Ho ida-neʼe, anju aat* sira sai no tama ba fahi sira. No fahi-lubun neʼe halai lalais no haksoit tun husi rai naruk hodi tama ba tasi. Fahi sira-neʼe besik 2.000, no sira hotu mout iha tasi laran. 14 Maibé ema sira neʼebé tau matan ba fahi halai hodi bá fó-hatene ema iha sidade no knua sira. No ema mai atu haree buat neʼebé akontese.+ 15 Entaun sira mai hasoru Jesus, no sira haree mane neʼebé uluk anju aat naran Lejiaun* mak domina, nia hatais roupa no tuur hela ho neon moos ona. Ho ida-neʼe, sira sai taʼuk. 16 No mós, sira neʼebé haree buat sira-neʼe, konta fali buat neʼebé akontese ba mane neʼebé anju aat domina no mós buat neʼebé akontese ba fahi sira. 17 Entaun sira husu Jesus atu sai tiha husi sira-nia área.+

18 Kuandu Jesus atu saʼe ró, mane neʼebé uluk anju aat domina husu atu bele laʼo tuir Jesus.+ 19 Maibé Jesus lakohi no nia hatete ba mane neʼe: “Bá ó-nia uma no konta ba ó-nia família buat hotu neʼebé Jeová* halo ona ba ó no laran-sadiʼa neʼebé nia hatudu ona ba ó.” 20 Entaun mane neʼe bá no hahú fó sai iha área Dekápolis* kona-ba buat hotu neʼebé Jesus halo ba nia, no ema hotu hakfodak.

21 Kuandu Jesus bá fali tasi sorin ho ró, ema-lubun halibur hamutuk bainhira nia besik tasi-ibun.+ 22 Iha tempu neʼebá, sinagoga nia ulun-naʼin ida naran Jairo toʼo mai no kuandu nia haree Jesus, nia hakneʼak no hakruʼuk iha Jesus nia oin.+ 23 Nia husu dala barak ba Jesus, hodi dehan: “Haʼu-nia oan-feto neʼebé kiʼik moras todan.* Favór ida, mai tau liman ba nia+ atu nuneʼe nia bele sai diʼak no bele kontinua moris.” 24 Ho ida-neʼe, Jesus laʼo tuir mane neʼe. Ema-lubun mós laʼo tuir Jesus no sena nia.

25 Iha neʼebá, iha mós feto ida neʼebé moras raan suli+ ba tinan 12 ona.+ 26 Nia hasoru ona doutór barak maibé sira halo nia terus* tebes no nia mós gasta ona ninia osan hotu, maski nuneʼe nia la sai diʼak, maibé sai aat liután. 27 Kuandu nia rona kona-ba Jesus, nia tama ba ema-lubun sira-nia leet no hakbesik ba Jesus husi kotuk, no kona Jesus nia roupa,+ 28 tanba feto neʼe hatete beibeik: “Se karik haʼu kona deʼit ninia roupa, haʼu sei sai isin-diʼak.”+ 29 Iha tempu neʼe kedas, ninia raan la suli sai tan. No nia sente katak ninia moras todan neʼe sai diʼak ona.

30 Jesus hatene kedas katak kbiit ruma+ sai ona husi nia, tan neʼe nia hateke haleʼu ba ema-lubun no dehan: “Sé mak kona haʼu-nia roupa?”+ 31 Maibé ninia dixípulu sira dehan ba nia: “Ema-lubun neʼe sena daudaun Ita no Ita husu: ‘Sé mak kona haʼu?’” 32 Maibé nia hateke haleʼu nafatin atu haree sé mak halo ida-neʼe. 33 Feto neʼe sai taʼuk no nakdedar, tanba hatene buat neʼebé akontese ba nia. Nuneʼe nia hakbesik no hakneʼak iha Jesus nia oin no fó sai buat hotu. 34 Jesus hatete ba nia: “Haʼu-nia oan-feto, ó-nia fiar mak halo ó sai diʼak. Laʼo ho dame bá,+ no ó-nia moras todan neʼe diʼak ona.”+

35 Bainhira Jesus koʼalia hela, mane balu husi Jairo nia uma* mai no dehan: “Ita-nia oan-feto mate ona! Keta hakole tan Mestre.”+ 36 Maibé Jesus rona buat neʼebé sira hatete, no nia dehan ba Jairo: “Keta taʼuk,* hatudu fiar bá.”+ 37 Jesus la husik ema ida atu tuir nia, maibé nia lori deʼit Pedro, Tiago no João, Tiago nia alin.*+

38 Entaun, sira toʼo iha Jairo nia uma, no Jesus haree ema barullu no tanis no lelir makaʼas.+ 39 Bainhira Jesus tama tiha ba uma laran, nia dehan ba sira: “Tanbasá mak imi tanis no barullu hanesan neʼe? Labarik neʼe la mate, nia toba deʼit.”+ 40 Rona tiha neʼe, sira hahú hamnasa nia. Maibé, Jesus haruka sira sai ba liʼur, no nia lori labarik kiʼik neʼe nia inan-aman no mós dixípulu sira neʼebé hamutuk ho nia, no tama ba fatin neʼebé sira hatoba labarik neʼe. 41 Tuirmai nia kaer labarik neʼe nia liman no dehan ba nia: “Talita kumi”, neʼe katak: “Noi, haʼu hatete ba ó: Hadeer bá!”+ 42 Ho ida-neʼe, labarik neʼe, neʼebé tinan 12 ona, hamriik kedas no hahú laʼo. No labarik neʼe nia inan-aman sente haksolok tebetebes. 43 Maibé Jesus bandu beibeik* sira atu labele fó-hatene ema ida kona-ba neʼe,+ no nia haruka sira atu fó hahán ba labarik neʼe atu han.

6 Bainhira Jesus sai tiha husi fatin neʼe, nia bá ninia rai rasik,+ no ninia dixípulu sira tuir nia. 2 Iha loron Sábadu, nia tama ba sinagoga no hahú hanorin, no ema barak neʼebé rona nia sai hakfodak, hodi dehan: “Mane neʼe aprende buat sira-neʼe husi neʼebé?+ Oinsá mak nia hetan matenek neʼe no simu kbiit atu halo milagre?+ 3 Nia mak badaen-ai ida,+ loos ka lae? Ninia inan mak Maria,+ no ninia alin sira mak Tiago,+ José, Judas, no Simão,+ loos ka lae? Ninia feton sira hela iha neʼe hamutuk ho ita, loos ka lae?” Tan neʼe sira lakohi fiar nia. 4 Jesus dehan ba sira: “Ema hatudu respeitu ba profeta ida iha rai sira seluk, maibé iha ninia rai rasik, iha ninia família nia leet no iha ninia uma rasik ema la respeitu nia.”+ 5 Entaun nia la halo milagre barak iha neʼebá, só deʼit tau liman ba ema balu neʼebé moras hodi kura sira. 6 Tuir loloos, nia hakfodak tanba sira la iha fiar. Depois neʼe, nia laʼo husi knua ida ba knua seluk iha área neʼe hodi hanorin.+

7 Tuirmai Jesus bolu sira naʼin Sanulu-Resin-Rua no haruka sira laʼo naʼin rua-rua,+ no nia fó kbiit ba sira atu duni sai anju aat* sira.+ 8 Nia mós haruka sira atu la lori buat ida iha viajen neʼe. Sira labele lori paun, fatin ai-han nian, ka osan* iha osan-fatin, maibé nia haruka sira lori deʼit ai-tonka ida.+ 9 Sira bele uza sandálias, maibé labele hatais roupa tahan rua.* 10 Liután neʼe, nia hatete ba sira: “Kuandu imi tama iha uma ida, hela iha neʼebá toʼo imi sai husi fatin neʼe.+ 11 No iha fatin naran deʼit neʼebé ema la simu imi ka la rona imi, kuandu imi sai husi fatin neʼe, liki tiha rai-rahun husi imi-nia ain* hodi sai nuʼudar sasin ba sira.”+ 12 Tuirmai sira bá haklaken hodi dehan katak ema tenke arrepende sira-nia sala.+ 13 Sira duni sai anju aat barak+ no kose mina ba ema barak neʼebé moras no kura sira.

14 Liurai Herodes rona kona-ba buat sira-neʼe, tanba Jesus nia naran sai boot ona. Ema dehan: “João Batista moris hiʼas fali ona husi mate, no tan neʼe mak nia iha kbiit atu halo milagre sira.”+ 15 Maibé ema balu seluk dehan: “Nia mak Elias.” Ema seluk tan dehan: “Nia mak profeta ida hanesan profeta sira husi tempu uluk.”+ 16 Maibé kuandu Herodes rona kona-ba Jesus, nia hatete: “Neʼe mak João, ida neʼebé haʼu tesi ona ninia ulun. Nia moris hiʼas ona husi mate.” 17 Uluk Herodes rasik mak haruka ema atu kaer João no kesi João iha komarka laran. Herodes halo nuneʼe tanba ninia maun Filipe nia feen Herodias, neʼebé agora sai Herodes nia feen.+ 18 Dala barak ona João hatete ba Herodes: “Tuir ukun-fuan, Ita-Boot labele kaben ho Ita-nia maun nia feen.”+ 19 Tan neʼe, Herodias rai odi ba João no hakarak atu oho nia, maibé labele. 20 Herodes taʼuk João, tanba nia hatene katak João mak ema laran-loos no santu,+ no nia proteje João. Bainhira Herodes rona João koʼalia, nia la hatene atu halo saida ba João, maski nuneʼe nia kontinua rona João ho laran-kontente.

21 Maibé Herodias hetan oportunidade atu kumpre ninia hakarak iha loron neʼebé Herodes halo tinan.+ Iha kalan neʼebá Herodes halo festa ba ninia ema-boot sira, komandante tropa sira no ema sira neʼebé naran boot liu iha Galileia.+ 22 No Herodias nia oan-feto tama hodi dansa, no ida-neʼe halo kontente Herodes no mós sira hotu neʼebé han* hamutuk ho nia. Entaun liurai hatete ba feto joven neʼe: “Husu buat naran deʼit neʼebé ó hakarak, no haʼu sei fó ba ó.” 23 Herodes mós jura ba feto neʼe, hodi dehan: “Buat naran deʼit neʼebé ó husu, haʼu sei fó ba ó. Maski ó husu haʼu-nia rai* sorin, haʼu mós sei fó ba ó.” 24 Entaun feto neʼe sai hodi husu ba ninia inan: “Saida mak haʼu sei husu?” Ninia inan hatán: “João Batista nia ulun.” 25 Tuirmai, feto neʼe tama lalais hodi hasoru liurai no dehan: “Haʼu hakarak Ita fó kedas mai haʼu João Batista nia ulun iha bandeja ida.”+ 26 Maski ida-neʼe halo liurai laran-susar, maibé nia halo tuir deʼit buat neʼebé feto neʼe husu, tanba juramentu sira neʼebé nia halo tiha ona no mós tanba ninia bainaka sira.* 27 Tan neʼe liurai haruka kedas guarda ida bá atu lori João nia ulun mai. Nuneʼe guarda neʼe bá iha komarka hodi tesi João nia ulun. 28 Nia lori João nia ulun iha bandeja ida, no fó ba feto neʼe, no feto neʼe fó ba ninia inan. 29 Kuandu João nia dixípulu sira rona kona-ba neʼe, sira bá foti ninia mate-isin no hakoi iha rate.

30 Apóstolu sira halibur iha Jesus nia oin no konta ba nia buat hotu neʼebé sira halo no hanorin.+ 31 Nia hatete ba sira: “Mai ita laʼo mesamesak ba fatin ida neʼebé la iha ema atu deskansa uitoan.”+ Tanba iha tempu neʼebá ema barak bá-mai, no sira la iha tempu atu deskansa no mós atu han. 32 Entaun sira saʼe ró hodi bá fatin neʼebé la iha ema atu bele mesamesak.+ 33 Maibé ema haree sira bá, no ema barak mós rona kona-ba neʼe, entaun ema husi sidade hotu halai tuir sira, no ema sira-neʼe toʼo uluk iha fatin neʼebé sira atu bá. 34 Bainhira Jesus tun husi ró, nia haree ema-lubun boot, no nia hanoin tebes sira,+ tanba sira hanesan bibi neʼebé bibi-atan la iha.+ No nia hahú hanorin sira buat barak.+

35 Bainhira lokraik ona, Jesus nia dixípulu sira hakbesik nia no dehan: “Fatin neʼe dook husi fatin hotu, no rai besik kalan ona.+ 36 Haruka ema sira-neʼe fila, hodi sira bele bá knua ka fatin sira neʼebé besik atu bele sosa hahán.”+ 37 Nia hatán ba sira: “Imi mak fó buat ruma ba sira atu han.” Sira dehan ba nia: “Entaun, ami tenke bá sosa paun ho osan denáriu* 200 hodi fó ba ema sira-neʼe atu han ka?”+ 38 Nia hatete ba sira: “Imi iha paun fuan hira? Bá haree toʼok!” Depois haree tiha, sira hatete: “Iha paun lima, no mós ikan rua.”+ 39 Tuirmai nia haruka ema hotu atu tuur grupu-grupu iha duʼut matak leten.+ 40 Nuneʼe sira tuur tuir grupu, balu 100 no balu 50. 41 Jesus foti paun fuan lima no ikan rua neʼe, no nia hateke ba lalehan hodi husu bensaun.+ Tuirmai nia silu paun no fó ba ninia dixípulu sira atu fahe ba ema, no nia mós fahe ikan rua hodi fó ba ema hotu. 42 Nuneʼe sira hotu han toʼo bosu. 43 Sira halibur hahán resin iha bote 12 nakonu, no iha mós ikan resin.+ 44 Sira neʼebé han, hamutuk mane naʼin-5.000.

45 Tuirmai, Jesus haruka kedas ninia dixípulu sira atu saʼe ró no bá uluk tasi sorin hodi bá Betsaida, maibé nia hela atu haruka ema-lubun neʼe fila.+ 46 Bainhira Jesus fó adeus tiha ba sira, nia saʼe ba foho hodi halo orasaun.+ 47 Kuandu rai kalan ona, ró neʼe toʼo ona tasi klaran, maibé nia mesak deʼit mak iha rai maran.+ 48 Bainhira dadeer-saan nakukun hela,* nia haree katak susar tebes ba ninia dixípulu sira atu hean ró neʼe tanba anin huu hasoru sira. Entaun nia bá toʼo sira hodi laʼo iha tasi leten, maibé nia hanoin atu laʼo liu deʼit.* 49 Kuandu sira haree nia laʼo iha tasi leten, sira hanoin: “Neʼe mak vizaun ida!” Ho ida-neʼe, sira hakilar makaʼas. 50 Sira hotu haree nia no sai taʼuk. Maibé nia hatete kedas ba sira: “Aten-brani bá! Neʼe mak haʼu. Labele taʼuk.”+ 51 Tuirmai nia tama ba ró laran hodi hamutuk ho sira, no anin para. Ho ida-neʼe, sira hakfodak tebes, 52 tanba sira seidauk hatene milagre kona-ba paun katak sá. Sira sei sente susar atu komprende buat hotu iha sira-nia laran.

53 Kuandu sira toʼo ona rai maran sira hatún ankor iha neʼebá, no tuirmai sira tama ba área Genesaré.+ 54 Maibé kuandu sira tun husi ró, ema koñese kedas Jesus, 55 no ema sira-neʼe halai lalais hodi fó-hatene ema hotu neʼebé hela iha área neʼe, no sira hahú lori mai ema moras sira iha maka leten. 56 Kuandu nia tama ba sidade ida ka knua ida, sira tau ema moras sira iha merkadu no husu atu kona deʼit ninia roupa nia saren.+ No ema hotu neʼebé kona ninia roupa hetan isin-diʼak.

7 Iha tempu neʼebá, ema Farizeu no eskriba balu neʼebé mai husi Jeruzalein halibur haleʼu Jesus.+ 2 Kuandu sira haree Jesus nia dixípulu balu han ho liman neʼebé foʼer, katak seidauk fase liman,* sira hanoin dixípulu sira halo sala. 3 Tanba ema Farizeu sira no ema Judeu hotu sempre fase liman toʼo liman-sikun antes han, hodi kaer metin ba lisan husi beiʼala sira. 4 Kuandu sira fila husi merkadu, sira hamoos an uluk hodi hisik bee no depois mak sira han, no sira mós kaer metin lisan barak tan neʼebé fó tutan ba sira, hanesan solur* kopu, buli no sanan riti.+ 5 Nuneʼe ema Farizeu no eskriba sira-neʼe husu nia: “Tanbasá mak Ita-nia dixípulu sira la halo tuir lisan husi beiʼala sira? Sira han ho liman neʼebé foʼer.”+ 6 Jesus hatete ba sira: “Isaias fó sai profesia ho loloos kona-ba imi ema laran-makerek sira. Nia hakerek: ‘Povu neʼe respeitu haʼu ho ibun-tutun deʼit, maibé sira-nia laran dook husi haʼu.+ 7 Sira-nia adorasaun ba haʼu mak saugati deʼit, tanba sira hanorin ema nia ukun-fuan nuʼudar Maromak nia doutrina.’+ 8 Imi husik Maromak nia mandamentu no kaer metin fali ba ema nia lisan.”+

9 Liután neʼe, Jesus hatete ba sira: “Ho matenek imi buka dalan atu la halo tuir Maromak nia mandamentu hodi bele kaer metin ba imi-nia lisan.+ 10 Porezemplu, Moisés hatete: ‘Hatudu respeitu ba imi-nia inan-aman’+ no ‘Ema neʼebé koʼalia aat ninia inan ka aman tenke mate’.+ 11 Maibé imi hatete: ‘Se ema ida dehan ba ninia inan ka aman: “Buat naran deʼit neʼebé haʼu iha atu bele apoia imi mak korban (neʼe katak prezente neʼebé nia fó ona ba Maromak)”’, 12 ho ida-neʼe, imi la husik ema neʼe atu halo buat ida hodi tau matan ba ninia inan ka aman.+ 13 Nuneʼe, imi halo Maromak nia liafuan sai folin-laek tanba imi-nia lisan neʼebé imi simu no hatutan fali ba jerasaun tuirmai.+ No imi mós halo buat barak tan hanesan neʼe.”+ 14 Entaun, nia bolu ema-lubun atu hakbesik fali ba nia, no dehan ba sira: “Imi hotu, rona mai haʼu no komprende bá.+ 15 Buat neʼebé tama ba ema nia ibun la hafoʼer ema, maibé buat neʼebé sai husi ema nia ibun mak hafoʼer ema.”+ 16 *——

17 Kuandu Jesus husik tiha ema-lubun no tama ba uma ida, ninia dixípulu sira hahú husu nia kona-ba ai-knanoik neʼe.+ 18 Entaun nia hatete ba sira: “Imi mós seidauk komprende hanesan sira ka? Imi seidauk hatene katak buat naran deʼit neʼebé tama ba ema nia ibun la hafoʼer ema? 19 Tanba ida-neʼe la tama ba fuan-laran, maibé tama ba kabun, depois neʼe, hasai tiha ba liʼur.” Ho ida-neʼe, Jesus dehan katak ai-han hotu mak moos. 20 Liután neʼe, Jesus dehan: “Buat neʼebé sai husi ema nia fuan-laran mak hafoʼer ema,+ 21 tanba husi ema nia fuan-laran+ mak mosu hanoin neʼebé aat hanesan hahalok sala seksuál,* naʼok, oho, 22 adultériu,* kaan-teen, hahalok aat, lohi, halo hahalok aat toʼo la sente moe,* laran-moras,* koʼalia aat, loko an, no ulun-toos. 23 Buat aat hotu neʼe sai husi ema nia laran no hafoʼer ema.”

24 Tuirmai, Jesus sai husi fatin neʼe no bá área Tiro no Sidon.+ Iha neʼebá nia tama ba uma ida, no nia lakohi ema ida hatene katak nia mai iha fatin neʼe, maibé ema hatene nafatin. 25 Iha tempu neʼebá, feto ida rona kona-ba Jesus no nia mai kedas hodi hakneʼak iha Jesus nia ain. Feto neʼe iha oan-feto kiʼik neʼebé anju aat* domina.+ 26 Feto neʼe ema Gregu, nia mak sidadaun* Fenísia neʼebé iha rai-Síria. Feto neʼe husu beibeik Jesus atu duni sai anju aat husi ninia oan-feto. 27 Maibé Jesus dehan ba feto neʼe: “Husik uluk oan sira han toʼo bosu lai, tanba la diʼak atu foti oan sira-nia paun no soe ba asu-oan.”+ 28 Feto neʼe hatán: “Loos duni Señór, maibé asu-oan sira iha meza okos mós han paun-rahun husi labarik kiʼik.” 29 Ho ida-neʼe, Jesus hatete ba nia: “Tanba ó dehan ida-neʼe, entaun laʼo bá! Anju aat sai ona husi ó-nia oan-feto.”+ 30 Bainhira feto neʼe fila ba ninia uma, nia haree ninia oan toba hela iha kama no anju aat sai ona husi labarik neʼe.+

31 Kuandu Jesus fila husi área Tiro, nia laʼo liu área Sidon no área Dekápolis,* hodi bá Tasi Galileia.+ 32 Iha fatin neʼe, ema lori mai mane ida neʼebé tilun-diuk no la koʼalia moos,+ no sira husu Jesus atu tau liman ba mane neʼe. 33 Nia lori mane neʼe mesamesak dook husi ema-lubun. Nia hatama ninia liman-fuan ba mane neʼe nia tilun, depois tafui tiha, nia tau liman-fuan ba mane neʼe nia nanál.+ 34 Bainhira nia hateke ba lalehan, nia dada iis no hatete ba mane neʼe: “Efata”, neʼe katak: “Loke bá.” 35 Nuneʼe, mane neʼe nia tilun nakloke,+ no buat neʼebé hanetik nia koʼalia ho moos lakon ona, no nia hahú koʼalia ho momoos. 36 Ho ida-neʼe, Jesus haruka sira atu labele fó-hatene ema seluk.+ Maski nia bandu sira beibeik, maibé sira fó sai liután ba ema barak kona-ba buat neʼebé nia halo.+ 37 Tuir loloos, sira hakfodak tebetebes+ no hatete: “Buat hotu neʼebé nia halo mak diʼak tebes. Nia mós halo ema tilun-diuk rona no ema monok koʼalia.”+

8 Iha tempu neʼebá, ema-lubun boot halibur hamutuk tan no sira la iha buat ida atu han, entaun Jesus bolu ninia dixípulu sira no dehan ba sira: 2 “Haʼu hanoin tebes ema-lubun neʼe,+ tanba sira hamutuk ho haʼu loron tolu ona no sira la iha buat ida atu han.+ 3 Se haʼu haruka sira fila ba uma ho hamlaha, sira sei sai fraku no monu iha dalan. Sira balu hela dook tebes.” 4 Maibé ninia dixípulu sira hatán ba nia: “Fatin neʼe dook husi fatin hotu, iha neʼebé mak ita bele hetan paun atu ema sira-neʼe han?” 5 Nia husu sira: “Imi iha paun fuan hira?” Sira hatán: “Paun hitu.”+ 6 Entaun nia haruka ema-lubun neʼe atu tuur iha rai. Nia foti paun fuan hitu no fó agradese ba Maromak, depois neʼe, nia silu hodi fahe ba ninia dixípulu sira, no sira fahe fali ba ema-lubun.+ 7 Sira mós iha ikan kiʼik balu. Depois nia halo tiha orasaun, nia hatete ba sira atu fahe ba ema-lubun. 8 Sira han toʼo bosu, no sira halibur hahán resin ba bote boot hitu nakonu.+ 9 Iha neʼebá maizumenus iha mane naʼin-4.000. Depois neʼe, nia haruka sira fila.

10 Tuirmai Jesus saʼe kedas ró hamutuk ho ninia dixípulu sira no sira bá área Dalmanuta.+ 11 Iha fatin neʼe, ema Farizeu sira mai no hahú haksesuk malu ho nia, no husu nia atu hatudu sinál husi lalehan hodi koko nia.+ 12 Entaun nia sente triste tebes no dehan: “Tanbasá mak jerasaun neʼe buka sinál?+ Haʼu hatete loloos ba imi: Jerasaun neʼe sei la hetan sinál ida.”+ 13 Ho ida-neʼe, nia husik sira, no saʼe fali ró hodi bá tasi sorin.

14 Maibé dixípulu sira haluha atu lori paun, tan neʼe iha deʼit paun fuan ida iha ró laran, la iha buat seluk tan.+ 15 Nia fó avizu makaʼas ba sira, hodi dehan: “Matan-moris bá, kuidadu kona-ba ema Farizeu sira-nia fermentu no Herodes nia fermentu.”+ 16 Entaun, sira komesa diskute malu tanba sira la lori paun. 17 Kuandu Jesus haree ida-neʼe, nia dehan ba sira: “Tanbasá mak imi diskute malu tanba la lori paun? Imi seidauk haree no hatene ka? Imi seidauk komprende ka? 18 ‘Maski imi iha matan, maibé imi la haree ka? Maski imi iha tilun, maibé imi la rona ka?’ Imi haluha ona ka? 19 Iha tempu neʼebé haʼu silu paun fuan lima+ hodi fahe ba mane naʼin-5.000, imi halibur hahán resin iha bote hira?” Sira hatán ba nia: “Sanulu-resin-rua.”+ 20 “Kuandu haʼu silu paun fuan hitu hodi fahe ba mane naʼin-4.000, imi halibur paun resin iha bote boot hira?” Sira hatán ba nia: “Hitu.”+ 21 Tuirmai nia dehan ba sira: “Imi seidauk komprende ka?”

22 Bainhira sira toʼo iha Betsaida, ema husi fatin neʼe lori mai mane matan-delek ida, no sira husu Jesus atu tau liman ba mane neʼe.+ 23 Nuneʼe nia kaer mane matan-delek neʼe nia liman no lori ba knua nia liʼur. Depois tafui tiha ba mane neʼe nia matan,+ nia tau liman ba mane neʼe no husu: “Ó haree buat ruma ka lae?” 24 Mane neʼe foti matan no dehan: “Haʼu haree ema, maibé sira hanesan ai neʼebé laʼo bá-mai.” 25 Dala ida tan, nia tau liman ba mane neʼe nia matan, no mane neʼe nia matan sai diʼak ona, no bele haree buat hotu ho momoos. 26 Entaun, nia haruka mane neʼe fila ba uma, no dehan: “Keta fila fali ba knua neʼe.”

27 Jesus no ninia dixípulu sira husik fatin neʼe hodi bá knua sira iha Sezareia Filipe, no iha dalan nia husu ninia dixípulu sira: “Ema dehan haʼu neʼe sé?”+ 28 Sira hatán ba nia: “Ema balu dehan João Batista,+ maibé balu seluk dehan Elias,+ no seluk fali dehan profeta ruma.” 29 Nia husu sira: “Maibé tuir imi-nia hanoin, haʼu neʼe sé?” Pedro hatán: “Ita mak Kristu.”+ 30 Rona tiha neʼe, nia bandu sira atu labele fó-hatene ema seluk kona-ba nia.+ 31 No mós, nia komesa hanorin sira katak Oan-Mane husi Ema* tenke hetan terus barak, no katuas sira, ulun-naʼin amlulik sira no eskriba sira sei la simu nia no oho nia,+ maibé liutiha loron tolu nia sei moris hiʼas fali.+ 32 Tuir loloos, nia koʼalia la taka kona-ba neʼe, maibé Pedro lori nia ba sorin no hahú korrije nia.+ 33 Entaun nia fila hodi hateke ba ninia dixípulu sira no siʼak Pedro, hodi dehan: “Sees tiha husi haʼu,* Satanás! tanba ó-nia hanoin la tuir Maromak nian, maibé tuir ema nian.”+

34 Tuirmai Jesus bolu ema-lubun no mós ninia dixípulu sira hodi hakbesik nia no dehan: “Se ema ruma hakarak tuir haʼu, nia tenke nega ninia an rasik no lori ninia ai-riin terus nian* no kontinua laʼo tuir haʼu.+ 35 Ema neʼebé hakarak salva ninia moris* sei lakon ninia moris, maibé ema neʼebé lakon ninia moris* tanba haʼu no tanba liafuan diʼak sei salva ninia moris.+ 36 Tuir loloos, buat diʼak saida mak ema ida hetan se nia manán mundu tomak maibé lakon ninia moris?*+ 37 Saida loos mak ema ida bele fó hodi troka ninia moris?*+ 38 Tanba ema naran deʼit neʼebé moe kona-ba haʼu no kona-ba haʼu-nia liafuan iha jerasaun aat neʼebé la hatudu laran-metin* nia leet, Oan-Mane husi Ema mós sei moe kona-ba nia+ bainhira nia mai iha ninia Aman nia glória hamutuk ho anju santu sira.”+

9 Liután neʼe, Jesus dehan ba sira: “Haʼu hatete loloos ba imi katak, ema balu neʼebé hamriik iha neʼe sei la mate toʼo sira haree uluk Maromak nia Ukun* mai ona ho kbiit.”+ 2 Liutiha loron neen, Jesus lori Pedro, Tiago no João ba foho aas ida hodi sira mesamesak. Jesus nakfila an iha sira-nia oin,+ 3 no ninia roupa sai mutin liu no nabilan loos, no la iha ema ida iha rai mak bele halo hena sai mutin hanesan neʼe. 4 No mós, Elias no Moisés mosu iha sira-nia oin no koʼalia daudaun ho Jesus. 5 Tuirmai, Pedro hatete ba Jesus: “Mestre,* ami kontente tebes atu mai iha neʼe, entaun husik ami harii tenda tolu, ida ba Ita, ida ba Moisés, no ida ba Elias.” 6 Tuir loloos, Pedro la hatene atu halo saida, tanba sira taʼuk tebes. 7 Tuirmai kalohan ida mosu no taka sira, no lian ida+ sai husi kalohan, dehan: “Neʼe mak haʼu-nia Oan-Mane neʼebé haʼu hadomi.+ Rona nia bá.”+ 8 Maibé derrepente deʼit, kuandu sira hateke haleʼu, sira la haree ema ida, só Jesus deʼit.

9 Bainhira sira tun daudaun husi foho, Jesus bandu sira atu la konta ba ema ida kona-ba buat neʼebé sira haree+ toʼo Oan-Mane husi Ema* moris hiʼas fali husi mate.+ 10 Sira rai didiʼak ninia liafuan iha sira-nia laran,* maibé sira koʼalia ba malu kona-ba ninia moris-hiʼas husi mate katak sá. 11 Sira husu nia: “Tanbasá mak eskriba sira dehan katak Elias+ tenke mai uluk?”+ 12 Nia hatán ba sira: “Elias sei mai uluk duni hodi hadiʼa fali buat hotu.+ Maibé, tanbasá mak Eskritura dehan katak Oan-Mane husi Ema tenke hetan terus+ no ema sei la simu nia?+ 13 Haʼu hatete ba imi katak Elias+ mai tiha ona, no sira halo aat ba nia tuir deʼit sira-nia hakarak, hanesan hakerek nanis ona kona-ba nia.”+

14 Kuandu sira hakbesik ba dixípulu sira seluk, sira haree katak ema-lubun haleʼu sira no eskriba sira haksesuk malu ho dixípulu sira-neʼe.+ 15 Maibé kuandu ema-lubun haree Jesus, sira hakfodak tebes, no sira halai kedas hasoru nia no kumprimenta nia. 16 Nia husu ema-lubun neʼe: “Imi haksesuk malu ho sira kona-ba saida?” 17 Ema ida husi ema-lubun hatán: “Mestre, haʼu lori haʼu-nia oan-mane ba Ita tanba anju aat ida halo nia monok.+ 18 Bainhira anju aat neʼe ataka haʼu-nia oan, nia soe haʼu-nia oan ba rai, haʼu-nia oan nia kabeen nafurin sai no ruun nehan no mós lakon ninia forsa. Haʼu husu ona Ita-nia dixípulu sira atu duni sai anju aat neʼe, maibé sira labele.” 19 Jesus dehan: “Oh jerasaun neʼebé la iha fiar,+ toʼo bainhira mak haʼu sei hamutuk ho imi? Toʼo bainhira mak haʼu tenke hatudu pasiénsia ba imi? Lori nia mai haʼu.”+ 20 Entaun sira lori labarik neʼe ba Jesus. Maibé kuandu anju aat neʼe haree Jesus, nia doko makaʼas labarik neʼe, no labarik neʼe monu ba rai, duir an bá-mai, no labarik neʼe nia kabeen nafurin sai husi ibun. 21 Tuirmai Jesus husu ba labarik nia aman: “Horibainhira mak ida-neʼe akontese ba nia?” Aman neʼe hatán: “Hahú husi kiʼik kedas, 22 dala barak anju aat neʼe soe haʼu-nia oan ba ahi no ba bee laran atu oho nia. Maibé se Ita bele halo buat ruma, hanoin ami bá no ajuda ami.” 23 Jesus hatete ba nia: “Tanbasá mak ó dehan: ‘Se Ita bele’? Tuir loloos, buat hotu bele deʼit ba ema neʼebé iha fiar.”+ 24 Labarik neʼe nia aman hatán kedas ho lian makaʼas, hodi dehan: “Haʼu iha ona fiar! Maibé ajuda haʼu atu iha fiar liután!”+

25 Kuandu Jesus haree ema-lubun halai daudaun mai besik sira, Jesus fó orden ba anju aat neʼe, hodi dehan: “Ó anju aat* neʼebé halo ema sai monok no diuk, haʼu haruka ó atu sai husi labarik neʼe no labele tama fali ba nia.”+ 26 Anju aat neʼe hakilar no doko makaʼas labarik neʼe, tuirmai nia sai, no labarik neʼe haree hanesan mate ona, tan neʼe ema barak hatete: “Nia mate ona!” 27 Maibé Jesus kaer labarik neʼe nia liman no halo nia hamriik, no labarik neʼe hamriik. 28 Maibé, kuandu Jesus tama tiha ba uma ida, ninia dixípulu sira husu nia mesamesak, hodi dehan: “Tanbasá mak ami labele duni sai anju aat neʼe?”+ 29 Nia hatán ba sira: “Ho orasaun deʼit mak bele duni sai anju aat hanesan neʼe.”

30 Tuirmai sira sai husi fatin neʼe no laʼo liu área Galileia, maibé Jesus lakohi ema ida hatene kona-ba neʼe. 31 Nia hanorin ninia dixípulu sira no dehan: “Ema sei entrega Oan-Mane husi Ema ba inimigu sira-nia liman no sira sei oho nia.+ Maski sira oho nia, maibé liutiha loron tolu nia sei moris hiʼas fali.”+ 32 Maski nuneʼe, sira la komprende liafuan sira neʼebé nia hatete, no sira taʼuk atu husu ba nia.

33 Tuirmai sira toʼo iha Kafarnaum. Kuandu sira tama ba uma ida, Jesus husu sira: “Imi haksesuk malu kona-ba saida iha dalan?”+ 34 Sira nonook deʼit, tanba iha dalan, sira haksesuk malu kona-ba sé mak boot liu iha sira-nia leet. 35 Entaun nia tuur no bolu sira naʼin Sanulu-Resin-Rua no dehan ba sira: “Se ema ida hakarak sai boot, nia tenke sai ikusliu no sai atan ba ema hotu.”+ 36 Tuirmai nia bolu labarik kiʼik ida mai no haruka labarik neʼe hamriik iha sira-nia klaran. Nia tau liman ba labarik neʼe nia kabaas no nia dehan ba sira: 37 “Ema naran deʼit neʼebé simu labarik ida hanesan neʼe+ tanba haʼu-nia naran, nia simu mós haʼu. No ema naran deʼit neʼebé simu haʼu, nia laʼós deʼit simu haʼu, maibé simu mós Nia neʼebé haruka haʼu mai.”+

38 João hatete ba nia: “Mestre, ami haree mane ida duni sai anju aat hodi Ita-nia naran no ami koko atu hapara nia, tanba nia la laʼo hamutuk ho ita.”+ 39 Maibé Jesus dehan: “Keta koko atu hapara nia, tanba se ema ida halo milagre hodi haʼu-nia naran, nia sei la koʼalia aat kedas kona-ba haʼu. 40 Tanba ema neʼebé la kontra ita, nia apoia ita.+ 41 Ema naran deʼit neʼebé fó bee kopu ida ba imi atu hemu tanba imi Kristu nian,+ haʼu hatete loloos ba imi katak, ema neʼe sei la lakon ninia kolen.+ 42 Maibé haʼu dehan ba imi kona-ba kiʼikoan sira neʼebé tau fiar mai haʼu: Se ema ruma halo sira ida sidi, diʼak liu tara fatuk dulas trigu nian* ba ninia kakorok no soe nia ba tasi.+

43 “Se ó-nia liman halo ó sidi, tesi sai tiha. Tanba diʼak liu ba ó atu hetan moris ho liman sorin deʼit, duké ó tama ba Gehena* ho liman rua, ba ahi neʼebé nunka mate.+ 44 *—— 45 No se ó-nia ain halo ó sidi, tesi tiha. Diʼak liu ba ó atu hetan moris ho ain sorin deʼit, duké ó tama ba Gehena* ho ain rua.+ 46 *—— 47 Se ó-nia matan halo ó sidi, losu sai tiha.+ Tanba diʼak liu bá ó atu tama ba Maromak nia Ukun ho matan sorin deʼit, duké ó tama ba Gehena* ho ó-nia matan rua.+ 48 Iha neʼebá ular-oan la mate no ahi mós nunka mate.+

49 “Ahi sei tun ba ema sira-neʼe hanesan ema tau masin ba ai-han.+ 50 Masin mak diʼak. Maibé se masin lakon ninia meer, oinsá mak imi bele halo masin neʼe sai meer fali?+ Imi tenke sai hanesan masin,+ no kontinua iha dame iha imi-nia leet.”+

10 Bainhira Jesus sai tiha husi neʼebá, nia bá Judeia nia baliza iha Mota Jordaun nia sorin seluk, no dala ida tan ema-lubun hakbesik nia, no nia hahú hanorin sira hodi tuir ninia toman.+ 2 Ema Farizeu sira mós hakbesik ba nia tanba hakarak atu koko nia. Nuneʼe sira husu nia se tuir ukun-fuan mane ida bele soe malu ho ninia feen ka lae.+ 3 Nia hatán ba sira: “Moisés haruka imi atu halo saida?” 4 Sira hatán: “Moisés fó lisensa atu hakerek surat soe-malu nian hodi ema bele soe sira-nia feen.”+ 5 Maibé Jesus dehan ba sira: “Tanba imi-nia ulun-toos+ mak nia hakerek ukun-fuan neʼe ba imi.+ 6 Maibé horiuluk kedas, ‘Maromak kria mane no feto.+ 7 Tan razaun neʼe mak mane ida sei husik ninia inan-aman,+ 8 no sira naʼin-rua sei sai isin ida deʼit’,+ nuneʼe sira laʼós tan naʼin-rua maibé isin ida deʼit. 9 Neʼe duni, buat neʼebé Maromak tau hamutuk,* ema keta haketak.”+ 10 Kuandu sira tama fali ona ba uma, ninia dixípulu sira husu nia kona-ba neʼe. 11 Nia hatete ba sira: “Ema naran deʼit neʼebé soe ninia feen no kaben fali ho ema seluk, nia halo adultériu*+ no la hatudu laran-metin ba ninia feen, 12 no se feto ida soe malu tiha ho ninia laʼen no kaben fali ho mane seluk, feto neʼe halo adultériu.”*+

13 Tuirmai, ema lori labarik kiʼik sira ba Jesus atu tau liman ba sira, maibé ninia dixípulu siʼak sira.+ 14 Haree tiha ida-neʼe, Jesus sai hirus hodi dehan ba ninia dixípulu sira: “Husik labarik sira-neʼe mai hakbesik haʼu. Keta koko atu hapara sira, tanba ema hanesan labarik sira-neʼe mak sei simu Maromak nia Ukun.*+ 15 Haʼu hatete loloos ba imi: Ema neʼebé la simu Maromak nia Ukun hanesan labarik ida, nia sei la tama duni ba Ukun neʼe.”+ 16 Tuirmai, nia hakoʼak no tau liman ba labarik sira-neʼe hodi fó bensaun ba sira.+

17 Bainhira Jesus laʼo daudaun, mane ida halai hakbesik nia no hakneʼak iha nia oin no husu: “Mestre Diʼak, saida mak haʼu tenke halo atu hetan moris rohan-laek?”+ 18 Jesus hatete ba nia: “Tanbasá mak ó bolu haʼu diʼak? La iha ema ida mak diʼak, só Maromak mesak deʼit mak diʼak.+ 19 Ó hatene ukun-fuan sira: ‘Labele oho ema;+ labele halo sala seksuál ho ema neʼebé laʼós imi-nia kaben;*+ labele naʼok;+ labele fó sasin falsu;+ labele lohi hodi hamatak ema;+ hatudu respeitu ba imi-nia inan-aman.’”+ 20 Mane neʼe hatete ba nia: “Mestre, haʼu halo tuir ukun-fuan sira-neʼe hotu husi kiʼik kedas.” 21 Jesus hateke ba nia no sente domin ba nia, no hatete: “Buat ida deʼit mak ó falta: Bá faʼan buat neʼebé ó iha no fó ba ema kiak, no ó sei hetan rikusoin iha lalehan, no mai tuir haʼu.”+ 22 Rona tiha ida-neʼe, mane neʼe sai triste, no nia fila ho laran-susar tanba nia iha rikusoin barak.+

23 Depois hateke haleʼu tiha, Jesus hatete ba ninia dixípulu sira: “Susar duni ba ema neʼebé iha osan barak atu tama ba Maromak nia Ukun!”+ 24 Maibé dixípulu sira hakfodak ho ninia liafuan. Tuirmai Jesus dehan tan ba sira: “Haʼu-nia oan sira, susar duni atu tama ba Maromak nia Ukun! 25 Fasil liu ba kuda-kamelu ida atu tama liuhusi daun-kuak duké ema riku ida tama ba Maromak nia Ukun.”+ 26 Sira sai hakfodak liután no husu ba nia:* “Entaun, sé loos mak bele hetan salvasaun?”+ 27 Jesus hateke ba sira no dehan: “Ba ema buat neʼe labele, maibé laʼós hanesan neʼe ho Maromak, ba Maromak buat hotu bele deʼit.”+ 28 Pedro hatete ba nia: “Haree bá! Ami husik ona buat hotu hodi laʼo tuir Ita.”+ 29 Jesus dehan: “Haʼu hatete loloos ba imi katak, ema neʼebé husik ona uma, maun-alin ka feton, inan ka aman, oan, ka toʼos tanba haʼu no tanba liafuan diʼak+ 30 sei simu uma, maun-alin, feton, inan, oan no toʼos dala atus ida liu fali uluk nian, hamutuk ho terus oioin+ iha tempu agora, no sei simu moris rohan-laek iha tempu* neʼebé atu mai. 31 Maibé ema barak neʼebé primeiru sei sai ikus, no sira neʼebé ikus sei sai primeiru.”+

32 Bainhira sira laʼo daudaun tuir dalan atu saʼe ba Jeruzalein, Jesus laʼo uluk iha sira-nia oin, no sira hakfodak, maibé ema neʼebé tuir nia hahú sai taʼuk. Dala ida tan Jesus bolu sira naʼin Sanulu-Resin-Rua mesamesak no fó-hatene sira kona-ba buat neʼebé atu akontese ba nia:+ 33 “Agora ita saʼe daudaun ba Jeruzalein, no ema sei entrega Oan-Mane husi Ema* ba ulun-naʼin amlulik sira no eskriba sira. Sira sei tesi-lia atu fó kastigu-mate ba nia no entrega nia ba ema husi nasaun seluk. 34 Ema sira-neʼe sei hamoe nia, tafui kabeen ba nia, baku nia ho xikote no oho nia, maibé liutiha loron tolu nia sei moris hiʼas fali.”+

35 Zebedeu nia oan-mane naʼin-rua, Tiago no João,+ hakbesik ba Jesus no dehan: “Mestre, ami hakarak Ita atu halo buat hotu neʼebé ami husu.”+ 36 Nia hatete ba sira: “Imi hakarak haʼu atu halo saida?” 37 Sira hatán: “Kuandu Ita ukun ona,* favór ida fó fatin mai ami atu tuur hamutuk ho Ita, ida iha Ita-nia liman-loos no ida iha Ita-nia liman-karuk.”+ 38 Maibé Jesus hatete ba sira: “Imi la hatene kona-ba saida mak imi husu. Imi bele hemu husi kopu neʼebé haʼu hemu daudaun no hetan batizmu neʼebé haʼu atu hetan ka lae?”+ 39 Sira hatán: “Ami bele.” Ho ida-neʼe, Jesus hatete ba sira: “Imi sei hemu duni husi kopu neʼebé haʼu hemu daudaun, no imi sei hetan batizmu ho batizmu neʼebé haʼu atu hetan.+ 40 Maibé, kona-ba tuur iha haʼu-nia liman-loos ka liman-karuk, laʼós haʼu mak deside. Haʼu-nia Aman mak deside kona-ba sira neʼebé sei tuur iha fatin sira-neʼe.”

41 Kuandu sira naʼin-sanulu seluk rona kona-ba neʼe, sira sai hirus ba Tiago no João.+ 42 Maibé Jesus bolu sira hodi hakbesik ba nia, no dehan: “Imi hatene katak sira neʼebé ukun* nasaun sira domina sira-nia povu, no sira-nia ema-boot sira uza podér atu hanehan povu.+ 43 Maibé iha imi-nia leet laʼós hanesan neʼe. Ema neʼebé hakarak sai ema-boot iha imi-nia leet tenke serbí imi.+ 44 No mós ema neʼebé hakarak atu sai boot iha imi-nia leet tenke sai atan ba imi hotu. 45 Oan-Mane husi Ema mós halo nuneʼe. Nia mai, laʼós atu ema serbí nia,+ maibé atu serbí no atu fó ninia moris* hodi sosa fali ema barak.”+

46 Tuirmai sira tama ba Jerikó. Kuandu Jesus no ninia dixípulu sira no mós ema-lubun laʼo sai husi Jerikó, Timeu nia oan-mane Bartimeu neʼebé matan-delek tuur hela iha dalan ninin hodi husu ezmola.+ 47 Kuandu nia rona katak Jesus, ema Nazaré, laʼo liu fatin neʼe, nia hahú hakilar no dehan: “Jesus, David nia Oan,+ hatudu laran-sadiʼa mai haʼu!”+ 48 Ho ida-neʼe, ema barak hahú koʼalia makaʼas ba nia atu nonook, maibé nia hakilar makaʼas liután, hodi dehan: “David nia Oan, hatudu laran-sadiʼa mai haʼu!” 49 Entaun Jesus para no dehan: “Bolu nia mai.” Ho ida-neʼe, sira bolu ema matan-delek neʼe, no dehan ba nia: “Aten-brani no hamriik bá! Nia bolu ó.” 50 Nia soe ninia roupa, no hamriik kedas hodi laʼo ba Jesus. 51 Tuirmai Jesus dehan ba nia: “Saida mak ó hakarak haʼu halo ba ó?” Mane matan-delek neʼe hatán: “Mestre,* halo haʼu haree fali.” 52 No Jesus hatete ba nia: “Laʼo bá, ó-nia fiar mak halo ó sai diʼak.”+ Nia bele haree kedas,+ no hahú laʼo tuir Jesus iha dalan.

11 Bainhira sira toʼo iha Betfage no Betánia+ iha Foho Oliveira besik Jeruzalein, Jesus haruka ninia dixípulu naʼin-rua+ 2 no dehan ba sira: “Bá knua neʼebé imi haree daudaun, no kuandu imi tama ba knua neʼe, imi sei hetan kuda-burru oan ida kesi hela, no ema ida seidauk saʼe kuda-burru neʼe toʼo agora. Imi kore kuda-burru neʼe no lori mai iha neʼe. 3 Se ema ruma husu: ‘Tanbasá mak imi halo ida-neʼe?’, Imi tenke dehan: ‘Naʼi presiza kuda-burru neʼe no nia sei fó fali kedas.’” 4 Entaun sira bá no hetan kuda-burru oan ida kesi hela besik dalan iha uma nia odamatan oin, no sira kore kuda-burru neʼe.+ 5 Maibé ema balu neʼebé hamriik iha neʼebá hatete: “Tanbasá mak imi kore kuda-burru oan neʼe?” 6 Sira dehan ba ema sira-neʼe tuir liafuan neʼebé Jesus hatete, no ema sira-neʼe husik sira bá.

7 Sira lori kuda-burru oan neʼe+ ba Jesus, no sira tau sira-nia roupa ba kuda-burru leten no Jesus saʼe kuda-burru neʼe.+ 8 Nuneʼe mós, ema barak nahe sira-nia roupa iha dalan, no ema balu nahe ai-sanak neʼebé sira tesi husi dalan ninin.+ 9 Ema neʼebé laʼo iha Jesus nia oin no kotuk kontinua hakilar makaʼas dehan: “Ami harohan, salva nia bá!*+ Bensaun ba ida neʼebé mai hodi Jeová* nia naran!+ 10 Maromak haraik bensaun ba ami-nia aman David nia Ukun neʼebé atu mai!+ Ami harohan, salva nia bá, Ita-Boot neʼebé iha fatin aas!” 11 Toʼo tiha Jeruzalein, Jesus tama ba templu. Nia hateke haleʼu hodi haree buat hotu iha neʼebá, maibé tanba rai besik kalan ona, nia sai hodi bá Betánia hamutuk ho sira naʼin Sanulu-Resin-Rua.+

12 Loron tuirmai kuandu sira sai husi Betánia, nia sente hamlaha.+ 13 Husi dook nia haree ai-figeira hun ida neʼebé iha tahan barak, no nia bá hodi haree se nia bele hetan ai-fuan ruma. Maibé kuandu nia hakbesik ba ai neʼe, nia la hetan ai-fuan ida, só tahan deʼit, tanba seidauk toʼo tempu atu ai-figeira fó fuan. 14 Entaun nia dehan ba ai-figeira neʼe: “Ema sei la han tan ó-nia fuan ba nafatin.”+ No ninia dixípulu sira rona neʼe.

15 Tuirmai sira toʼo iha Jeruzalein. Iha neʼebá Jesus tama ba templu no hahú duni sai ema sira neʼebé faʼan no sosa iha templu, no nia baku fila tiha meza husi ema neʼebé troka osan no banku husi ema neʼebé faʼan manu-pombu.+ 16 Nia hapara ema hotu neʼebé lori sasán liu husi templu. 17 Nia hanorin sira, hodi dehan: “Imi la hatene buat neʼebé hakerek nanis ona ka? ‘Haʼu-nia uma sei hanaran nuʼudar uma orasaun nian ba nasaun hotu’,+ maibé imi halo uma neʼe sai fali naʼok-teen sira-nia knuuk.”+ 18 Ulun-naʼin amlulik no eskriba sira rona kona-ba neʼe, no sira hahú buka dalan atu oho nia.+ Sira taʼuk nia tanba ema-lubun admira kona-ba ninia hanorin.+

19 Kuandu rai besik kalan ona, sira sai husi sidade neʼe. 20 Iha dadeer-saan bainhira sira laʼo liu dalan neʼe, sira haree ai-figeira sai maran ona husi ninia abut.+ 21 Pedro hanoin-hetan ai-hun neʼe, no dehan ba Jesus: “Mestre,* haree bá! Ai-figeira neʼebé Ita fó-malisan sai maran ona.”+ 22 Jesus hatán ba sira: “Tau fiar ba Maromak. 23 Haʼu hatete loloos ba imi katak ema naran deʼit neʼebé hatete ba foho neʼe: ‘Hiʼit ó-nia an no soe an ba tasi’, no nia la laran-rua maibé fiar katak buat neʼebé nia dehan sei sai loos, ida-neʼe sei akontese duni.+ 24 Tan neʼe mak haʼu hatete ba imi: Buat hotu neʼebé imi husu iha orasaun, fiar bá katak imi simu ona, no imi sei hetan duni.+ 25 Bainhira imi hamriik hodi halo orasaun, fó perdua ba sala hotu neʼebé ema halo ba imi, atu nuneʼe imi-nia Aman iha lalehan mós bele fó perdua ba imi-nia sala sira.”+ 26 *——

27 Dala ida tan sira fila fali ba Jeruzalein. Kuandu Jesus laʼo iha templu laran, ulun-naʼin amlulik, eskriba no katuas sira mai hakbesik nia 28 no hatete ba nia: “Ó simu kbiit husi sé atu halo buat sira-neʼe? Sé mak fó kbiit neʼe ba ó?”+ 29 Jesus dehan ba sira: “Haʼu sei husu imi pergunta ida. Se imi hatán mai haʼu, haʼu mós sei fó-hatene imi ho sé-nia kbiit mak haʼu halo buat sira-neʼe. 30 Hatán mai haʼu, João nia batizmu+ mai husi Maromak* ka husi ema?”+ 31 Sira hahú koʼalia ba malu dehan: “Se ita hatete: ‘Husi Maromak’,* nia sei husu: ‘Entaun, tanbasá mak imi la fiar nia?’ 32 Maibé ita la brani atu dehan: ‘Husi ema.’” Sira taʼuk ema-lubun, tanba ema hotu haree João nuʼudar profeta ida.+ 33 Entaun sira hatán ba Jesus: “Ami la hatene.” Jesus dehan ba sira: “Haʼu mós sei la fó-hatene imi ho sé-nia kbiit mak haʼu halo buat sira-neʼe.”

12 Tuirmai Jesus hahú koʼalia ba sira ho ai-knanoik, hodi dehan: “Mane ida kuda uvas iha ninia toʼos,+ nia tau lutu haleʼu, keʼe fatin sama uvas nian no mós harii uma aas* ida.+ Depois neʼe, nia fó-aluga ba toʼos-atan sira no bá rai liʼur.+ 2 Kuandu toʼo ona tempu koʼa nian, nia haruka ninia ema ida bá atu foti uvas-fuan balu husi toʼos-atan sira. 3 Maibé, sira kaer ema neʼe, baku nia, no haruka nia fila ho liman-mamuk. 4 Mane neʼe haruka ema seluk tan ba sira, no sira baku ema neʼe nia ulun no hamoe nia.+ 5 Mane neʼe haruka ema seluk tan, maibé sira oho ema neʼe. No nia haruka ema barak tan, maibé toʼos-atan sira baku sira balu no oho sira balu. 6 Mane neʼe iha tan ema ida, neʼe mak ninia oan-mane neʼebé nia hadomi.+ Ikusmai nia haruka ninia oan neʼe ba sira, hodi hanoin: ‘Sira sei respeitu haʼu-nia oan.’ 7 Maibé toʼos-atan sira hatete ba malu: ‘Nia mak sei simu toʼos neʼe nuʼudar liman-rohan.+ Mai ita oho nia, no ninia liman-rohan sei sai ita-nian.’ 8 Entaun sira kaer no oho nia, no soe nia ba toʼos liʼur.+ 9 Saida mak toʼos-naʼin sei halo? Nia sei mai no oho toʼos-atan sira, no nia sei fó toʼos-uvas ba ema seluk.+ 10 Imi seidauk lee eskritura ida-neʼe ka? Eskritura hatete: ‘Fatuk neʼebé badaen sira la simu sai ona fatuk prinsipál.*+ 11 Ida-neʼe mai husi Jeová,* no furak tebes tuir ita-nia haree.’”+

12 Ho ida-neʼe, sira buka dalan atu kaer Jesus, tanba sira hatene katak nia konta ai-knanoik neʼe kona-ba sira. Maibé sira taʼuk ema-lubun, entaun sira sai no husik nia.+

13 Tuirmai sira haruka ema Farizeu balu no mós ema balu neʼebé apoia Herodes nia partidu hodi bá hasoru Jesus, atu bele buka sala ruma husi ninia liafuan.+ 14 Kuandu sira toʼo, sira dehan ba nia: “Mestre, ami hatene katak Ita-Boot sempre koʼalia buat loos no Ita la todan ba sorin, tanba Ita la haree deʼit ema husi liʼur, maibé Ita hanorin Maromak nia dalan hodi tuir lia-loos. Entaun, bele ka lae atu selu impostu ba César?* 15 Ami tenke selu ka lae?” Maibé tanba Jesus hatene sira-nia laran-makerek, nia hatete ba sira: “Tanbasá mak imi koko haʼu? Lori mai haʼu osan denáriu* ida atu haʼu haree.” 16 Sira lori denáriu ida ba nia. Nia hatete ba sira: “Sé-nia oin no naran mak neʼe?” Sira hatán: “César nian.” 17 Tuirmai Jesus hatete: “Fó ba César buat neʼebé César nian,+ no fó ba Maromak buat neʼebé Maromak nian.”+ Ho ida-neʼe, sira admira nia.

18 Tuirmai, ema Saduseu sira, neʼebé dehan katak la iha moris-hiʼas,+ hakbesik ba Jesus no husu:+ 19 “Mestre, Moisés hakerek katak se mane ida mate no husik hela nia feen no la iha oan, ninia maun ka alin tenke kaben ho feto neʼe no iha oan ba nia.+ 20 Iha maun-alin naʼin-hitu. Ida primeiru hola feto, maibé kuandu nia mate nia la iha oan. 21 Ida segundu mós hola feto-faluk neʼe, maibé kuandu nia mate, nia la iha oan. Nuneʼe mós ho ida terseiru. 22 No sira naʼin-hitu la iha oan. Ikusmai, feto neʼe mós mate. 23 Entaun, iha tempu moris-hiʼas nian, husi sira naʼin-hitu neʼe, feto neʼe sei sai sé-nia feen? Tanba uluk sira naʼin-hitu hotu kaben ho nia.” 24 Jesus hatete ba sira: “Imi hanoin sala, tanba imi la hatene Eskritura no mós la hatene Maromak nia kbiit.+ 25 Kuandu sira moris hiʼas husi mate, mane sira sei la kaben no feto sira mós sei la sai ema nia kaben, maibé sira sei sai hanesan anju sira iha lalehan.+ 26 Imi seidauk lee istória neʼebé Moisés hakerek kona-ba ai-hun tarak neʼebé lakan ka? Maromak koʼalia kona-ba mate sira neʼebé sei moris hiʼas kuandu nia dehan ba Moisés: ‘Haʼu mak Abraão nia Maromak, Isaac nia Maromak no Jacob nia Maromak.’+ 27 Nia laʼós Maromak ba ema neʼebé mate, maibé Maromak ba ema neʼebé moris. Imi-nia hanoin sala duni.”+

28 Eskriba ida iha sira-nia leet rona sira diskute malu, no nia haree katak Jesus hatán ba sira iha dalan neʼebé diʼak, entaun nia husu ba Jesus: “Mandamentu ida-neʼebé mak ulukliu* hotu?”+ 29 Jesus hatán: “Ida ulukliu mak: ‘Rona bá, oh ema Izraél, Jeová* ita-nia Maromak mak Jeová* mesak ida deʼit. 30 No imi tenke hadomi Jeová* imi-nia Maromak, ho imi-nia laran tomak, ho imi-nia moris* tomak, ho imi-nia neon tomak no ho imi-nia kbiit tomak.’+ 31 Ida segundu mak: ‘Imi tenke hadomi imi-nia maluk hanesan imi-nia an rasik.’+ La iha mandamentu neʼebé boot liu fali sira-neʼe.” 32 Eskriba neʼe hatete ba nia: “Mestre, buat neʼebé Ita dehan mak diʼak no tuir duni lia-loos: ‘Maromak mak Ida deʼit, no la iha Maromak seluk, só nia deʼit’,+ 33 no kona-ba hadomi Maromak ho laran tomak, ho neon tomak,* no ho kbiit tomak, no mós hadomi ita-nia maluk hanesan ita-nia an rasik mak folin-boot liu fali sakrifísiu sunu nian hotu neʼebé hasaʼe tomak no sakrifísiu sira seluk.”+ 34 Jesus haree katak eskriba neʼe hatán ho matenek, entaun Jesus dehan ba nia: “Ó la dook husi Maromak nia Ukun.”* Depois neʼe, la iha ema ida mak brani atu husu tan pergunta ba nia.+

35 Bainhira Jesus sei kontinua hanorin iha templu, nia dehan: “Tanbasá mak eskriba sira hatete katak Kristu mak David nia oan?+ 36 Liuhusi espíritu santu+ David rasik dehan: ‘Jeová* hatete ba haʼu-nia Naʼi: “Tuur iha haʼu-nia liman-loos toʼo haʼu tau ó-nia inimigu sira iha ó-nia ain okos.”’*+ 37 David rasik bolu nia Naʼi, entaun oinsá mak nia David nia oan?”+

No ema-lubun neʼe rona ba nia ho kontente. 38 Bainhira nia hanorin hela, nia dehan: “Kuidadu bá ho eskriba sira neʼebé gosta laʼo bá-mai ho roupa neʼebé naruk no hakarak ema kumprimenta sira iha merkadu,+ 39 no iha sinagoga laran, sira gosta atu tuur iha oin.* No kuandu sira tuir festa, sira mós hakarak tuur iha fatin neʼebé importante liu.+ 40 Sira hadau feto-faluk sira-nia sasán,* no halo orasaun naruk iha ema nia oin.* Sira sei hetan kastigu neʼebé makaʼas liu.”*

41 Tuirmai Jesus tuur, no husi fatin neʼe nia bele haree osan-fatin sira.+ Nia haree ema-lubun tau osan ba osan-fatin, no ema riku barak tau osan-besi barak.+ 42 Iha tempu neʼebá, feto-faluk kiak ida mai, no tau osan kiʼik rua ho folin neʼebé kiʼik tebes.*+ 43 Ho ida-neʼe, Jesus bolu ninia dixípulu hodi dehan ba sira: “Haʼu hatete loloos ba imi katak feto-faluk kiak neʼe tau barak liu fali ema sira seluk neʼebé tau osan ba osan-fatin.+ 44 Tanba sira hotu tau buat neʼebé resin husi sira-nia rikusoin, maibé feto-faluk neʼe, maski nia kiak, nia fó buat hotu neʼebé nia iha.”+

13 Kuandu Jesus laʼo sai daudaun husi templu, ninia dixípulu ida hatete ba nia: “Mestre, haree toʼok fatuk furak no uma boot sira-neʼe!”+ 2 Maibé Jesus hatete ba nia: “Ó haree uma boot sira-neʼe ka? La iha fatuk ida sei husik hela iha fatuk seluk nia leten, fatuk hotu sei naksobu.”+

3 Bainhira Jesus tuur iha Foho Oliveira, iha fatin neʼebé bele haree-hetan templu, Pedro, Tiago, João no André husu nia mesamesak: 4 “Fó-hatene mai ami, bainhira mak buat sira-neʼe sei akontese, no sinál saida mak sei hatudu katak buat hotu neʼe besik ona atu remata?”+ 5 Entaun, Jesus hahú koʼalia ba sira: “Kuidadu bá atu ema ida la lohi imi.+ 6 Ema barak sei mai hodi haʼu-nia naran no dehan: ‘Haʼu mak nia’, no sira sei lohi ema barak. 7 Liután neʼe, kuandu imi rona kona-ba funu iha fatin oioin, keta sai taʼuk, buat sira-neʼe tenke akontese duni, maibé mundu nia rohan seidauk mai.+

8 “Nasaun ida sei kontra nasaun seluk no ukun* ida sei kontra ukun seluk,+ rai-nakdoko sei mosu iha fatin oioin, no rai-hamlaha.+ Buat sira-neʼe hatudu katak terus foin hahú.+

9 “Kona-ba imi, kuidadu imi-nia an bá. Ema sei lori imi ba tribunál,+ no sira sei baku imi iha sinagoga sira+ no lori imi ba governadór no liurai sira-nia oin tanba haʼu, no imi sei fó sasin ba sira.+ 10 No mós, liafuan diʼak neʼe ema tenke haklaken uluk iha nasaun hotu.+ 11 Bainhira sira lori imi atu bá tribunál, keta sai laran-taridu kona-ba saida mak imi sei koʼalia. Maibé koʼalia deʼit buat neʼebé espíritu santu fó ba imi iha tempu neʼebá, tanba laʼós imi rasik mak koʼalia maibé espíritu santu mak ajuda imi koʼalia.+ 12 Liután neʼe, maun-alin sira sei entrega sira-nia maun ka alin ba mate, nuneʼe mós aman ida ho ninia oan. Oan sei hamriik hodi kontra ninia inan-aman no entrega sira ba mate.+ 13 Ema hotu sei odi imi tanba haʼu-nia naran.+ Maibé ema neʼebé tahan toʼo rohan+ mak sei hetan salvasaun.+

14 “Maibé, bainhira imi haree buat foʼer neʼebé hamosu susar+ hamriik iha fatin neʼebé nia labele hamriik bá, (atu komprende ida-neʼe, ema neʼebé lee hanoin didiʼak bá), iha tempu neʼebá, ema neʼebé iha Judeia tenke halai ba foho.+ 15 Ema neʼebé iha uma-leten keta tun ka tama ba uma laran atu foti buat ruma husi ninia uma laran. 16 Ema neʼebé iha toʼos keta fila fali atu foti ninia roupa. 17 Susar ba feto sira neʼebé isin-rua no mós ba sira neʼebé fó-susu ba bebé iha tempu neʼebá!+ 18 Kontinua harohan atu ida-neʼe la akontese iha tempu malirin. 19 Tanba loron sira-neʼe mak loron terus nian.+ Husi tempu neʼebé Maromak kria mundu toʼo tempu neʼebá seidauk mosu terus hanesan neʼe, no depois neʼe mós sei la mosu fali.+ 20 Tuir loloos, se Jeová* la habadak tempu sira-neʼe, sei la iha ema ida mak bele hetan salvasaun. Maibé tanba ema sira neʼebé nia hili ona, nia sei habadak tempu sira-neʼe.+

21 “No mós, se ema ruma dehan ba imi: ‘Haree bá! Kristu iha neʼe!’, ka ‘Haree bá! Nia iha neʼebá!’, imi keta fiar.+ 22 Tanba Kristu falsu no profeta falsu sira sei mosu+ no sira sei halo sinál no milagre oioin tanba koko atu dada mós ema sira neʼebé Maromak hili ona. 23 Neʼe duni, imi matan-moris bá.+ Haʼu fó-hatene nanis ona ba imi kona-ba buat hotu neʼe.

24 “Maibé iha tempu neʼebá, bainhira tempu terus neʼe liu tiha, loro-matan sei sai nakukun, no fulan sei la fó tan ninia naroman.+ 25 Fitun sira sei monu husi lalehan no buat sira neʼebé iha lalehan sei nakdoko. 26 No tuirmai sira sei haree Oan-Mane husi Ema*+ neʼebé mai iha kalohan ho kbiit no ho glória boot.+ 27 Tuirmai nia sei haruka ninia anju sira halibur ema neʼebé Maromak hili ona husi fatin hotu-hotu,* husi fatin sira neʼebé dook tebes iha rai no mós iha lalehan.+

28 “Aprende husi ai-knanoik neʼe kona-ba ai-figeira: Kuandu ai-sanak nurak mosu no hamosu tahan, imi hatene katak tempu atu buat hotu sai buras* besik ona.+ 29 Nuneʼe mós bainhira imi haree buat sira-neʼe akontese, imi hatene bá katak nia besik atu toʼo mai ona, nia iha ona iha odamatan oin.+ 30 Haʼu hatete loloos ba imi: Jerasaun neʼe sei la lakon toʼo buat hotu neʼe akontese.+ 31 Lalehan no rai sei lakon,+ maibé haʼu-nia liafuan sira sei la lakon.+

32 “Kona-ba loron ka oras, ema ida la hatene, anju sira iha lalehan la hatene no Oan-Mane mós la hatene, só Aman deʼit mak hatene.+ 33 Kontinua hateke, no matan-moris nafatin bá,+ tanba imi la hatene tempu neʼebé Maromak hili tiha ona.+ 34 Ida-neʼe hanesan mane ida neʼebé laʼo ba rai seluk no husik hela ninia uma ba atan sira atu tau matan+ no fó knaar ba sira ida-idak. No nia haruka ema neʼebé hein odamatan atu matan-moris nafatin.+ 35 Tan neʼe, matan-moris nafatin bá, tanba imi la hatene bainhira mak uma-naʼin sei mai,+ iha kalan, iha kalan fahe-rua, ka antes rai naroman,* ka iha dadeer-saan nakukun,+ 36 atu nuneʼe kuandu nia mai derrepente deʼit, nia la hetan imi toba hela.+ 37 Maibé buat neʼebé haʼu hatete ba imi, haʼu hatete mós ba ema hotu: Matan-moris nafatin bá.”+

14 Loron rua tan+ ema sei selebra Páskua*+ no mós Festa Paun Fermentu-Laek nian.*+ Iha tempu neʼe, ulun-naʼin amlulik no eskriba sira buka dalan atu kaer Jesus no oho nia,+ 2 tanba sira dehan: “Ita labele kaer nia iha loron festa nian, tanba karik povu sei sai hirus.”

3 Iha Betánia bainhira Jesus han hela* iha Simão neʼebé uluk moras-lepra nia uma, feto ida mai no lori botir ida* neʼebé iha mina-morin nardu* orijinál neʼebé karun tebes. Feto neʼe loke botir no hahú fui mina ba Jesus nia ulun.+ 4 Ho ida-neʼe, ema balu sai hirus, hodi dehan ba malu: “Tanbasá mak estraga deʼit mina-morin neʼe? 5 Mina-morin neʼe bele faʼan ho folin denáriu* 300 liu no osan neʼe bele fó ba ema kiak sira!” No sira hirus tebes* ba feto neʼe. 6 Maibé Jesus hatete: “Husik bá. Tanbasá mak imi halo susar ba nia? Nia halo buat diʼak ba haʼu.+ 7 Tanba ema kiak sira nafatin hamutuk ho imi,+ no kuandu imi hakarak imi bele halo buat diʼak ba sira, maibé haʼu sei la hamutuk nafatin ho imi.+ 8 Feto neʼe halo buat neʼebé nia bele. Nia fui mina-morin ba haʼu-nia isin nuʼudar preparasaun antes hakoi haʼu.+ 9 Haʼu hatete loloos ba imi katak, iha fatin naran deʼit iha mundu tomak neʼebé ema haklaken liafuan diʼak,+ ema mós sei fó sai buat neʼebé feto neʼe halo hodi hanoin fali nia.”+

10 No sira naʼin Sanulu-Resin-Rua neʼe ida, naran Judas Iscariotes, sai hodi bá hasoru ulun-naʼin amlulik sira atu bele entrega* Jesus ba sira.+ 11 Kuandu sira rona kona-ba neʼe, sira haksolok no promete atu fó osan-mutin ba nia.+ Entaun nia hahú buka oportunidade atu entrega Jesus ba sira-nia liman.

12 Iha loron primeiru ba Festa Paun Fermentu-Laek nian,+ iha tempu neʼebé sira toman atu hasaʼe sakrifísiu Páskua nian,+ Jesus nia dixípulu sira hatete ba nia: “Ita hakarak ami bá prepara han-kalan Páskua nian iha neʼebé?”+ 13 Ho ida-neʼe, Jesus haruka ninia dixípulu naʼin-rua no dehan ba sira: “Laʼo ba sidade, no mane ida neʼebé lori hela sanan-rai bee nian sei hasoru imi. Imi laʼo tuir nia bá.+ 14 No iha fatin neʼebé nia tama, imi dehan ba uma-naʼin: ‘Mestre hatete: “Kuartu ida-neʼebé mak haʼu sei uza atu han-kalan ba Páskua hamutuk ho haʼu-nia dixípulu sira?”’ 15 No nia sei hatudu ba imi kuartu boot ida iha andár leten, neʼebé iha ona buat hotu neʼebé ita presiza, no iha neʼebá mak imi prepara hahán.” 16 Dixípulu sira-neʼe sai, no sira laʼo ba sidade no hetan buat hotu tuir liafuan neʼebé nia hatete ona ba sira, no sira prepara buat hotu ba Páskua.

17 Kuandu rai nakukun ona, Jesus mai ho sira naʼin Sanulu-Resin-Rua.+ 18 No bainhira sira tuur iha meza no han hela, Jesus dehan: “Haʼu hatete loloos ba imi katak, imi ida neʼebé han hamutuk ho haʼu sei entrega haʼu ba inimigu nia liman.”+ 19 Sira hahú sai laran-triste no sira ida-idak hatete ba nia: “Laʼós haʼu, loos ka lae?” 20 Nia hatete ba sira: “Imi naʼin Sanulu-Resin-Rua neʼe ida, neʼebé hatama liman iha manko laran hamutuk ho haʼu mak sei entrega haʼu ba inimigu nia liman.+ 21 Tanba Oan-Mane husi Ema* sei mate, hanesan hakerek nanis ona kona-ba nia, maibé susar ba ema neʼebé entrega Oan-Mane neʼe ba inimigu nia liman!+ Diʼak liu se ema neʼe la moris mai.”+

22 Bainhira sira han hela, Jesus foti paun ida, no depois husu tiha bensaun, nia silu hodi fó ba sira no dehan: “Simu ida-neʼe bá. Neʼe reprezenta haʼu-nia isin.”+ 23 Tuirmai nia foti tua-uvas kopu ida, no depois fó tiha agradese ba Maromak, nia fó ba sira, no sira hotu hemu husi kopu neʼe.+ 24 Nia hatete ba sira: “Neʼe reprezenta haʼu-nia ‘raan+ aliansa nian’,+ neʼebé sei fakar ba ema barak nia diʼak.+ 25 Haʼu hatete loloos ba imi: Haʼu sei la hemu tan tua-uvas neʼe toʼo loron neʼebé haʼu hemu tua-uvas foun iha Maromak nia Ukun.”* 26 Bainhira sira kanta tiha knananuk hahiʼi nian,* sira bá Foho Oliveira.+

27 Jesus dehan ba sira: “Imi hotu sei sidi, tanba hakerek nanis ona: ‘Haʼu sei baku bibi-atan,+ no bibi sira sei halai namkari.’+ 28 Maibé kuandu haʼu moris hiʼas fali ona, haʼu sei bá uluk liu imi toʼo Galileia.”+ 29 Rona tiha neʼe, Pedro hatete ba nia: “Maski ema seluk hotu sidi, maibé haʼu lae.”+ 30 Jesus dehan ba nia: “Haʼu hatete loloos ba ó katak iha kalan neʼe kedas, antes manu kokoreek ba dala rua, ó sei nega haʼu ba dala tolu.”+ 31 Maibé Pedro koʼalia ho laran-manas, hodi dehan: “Maski haʼu tenke mate hamutuk ho Ita, haʼu sei nunka nega Ita.” Sira seluk mós hahú koʼalia buat neʼebé hanesan.+

32 Tuirmai sira toʼo iha fatin ida naran Getsémani, no Jesus hatete ba ninia dixípulu sira: “Tuur lai iha neʼe. Haʼu sei bá atu halo orasaun.”+ 33 Nia lori Pedro, Tiago, no João hamutuk ho nia,+ no nia hahú sai laran-taridu* no laran-susar tebes. 34 Nia hatete ba sira: “Haʼu* sente triste tebetebes.+ Hela iha neʼe no hadeer nafatin bá.”+ 35 Laʼo uitoan ba oin, nia hakneʼak no hahú harohan katak se bele karik, situasaun susar neʼe liu tiha husi nia. 36 Nia dehan: “Abba,* Aman,+ buat hotu bele deʼit ba Ita. Hasai tiha kopu neʼe husi haʼu. Maski nuneʼe, laʼós tuir haʼu-nia hakarak, maibé halo tuir Ita-nia hakarak bá.”+ 37 Nia fila fali no haree sira toba hela, no nia hatete ba Pedro: “Simão, ó dukur ka? Ó la iha forsa atu hadeer netik ba oras ida deʼit ka?+ 38 Matan-moris nafatin bá no harohan beibeik, atu nuneʼe imi labele monu ba tentasaun.+ Laran* hakarak,* maibé isin fraku.”+ 39 No nia bá fali atu harohan hodi koʼalia buat neʼebé hanesan.+ 40 Dala ida tan, nia mai fali no haree sira toba hela, tanba sira matan-dukur loos, entaun sira la hatene atu hatán saida ba nia. 41 No nia mai fali ba dala terseiru no hatete ba sira: “Iha oras hanesan neʼe imi toba no deskansa ka? Hadeer bá! Oras toʼo ona+ atu traidór ida entrega Oan-Mane husi Ema ba sala-naʼin sira-nia liman. 42 Hamriik ona. Mai ita bá! Haree bá! Traidór mai ona.”+

43 Bainhira nia koʼalia hela, Judas, neʼebé husi sira naʼin Sanulu-Resin-Rua, toʼo mai hamutuk ho ema-lubun neʼebé lori surik no ai-dona. Sira mai tanba ulun-naʼin amlulik sira, eskriba sira no mós povu nia katuas sira mak haruka sira.+ 44 Judas neʼebé sai traidór, fó ona sinál ida ba sira, hodi dehan: “Ema neʼebé haʼu reʼi, nia mak ema neʼe. Kaer nia no lori nia bá, no kuidadu atu nia labele halai.” 45 Entaun Judas hakbesik kedas no dehan: “Mestre!”* no nia reʼi Jesus. 46 Ho ida-neʼe, sira kaer Jesus. 47 Maibé, ema ida neʼebé hamriik besik losu ninia surik hodi ataka amlulik boot nia atan no sabir tiha ninia tilun.+ 48 Jesus dehan ba sira: “Imi mai ho surik no ai-dona atu kaer haʼu hanesan kaer naʼok-teen ida ka?+ 49 Loroloron haʼu hamutuk ho imi iha templu hodi hanorin,+ maibé imi la kaer haʼu. Maibé, neʼe akontese atu kumpre Eskritura.”+

50 Dixípulu hotu halai no husik hela nia.+ 51 Maibé mane joven ida neʼebé hatais roupa husi* hena-liñu neʼebé diʼak, hahú laʼo tuir Jesus, no sira koko atu kaer mane joven neʼe. 52 Maibé nia husik hela ninia roupa neʼe no halai ho isin-tanan.*

53 Sira lori Jesus ba amlulik boot.+ Iha tempu neʼebá, ulun-naʼin amlulik hotu, katuas sira no mós eskriba sira halibur hamutuk ona.+ 54 Maibé Pedro laʼo tuir Jesus husi dook toʼo iha pátiu* iha amlulik boot nia uma. Depois neʼe, nia tuur hamutuk ho atan sira hodi haneruk ahi.+ 55 Iha tempu neʼebá, ulun-naʼin amlulik sira no Sinédriu* tomak buka ema atu fó sasin hodi kontra Jesus atu bele fó kastigu-mate ba nia, maibé sira la hetan buat ida.+ 56 Tuir loloos, ema barak fó sasin falsu hasoru Jesus,+ maibé sira-nia liafuan la tuir malu. 57 Iha mós ema balu neʼebé hamriik no fó sasin falsu hasoru nia, hodi dehan: 58 “Ami rona nia dehan: ‘Haʼu sei sobu templu neʼe, neʼebé ema halo ho liman, no iha loron tolu nia laran haʼu sei harii fali templu ida seluk laʼós ho ema nia liman.’”+ 59 Maibé kona-ba ida-neʼe mós sira-nia liafuan la tuir malu.

60 Tuirmai amlulik boot hamriik iha sira-nia klaran no husu Jesus: “Ó la koʼalia liafuan ida ka? Ó sei hatán saida kona-ba ema sira-neʼe nia sasin hasoru ó?”+ 61 Maibé nia nonook nafatin no la hatán buat ida.+ Dala ida tan amlulik boot hahú husu nia no dehan: “Ó mak Kristu, Maromak Santu nia Oan ka?” 62 Tuirmai Jesus dehan: “Sin, loos duni. No imi sei haree Oan-Mane husi Ema+ tuur iha Kbiit-Naʼin nia liman sorin loos+ no mai ho kalohan iha lalehan.”+ 63 Rona tiha ida-neʼe, amlulik boot lees ninia roupa no dehan: “Ita la presiza buka sasin seluk tan.+ 64 Imi rasik rona nia koʼalia aat Maromak. Imi-nia desizaun oinsá?”* Sira hotu deside katak nia merese simu kastigu-mate.+ 65 Sira balu hahú tafui kabeen ba nia,+ taka ninia oin no tuku nia, hodi dehan: “Se ó mak profeta ida, siʼik toʼok bá!” No depois basa tiha ninia oin, guarda sira lori nia sai.+

66 Kuandu Pedro tuur hela iha kraik iha pátiu, amlulik boot nia atan-feto ida mai.+ 67 Bainhira nia haree Pedro haneruk hela ahi, nia hateke ba Pedro no dehan: “Ó mós hamutuk ho Jesus, ema Nazaré neʼe.” 68 Maibé Pedro nega no dehan: “Haʼu la hatene nia no la komprende ó koʼalia kona-ba saida”, depois neʼe, nia sai ba liʼur besik portaun. 69 Iha neʼebá atan-feto neʼe haree nia, no hahú dehan fali ba ema sira neʼebé hamriik besik: “Mane neʼe mós ida husi sira.” 70 Dala ida tan nia nega kona-ba neʼe. Liutiha tempu balu, ema sira neʼebé hamriik besik hahú dehan ba Pedro: “Loloos ó mós ida husi sira, tanba ó ema Galileia.” 71 Maibé nia hahú fó-malisan ba nia an no jura, hodi dehan: “Haʼu la koñese mane neʼebé imi temi daudaun neʼe!” 72 Iha momentu neʼe kedas manu kokoreek ba dala segundu,+ no Pedro hanoin-hetan fali Jesus nia liafuan ba nia: “Antes manu kokoreek ba dala rua, ó sei nega haʼu ba dala tolu.”+ Nia sai triste tebes no komesa tanis.

15 Bainhira rai naroman ona, ulun-naʼin amlulik, povu nia katuas no eskriba sira, neʼe katak Sinédriu tomak, halibur hamutuk kedas hodi halo planu. Sira kesi Jesus no lori nia hodi entrega ba Pilatos.+ 2 Entaun Pilatos husu ba nia: “Ó mak ema Judeu nia Liurai ka?”+ Jesus hatán: “Ita rasik mak hatete nuneʼe.”+ 3 Maibé ulun-naʼin amlulik sira duun nia kona-ba buat barak. 4 Pilatos husu tan ba nia: “Ó la hatán buat ida ka?+ Haree toʼok sira duun buat barak hasoru ó.”+ 5 Maibé Jesus la koʼalia tan buat ida, no neʼe halo Pilatos hakfodak tebes.+

6 Tinan-tinan iha Festa Páskua,* Pilatos iha toman atu husik livre ema dadur ida tuir buat neʼebé povu husu.+ 7 Iha tempu neʼebá, mane ida naran Barrabás sulan hela iha komarka laran hamutuk ho ema seluk tanba sira kontra governu no oho ema. 8 Entaun, ema-lubun mai no hahú husu Pilatos hodi tuir ninia toman. 9 Pilatos dehan ba sira: “Imi hakarak haʼu husik livre ema Judeu nia Liurai ba imi ka?”+ 10 Pilatos hatene katak ulun-naʼin amlulik sira entrega Jesus ba nia tanba sira laran-moras.+ 11 Maibé ulun-naʼin amlulik sira soran ema-lubun hodi husu atu husik Barrabás livre duké husik Jesus livre.+ 12 Pilatos hatán fali ba sira: “Entaun, saida mak haʼu sei halo ba ema neʼebé imi bolu nuʼudar ema Judeu nia Liurai?”+ 13 Dala ida tan sira hakilar: “Oho nia iha ai-riin!”+ 14 Pilatos dehan fali ba sira: “Tanbasá? Nia halo sala saida?” Maibé sira hakilar makaʼas liután dehan: “Oho nia iha ai-riin!”+ 15 Ho ida-neʼe, tanba Pilatos hakarak halo ema-lubun kontente, nia husik livre Barrabás ba sira, maibé nia haruka ema baku Jesus ho xikote,+ depois neʼe entrega nia ba tropa sira atu fó kastigu-mate iha ai-riin.+

16 Tropa sira lori Jesus ba pátiu* iha governadór nia uma, no sira bolu tropa hotu atu halibur hamutuk,+ 17 no sira tau hena kór-violeta ba nia, no sira mós bobar ai-tarak hodi halo koroa ida no tau iha ninia ulun. 18 No sira hahú koʼalia ho lian makaʼas dehan: “Dame hela ho Ita-Boot,* ema Judeu nia Liurai!”+ 19 Sira baku ninia ulun ho ai lotuk* no tafui kabeen ba nia, sira hakneʼak no hakruʼuk* ba nia. 20 Ikusmai, bainhira sira goza tiha nia, sira hasai fali hena kór-violeta neʼe no tau fali ninia roupa ba nia. No sira lori nia bá atu prega iha ai-riin.+ 21 No mós sira obriga Simão husi Sirene, neʼebé fila daudaun husi toʼos, atu lori Jesus nia ai-riin terus nian.*+ Simão mak Alexandre no Rufo nia aman.

22 Entaun sira lori nia ba fatin ida naran Gólgota, katak “Fatin Ulun-Ruin”.+ 23 Iha neʼebá sira koko atu fó ba nia tua-uvas neʼebé kahur ho mirra,*+ maibé nia lakohi hemu. 24 Sira prega nia iha ai-riin no fahe ninia roupa* liuhusi dada sorteiu* atu hatene sé mak sei hetan parte ida-neʼebé.+ 25 Sira prega nia iha ai-riin iha tuku 9 dadeer.* 26 No sira hakerek liafuan neʼebé duun nia, hodi dehan: “Ema Judeu nia Liurai.”+ 27 Liután neʼe, sira mós tau naʼok-teen naʼin-rua iha ai-riin iha Jesus nia sorin, ida iha ninia liman-loos no ida seluk iha ninia liman-karuk.+ 28 *—— 29 Sira neʼebé laʼo liu fatin neʼe koʼalia aat kona-ba nia no doko sira-nia ulun,+ hodi dehan: “Ha! Ó neʼebé bele sobu templu no harii fali iha loron tolu nia laran,+ 30 salva ó-nia an bá hodi tun husi ai-riin terus nian* neʼe.” 31 Nuneʼe mós ulun-naʼin amlulik no eskriba sira goza nia hodi koʼalia ba malu dehan: “Nia salva ona ema seluk, maibé labele salva ninia an rasik!+ 32 Agora husik toʼok Kristu, Liurai Izraél nian, tun husi ai-riin terus nian* neʼe, atu nuneʼe ita bele haree no fiar.”+ Naʼok-teen sira neʼebé iha ai-riin iha Jesus nia sorin mós goza nia.+

33 Kuandu tuku 12 meiudia* ona rai sai nakukun iha rai tomak toʼo tuku 3 lokraik.*+ 34 No iha tuku 3 lokraik Jesus hakilar ho lian makaʼas: “Eli, Eli, lama sabaktani?”, neʼe katak: “Haʼu-nia Maromak, haʼu-nia Maromak, tanbasá mak Ita husik hela haʼu?”+ 35 Rona tiha neʼe, ema balu neʼebé hamriik besik iha neʼebá hatete: “Haree bá! Nia bolu Elias.” 36 Ema ida halai hodi foti esponja no habokon ho tua-uvas siin no tau iha ai lotuk* ida hodi fó-hemu ba nia,+ no dehan: “Husik bá! Ita haree toʼok se Elias mai atu salva nia ka lae.” 37 Maibé Jesus hakilar ho lian makaʼas, depois neʼe, nia iis kotu.+ 38 No kortina templu nian*+ naklees fahe ba rua, husi leten toʼo kraik.+ 39 Kuandu xefe tropa nian* neʼebé hamriik besik haree buat neʼebé akontese bainhira Jesus iis kotu, nia dehan: “Loloos, mane neʼe mak Maromak nia Oan duni.”+

40 Iha mós feto barak neʼebé haree hela husi dook, feto sira-neʼe balu mak Maria Madalena, Salomé, no mós Tiago* ho Josés nia inan Maria.+ 41 Uluk feto sira-neʼe laʼo tuir nia atu ajuda nia+ kuandu nia iha Galileia, no iha mós feto barak neʼebé mai hamutuk ho nia toʼo Jeruzalein.

42 Tanba rai besik kalan ona, no loron neʼe mós loron Preparasaun,* neʼe katak loron antes loron Sábadu, 43 entaun José husi Arimateia ho aten-brani bá hasoru Pilatos hodi husu Jesus nia mate-isin.+ Nia mak membru Sinédriu ida neʼebé naran-boot, no nia mós hein daudaun Maromak nia Ukun.* 44 Maibé Pilatos hanoin hela se Jesus mate ona ka lae, entaun nia bolu xefe tropa nian no husu nia se Jesus mate ona ka lae. 45 Kuandu Pilatos hatene loloos ona husi xefe tropa nian, nia fó lisensa ba José atu foti Jesus nia mate-isin. 46 José sosa hena-liñu ida neʼebé diʼak. Tuirmai nia hatún Jesus nia mate-isin, no falun ho hena-liñu neʼe no tau Jesus nia mate-isin iha rate ida+ neʼebé keʼe ona iha fatuk boot, no nia duir fatuk hodi taka netik rate neʼe.+ 47 Maibé Maria Madalena no mós Josés nia inan Maria kontinua hateke ba fatin neʼebé tau Jesus nia mate-isin.+

16 Kuandu loron Sábadu liu ona,+ Maria Madalena, Salomé, no Tiago nia inan Maria+ sosa buat morin oioin atu bá tau iha Jesus nia mate-isin.+ 2 Iha loron primeiru ba semana neʼe, iha dadeer-saan bainhira loro-matan foin saʼe, sira bá toʼo rate.+ 3 Sira dehan ba malu: “Sé mak sei duir sai fatuk iha rate nia ibun ba ita?” 4 Maibé kuandu sira hateke ba rate, sira haree katak fatuk neʼe duir sai tiha ona, maski fatuk neʼe boot tebes.+ 5 Bainhira sira tama ba rate laran, sira haree mane joven ida tuur hela iha sorin loos no hatais hena mutin, no sira hakfodak tebes. 6 Mane neʼe hatete ba sira: “Keta hakfodak.+ Haʼu hatene katak imi mai atu buka Jesus, ema Nazaré, neʼebé ema fó kastigu-mate iha ai-riin. Nia la iha neʼe tanba nia moris hiʼas ona.+ Haree ba fatin neʼebé ema tau nia.+ 7 Agora, bá fó-hatene ninia dixípulu sira no mós Pedro, hodi dehan: ‘Nia bá uluk liu imi toʼo Galileia.+ Imi sei haree nia iha neʼebá, hanesan nia hatete ona ba imi.’”+ 8 Entaun kuandu sira sai husi rate, sira halai ho taʼuk no hakfodak. No sira la fó-hatene buat ida ba ema tanba sira taʼuk tebes.*+

Liafuan sira-neʼe foti husi Mal 3:1.

Haree Ap. A5.

Haree Glosáriu.

Haree Glosáriu.

Haree “Espíritu santu” iha Glosáriu.

Ka “Reinu; Governu”.

Lian Gregu la esplika sé mak maun ka alin.

Haree Glosáriu.

Orj., “tanba nia koʼalia ho kbiit”.

Orj., “espíritu foʼer”.

Orj., “espíritu foʼer”.

Orj., “espíritu foʼer”.

Ka karik “hatene nia mak sé”.

Haree “Oan-Mane husi Ema” iha Glosáriu.

Ka “tuur iha meza”.

Ka “tuur iha meza”.

Neʼe refere ba tua-fatin neʼebé halo husi animál nia kulit.

Haree “Psiké” iha Glosáriu.

Orj., “espíritu foʼer”.

Ka “forma grupu ida ho”.

Ka “Ema naʼin-12 husi grupu neʼebé nia forma”.

Lian Gregu la esplika sé mak maun ka alin.

Ka “Simão, ema Kananeu”.

Neʼe mak naran seluk ba Satanás.

Neʼe signifika katak koʼalia aat Maromak ka buat santu.

Orj., “espíritu foʼer”.

Neʼe katak apóstolu naʼin-12.

Ka “Reinu; Governu”.

Ka “sistema”.

Ka “rikusoin iha kbiit atu lohi sira”.

Ka “raga atu sukat”.

Haree nota iha Mt 13:31.

Orj., “espíritu foʼer”.

Orj., “espíritu foʼer”.

Haree Glosáriu.

Orj., “espíritu foʼer”.

Haree Glosáriu.

Haree Ap. A5.

Ka “Área Sidade Sanulu”.

Ka “oan-feto neʼebé kiʼik besik atu mate ona”.

Ka “moras”.

Ka “mane balu neʼebé reprezenta sinagoga nia ulun-naʼin”.

Ka “Labele taʼuk tan”.

Lian Gregu la esplika sé mak maun ka alin.

Ka “Jesus fó avizu makaʼas”.

Orj., “espíritu foʼer”.

Ka “osan-riti”.

Ka “roupa ida tan”.

Haree nota iha Mt 10:14.

Ka “tuur iha meza”.

Orj., “ukun”.

Ka “sira neʼebé tuur iha meza”.

Haree Ap. B14.

Neʼe katak maizumenus husi tuku 3 dadeer toʼo loro-matan saʼe, maizumenus tuku 6 dadeer.

Ka “nia haree hanesan atu laʼo liu deʼit”.

Neʼe katak fase liman tuir ema Judeu nia serimónia.

Orj., “fó batizmu”.

Haree Ap. A3.

Lian Gregu, porneia. Haree Glosáriu.

Haree Glosáriu.

Lian Gregu, asélgeia. Haree Glosáriu.

Orj., “matan neʼebé laran-moras”.

Orj., “espíritu foʼer”.

Ka “nia moris iha”.

Ka “Área Sidade Sanulu”.

Haree “Oan-Mane husi Ema” iha Glosáriu.

Orj., “Bá haʼu-nia kotuk”.

Haree “Ai-riin terus nian” iha Glosáriu.

Haree “Psiké” iha Glosáriu.

Haree “Psiké” iha Glosáriu.

Haree “Psiké” iha Glosáriu.

Haree “Psiké” iha Glosáriu.

Ka “neʼebé halo adultériu”. Haree “Adultériu” iha Glosáriu.

Ka “Reinu; Governu”.

Orj., “Rabi”.

Haree “Oan-Mane husi Ema” iha Glosáriu.

Ka karik “Sira la fó sai ida-neʼe ba ema seluk”.

Orj., “espíritu foʼer”.

Ka “fatuk boot neʼebé kuda-burru dada”. Fatuk neʼe uza atu harahun trigu.

Haree Glosáriu.

Haree Ap. A3.

Haree Glosáriu.

Haree Ap. A3.

Haree Glosáriu.

Orj., “tau hamutuk iha ai-leba ida nia okos”.

Haree Glosáriu.

Haree Glosáriu.

Ka “Reinu; Governu”.

Ka “halo adultériu”. Haree “Adultériu” iha Glosáriu.

Ka karik “husu ba malu”.

Ka “sistema”.

Haree “Oan-Mane husi Ema” iha Glosáriu.

Ka “Kuandu Ita simu ona glória”.

Ka “sira neʼebé ema rekoñese nuʼudar ukun-naʼin ba”.

Haree “Psiké” iha Glosáriu.

Orj., “Raboni”.

Lian Gregu, Hosana. Haree nota iha Mt 21:9.

Haree Ap. A5.

Orj., “Rabi”.

Haree Ap. A3.

Orj., “lalehan”.

Orj., “lalehan”.

Ka “torre”. Haree Glosáriu.

Ka “fatuk neʼebé tau iha uma nia lidun”.

Haree Ap. A5.

Haree Glosáriu.

Haree Ap. B14.

Ka “importante liu”.

Haree Ap. A5.

Haree Ap. A5.

Haree Ap. A5.

Haree “Psiké” iha Glosáriu.

Orj., “ho kbiit atu komprende”.

Ka “Reinu; Governu”.

Haree Ap. A5.

Ka “toʼo haʼu halo ó-nia inimigu sira sai hanesan fatin tau ó-nia ain”.

Ka “tuur-fatin neʼebé diʼak liu”.

Orj., “tolan feto-faluk sira-nia uma”.

Ka “orasaun naruk atu hatudu an”.

Ka “todan liu”.

Orj., “tau lepton 2, neʼe katak kuadrante 1”. Haree Ap. B14.

Ka “reinu; governu”.

Haree Ap. A5.

Haree “Oan-Mane husi Ema” iha Glosáriu.

Orj., “husi anin haat”.

Ka “tempu veraun”.

Orj., “bainhira manu kokoreek”.

Haree Glosáriu.

Haree “Festa Paun Fermentu-Laek nian” iha Glosáriu.

Ka “tuur hela iha meza”.

Orj., “botir alabastru nian”. Haree “Alabastru” iha Glosáriu.

Haree “Mina-morin nardu” iha Glosáriu.

Haree Ap. B14.

Ka “sira koʼalia ho hirus; siʼak”.

Ka “faʼan”.

Haree “Oan-Mane husi Ema” iha Glosáriu.

Ka “Reinu; Governu”.

Ka “kanta tiha salmo”.

Ka “sai bilán”.

Haree “Psiké” iha Glosáriu.

Neʼe mak liafuan Ebraiku ka Aramaiku neʼebé signifika “aman”, maibé hatudu relasaun besik hanesan liafuan “apá”.

Ka “Espíritu”. Haree “Pneuma” iha Glosáriu.

Ka “prontu”.

Orj., “Rabi”.

Orj., “taka nia isin-tanan ho”.

Ka “ho roupa parte laran”.

Haree Glosáriu.

Haree Glosáriu.

Ka “Imi-nia hanoin oinsá?”

Haree Glosáriu.

Haree Glosáriu.

Ka “Viva”.

Ka “ho duʼut-kain”.

Ka “no finje hatudu respeitu”.

Haree “Ai-riin terus nian” iha Glosáriu.

Haree Glosáriu.

Ka “roupa parte liʼur”.

Haree “Dada sorteiu” iha Glosáriu.

Orj., “oras 3”. Neʼe katak sura oras 3 husi loro-matan saʼe.

Haree Ap. A3.

Haree “Ai-riin terus nian” iha Glosáriu.

Haree “Ai-riin terus nian” iha Glosáriu.

Orj., “oras 6”.

Orj., “oras 9”.

Ka “iha duʼut-kain”.

Kortina neʼe mak haketak Fatin Santu ho Fatin Santu Liu Hotu.

Ka “senturiaun”, neʼe katak xefe ba tropa naʼin-100.

Ka “Tiago Kiʼik”. Liafuan “Kiʼik” hatudu katak Tiago karik ain-badak liu ka idade kiʼik liu apóstolu ida seluk naran Tiago, Zebedeu nia oan.

Haree “Loron Preparasaun” iha Glosáriu.

Ka “Reinu; Governu”.

Tuir manuskritu sira neʼebé tuan liu no bele tau fiar, Evanjellu Marcos remata ho liafuan sira iha ver. 8. Haree Ap. A3.

    Livru sira iha lian Tetun Dili (1993-2026)
    Log Out
    Log In
    • Tetun Dili
    • Fahe
    • Organiza tuir Ita-nia hakarak
    • Copyright © 2025 Watch Tower Bible and Tract Society of Pennsylvania
    • Kondisaun atu Uza
    • Informasaun Privadu
    • Setting kona-ba privasidade
    • JW.ORG
    • Log In
    Fahe