Ngɔndɔ ka dikumi
Lushi la nɛi, Ngɔndɔ ka dikumi 1
Nyolele la wanɛ walela.—Rɔmɔ 12:15.
Sho hatokoke mbadia l’etema w’anto oko Jehowa nde la Yeso. Koko, sho koka nsala la wolo dia nshihodia nsaki ndo ehomba w’anto. (2 Kɔr. 11:29) Otshikitanyi l’ase andja ɔnɛ wele la lokaki, tosale la wolo dia nkitanyiya dako nɛ: “Tanyendake paka wahɔ anyu hita eto, koko nyendake ndo wahɔ w’anto akina.” (Flpɛ. 2:4) Dikumanyi dia l’etshumanelo la dia mbokana kandji lo yoho ya laande. Vɔ mbeyaka dia wayoyokoya la wɔ lo woho wasalɛwɔ ɛkɔkɔ walamawɔ akambo. (Hɛb. 13:17) Dia nkimanyiya asekawɔ ambetawudi, dikumanyi la dia mbaoka kɛtshi. Ngande wakoka dikumanyi mɛnya dia vɔ mbokanaka kandji? Ekumanyi kokana kɛtshi mbetshaka wenya kaamɛ l’anango ndo akadiyɛnde w’Akristo. Nde mbokaka ambola ndo pokamɛka la yambalo ndo la solo dia lotutsha. Dui sɔ diekɔ ohomba djekoleko naka ɔkɔkɔ ɔmɔ nangaka nkɛnɛmɔla tokanyi tande koko ekɔ l’okakatanu dia ntana tɔtɛkɛta t’eshika. (Tok. 20:5) Etena ketawɔ ekumanyi mbetsha wenya kaamɛ la anango, wɛkamu w’efula, lɔngɛnyi ndo ngandji mongaka lam’asawɔ.—Ets. 20:37. w19.03 17 od. 14-17
Lushi la tanu, Ngɔndɔ ka dikumi 2
Oko elowa wa pɔmɛ ya paonyi lo efundelo wa mfɛsa ngasɔ mbele dui diotami lo etena kahombama.—Tok. 25:11.
Lowando lekɔ oko mbo ya ndɛ y’amɛna, yɔ ndekaka tɔngɛnyangɛnya etena kakahanaso l’anto akina. Etena katandola anto akina, sho mongaka l’ɔngɛnɔngɛnɔ. Etena kɛnyaso lowando, sho ngɛnyangɛnyaka anto akina. Onto landolaso mbeyaka dia welo wadjande dia tokimanyiya kana dia tosha ɛngɔ kɛmɔ keso l’ohomba, wekɔ la nɛmɔ. Etombelo wele la dui sɔ ele, lɔngɛnyi lasaso l’onto ɔsɔ keketalaka. Ɛtɛkɛta aso wa lowando mongaka la nɛmɔ, oko wadiɛnya divɛsa di’ɛlɔ. Ohokanyiya woho wonga pɔmɛ kakasalema la paonyi olangala etena kadjamatɔ lo ɛngɔ ka mfɛsa! Ndo ohokanyiya nɛmɔ diele la tɔ! Ngande wayoyoyaoka naka vɔ kosha woshasha wa ngasɔ? Lo mɛtɛ, ɛtɛkɛta wa lowando watɛyɛ anto akina koka monga la nɛmɔ di’efula. Tɔsɛdingole dui nɛ: Pɔmɛ kakasalema la paonyi koka ntshikala edja efula. Woho akɔ waamɛ mbele, onto latɛyɛ ɛtɛkɛta wa lowando koka mbaohɔka ndo mbaɔsaka la nɛmɔ lɔsɛnɔ lande l’otondo. w19.02 15 od. 5-6
Lushi la samalo, Ngɔndɔ ka dikumi 3
Onto aya oko ɔmɔtshi la l’atei aso lo mbeya kɛnɛ kele ɔlɔlɔ la kɛnɛ kele kɔlɔ.—Eta. 3:22.
Etena kakale Adama la Eva olowa w’oma l’osongo wa ewo ka kɛnɛ kele ɔlɔlɔ la kɛnɛ kele kɔlɔ, vɔ wakɛnya hwe ɔnɛ: Vɔ kondjaɛkɛ le Jehowa ndo lo atɔndɔ ande. Vɔ wakasɔnɛ dia ndjadjɛ atɔndɔ awɔ hita wa kɛnɛ kele ɔlɔlɔ la kɛnɛ kele kɔlɔ. Koko tokanyiya kɛnɛ kakawashisha. Vɔ wakashisha diɔtɔnganelo diaki lam’asawɔ la Jehowa. Vɔ wakashisha nto diaaso dia nsɛna pondjo pondjo ndo wakasambiyɛ anawɔ pɛkato la nyɔi. (Rɔmɔ 5:12) Tende otshikitanu wele lam’asa woho wakasale Adama la Eva akambo la woho wakasale ɔlɛnga w’ose Etiyɔpiya etena kakosambisha Filipɛ. Ɔlɛnga akɔ akangɛnangɛna efula kɛnɛ kakasale Jehowa la Yeso lo dikambo diande ko nde akabatizama aha la ntshimbatshimba. (Ets. 8:34-38) L’ɛnyɛlɔ kande, etena kayakimɔso le Nzambi ndo kabatizamaso, sho mɛnyaka dui dimɔ hwe. Sho mɛnyaka ɔnɛ tekɔ la lowando lo kɛnɛ kakasale Jehowa la Yeso lo dikambo diaso. Sho mɛnyaka nto ɔnɛ sho ndjaɛkɛka le Jehowa ndo mbeyaka ɔnɛ nde oto mbahomba mbidja atɔndɔ wendana la kɛnɛ kele ɔlɔlɔ la kɛnɛ kele kɔlɔ. w19.03 2 od. 1-2
Lushi la lomingu, Ngɔndɔ ka dikumi 4
Dimi hantotshika olowanyi ami!—Jɔbɔ 27:5.
Naka eendana la so oko ekambi wa Nzambi, kete olowanyi kɛdikɛdi mboka Jehowa ngandji k’oma k’ɛse otema ndo mbomamema la tshondo yaso oko Onto, lo mbetsha lolango lande lo dihole dia ntondo lo tɛdikɔ tshɛ tɔsaso. Lo Bible tshɛkɛta ya lo Hɛbɛru yakakadimɔma ɔnɛ “olowanyi” nembetshiyaka: tshɛ lo tshɛ, aha la ɛkɔmɔ, kana otondo. Ɛnyɛlɔ, nyama yakawalambolaka Jehowa takayahombe monga la ɛkɔmɔ. (Lɛw. 22:21, 22) Ekambi wa Nzambi kopombaka nambola nyama k’etshumbe, kele bu la toyi kana kele bu la sso dimɔ, ndo vɔ kokokaka nambola nyama kaki la hemɔ. Le Jehowa, aki ohomba dia nyama monga k’otondo ndo aha l’ɛkɔmɔ. (Mal. 1:6-9) Sho koka nshihodia lande na kayakiyanya Jehowa lo kɛnɛ kendana la mbomamema la tshondo kana tshɛ lo tshɛ. Etena kasombaso ɛngɔ kɛmɔ oyadi olowa, dibuku kana ehomɔ kɛmɔ, hatotolangaka mbɔsa ɛngɔ kele la wesho kana kambolana. Sho tolangaka ɛngɔ keeke dimɛna, kaha l’ɛkɔmɔ kana k’otondo. Ngasɔ mbasala ndo Jehowa lo kɛnɛ kendana la ngandji ndo kɔlamelo yele la so le nde. Ngandji ndo kɔlamelo pombaka monga tshɛ lo tshɛ, aha la ɛkɔmɔ kana otondo. w19.02 3 od. 3
Lushi l’ɔtɔi, Ngɔndɔ ka dikumi 5
Ande woho walangami ɛlɛmbɛ ayɛ lee! Dimi kanaka yimba la wɔ lushi l’otondo.—Os. 119:97.
Dia nama otema aso, hatohombe tsho ntona tɔsɛngiya ta kɔlɔ, koko sho pombaka mbetawɔ nto tɔsɛngiya t’ɛlɔlɔ. L’esomba wa lo nshi y’edjedja wakadingama la mpele, olami wa nkuke akadihaka nkuke y’osomba diaha otunyi mbɔtɔ, koko lo tena dimɔ nde akadiholaka nkuke l’oyango wa mbo ya ndɛ ndo diangɔ dikina mbɔtɔ. Otondonga vɔ kodiholaka nkuke, tshike anto wakadiɛnɛka la ndjala. Woho akɔ waamɛ mbele, sho la dia ndjiholaka etema aso mbala la mbala dia tokanyi ta Nzambi monga la shɛngiya le so. Bible kekɔ la tokanyi ta Jehowa, diakɔ diele etena tshɛ kakiadiaso, sho tshikaka dia tokanyi ta Jehowa monga la shɛngiya lo yoho yakanyiyaso, yayaokaso ndo yasalaso akambo. Ngande wakokaso ndeka nkondja wahɔ oma lo wadielo aso wa Bible? Dɔmbɛlɔ diekɔ ohomba dia tokimanyiya dia “mɛna dimɛna awui wa diambo” wele l’Ɔtɛkɛta ande. (Os. 119:18) Sho pombaka nto kanaka yimba lo kɛnɛ kadiaso. Etena kalɔmbaso, kadiaso ndo kakanaso yimba, Ɔtɛkɛta wa Nzambi nyɔngɔmɛka “etale l’etei k’otema a[so],” ndo sho ndjolangaka tokanyi ta Jehowa.—Tok. 4:20-22. w19.01 18 od. 14-15
Lushi la hende, Ngɔndɔ ka dikumi 6
Nyɛsɔ tolambolake Nzambi nshi tshɛ olambo wa lotombo.—Hɛb. 13:15.
Jehowa mbeyaka ɔnɛ tekɔ l’akoka ndo l’awui wotshikitanyi, ndo nde mbɔsaka elambo weso l’akoka wa mbolambola la nɛmɔ di’efula. Tokanyiya dikambo dia weho w’elambo wakandetawɔka di’ase Isariyɛlɛ nkimɔ. Ase Isariyɛlɛ amɔtshi waki l’akoka wa mbolambola ɔsɔngɔ w’ɔkɔkɔ kana wa mbudi. Koko ose Isariyɛlɛ la wola akakokaka nkimɔ “benga 2 kana ana 2 wa tokudumba.” Ndo etena kaki ose Isariyɛlɛ komongaka l’akoka wa nkimɔ tofudu tohende, Jehowa aketawɔka “etenyi ka dikumi ka yɛdikɔ ya efa y’ofushi wa dimɛna.” (Lɛw. 5:7, 11) Ofushi komongaka oshinga wolo, koko Jehowa akangɛnangɛnaka olambo ɔsɔ etena kakiwɔ “ofushi wa dimɛna.” Nzambi kaso kokana ngandji salaka woho akɔ waamɛ ɛlɔ kɛnɛ. Etena kashaso kɔmatɛrɛ, nde halongamɛ di’onto tshɛ monga ɔtɛkɛtshi wa manamana oko waki Apolo kana ɔtɛkɛtshi wetawoya anto oko waki Pɔɔlɔ. (Ets. 18:24; 26:28) Kɛnɛ tshɛ kalanga Jehowa ele dia sho mbisha kɔmatɛrɛ y’amɛna, lo ndjela akoka aso. Tohɔ wadi aki odo lakakimɔ ekenga ehende wa falanga wa totshitshɛ. Nde akɔsama la nɛmɔ le Jehowa nɛ dia nde akakimɔ kɛnɛ kakaleke dimɛna lo ndjela akoka ande.—Luka 21:1-4. w19.01 8-9 od. 3-5
Lushi la sato, Ngɔndɔ ka dikumi 7
Anto tshɛ wayonyohetsha l’ɔtɛ wa lokombo lami.—Mat. 10:22.
Oko weso ambeki wa Kristo, sho nongamɛka dia wayotohetsha. Yeso akate dia ambeki ande wayɔhɛnyahɛnyama wolo lo nshi y’ekomelo. (Mat. 24:9; Jni. 15:20) Prɔfɛsiya ka Isaya kakatɔhɛmɔla ɔnɛ atunyi aso wayosala awui efula oleki tohetsha; vɔ wayokamba la dihomɔ dia ta diotshikitanyi dia tɔlɔsha. Ondo atunyi aso koka mbishɛ kashi yawɔ dia yɔ mɛnama oko mɛtɛ, vɔ koka mbuta kashi lo dikambo diaso kana vɔ koka tɔhɛnyahɛnya l’esehe tshɛ. (Mat. 5:11) Jehowa hoshimba atunyi aso dia nkamba la dihomɔ dia ta sɔ dia tɔlɔsha. (Ɛf. 6:12; Ɛny. 12:17) Koko hatohombe mboka wɔma. Jehowa akate dia “ndooko ehomɔ ka ta” kokambiwɔ la tɔ dia tɔlɔsha “kayolowana.” (Isa. 54:17) Oko watokokɛ ehele oma lo mvula ngembe katolanyaka diangɔ, Jehowa tokokɛka oma lo “loowe la akanga wa hiadi.” (Isa. 25:4, 5) Atunyi aso hawotondoyaki pondjo dia tosalɛ kɔlɔ kahakomɛ. (Isa. 65:17) Atunyi w’ekambi wa Nzambi tshɛ “wayolanyema ndo wayoshishɔ.”—Isa. 41:11, 12. w19.01 6-7 od. 13-16
Lushi la nɛi, Ngɔndɔ ka dikumi 8
Lɛnɛ ele nyuma kaki Jehowa, lotshungɔ lekɔ.—2 Kɔr. 3:17.
Ɛlɔngɔlɔngɔ, Jehowa nangaka lotshungɔ ndo nde akanyotonge dia ndo nyu lawɔ nanga lotshungɔ. Koko, nde nangaka dia nyu nkamba la lotshungɔ lanyu la lomba lo yoho yayonyokokɛ. Ondo wɛ mbeyaka anto amɔ wenda esato wɛnyawɔ anto etakataka, wasala awui wa mindo wa dieyanelo, wayasha lo tɛkɛnyɔ ta waale efula kana wanɔ didjoyadjoya kana wanu efula. Awui asɔ koka mɛnama oko ngɛnyangɛnyaka anto, koko mbala efula vɔ konyaka l’etombelo wa kɔlɔ efula, ɛnyɛlɔ hemɔ, monga mfumbe kawɔ kana lo nyɔi. (Ngal. 6:7, 8) Vɔ fɔnyaka dia wekɔ la “lotshungɔ,” ko tetele vɔ bu la lotshungɔ. (Tito 3:3) Lo wedi okina, ekɔ dimɛna efula dia sho nkitanyiya Jehowa. Dui sɔ mongaka dimɛna lo yoonge yaso ndo toshaka lotshungɔ la mɛtɛ. (Os. 19:7-11) Ndo etena kakambayɛ la lotshungɔ layɛ la lomba, mbuta ate etena kasɔnayɛ dia nkitanyiya ɛlɛmbɛ ndo atɔndɔ wa kokele wa Nzambi, wɛ mɛnyaka Nzambi ndo ambutshi ayɛ dia wɛ ekɔ onto leya mɛmba ɛkɛndɛ.—Rɔmɔ 8:21. w18.12 22-23 od. 16-17
Lushi la tanu, Ngɔndɔ ka dikumi 9
Pami ayotshika she la nyango ndo ayomamatana la wadɛnde, ko vɔ 2 wayoyala demba 1.—Eta. 2:24.
Pɛkato k’Adama kakela etshikitanu. Ɛnyɛlɔ nyɔi, kele tɔ kakahombe ndjonga la shɛngiya lo diwala. Ɔpɔstɔlɔ Pɔɔlɔ akalembetshiya Akristo ate nyɔi komiyaka diwala ndo ɔnɛ olonganyi weke la lɔsɛnɔ ekɔ la lotshungɔ la tshukana nto. (Rɔmɔ 7:1-3) Ɛlɛmbɛ wakasha Nzambi ase Isariyɛlɛ wakasha elembetshielo wendana la diwala. Ɛnyɛlɔ, pami k’ose Isariyɛlɛ aketawɔmaka dia ntshuka ɔsɛngɛ. Mbekelo kɛsɔ kakikɔ kaanga ntondo ka Nzambi mbasha Ɛlɛmbɛ ɛsɔ. Koko, Ɛlɛmbɛ wakakokɛka wamato la ana diaha anto mbasalɛ kɔlɔ. Ɛnyɛlɔ, etena kakatshukaka ose Isariyɛlɛ mfumbe ko amboyotshuka wadi la hende, nde akahombaka ntetemala kotshɛ wadɛnde la ntondo ehomba ande oko wakandasalaka. Nzambi akalɔmbaka pami kɛsɔ dia ntetemala mbokokɛ ndo mbokotshɛ ehomba ande. (Eto. 21:9, 10) Sho bu l’ɛse k’Ɛlɛmbɛ wa Mɔsɛ. Koko, vɔ tetshaka dia Nzambi mbɔsaka diwala la nɛmɔ di’efula. Dui sɔ tokimanyiyaka mɛtɛ dia nɛmiya diwala. w18.12 10 od. 3; 11 od. 5-6
Lushi la samalo, Ngɔndɔ ka dikumi 10
[Nyu hanyo]tetawɔ oyadi vɔ konyotɛkadiɔ.—Hab. 1:5.
L’ɔkɔngɔ wa Habakuka mbutɛ Jehowa ekiyanu ande, ondo nde akayambolaka woho wayosala Jehowa dia mbakandola. Oko wende Ombutshi wa ngandji, Jehowa akashihodia woho wakayaokaka Habakuka. Nde akeyaka dia Habakuka akasowaka ndo akɔɔsɛngasɛngaka dia nkondja ekimanyielo. Ɔnkɔnɛ, Jehowa kopangwɛ Habakuka, koko nde akawotɛ kɛnɛ Kakinde suke la salɛ ase Juda waki komonga la kɔlamelo. Ondo Habakuka mbaki onto la ntondo lele Jehowa akawotɛ ɔnɛ kema edja nde ayowasha dilanya. Jehowa akalembetshiya Habakuka dia nde aya suke la nsala dui dimɔ. Nde akahombe mbisha ase Juda wa kɔlɔ ndo wa ngala dilanya. Lo mbuta ɔnɛ dui sɔ diayosalema “lo nshi yanyu,” Jehowa akɛnya dia kilombo kɛsɔ kakahombe salema etena kaki Habakuka kana ase Isariyɛlɛ wakodinge weke la lɔsɛnɔ. Okadimwelo wa Jehowa komonga mɛtɛ kɛnɛ kakalongamɛka Habakuka. Ase Kaladiya, kana ase Babilɔna waki epetenge. Dikambo sɔ diakahombe ndeka mbela ase Juda asui. w18.11 15 od. 7-8
Lushi la lomingu, Ngɔndɔ ka dikumi 11
[Lolango la Nzambi ele] dia weho w’anto tshɛ shimbamɛ ndo nkondja ewo k’oshika k’akambo wa mɛtɛ.—1 Tim. 2:4.
Ngande wɔsayɛ anto tshɛ wahateye akambo wa mɛtɛ? Ɔpɔstɔlɔ Pɔɔlɔ akasambisha ase Juda wakashile mbeya awui amɔtshi wendana la Jehowa. Koko nde akasambisha ndo wanɛ wakatɛmɔlaka tozambizambi ta kashi. Lo lɔkɛndɔ la ntondo la misiɔnɛrɛ lakande Pɔɔlɔ, nde la Barnabasɛ wakatshu l’osomba wa Lustɛra. Ase Lukaoniya wakadjasɛka lɛkɔ wakasalɛ Pɔɔlɔ la Barnabasɛ akambo oko ɛnɛnɛ wa lokumu ndo wakawaelɛ lo nkombo ya tozambizambi tawɔ ta kashi Zeusɛ ndo Hɛrmɛsɛ. Onde Pɔɔlɔ la Barnabasɛ wakonge l’ofunu? Onde vɔ wakɔshi dui sɔ oko otshikitanu wa dimɛna w’oma lo ɔhɛnyɔhɛnyɔ waki lawɔ l’esomba ehende w’ekomelo wakawatshu tembola? Onde vɔ wakɔshi dia dui sɔ diayoleka nkimanyiya anto dia mpokamɛ lokumu l’ɔlɔlɔ? Ndooko! Vɔ wakanyange efula ndo wakate la dui dia wolo ɔnɛ: “Lande na kasalanyu nganɛ? Ndo sho mbele anto wele la wɛɔdu oko nyu.”—Ets. 14:8-15. w18.09 5 od. 8-9
Lushi l’ɔtɔi, Ngɔndɔ ka dikumi 12
Onde nyu hanyeye nyate anto wa kɔlɔ hawotokita Diolelo dia Nzambi? . . . Ngasɔ mbaki amɔtshi wa l’atei anyu. Koko nyu nyakɛdiama, . . . ndo nyakɔsama oko anto w’ɛlɔlɔ.—1 Kɔr. 6:9, 11.
Dia mbetawɔ akambo wa mɛtɛ ndo nsɛna lo yoho yɔtɔnɛ l’atɔndɔ wa lo Bible, paka sho suke dia ntshikitanya tokanyi ndo etsha aso. Ɔpɔstɔlɔ Petero akafunde ate: “Oko wenyu ana wele la okitanyiya, nyotshike tshikitanyema oma le nsaki yaki la nyu ntondo lam’akinyu nyateye Nzambi, koko . . . nyoyale ekila lo dionga dianyu tshɛ.” (1 Pe. 1:14, 15) Dia wanɛ wakadjasɛka lo osomba wa Kɔrɛtɔ wakasalaka anto efula awui wa mindo mbetawɔ akambo wa mɛtɛ, vɔ wakahombe nsala etshikitanu wa weke lo lɔsɛnɔ. Ɛlɔ kɛnɛ, anto efula wekɔ lo nsala etshikitanu wa ngasɔ naka wambeka akambo wa mɛtɛ. Petero akohola Akristo wa lo nshi yande ate: “Lo nshi yakete, nyu nyaketsha etena k’otale lo nsala lolango l’ase wedja lam’akanyayashaka lo lɔkɛwɔ la fumbɔ nsɔnyi, lo nsaki ya kɔlɔ, lo ɔnwɛlɔ wa wanu wa tshambandeko, lo fɛtɛ yele l’awui wa tshambandeko, lo wodjwelo wa wanu ndo lo ɔtɛmwɛlɔ wa kɔlɔ wa dikishi.”—1 Pe. 4:3. w18.11 6 od. 13
Lushi la hende, Ngɔndɔ ka dikumi 13
Wanɛ tshɛ waki suke dia mbetawɔ akambo wa mɛtɛ wakonya lo lɔsɛnɔ la pondjo wakakome ambetawudi.—Ets. 13:48.
Ngande wakokaso ntana wanɛ wele “suke dia mbetawɔ akambo wa mɛtɛ wakonya lo lɔsɛnɔ la pondjo”? Le Akristo wa lo ntambe ka ntondo, yoho tshɔi yakawatanaka anto asɔ aki l’esambishelo. Yeso akatɛ ambeki ande ate: “Lo osomba tshɛ kana lo ngelo tshɛ kayonyɔtɔ, kanyoyange wanɛ wakoka nyolongola.” (Mat. 10:11) Lo mɛtɛ naka anto bu l’etema w’ɛlɔlɔ, wekɔ l’otako kana hawoyakiyanya mɛtɛ lo kɛnɛ kendana la Nzambi, hatokoke nongamɛ dia vɔ wayohokamɛ lokumu l’ɔlɔlɔ. Sho pombaka nyanga anto w’etema ɛlɔlɔ, wele l’okitshakitsha ndo walanga mɛtɛ mbeya akambo wa mɛtɛ. Sho koka mbɛdika woho wayangaso anto la kɛnɛ kakahombe Yeso nsala etena kakinde otshudi w’abaya. Naka nde ambotana dibaya dia dimɛna, nde akakoke mbɔsa ɛngɔ kombawɔ dihomɔ, nkamba la diewo diande ndo ntshula ɛngɔ kakɔ. Woho akɔ waamɛ mbele, sho la dia nsala la wolo dia mbetɛ anto w’etema ɛlɔlɔ ambeki.—Mat. 28:19, 20. w18.10 12 od. 3-4
Lushi la sato, Ngɔndɔ ka dikumi 14
Filipɛ akaholɔ otsha l’osomba wa Samariya ndo akatotatɛ nsambisha anto wa lɛkɔ akambo wendana la Kristo.—Ets. 8:5.
Osambisha Filipɛ aki ɛnyɛlɔ ka dimɛna efula k’onto lakayashaka tshɛ l’olimu w’esambishelo oyadi etshikitanu akɔna wakokomɛ. L’etena kɛmɔ, nde akangɛnangɛna ɔkɛndɛ w’oyoyo waki lande la Jɛrusalɛma. L’ɔkɔngɔ wa Stɛfano ndjakema, ɛhɛnyɔhɛnyɔ wakayala efula. (Ets. 6:1-6) Koko etena kakahandjɔ ambeki wa Kristo, Filipɛ kɔkɔma anya ko mendaka tsho. Nde akatshu l’osomba wa Samariya, lɛnɛ akalangaka anto mpokamɛ lokumu l’ɔlɔlɔ. (Mat. 10:5; Ets. 8:1) Filipɛ aki suke dia ntshɔ lɛnɛ tshɛ akɔlɔmbɔlaka nyuma ka Nzambi, diakɔ diakakambe Jehowa la nde dia nsambisha l’ahole waki anto watokaka lokumu l’ɔlɔlɔ. Ase Juda efula wakɔnyɔlaka ase Samariya ndo wakaasalɛka akambo lo yoho ya kɔlɔ. Ase Samariya wakohokamɛ la “yambalo yawɔ tshɛ”! (Ets. 8:6-8) Filipɛ akatetemala ndjasha tshɛ l’esambishelo ndo Jehowa akatetemala mbɔtshɔkɔla nde la nkumbo kande.—Ets. 21:8, 9. w18.10 29-30 od. 14-16
Lushi la nɛi, Ngɔndɔ ka dikumi 15
Ndo nyɛsɔ todjanake yimba dia tshutshuyana lo ngandji ndo lo etsha w’ɛlɔlɔ.—Hɛb. 10:24.
Lushi lɔmɔ, Yeso aki l’ɛtshi ka nkɛtɛ ka Dekapɔli etena kakawela anto “pami kɛmɔtshi kaki ehoke ndo kaki la okakatanu dia ntɛkɛta.” (Makɔ 7:31-35) Yeso akɔkɔnɔla, koko aha lo washo w’anto akina. Lande na? Nɛ dia ondo pami kaki ehoke, kondjaokaka dimɛna l’atei wa leemba l’anto. Yeso akashihodia nsaki yande, ko nde akawɔshi ndo akatshu la nde lo diɛta ko akatɔkɔnɔla lɛkɔ. Lo mɛtɛ, sho hatokoke nsala ahindo, koko sho pombaka mbidja yimba lo ehomba ndo nsaki y’anangɛso ndo monga ɔlɔlɔ otsha le wɔ. Yeso akashihodia woho wakayaokaka pami kaki ehoke ndo akosalɛ akambo la ngandji. Woho akɔ waamɛ mbele, sho pombaka mbɔsa esombe la wanɛ wele la dikɔmɔ la nɛmɔ. Djembetelo yoleki yeyama Akristo wa l’etshumanelo ekɔ ngandji, koko aha l’ɔtɛ wa diewo diele lawɔ. (Jni. 13:34, 35) Ngandji tokimanyiyaka dia nsala tshɛ kakokaso nsala dia nkimanyiya anangɛso l’akadiyɛso waya esombe kana wele la dikɔmɔ dia ntshɔ lo nsanganya kana l’esambishelo. Sho salaka dui sɔ oyadi kɛnɛ kakokawɔ nsala kekɔ la elelo.—Mat. 13:23. w18.09 29-30 od. 7-8
Lushi la tanu, Ngɔndɔ ka dikumi 16
Sho tshɛ onto l’onto angɛnyangɛnya wonyande lo mbosalɛ ɔlɔlɔ, lo mbokeketsha.—Rɔmɔ 15:2.
Okambi wa Jehowa tshɛ ekɔ la nɛmɔ di’efula le nde ndo le Yeso. (Ngal. 2:20) Sho mbokaka anangɛso l’akadiyɛso ngandji k’efula, diakɔ diele sho pombaka mbasalɛ akambo la kɛtshi. “Towese akambo wakimanyiya dia wɔladi monga lam’asaso ndo akambo watokeketsha.” (Rɔmɔ 14:19) Ande woho wakongɛso lɔsɛnɔ la lo Paradiso l’asolo walomɔlomɔ, lɛnɛ ele ndooko onto layonga l’ɔkɔkɔ wa nkɔmɔ lee! Hemɔ ndo ata hawotoyala nto. Anto hawotovɔ nto l’ɔtɛ wa pɛkato kakatahowɔ ndo ɔhɛnyɔhɛnyɔ, ekakatanu wa lo nkumbo ndo ɔkɔmwɛlɔ hawotoyala nto. L’ekomelo k’ɛnɔnyi kinunu, anto tshɛ wayonga kokele. Wanɛ wayotshikala la kɔlamelo lo ohemba w’ekomelo wayɔsama le Jehowa oko anande wa la nkɛtɛ ndo wayonga la “lotshungɔ la lotombo la ana wa Nzambi.” (Rɔmɔ 8:21) Ɔnkɔnɛ, nyɛsɔ sho tshɛ tokane ngandji kakeketsha ndo tokimanyiyane dia ndjɔsɛna l’andja w’oyoyo wa Nzambi wa dimɛna efula. w18.09 14 od. 10; 16 od. 18
Lushi la samalo, Ngɔndɔ ka dikumi 17
Ande woho walangami ɛlɛmbɛ ayɛ lee! Dimi kanaka yimba la wɔ lushi l’otondo.—Os. 119:97.
Mbeka Ɔtɛkɛta wa Nzambi nɔmbaka awui efula aha tsho mbadia awui amɔ lowango lowango kana mbekɛ eshidi lo ekadimwelo wa ambola wa wekelo. Etena kekaso, tokanyiya lo kɛnɛ katetsha awui akɔ lo dikambo dia Jehowa, kɛnɛ kasalande ndo woho wakanyiyande. Tosale la wolo dia nshihodia lande na katotɛ Nzambi dia nsala dui kapanda ndo aha nsala dui kapanda. Todje yimba nto lo etshikitanu wahombaso nsala lo lɔsɛnɔ laso ndo lo ekanelo kaso. Lo mɛtɛ, bu dui dia wɔdu dia sho nkana yimba lo akambo asɔ tshɛ etena kekaso. Koko ekɔ dui dia lomba dia sho ntshungola etena dia mbɔsa ondo yɛdikɔ ya l’atei atei y’etena ketshaso lo wekelo tshɛ dia nkana yimba lo kɛnɛ komaso la mbadia. (1 Tim. 4:15) Etena kakanaso yimba l’Ɔtɛkɛta wa Nzambi, sho ‘shikikɛka shoamɛ’ ɔnɛ tokanyi ta Jehowa tekɔ kokele. Sho tatɛka mɛna akambo woho wawaɛnande ndo l’ekomelo sho mbetawɔka tokanyi tande. Lo nsala ngasɔ sho ‘nɔngɔsɔlaka yimba’ yaso ndo kanyiyaka lo yoho kina. (Rɔmɔ 12:2) Yema yema, tayetɛ tokanyi ta Jehowa oko taso hita. w18.11 24 od. 5-6
Lushi la lomingu, Ngɔndɔ ka dikumi 18
Tekɔ ekambi kaamɛ la Nzambi.—1 Kɔr. 3:9.
Pɔɔlɔ akate dia nde l’Akristo akina wa lo ntambe ka ntondo waki “ekambi kaamɛ la Nzambi,” nɛ dia vɔ wakasambishaka ndo waketshaka anto akambo wa mɛtɛ. (1 Kɔr. 3:6) Ɛlɔ kɛnɛ, sho lawɔ koka monga “ekambi kaamɛ la Nzambi” lo kambaka la wenya ndo wolo aso ndo kimɔka diangɔ dia l’emunyi dia nkamba olimu w’esambishelo wakatosha Nzambi. Ɔsɔ ekɔ diɛsɛ dia laande! Nkamba la wenya ndo la wolo aso dia nsambisha ndo mbetɛ anto ambeki toshaka ɔngɛnɔngɛnɔ efula. Kɛsɔ mbata anto efula wakonge la diɛsɛ dia mbeka l’anto watahame Bible. Sho ngɛnangɛnaka efula etena kɛnaso ambeki aso wangɛnangɛna etena kashihodiawɔ kɛnɛ katetsha Bible, kongawɔ la mbetawɔ k’oshika, kasalawɔ etshikitanu ndo katatɛwɔ mbitɛ anto akina awui wekawɔ. Yeso nde lawɔ akangɛnangɛna efula etena kakandɛnyi ambeki ande 70 ‘wambokalola l’ɔngɛnɔngɛnɔ’ l’ɔtɛ w’awui w’amɛna wakahomana la wɔ.—Luka 10:17-21. w18.08 20 od. 11-12
Lushi l’ɔtɔi, Ngɔndɔ ka dikumi 19
Onto tshɛ layaɛkɛ lo otema ande hita ekɔ enginya.—Tok. 28:26.
Ndjaɛkɛ lo yimba yaso hita koka monga tshondo ya djonga. Sho koka ndjotatɛ mbetawɔ dia sho shihodiaka dui dimɔ oyadi hateye kiambokambo tshɛ. Mongaka nto wolo dia nsɛdingola dui dimɔ dimɛna naka dui diakɔ mendanaka l’ɔnangɛso lahaleke mbokana la so. Naka sho ntetemala nkanyiya dikambo di’ekakatanu wakonge lam’asaso la nde, kete sho koka ntatɛ kanɛ ɔnangɛso kɔlɔ. Oma laasɔ, etena kokaso dui dimɔ diendana la nde, sho koka dietawɔ oyadi kaanga ndooko djembetelo yɛnya dia diɔ diekɔ mɛtɛ. Wetshelo akɔna wakondjaso? Monga la tokanyi ta kɔlɔ otsha le anangɛso, koka tokonya dia mbɔsa tɛdikɔ ta kɔlɔ tahahikami lo awui wele mɛtɛ. (1 Tim. 6:4, 5) Tatetawɔke dia tokanyi ta kɔlɔ, ɛnyɛlɔ ɔkɔmiya ndo kandjema ntetemala monga l’etema aso. Tatohɛke pondjo dia Jehowa nangaka dia sho mboka anangɛso la akadiyɛso ngandji ndo mbadimanyiyaka l’otema ɔtɔi.—Kɔl. 3:12-14. w18.08 6 od. 15; 7 od. 18
Lushi la hende, Ngɔndɔ ka dikumi 20
Jehowa . . . mbakanga olongo . . . ndo nkɛtɛ la kɛnɛ tshɛ kele lɔkɔ.—Eoh. 10:14.
Lam’ele Jehowa mbakatonge anto, sho tshɛ tekɔ anto ande. (Os. 100:3; Ɛny. 4:11) Koko, Nzambi akasɔnɛ anto amɔtshi oma l’atei w’anto tshɛ dia monga anto ande lo yoho ya laande. Ɛnyɛlɔ, Osambo 135 mbutaka di’atɛmɔdi wa Jehowa wa kɔlamelo waki lo Isariyɛlɛ w’edjedja waki “ɛngɔ kande ka laande.” (Os. 135:4) Ndo nto, Hɔsɛya akate prɔfɛsiya ɔnɛ anto amɔtshi waki komonga ase Isariyɛlɛ wakahombe ndjonga ekambi wa Jehowa. (Hɔs. 2:23) Prɔfɛsiya kɛsɔ kakakotshama etena kakatatɛ Jehowa nsɔna anto waki komonga ase Isariyɛlɛ dia tolɛ kaamɛ la Kristo l’olongo. (Ets. 10:45; Rɔmɔ 9:23-26) Anto wakakitama nyuma k’ekila asɔ mbelamɛka “wodja w’ekila.” Vɔ wekɔ “anto waki Nzambi wa laande.” (1 Pe. 2:9, 10) Ko kayotota di’Akristo tshɛ wa kɔlamelo wa nshi nyɛ walongamɛ nsɛna pondjo pondjo la nkɛtɛ? Jehowa mbaelɛka ndo vɔ ɔnɛ “anto ami” ndo “ɛsɔnami ami.”—Isa. 65:22. w18.07 22 od. 1-2
Lushi la sato, Ngɔndɔ ka dikumi 21
Nyongake la yimba nyɛ yaki ndo le Kristo Yeso . . . Nde akatshike kɛnɛ tshɛ kaki la nde, ko akayaetɛ oko mfumbe.—Flpɛ. 2:5, 7.
Akristo wa mɛtɛ mbokoyaka Kristo lakasha ɛnyɛlɔ ka kokele ka woho wakoka anto monga la lokaho. (Mat. 20:28) Onto tshɛ la l’atei aso koka ndjambola ɔnɛ: ‘Onde dimi koka nyomoleka ndjela ɛnyɛlɔ ka Yeso oleki woho wakamasalaka?’ (1 Pe. 2:21) Jehowa ngɛnangɛnaka etena kayelaso ɛnyɛlɔ ka kokele kakandatosha nde la Yeso lo ndjasha le anto ndo lo nyanga toho ta mbakimanyiya. Lo wɛɛla w’ose Samariya l’ɔlɔlɔ, Yeso akɛnya dia nde akalongamɛka di’ambeki ande nkimanyiya anto akina, oyadi anto w’oma l’ahole wotshikitanyi. (Luka 10:29-37) Onde wɛ mbohɔka lande na kakasha Yeso wɛɛla ɔsɔ? Aki l’ɔtɛ wakawombola ose Juda ɔmɔtshi ɔnɛ: “Akɔna mɛtɛ ele wonyami?” Okadimwelo waki Yeso tetshaka dia l’ɛnyɛlɔ k’ose Samariya ɔsɔ, sho la dia monga la lokaho, naka sho nangaka ngɛnyangɛnya Nzambi. w18.08 19 od. 5-6
Lushi la nɛi, Ngɔndɔ ka dikumi 22
[Ondjelo] akawotɛ ate: “He mɔyɔ, wɛ lamboleka mpomɔ lokolo l’ɔlɔ lo washo wa Nzambi! Jehowa ekɔ la yɛ.”—Luka 1:28.
Onde Jehowa akatetemala mbisha Mariya kɛnɛmɔ l’ɔtɛ wakandodia ndo wakandakokɛ Yeso la kɔlamelo tshɛ? Eelo. Nzambi akasale di’awui amɔ wakate ndo wakandasale Mariya fundama lo Bible. Mɛnamaka dia Mariya komonga l’akoka wa mbeteta la Yeso l’edja k’ɛnɔnyi esato l’etenyi wakandasambisha. Ondo lam’ele nde aki wadi aki odo, nde akahombe ntshikala la Nazarɛtɛ. Diakɔ diele, nde akahandja akambo efula w’amɛna wakoke anto akina. Koko, nde aki laawɔ etena kakavu Yeso. (Jni. 19:26) L’ɔkɔngɔ diko, Mariya aki la Jɛrusalɛma kaamɛ l’ambeki wa Yeso ntondo ka vɔ nongola nyuma k’ekila lo Pɛntɛkɔsta. (Ets. 1:13, 14) Ondo nde akakitama esɔ kaamɛ l’ambeki akina. Naka ngasɔ mbakidiɔ, kete dui sɔ nembetshiyaka dia nde akakondja diaaso dia toyala la Yeso l’olongo pondjo pondjo. Ɔsɔ ekɔ mɛtɛ difuto dia dimɛna efula l’ɔtɛ wakandakambe olimu la kɔlamelo! w18.07 9 od. 11; 10 od. 14
Lushi la tanu, Ngɔndɔ ka dikumi 23
Nyosale akambo tshɛ dia lotombo la Nzambi.—1 Kɔr. 10:31.
Yeso akakambe l’atɔndɔ dia mbetsha ambeki ande dia vɔ mbeya etombelo wonga la waonga ndo etsha ɛmɔ. Ɛnyɛlɔ, nde aketsha dia nkɛlɛ koka nkonya lo awui wa ngala ndo ɔnɛ tokanyi ta mindo koka nkonya lo loseka. (Mat. 5:21, 22, 27, 28) Naka sho mbetawɔ di’atɔndɔ wa Jehowa tɔlɔmbɔla, kete nkum’otema kaso kayekiyama dimɛna ndo tayotombola Nzambi. Oyadi Akristo wambekiya nkum’etema yawɔ lo nkamba la Bible, onto l’onto koka monga la kanyi yotshikitanyi l’awui amɔ. Ɛnyɛlɔ ka dui sɔ koka mendana la nnɔ wanu kana bu. Bible hate dia ekɔ kɔlɔ nnɔ wanu, koko tɔ tewolaka dia hatohombe nnɔ wanu efula kana mbidjɔ. (Tok. 20:1; 1 Tim. 3:8) Onde dui sɔ nembetshiyaka dia Okristo hahombe mbidja yimba l’awui akina kaanga naka nde ekɔ lo nnɔ wanu la wɛdimo? Ndooko. Oyadi kaanga nkum’otema kande hawanya etena kanɔnde wanu, nde pombaka mbidja yimba lo nkum’otema k’anto akina. w18.06 18 od. 10-11
Lushi la samalo, Ngɔndɔ ka dikumi 24
Nyewɔ wodoya w’Afarisɛ la wodoya waki Hɛrɔdɛ.—Makɔ 8:15.
Yeso akahɛmɔla ambeki ande dia mbewɔ wodoya, mbuta ate wetshelo w’Afarisɛ, w’Asadukɛ ndo w’aseka Hɛrɔdɛ. (Mat. 16:6, 12) Diakɔ diele aki ohomba dia Yeso mbisha ɔhɛmwɛlɔ ɔsɔ yema tshitshɛ l’ɔkɔngɔ w’anto nyanga dia mbetɛ nkumekanga. Etena kɔtɔ ase ɛtɛmwɛlɔ l’awui wa pɔlitikɛ, mbala efula dui sɔ konyaka l’awui wa ngala. Yeso aketsha ambeki ande dia ntshikala lomangemange tshɛ lo tshɛ. Ɔsɔ kele ɔkɔkɔ ɔmɔtshi wakayangaka ewandji w’ɛlɔmbɛdi la Afarisɛ dia ndjaka Yeso. Vɔ wakokaka wɔma ɔnɛ anto wayowohokamɛ ndo wayotshika mbayela. Dui sɔ otodiosalema, vɔ wotoshisha lowandji laki lawɔ lo ɛtɛmwɛlɔ ndo lo pɔlitikɛ. Vɔ wakate ɔnɛ: “Naka sho mbotshika dia nde ntetemala, anto tshɛ wayonga la mbetawɔ le nde, ko ase Rɔmɔ wayoyotɔhɔtɔla dihole diaso ndo wodja aso.” (Jni. 11:48) Diakɔ diele, Kayifasi ɔlɔmbɛdi a laadiko akakongɛ dia ndjaka Yeso.—Jni. 11:49-53; 18:14. w18.06 6-7 od. 12-13
Lushi la lomingu, Ngɔndɔ ka dikumi 25
Ngandji kanyu katongake ka dungi pende.—Rɔmɔ 12:9.
Woho ɔmɔ w’ɔbɔɔ wakamba la Satana ele nsaki ka mbeya awui wendana l’ɛdiɛngɛ. Ɛlɔ kɛnɛ, nde salaka la wolo dia nkonya anto dia ndjasha l’awui w’ɛdiɛngɛ lo nkamba la ɛtɛmwɛlɔ wa kashi ndo tɔkɛnyɔ. Filmɛ, tɔkɛnyɔ ta l’Ɛtɛrnɛtɛ ndo weho ekina wa tɔkɛnyɔ koka nkonya di’awui w’ɛdiɛngɛ mɛnama oko amɛna. Ngande wakokaso mbewɔ ɔbɔɔ ɔsɔ? Hatokoke nongamɛ di’okongamelo wa Nzambi tosha listɛ la tɔkɛnyɔ t’amɛna ndo ta kɔlɔ. Sho pombaka mbekiya nkum’otema kaso dia sho nsala ɛsɔnwɛlɔ w’amɛna wohikami l’atɔndɔ wa Jehowa. (Hɛb. 5:14) Ɔnkɔnɛ, tayosala ɛsɔnwɛlɔ wa lomba naka sho nkamba la dako dia la diko diaki Pɔɔlɔ diakasambiyama. Diakɔ diele etena kasɔnaso tɔkɛnyɔ, sho koka ndjambola ɔnɛ: ‘Onde dimi ndjelaka atɔndɔ akɔ waamɛ watɛmi anto akina dia ndjela? Kakɔna kakoka ambeki ami wa Bible kana anto wasawola la mi mfɔnya naka vɔ mɛnami lakɛnya kɛnyɔ nyɛ?’ Naka sho nkitanyiya atɔndɔ akɔ waamɛ watɛso anto dia nkitanyiya, kete ayonga dui dia wɔdu le so dia mbewɔ dia ntala lo tolonga ta Satana.—1 Jni. 3:18. w18.05 25 od. 13
Lushi l’ɔtɔi, Ngɔndɔ ka dikumi 26
Ɔlɔlɔ w’otema ami ndo kɛnɛ kasɛngasɛngami Nzambi lo dikambo diawɔ ele dikambo dia panda.—Rɔmɔ 10:1.
Ngande wakokaso mbokoya Pɔɔlɔ? Dui dia ntondo ele, sho pombaka nsala la wolo dia nyanga onto tshɛ lele “suke dia mbetawɔ akambo wa mɛtɛ wakonya lo lɔsɛnɔ la pondjo.” Dui dia hende ele, sho sɛngasɛngaka Jehowa dia nkimanyiya anto w’etema ɛlɔlɔ dia mpokamɛ etena kawasambishaso. (Ets. 13:48; 16:14) Silvana laya ombatshi mboka ɛnɔnyi suke la 30 mbutaka ate: “Ntondo ka dimi nkoma lo luudu lɔmɔ l’ɛtshi kami ka nkɛtɛ, dimi nɔmbaka Jehowa dia kimanyiyami dia monga la kanyi y’ɔlɔlɔ.” Sho lawɔ nɔmbaka di’andjelo tokimanyiya dia ntana anto walanga mpokamɛ. (Mat. 10:11-13; Ɛny. 14:6) Robert, laya ombatshi mboka ɛnɔnyi ndekana 30, mbutaka ate: “Nkamba kaamɛ l’andjelo weya kɛnɛ keta lo nsɛnɔ y’ampokami aso ekɔ dui di’ɔngɛnɔngɛnɔ efula.” Dui dia sato ele, sho salaka la wolo dia mɛna awui w’ɛlɔlɔ wele le anto ndo ɔnɛ vɔ kokaka ndjokambɛ Jehowa. Carl, lele ekumanyi mbutaka ate: “Dimi nyangaka kaanga djembetelo ya tshitshɛ yakoka mɛnya dia onto ekɔ lo mɛnya nsaki, ɛnyɛlɔ naka onto ekɔ lo mɔnamɔna, ekɔ la ɛnamelo k’onto ɔlɔlɔ kana amboka dimbola dia dimɛna.” Naka sho nsala awui asɔ, sho koka “[ntɔ] elowa la ekikelo” oko wakasale Pɔɔlɔ. w18.05 15 od. 13; 16 od. 15
Lushi la hende, Ngɔndɔ ka dikumi 27
Nyɛsɔ todjanake yimba . . . tokeketshanake lam’asaso ndo toleke nsala dikambo sɔ oko wɛnanyu dia lushi lakɔ laya suke.—Hɛb. 10:24, 25.
Sho ngɛnangɛnaka etena kokaso dia wanɛ wakatakimanyiya wekɔ lo ntetemala monga la kɔlamelo. Ɔpɔstɔlɔ Joani akafunde ate: “Ndooko dikambo dioleki mbishami ɔngɛnɔngɛnɔ oleki nɛ: dia dimi mboka dia anami wekɔ lo ntetemala nkɛndakɛnda lo akambo wa mɛtɛ.” (3 Jni. 4) Ambatshi mboka efula ngɛnangɛnaka etena keyawɔ dia onto ɔmɔ lakawakimanyiya dia mbeka akambo wa mɛtɛ ekɔ lo ntetemala kambɛ Jehowa la kɔlamelo kana aya ombatshi mboka. Ko naka ambatshi mboka wambɔkɔmɔ, kete sho koka mbaohola akambo w’amɛna wasalawɔ dia nkimanyiya anto akina. Emendji w’etshimbedi efula wakate ɔnɛ vɔ la wadiɛwɔ keketshamaka etena kalongolawɔ mukanda wa eokelo ka losaka l’ɔkɔngɔ wa vɔ membola etshumanelo kɛmɔtshi. Ngasɔ mbediɔ ndo le dikumanyi, waa misiɔnɛrɛ, ambatshi mboka ndo ase Bɛtɛlɛ wele vɔ tshɛ wekɔ lo kambɛ Jehowa la kɔlamelo. w18.04 23 od. 14-15
Lushi la sato, Ngɔndɔ ka dikumi 28
[Nkumekanga] hahombe ntshuka wadi efula, diaha otema ande ndjotakɔ mboka.—Eoh. 17:17.
Sɔlɔmɔna komonga l’okitanyiya, nde akayonga la wadi 700 ndo eseka 300! (1 Ku. 11:3) Wadiɛnde efula waki ase wedja ekina ndo wakatɛmɔlaka tozambizambi ta kashi. Diakɔ diele, Sɔlɔmɔna akasekola ɔlɛmbɛ okina wa Nzambi waha ntshuka wamato w’ase wedja ekina. (Eoh. 7:3, 4) Yema yema, Sɔlɔmɔna kotetemala nanga ɛlɛmbɛ wa Jehowa ndo nde akayosala awui wa kɔlɔ efula. Sɔlɔmɔna akake dilambwelo dikambo dia Ashitɔrɛtɛ, jambizambi ya womoto ya kashi, ndo Kɛmɔshɛ, jambizambi ya kashi ndo oma laasɔ, nde akatɛmɔla tozambizambi ta kashi tɔsɔ kaamɛ la waa wadɛnde. Nde akake dilambwelo sɔ lo dikona dimɔtshi mbɛlɛnganɛ la Jɛrusalɛma lɛnɛ akandake tɛmpɛlɔ ka Jehowa! (1 Ku. 11:5-8; 2 Ku. 23:13) Ondo Sɔlɔmɔna akayakese lo mfɔnya dia Jehowa hatodja yimba lo awui wa kɔlɔ tshɛ wakandasale lam’ele nde akalambolaka elambo lo tɛmpɛlɔ. Koko Jehowa hadihe pondjo washo lo pɛkato. w18.07 18-19 od. 7-9
Lushi la nɛi, Ngɔndɔ ka dikumi 29
Nyokimɛke engawo ka woke ka mbetawɔ kayonyokimanyiya dia nyima mpito tshɛ yalombalomba ya kanga kɔlɔ.—Ɛf. 6:16.
Naa “mpito . . . yalombalomba” yakoka Satana kooka? Nde mbeyaka kɔlɔsha lo mbuta awui wa kashi lo dikambo dia Jehowa. Satana nangaka dia wɛ mfɔnya ɔnɛ Jehowa hakoke ngandji ndo ɔnɛ ndooko onto layakiyanya dikambo diayɛ. Ida, lele l’ɛnɔnyi 19 mbutaka ate: “Mbala efula lakokaka dia Jehowa bu suke la mi ndo nde konanga monga ɔngɛnyi ami.” Kakɔna kakandasale etena kakandayaoke ngasɔ? “Nsanganya fudiaka mbetawɔ kami. Lakadjasɛka tsho ndo dimi kombishaka kɔmatɛrɛ, lakafɔnyaka dia ndooko onto lakalangaka mpokamɛ kɛnɛ kakamahombe mbuta. Koko ɛlɔ kɛnɛ, dimi nɔngɔsɔlaka nsanganya ndo salaka la wolo dia mbisha ekadimwelo mbala hiende kana shato.” Oko wadiɛnya kɛnɛ kakakomɛ Ida, engawo kakalɔtaka ɔsɔlayi kaki la woke waki l’elelo, koko engawo kaso ka mbetawɔ koka mfula kana nkitakita, monga wolo kana wɔdu. Sho mbasala ɔsɔnwɛlɔ. (Mat. 14:31; 2 Tɛs. 1:3) Dia “engawo . . . ka mbetawɔ” kaso tokokɛ, sho pombaka ntetemala kihamia ndo kikeketsha! w18.05 29-30 od. 12-14
Lushi la tanu, Ngɔndɔ ka dikumi 30
Ahombami nsala dia dimi shimbamɛ?—Ets. 16:30.
Paka l’ɔkɔngɔ wa didimu dia nkɛtɛ mbakayotshikitanya olami wa lokanu kanyi yande ndo mbakandayɔlɔmba ekimanyielo. (Ets. 16:25-34) Woho akɔ waamɛ mbele, anto amɔtshi wahalange mpokamɛ losango la lo Bible koka ntshikitanya tokanyi tawɔ ndo nyanga ekimanyielo etena kaakomɛ dui dimɔtshi dia kɔlɔ lo nsɛnɔ yawɔ. Ɛnyɛlɔ, amɔtshi mbeyaka nyanga l’ɔtɛ wambowoshisha olimu kana l’ɔtɛ wambowodiaka diwala. Akina mbeyaka nyanga efula etena keyawɔ dia wekɔ la hemɔ ka wolo kana l’ɔtɛ wambowovusha onto ɔmɔtshi lokawɔ ngandji. Etena katomba dui dia ngasɔ, anto mbeyaka ntatɛ mboka ambola wendana la lɔsɛnɔ, ambola wakiwɔ kokanyiyaka ntondo. Vɔ koka ndjambola ɔnɛ: ‘Ahombami nsala dia ndjoshimbamɛ?’ Vɔ mbeyaka nanga mpokamɛ losango laso lasha elongamelo mbala ka ntondo lo nsɛnɔ yawɔ. Diakɔ diele, naka sho ntetemala nsambisha la kɔlamelo, kete sho koka nsambisha anto etena kewɔ suke dia mbetawɔ esambelo kaatɔlɛso.—Isa. 61:1. w18.05 19-20 od. 10-12
Lushi la samalo, Ngɔndɔ ka dikumi 31
Nyuma ka Jehowa kekɔ le mi, nɛ dia nde akankite esɔ dia mbewoya . . . lokumu l’ɔlɔlɔ.—Luka 4:18.
Ɛlɔ kɛnɛ, Satana ambetɛ anto efula totshungu ndo vɔ hawoshihodia dia vɔ wekɔ mfumbe y’ɔtɛmwɛlɔ wa kashi, lomombo la l’emunyi ndo y’awui wa pɔlitikɛ. (2 Kɔr. 4:4) L’ɛnyɛlɔ ka Yeso, tekɔ la diɛsɛ dia nkimanyiya anto akina dia mbeya ndo ntɛmɔla Jehowa Nzambi kasha lotshungɔ. (Mat. 28:19, 20) Nsambisha anto akina bu dui dia wɔdu. L’ahole amɔtshi, anto hawoyasha dia mbeya Nzambi ndo amɔtshi momalaka etena kawasambishaso. Koko lam’ele Jehowa akatodjangɛ dia nsambisha, sho pombaka ndjambola ɔnɛ: ‘Onde dimi koka nkamba la lotshungɔ lami dia ndeka ndjasha l’olimu wa Jehowa?’ Ekɔ dui di’ekeketshelo woho washihodia Ɛmɛnyi wa Jehowa efula di’ekomelo ka dikongɛ nɛ kamboleka nsukana ndo wakɔsɛ yɛdikɔ ya mbetɛ lɔsɛnɔ lawɔ ɔsɛlɛngɛ ko ntatɛ olimu w’ombatshi mboka. (1 Kɔr. 9:19, 23) Amɔ wekɔ ambatshi mboka lo ngelo yawɔ, koko akina monɔka lo tshumanelo diele l’ohomba w’ekimanyielo. Ande ɔngɛnɔngɛnɔ lo woho wakamba anto efula la lotshungɔ lawɔ dia kambɛ Jehowa lo yoho shɔ lee!—Os. 110:3. w18.04 11-12 od. 13-14