Ngɔndɔ ka samalo
Lushi la sato, Ngɔndɔ ka samalo 1
Takayashikikɛ aha tsho dia nyewoya lokumu l’ɔlɔlɔ laki Nzambi, koko ndo dia nkimɔ etondo aso, nɛ dia nyakakome mɛtɛ anangemi aso.—1 Tɛs. 2:8.
Embetsha pombaka mɛnya dia vɔ ndjakiyanyaka ndo ndjashaka l’otema ɔtɔi le ambeki awɔ. Ɔsawɔ oko anto wayonga anangɛso l’akadiyɛso wa lo nyuma. Bu dui dia wɔdu le wɔ dia ntshika angɛnyi wa l’andja ɔnɛ ndo nsala etshikitanu tshɛ wahombama dia kambɛ Jehowa. Diakɔ diele embetsha wa Bible w’eshika mbeyanyaka ambeki awɔ la anto akina wa l’etshumanelo wakoka monga la shɛngiya ya dimɛna le wɔ. Oma laasɔ, ambeki koka ngɛnangɛna monga kaamɛ l’ekambi wa Nzambi wakoka mbakimanyiya dia monga angɛnyi w’eshika wa Jehowa ndo mbakeketsha etena kongawɔ l’ekakatanu. Sho nangaka di’ombeki tshɛ ndjaoka dia nde ekɔ ose etshumanelo ndo ose nkumbo kaso ka lo nyuma. Sho nangaka dia nde ndjasukanya la nkumbo k’Akristo k’onto l’ɔnango ka dimɛna ndo kokana ngandji. Oma laasɔ, ayonga dui dia wɔdu le nde dia ntshika mbɔtɔ lɔngɛnyi la ma ma l’anto wahatowokimanyiya dia nanga Jehowa. (Tok. 13:20) Naka angɛnyi ande wa ntondo asɔ mbotona, nde ayeya dia nde koka ntana angɛnyi w’eshika l’okongamelo wa Jehowa.—Makɔ 10:29, 30; 1 Pe. 4:4. w20.10 17 od. 10-11
Lushi la nɛi, Ngɔndɔ ka samalo 2
Wakambisha lowandji tshɛ l’olongo ndo la nkɛtɛ.—Mat. 28:18.
Sho pombaka monga angɛnyi wa Yeso naka sho nangaka monga la diɔtɔnganelo dia dimɛna la Jehowa. Lande na? Nyɛsɔ tɔsɛdingole ɛkɔkɔ ehende eto. Ntondotondo, Yeso akatɛ ambeki ande ate: “Papa ndamɛ nyokaka ngandji dikambo nyu mbokakami ngandji.” (Jni. 16:27) Nde akate nto ate: “Ndooko onto laya le Papa paka lo tshimbo yami.” (Jni. 14:6) Nyanga dia monga ɔngɛnyi wa Jehowa aha la monga ɔngɛnyi wa ma ma wa Yeso ekɔ oko nyanga dia mbɔtɔ lo luudu lɔmɔ aha la mbeta oma lo soko. Yeso akakambe l’ɛnyɛlɔ ka ngasɔ etena kakandate lo dikambo diande dia nde ekɔ “soko diahomba ɛkɔkɔ mbɔtɔ.” (Jni. 10:7) Ɔkɔkɔ wa hende ele, Yeso akakɛnɛmɔla waonga wa She lo yoho ya kokele. Nde akatɛ ambeki ande ate: “Onto tshɛ lambɔmɛna ambɛna ndo Papa.” (Jni. 14:9) Diakɔ diele yoho yoleki dimɛna ya sho mbeya Jehowa ele, mbeka awui wendana la Yeso. Naka sho mbeka awui wendana la Yeso, kete ngandji kawokaso kayofula. Ndo naka lɔngɛnyi lasaso la Yeso nkeketala, kete ngandji kokaso She kayofula. w20.04 21-22 od. 5-6
Lushi la tanu, Ngɔndɔ ka samalo 3
Dimi ngɛnangɛnaka lo wɛɔdu, . . . nɛ dia etena kemi wɔdu, mbemi la wolo.—2 Kɔr. 12:10.
Onde wɛ ekɔ mbishama lo mbeto kana mbidjasɛ paka lo kɔsa k’etshimbi? Onde wɛ ekɔ la paa lo adwe kana lo washo? Naka ngasɔ, onde wɛ koka ndawɔ kaamɛ la ɛlɔngɔlɔngɔ kana wanɛ wele la yoonge ya dimɛna? Eelo, wɛ kokaka! Esombe ndo akanga wa dikɔmɔ efula wekɔ lo talawɔ lo mboka k’otsha lo lɔsɛnɔ. Vɔ hawokoke nsala dui sɔ la wolo awɔ hita. Koko, vɔ kondjaka wolo oma le Jehowa, lo ndjelaka nsanganya y’Akristo lo telefɔnɛ kana ndjiendaka lo tshimbo ya JW Stream. Ndo vɔ ndjashaka l’olimu wa mbetɛ anto ambeki lo sambishaka adɔkɔtɛlɛ, ɛfɛlɛmɛ ndo ewotɔ awɔ. Naka wɛ bu l’akoka wa nsala kɛnɛ tshɛ kalangayɛ nsala lo dikambo dia Jehowa, kete tɔkɔmɔke ndo tɔfɔnyake dia wɛ hakoke mbikikɛ polo l’ekomelo ka dikongɛ nɛ. Jehowa kolangaka l’ɔtɛ weyɛ la mbetawɔ le nde ndo l’ɔtɛ wamboyokikɛ l’edja k’ɛnɔnyi efula. Nshi nyɛ kahombayɛ ndeka monga l’ohomba w’ekimanyielo kande, ndo nde hatokokalɛ. (Os. 9:10) Koko, nde ayoleka ndjasukanya la yɛ. w20.04 29 od. 16-17
Lushi la samalo, Ngɔndɔ ka samalo 4
Dimi salaka akambo tshɛ lo wahɔ wa lokumu l’ɔlɔlɔ dia dimi lisambisha anto akina.—1 Kɔr. 9:23.
Awui akɔna wakokayɛ nkɛtshanya l’onto lele lo ɔtɛmwɛlɔ ɔmɔtshi? Yanga dia mbeya dui dimɔ diosanginyu lolemi. Mbeyaka monga ko nde ekɔ lo ntɛmɔla paka Nzambi ɔtɔi, kana mbetawɔka dia Yeso ekɔ Oshimbedi w’anto, kana mbeyaka monga ko nde mbetawɔka dia tekɔ lo nsɛna lo nshi ya paa yaanga nkomɛ kem’edja. Lo ndjela waetawɔ wosanginyu lolemi, ewoyande losango l’oma lo Bible lo yoho yakoka mbɔngɛnyangɛnya. Eya dia mbeyaka monga ko anto hawetawɔ awui amɔ wetshama l’ɔtɛmwɛlɔ awɔ. Diakɔ diele, kaanga l’ɔkɔngɔ wa wɛ mbeya ɔtɛmwɛlɔ wele onto, yanga dia mbeya awui akɔna mɛtɛ wetawɔnde. Ɔnangɛso ɔmɔ lele misiɔnɛrɛ akɛnyi di’anto amɔ mbutaka dia vɔ mbetawɔka wetshelo wa Losanto l’osanto, koko ondo vɔ mɛtɛ hawetawɔ dia Papa, Ɔna, ndo nyuma k’ekila wekɔ Nzambi ɔtɔi. Nde mbutaka ate: “Mbeya dui sɔ kimanyiyaka efula dia mbeya awui amɔ wosangiso lolemi l’onto.” Laasɔ, yanga dia mbeya awui wetawɔ anto mɛtɛ. Oma laasɔ, l’ɛnyɛlɔ k’ɔpɔstɔlɔ Pɔɔlɔ, wɛ koka ‘ndjala akambo tshɛ le weho w’anto tshɛ.’—1 Kɔr. 9:19-22. w20.04 10 od. 9-10
Lushi la lomingu, Ngɔndɔ ka samalo 5
L’etena kɛsɔ, anto ayɛ wayohandɔ, onto tshɛ layotanema lokombo lande mfundama lo dibuku.—Dan. 12:1.
Sho koka ntokomɛ nshi yayaye l’eshikikelo tshɛ nɛ dia Danyɛlɛ la Joani shikikɛka dia wanɛ wakambɛ Jehowa nde la Yeso wayohandɔ l’etena ka mfɔnu ka woke kɛsɔ. Danyɛlɛ mbutaka dia wanɛ wayohandɔ ele wanɛ wele nkombo yawɔ “mfundama lo dibuku.” Akokaso nsala dia nkombo yaso fundama lo dibuku sɔ? Sho pombaka mɛnya hwe dia tekɔ la mbetawɔ le Yeso Ɔna Ɔkɔkɔ wa Nzambi. (Jni. 1:29) Sho pombaka batizama oko djembetelo ya ndjakimɔ kaso le Nzambi. (1 Pe. 3:21) Ndo tɛnya dia tekɔ lo nsukɛ Diolelo dia Nzambi lo nsala kɛnɛ kakokaso nsala dia nkimanyiya anto akina dia vɔ mbeka akambo wendana la Jehowa. Ɔnɛ mbele etena kahombaso nkeketsha wɛkamu aso le Jehowa ndo okongamelo w’ekambi ande wa kɔlamelo. Ɔnɛ mbele etena ka nsukɛ Diolelo dia Nzambi. Naka sho nsala ngasɔ, kete tayoshimbamɛ etena kayolanya Diolelo dia Nzambi nkumekanga ka nɔrdɛ la nkumekanga ka sidɛ. w20.05 16 od. 18-19
Lushi l’ɔtɔi, Ngɔndɔ ka samalo 6
Jehowa le, lokombo layɛ latotshikalaka pondjo.—Os. 135:13.
Adama la Eva wakeyaka lokombo la Jehowa ndo akambo wa mɛtɛ w’ohomba wendana la Ɔnɛ lakanga lokombo lakɔ. Vɔ wakeyaka dia nde kele Otungi, Ɔnɛ lakawasha lɔsɛnɔ, Paradiso kawɔ ka dimɛna efula ndo olonganyi wa kokele. (Eta. 1:26-28; 2:18) Ko onde vɔ wakatetemala nkamba la timba tawɔ ta kokele dia nkana yimba lo dikambo dia kɛnɛ tshɛ kakasale Jehowa lo dikambo diawɔ? Onde vɔ wakatetemala nanga ndo monga la lowando le Ɔnɛ lakanga lokombo lakɔ? Ekadimwelo wakɛnama hwe etena kakaahembe otunyi wa Nzambi. Lo mbidja ɛtɛkɛta ande l’onyɔ w’oloyi, Satana akambola Eva ate: “Onde lo mɛtɛ mbakanyotɛ Nzambi ate tanyɔlɛke elowa w’oma l’esongo tshɛ wele lo ekambɔ?” (Eta. 2:16, 17; 3:1) Ledia ka dimbola sɔ aki kashi kɛmɔ kaki oko lɔlɛngɔ loshɛmi. Nzambi akate mɛtɛ dia vɔ wakakoke ndɛ elowa w’oma lo esongo tshɛ, onyake w’oma l’osongo ɔtɔi. (Eta. 2:9) Satana akɛnya oko Nzambi komonga la lokaho. Eva akakoke ndjambola ɔnɛ: ‘Onde Nzambi ekɔ lo toshɛ ɛngɔ kɛmɔ ka dimɛna? w20.06 3-4 od. 8-9
Lushi la hende, Ngɔndɔ ka samalo 7
Nyotetemale mbikikanɛ kɔlɔ ndo nyodimanyiyanake l’otema ɔtɔi lam’asayu.—Kɔl. 3:13.
Ekambi wa Jehowa ɛmɔ wakanyange efula l’ɔtɛ wa kɛnɛ kakasale ɔnangɛso kana kadiyɛso kɛmɔ. Ɔpɔstɔlɔ Pɔɔlɔ akeyaka dia lo tena dimɔ tayonga la “dikambo dia nyangɛ” ɔnangɛso kana kadiyɛso kɛmɔ. Vɔ koka kaanga tosalɛ akambo aha la losembwe. Naka hatendji ɔlɔlɔ, kete sho koka ndjalamɛ tokumbɛkumbɛ. Lonyangu koka nkonya onto dia nkakitɔna l’ekambi wa Jehowa. Pablo, ɔnangɛso ɔmɔ lele la Amɛrikɛ wa lo sidɛ, wakate akambo wa kashi lo dikambo diande, ko nde akashisha ɛkɛndɛ l’etshumanelo. Kakɔna kakandasale? Pablo mbutaka ate: “Lakomala efula ndo lakatakakitɔnaka yema yema la etshumanelo.” Naka onto akasale pɛkato kɛmɔ, kete nkum’otema kande koka mbɛndja onongo edja efula, ndo dui sɔ koka mbokonya dia mfɔnya ɔnɛ Nzambi hayokoka mbooka ngandji nto. Oyadi nde akayatshumoya ndo wakawoke kɛtshi, nde koka ndjaoka dia nde hayokoka monga okambi wa Nzambi nto. Ngasɔ mbakayaoke ɔnangɛso Francisco ndo nde akatshike nsangana kaamɛ la l’etshumanelo. w20.06 19 od. 6-7
Lushi la sato, Ngɔndɔ ka samalo 8
Kanga yewo atɛnaka waale, ko nde atoyashɛka.—Tok. 22:3.
Sho pombaka mbeya awui amɔ wakoka tosalɛ kɔlɔ ndo oma laasɔ mbewɔ waale. (Hɛb. 5:14) Ɛnyɛlɔ, sho pombaka sɔnaka awui wa nkɔkɔla demba ndo tɔkɛnyɔ la lomba. Mbala efula televiziɔ ndo filmɛ mɛnyaka awui wa mindo. Ɛnyɛlɔ, lɔkɛwɔ lanyangiya Nzambi ndo lele ndooko onyake layotokonya lo waale. Diakɔ diele, sho mbewɔka tɔkɛnyɔ takoka nkitshakitsha ngandji kokaso Nzambi yema yema. (Ɛf. 5:5, 6) Sho pombaka nto nshihodia waale wele l’awui wa kashi wadianganya waa apɔsta, vɔ koka mbidja taamu lo dikambo di’anangɛso ndo di’okongamelo wa Jehowa. (1 Tim. 4:1, 7; 2 Tim. 2:16) Awui wa kashi wa ngasɔ koka nkitshakitsha mbetawɔ kaso. Sho pombaka mbewɔ diaha kesama l’awui wadianganyawɔ asɔ. Lande na? Nɛ dia “anto wele la tokanyi ta kɔlɔ ndo wahate mɛtɛ” mbadianganya ɛkɔndɔ wa ngasɔ. Oyango awɔ ele ntatɛ “l’ewanu ndo lo mbidjana taamu.” (1 Tim. 6:4, 5) Vɔ nangaka dia sho mbetawɔ emamatanya ndo kashi yawɔ ndo ntshika ndjaɛkɛ le anangɛso. w20.09 29 od. 13, 15
Lushi la nɛi, Ngɔndɔ ka samalo 9
[Y]anga wahɔ w’onto okina, koko aha wahɔ a[yɛ] hita.—1 Kɔr. 10:24.
Wadi l’omi pombaka salanɛka akambo la ngandji ndo la dilɛmiɛlɔ. (Ɛf. 5:33) Bible tetshaka dia sho ndeka monga la mbekelo ka mbisha oleki nongola. (Ets. 20:35) Dionga diakɔna diayokimanyiya atshukanyi dia mbokanaka ngandji ndo nɛmiyanaka? Okitshakitsha. Okitshakitsha ambokimanyiya atshukanyi w’Akristo efula dia vɔ monga l’ɔngɛnɔngɛnɔ w’efula l’awala awɔ. Ɛnyɛlɔ, omi ɔmɔ lelɛwɔ Steven mbutaka ate: “Naka nyekɔ kaamɛ, kete nyayokamba kaamɛ, djekoleko etena katomba ekakatanu. Lo dihole dia nkanyiya ɔnɛ ‘kakɔna koleki dimɛna le mi?’ wɛ koka nkanyiya ɔnɛ ‘kakɔna koleki dimɛna le so?’” Kanyi shɔ mbele ndo la wadɛnde Stephanie. Nde mbutaka ate: “Ndooko onto lalanga mbidjasɛ kaamɛ la ɔndɔshi. Etena katomba okakatanu, sho nangaka mbeya kɛnɛ kele lo kiɔkɔ yawɔ. Oma laasɔ, sho nɔmbaka, salaka eyangelo ndo kɛtshanyaka dui diakɔ. Sho ndɔshanaka l’okakatanu akɔ, lo dihole dia ndɔshana lam’asaso.” Wadi la waomi kondjaka wahɔ mɛtɛ etena kahawaleke nkanyiya dikambo diawɔ oleki kɛnɛ kele ohomba. w20.07 3-4 od. 5-6
Lushi la tanu, Ngɔndɔ ka samalo 10
Dimi lakatatetemalaka mpama l’ɔtɛmwɛlɔ w’ase Juda oleki anto efula wa lo lɔlɔnga lami waki lo wodja aso.—Ngal. 1:14.
Hatokoke ndjaɛkɛ lo wolo kana l’akoka aso hita etena kakambɛso Jehowa. Ɔpɔstɔlɔ Pɔɔlɔ akɔtɔ kalasa y’amɛna ndo nde aketshama oma le owandji ɔmɔ w’ase Juda wakalɛmiyamaka efula lo nshi yande, mbuta ate Ngamaliyɛlɛ. (Ets. 5:34; 22:3) Lo yoho mɔtshi, Pɔɔlɔ aki la shɛngiya lo tshunda di’ase Juda. (Ets. 26:4) Koko Pɔɔlɔ kondjaɛkɛ le nde ndamɛ. Pɔɔlɔ akangɛnangɛna dia ntshika awui wakawetɛka oko onto l’ohomba l’andja ɔnɛ. (Flpɛ. 3:8) Pɔɔlɔ akahomana l’ekakatanu efula l’ɔtɛ wakandetawɔ ndjala ombeki wa Kristo. Ase wodja ande hita wakoohetsha. (Ets. 23:12-14) Nde akakɔmama ndo akadjama lo lokanu oma le asekande ase Rɔmɔ. (Ets. 16:19-24, 37) La lonyangu tshɛ, Pɔɔlɔ akɛnyi dia nde aki l’elelo ɛmɔ. (Rɔmɔ 7:21-25) Koko lo dihole dia nde mbetawɔ di’atunyi ande kana wɛɔdu ande mboshimba dia kambɛ Jehowa, nde ‘akangɛnangɛna lo wɛɔdu.’ Lande na? Nɛ dia etena kakinde wɔdu mbakandɛnaka woho wakookimanyiyaka Nzambi.—2 Kɔr. 4:7; 12:10. w20.07 16 od. 7-8
Lushi la samalo, Ngɔndɔ ka samalo 11
Onto tshɛ longa la mbetawɔ le mi . . . ayosala akambo woleki wanɛ weke.—Jni. 14:12.
Nɔmbamaka mbidja yimba efula l’esambishelo ka Diolelo ɛlɔ kɛnɛ. Yeso akate di’olimu ɔsɔ wayokokanɛ ndo wayotetemala edja efula l’ɔkɔngɔ wa nyɔi kande. L’ɔkɔngɔ wa eolwelo kande, Yeso akakimanyiya ambeki ande amɔ dia munda nse lo dihindo. Nde akakambe la diaaso sɔ dia mbashikikɛ dia olimu awɔ wa munda anto ndeka elimu ekina tshɛ ohomba. (Jni. 21:15-17) Yema tshitshɛ la ntondo ka nde mbidɛ l’olongo, nde akatɛ ambeki ande di’olimu w’esambishelo wakandatatɛ wayokoma polo l’ahole woleki etale ndekana Isariyɛlɛ. (Ets. 1:6-8) Ɛnɔnyi efula l’ɔkɔngɔ, Yeso akɛnya ɔpɔstɔlɔ Joani ɛnɛlɔ ka kɛnɛ kayosalema lo “lushi la Nkumadiɔndjɔ.” Lɔkɔ, Joani akɛnyi dui dia diambo diakasambiyama nɛ: L’ɛlɔmbwɛlɔ k’andjelo, “lokumu l’ɔlɔlɔ la pondjo” lasambishama lo “wedja tshɛ ndo waoho tshɛ ndo ɛtɛkɛta tshɛ ndo weho w’anto tshɛ.” (Ɛny. 1:10; 14:6) Mbokɛmaka hwe dia, ɛlɔ kɛnɛ lolango la Jehowa ele dia sho ndjasha l’olimu w’esambishelo polo ndo lam’ayondota ɔnɛ ambokoka. w20.09 9 od. 5
Lushi la lomingu, Ngɔndɔ ka samalo 12
Oma lo mbetawɔ, Abrahama lam’akandahembama, aki oko nde ambolambola Isaka.—Hɛb. 11:17.
Abrahama aki l’ekakatanu efula lo nkumbo kande. Sara, wadɛnde lakandokaka ngandji efula kombotaka. L’edja k’ɛnɔnyi akumi, vɔ wakadiɛnɛ la lonyangu efula l’ɔtɛ wa dikambo sɔ. L’ɔkɔngɔ diko, Sara akayosha Abrahama Hangara laki ose olimu ande dia nde mbootɛ nde la Abrahama ana. Koko etena kakayala Hangara la diemi dia Ishimaɛlɛ, nde akatatɛ mɔnyɔla Sara. Dui sɔ diakayala wolo efula, diakɔ diele Sara akayotshanya Hangara oma la ngelo. (Eta. 16:1-6) L’ekomelo, Sara akayotshɔ diemi ndo akotɛ Abrahama ɔna pami ko nde akawɔlɛ Isaka. Abrahama akalangaka anakɔ ahende, mbuta ate Ishimaɛlɛ la Isaka. Koko, lam’ele Ishimaɛlɛ akasalɛka Isaka akambo wa kɔlɔ, Abrahama akatshutshuyama dia monyiya Ishimaɛlɛ la Hangara. (Eta. 21:9-14) L’ɔkɔngɔ diko, Jehowa akalɔmbɛ Abrahama dia nambola Isaka oko olambo. (Eta. 22:1, 2; Hɛb. 11:17-19) Oyadi lo dikambo dia Ishimaɛlɛ kana dia Isaka, Abrahama aki l’eshikikelo ɔnɛ Jehowa ayokotsha alaka ande wendana l’anande. w20.08 4 od. 9-10
Lushi l’ɔtɔi, Ngɔndɔ ka samalo 13
[Nyɔlɔtɛ] lonto l’oyoyo lakatongama lo ndjela lolango la Nzambi lo losembwe ndo lo kɔlamelo ya mɛtɛ.—Ɛf. 4:24.
Ohokanyiya ɔngɛnɔngɛnɔ wayonga la wanɛ wayolwama etena kayowokolola lonto lawɔ l’edjedja ndo kayowɔsɛna lo yoho yɔtɔnɛ l’atɔndɔ wa Nzambi wosembwe. Wanɛ wayosala etshikitanu ɛsɔ wayolɔ lo eolwelo ka lɔsɛnɔ. Lo wedi okina, wanɛ wayɔtɔmbɔkwɛ Nzambi hawotetawɔma dia mfukutanya wɔladi wa lo Paradiso. (Isa. 65:20; Jni. 5:28, 29) L’ɛlɔmbwɛlɔ ka Diolelo, ekambi wa Nzambi tshɛ wayɛna mɛtɛ k’ɛtɛkɛta wele lo Tokedi 10:22 wata ɔnɛ: “Ɔtshɔkɔ wa Jehowa mbangɔnya onto, ndo nde hakotsha kandji laadiko diawɔ.” L’ekimanyielo ka nyuma ka Jehowa, ekambi wa Nzambi wayonga ɛngɔnyi lo nyuma, mbuta ate wayoleka monga oko Kristo ndo wayotatshɔka otsha lo kokele. (Jni. 13:15-17; Ɛf. 4:23) Lushi tshɛ, vɔ wayotalekaka monga l’alemba wa wolo ndo wayonga anto w’amɛna. Ayonga mɛtɛ lɔsɛnɔ la dimɛna l’etena kɛsɔ!—Jɔbɔ 33:25. w20.08 17 od. 11-12
Lushi la hende, Ngɔndɔ ka samalo 14
Nyoyadje oyango wa . . . ndjasha lo akambo anyu hita.—1 Tɛs. 4:11.
Ayonga dimɛna dia sho mbeyaka ɔnɛ Akristo amɔ w’enyemba wakɔshi yɛdikɔ yaha tshukana. Akristo akina w’enyemba nangaka tshukana, koko vɔ watatane olonganyi wa dimɛna le wɔ. Koko ondo akina wakavusha elonganyi awɔ. Oyadi l’ɔtɛ w’ɔkɔkɔ akɔna tshɛ, onde ase etshumanelo pombaka mimbolaka Akristo w’enyemba lande na kahawatshukana kana mbatɛ dia vɔ nangaka mbakimanyiya dia ntana olonganyi? Ko naka hawotɔlɔmbi ekimanyielo kɛsɔ, ngande wayoyaoka anangɛso l’akadiyɛso w’enyemba? (1 Tim. 5:13) Anangɛso l’akadiyɛso w’enyemba wayonga la lowando naka sho mbaɔsa la nɛmɔ l’ɔtɛ wewɔ la waonga w’amɛna, koko aha l’ɔtɛ wewɔ enyemba. Lo dihole dia mbaoka kɛtshi l’ɔtɛ wewɔ enyemba, ekɔ dimɛna sho monga la lowando le wɔ l’ɔtɛ wewɔ la kɔlamelo. Lo nsala ngasɔ, anangɛso l’akadiyɛso w’enyemba hawotoka oko tekɔ lo mbatɛ ɔnɛ: “Dimi bu l’ohomba anyu.” (1 Kɔr. 12:21) Koko, vɔ wayeya ɔnɛ tekɔ lo mbalɛmiya ndo tekɔ lo mbɔsa dihole diele la wɔ l’etshumanelo la nɛmɔ. w20.08 29 od. 10, 14
Lushi la sato, Ngɔndɔ ka samalo 15
[Kristo] akɛnama mbala kakɔ ɔtɔi le anangɛso ndekana 500.—1 Kɔr. 15:6.
L’ɔkɔngɔ diko, Yeso akɛnama le ɔpɔstɔlɔ Pɔɔlɔ. (1 Kɔr. 15:8) Pɔɔlɔ (Saolo) akatatshɔka otsha la Damasɛkɛ etena kakandoke dui dia Yeso lakolwama ndo kakandɛnyi ɛnɛlɔ kande ele l’olongo. (Ets. 9:3-5) Kɛnɛ kakakomɛ Pɔɔlɔ kekɔ djembetelo kina yɛnya dia eolwelo ka Yeso bu shimu. (Ets. 26:12-15) Anto amɔ wakakoke ndeka mbetawɔ tolembetelo takasha Pɔɔlɔ nɛ dia ntondo ka Yeso mɛnama le nde, nde akahɛnyahɛnyaka Akristo. Etena kakandetawɔ ɔnɛ Yeso akolɔ, Pɔɔlɔ akasale la wolo dia mbetawoya anto dui dia mɛtɛ sɔ. Nde akakɔmama, akadjama lo nkanu ndo masuwa wakambɔ etena kakandatadianganyaka dui dia mɛtɛ di’ɔnɛ Yeso akavu ndo aya la lɔsɛnɔ nto. (1 Kɔr. 15:9-11; 2 Kɔr. 11:23-27) Pɔɔlɔ aki l’eshikikelo k’efula ɔnɛ Yeso akolɔ oma lo nyɔi, diakɔ diele nde aketawɔ ndjakema dia mamɛ dietawɔ sɔ. Djembetelo y’oma le Akristo wa lo ntambe ka ntondo wakeyaka dia Yeso akolwama oma lo nyɔi, tokimanyika dia monga la mbetawɔ ndo sho, shi mɛtɛ? Ndo dui sɔ keketshaka mbetawɔ kayɛ lo eolwelo, shi mɛtɛ? w20.12 3 od. 8-10
Lushi la nɛi, Ngɔndɔ ka samalo 16
Naka nyu [nyanga Jehowa], nde ayoyashola le nyu.—2 Ɛk. 15:2.
Sho pombaka ndjambola ɔnɛ: ‘Onde dimi mbɔtɔka mbala la mbala nsanganya ya l’etshumanelo?’ Etena kɔtɔso nsanganya yalɔngɔswama oma le okongamelo wa Jehowa, sho kondjaka ekeketshelo ka lo nyuma ka mɛtɛ kaamɛ l’angɛnyi aso watokeketsha. (Mat. 11:28) Sho pombaka ndjambola nto ɔnɛ: ‘Onde dimi mbekaka Bible mbala la mbala?’ Naka wɛ ekɔ lo mbidjasɛ l’ase nkumbo kayɛ, onde wɛ salaka ɔtɛmwɛlɔ wa lo nkumbo lomingu tshɛ? Naka wɛ ekɔ lo mbidjasɛ wɛmɛ, onde wɛ tshungolaka etena ka mbeka, oko wɛ ekɔ lo nkumbo? Ndo nto, onde wɛ ndjashaka efula l’olimu w’esambishelo ndo wa mbetɛ anto ambeki? Lande na kahombaso ndjaoka ambola asɔ? Bible totɛka ɔnɛ Jehowa sɛdingolaka tokanyi ndo kɛnɛ kele l’etema aso, diakɔ diele sho pombaka nsala woho akɔ waamɛ. (1 Ɛk. 28:9) Naka tambɛna dia sho pombaka nsala etshikitanu ɛmɔ lo kɛnɛ kendana la eyango aso, lɔkɛwɔ laso kana ekanelo kaso, kete sho pombaka nɔmba Jehowa ekimanyielo dia sho nsala etshikitanu ɛsɔ. Ɔnɛ mbele etena ka sho ndjalɔngɔsɔla dikambo di’ehemba watokongɛ lo nshi yayaye. w20.09 19 od. 19-20
Lushi la tanu, Ngɔndɔ ka samalo 17
Onto tshɛ la l’atei anyu lahoke diangɔ diande tshɛ ɔkɔngɔ hakoke monga ombeki ami.—Luka 14:33.
Yeso akasha ɛnyɛlɔ kendana la kɛnɛ kakoka onto nsala dia monga ombeki ande. Nde akatɛkɛta di’onto ɔmɔ lalanga mbika luudu lotangakadi ndo dia nkumekanga kɛmɔ kalanga ntshɔ dia tɔlɔsha ta. Yeso akate dia onto lalanga mbika luudu pombaka “[ta]djashi ntondo dia nkamba akumi” dia menda kana nde ayoshidiya luudu lande, ndo ɔnɛ nkumekanga pombaka “[ta]djashi ntondo dia menda” kana asɔlayi ande wayokoka nkotsha oyango awɔ. (Luka 14:27-32) Woho akɔ waamɛ mbele, Yeso akeyaka dia onto tshɛ lalanga monga ombeki ande, pombaka nsɛdingola la yambalo tshɛ kɛnɛ kalembetshiya mboyela. L’ɔtɛ w’ɔkɔkɔ ɔsɔ mbele sho pombaka nkeketsha ambeki aso wa Bible dia mbekaka la so lomingu tshɛ. Oko weyɛ ombetsha, wɛ pombaka nɔngɔsɔlaka wekelo tshɛ wa Bible dimɛna. Lo nkanyiya dikambo dia ombeki ayɛ, nkana yimba la ntondo woho wakokayɛ mbetsha lo yoho ya wɔdu ndo yokɛma hwe l’oyango wa nde nshihodia awui akɔ esadi eto ndo nkamba la wɔ.—Nɛh. 8:8; Tok. 15:28a. w20.10 7 od. 5; 8 od. 7
Lushi la samalo, Ngɔndɔ ka samalo 18
Nyotshu ndo nyetɛ anto . . . ambeki, . . . nyowaetshake dia nkitanyiya akambo tshɛ wamomonyodjangɛ.—Mat. 28:19, 20.
Awui wakate Yeso mbokɛmaka hwe. Sho pombaka mbetsha anto awui wakandatodjangɛ. Koko, hatohombe minya yimba lo dui di’ohomba nɛ. Yeso kombuta ɔnɛ: ‘Nyowaetsha akambo tshɛ wamomonyodjangɛ.’ Koko nde akate ɔnɛ nyowaetsha “dia nkitanyiya akambo tshɛ wamomonyodjangɛ.” Dia nkitanyiya didjango dia Yeso, sho pombaka mbetsha ombeki aso wa Bible kɛnɛ kahombande nsala, ndo nto sho pombaka mbɛɛnya woho wakokande nsala dui sɔ. (Ets. 8:31) “Nkitanyiya” didjango kɛdikɛdi nkamba la diɔ. Etena ketshaso anto Bible, sho mbaetshaka kɛnɛ katɔlɔmba Nzambi. Koko hatohombe nkomɛ laasɔ. Sho pombaka mbetsha ambeki aso wa Bible dia nkamba l’awui wekawɔ lo lɔsɛnɔ lawɔ la lushi la lushi. (Jni. 14:15; 1 Jni. 2:3) Oma lo ɛnyɛlɔ kaso, sho koka mɛnya ambeki woho wakokawɔ nkamba l’atɔndɔ wa l’Afundelo la kalasa, l’olimu kana etena kakɔkɔlawɔ demba. Etena keso kaamɛ l’ambeki aso, sho koka nɔmba Jehowa dia nyuma k’ekila mbalɔmbɔlaka.—Jni. 16:13. w20.11 2-3 od. 3-5
Lushi la lomingu, Ngɔndɔ ka samalo 19
“Aha la wolo w’asɔlayi kana la nkudu, koko la nyuma kami,” mbata Jehowa kanga lolembelembe.—Zɛk. 4:6.
Ambeki wa Yeso wakahomana l’ekakatanu ekina nto. Ɛnyɛlɔ, kɔpi y’Afundelo komonga efula. Vɔ komonga la dihomɔ dia wekelo oko weso la diɔ ɛlɔ kɛnɛ. Ndo ambeki wakahombe sambishaka anto wakatɛkɛtaka ɛtɛkɛta wotshikitanyi. Kaanga mbakiwɔ l’ekakatanu ɛsɔ tshɛ, ambeki waki l’ohetoheto asɔ wakasale kɛnɛ kakɛnama oko hakoke salema. Lo ɛnɔnyi oko akumi asato eto, vɔ wakasambisha lokumu l’ɔlɔlɔ “lo etongelo tshɛ kele l’ɛse olongo.” (Kɔl. 1:6, 23) Lo nshi yaso nyɛ, Jehowa ekɔ lo ntetemala nɔmbɔla ndo mbisha ekambi ande wolo. Ɛlɔmbwɛlɔ kɛsɔ ndjaka lo yɛdikɔ y’efula, lo tshimbo y’Ɔtɛkɛta ande wakafundama l’ekimanyielo ka nyuma ka Nzambi. Lɔkɔ sho tanaka ɔkɔndɔ w’olimu wa Yeso ndo didjango diakandasha ambeki ande dia ntetemala nkamba olimu wakandatatɛ. (Mat. 28:19, 20) Jehowa bu la shɔnɔdi, nde akate dia lokumu l’ɔlɔlɔ pombaka sambishama le “wedja tshɛ ndo waoho tshɛ ndo ɛtɛkɛta tshɛ ndo weho w’anto tshɛ.” (Ɛny. 14:6, 7) Nde nangaka di’onto tshɛ mboka losango la Diolelo. w20.10 21 od. 6-8
Lushi l’ɔtɔi, Ngɔndɔ ka samalo 20
Wɛ shimbɛka wanɛ wayakitshakitsha, koko washo ayɛ tonaka wanɛ wayadiya.—2 Sa. 22:28.
Nkumekanga Davidɛ aki pami kakalangaka “ɛlɛmbɛ wa Jehowa.” (Os. 1:1-3) Davidɛ akeyaka dia Jehowa shimbɛka wanɛ wele l’okitshakitsha, koko nde petshaka wanɛ wele l’otako. Diakɔ diele, Davidɛ aketawɔ di’ɛlɛmbɛ wa Nzambi ntshikitanya ekanelo kande. Nde akafunde ate: “Dimi layotombolaka Jehowa lakambisha dako. Oyadi kaanga l’otsho, tokanyi tami toleki l’etei mingolakami.” (Os. 16:7) Naka tekɔ l’okitshakitsha, kete tayetawɔ di’Ɔtɛkɛta wa Nzambi mingola tokanyi taso ta kɔlɔ la ntondo ka sho ndjosala akambo wa kɔlɔ. Ɔtɛkɛta wa Nzambi wayonga oko dui diatotɛ ɔnɛ: “Mboka tɔ kɛnɛ. Nyɔkɛndɛkɛndɛ lɔkɔ.” Vɔ wayotɔhɛmɔla naka totatakɔ mboka otsha lo lɔmɔsɔ kana otsha lo l’omi. (Isa. 30:21) Naka sho mpokamɛ Jehowa, kete tayokondja wahɔ lo toho efula. (Isa. 48:17) Ɛnyɛlɔ, tayewɔ sɔnyi konga naka onto okina ambotongola. Ndo tayoyasukanya suke suke la Jehowa nɛ dia sho mbeyaka dia nde ekɔ lo tosalɛ akambo oko anande wa ngandji.—Hɛb. 12:7. w20.11 20 od. 6-7
Lushi la hende, Ngɔndɔ ka samalo 21
Lam’akawoke dikambo dia eolwelo k’oma lo nyɔi, amɔtshi wakatatɛ mbɔla.—Ets. 17:32.
Ondo ekanelo kɛsɔ kakonge la shɛngiya le ase Kɔrɛtɔ amɔtshi. (1 Kɔr. 15:12) Ndo nto, ondo anto akina wakafɔnyaka ɔnɛ eolwelo ekɔ didjidji, lo mbuta ɔnɛ onto “mvɔka” etena kasalande pɛkato, koko nde “mbolɔka” etena kongande Okristo. Oyadi ɔkɔkɔ akɔna waki lawɔ, ntona ɔnɛ eolwelo bu akɛnyaka dia mbetawɔ kawɔ kaki anyanya. Naka Nzambi kombolola Yeso, kete oshinga w’etshungwelo kofutama ndo sho tshɛ tototshikala lo pɛkato. Diakɔ diele, wanɛ wata ɔnɛ eolwelo keema, bu l’elongamelo ka shikaa. (1 Kɔr. 15:13-19; Hɛb. 9:12, 14) Ɔpɔstɔlɔ Pɔɔlɔ akeyaka dia “Kristo akolɔ oma lo nyɔi.” Eolwelo kɛsɔ, ndeka eolwelo k’anto wakolɔ ntondo ka laasɔ, nɛ di’anto asɔ wakayovɔ nto. Pɔɔlɔ akate dia Yeso aki “ɔlɔnga wa wanɛ woladi djɔ lo nyɔi.” Nde aki onto la ntondo lakolwama oko etongami ka lo nyuma ndo onto la ntondo lakadɛ l’olongo.—1 Kɔr. 15:20; Ets. 26:23; 1 Pe. 3:18, 22. w20.12 5 od. 11-12
Lushi la sato, Ngɔndɔ ka samalo 22
Vɔ wakatatshikɛka wanɛ waki lɛkɔ wadjango wakawahombe nkitanyiya wakatome apɔstɔlɔ la dikumanyi diaki la Jɛrusalɛma.—Ets. 16:4.
Lo ntambe ka ntondo, olui walɔmbɔla waki la Jɛrusalɛma wakakambe kaamɛ dia nkimanyiya ekambi wa Nzambi dia ntetemala mbidja akambo l’ɔnɔngɔ ndo monga lo wɔladi. (Ets. 2:42) Ɛnyɛlɔ, lam’akatombe dikambo dia wonyelo wa mpota oya lo 49 T.D., olui walɔmbɔla akasɛdingola dui sɔ l’ɛlɔmbwɛlɔ ka nyuma k’ekila. Otondonga etshumanelo kakatetemala mbatɔna l’ɔtɛ wa dui sɔ, tshike olimu w’esambishelo totowokambema dimɛna. Kaanga mbakiwɔ ase Juda, apɔstɔlɔ la dikumanyi kɔsɛngiyama la mbekelo y’ase Juda kana la wanɛ wakayietshaka. Koko vɔ wakakambe l’Ɔtɛkɛta wa Nzambi ndo wakendɛ le nyuma dia nkondja ɛlɔmbwɛlɔ. (Ets. 15:1, 2, 5-20, 28) Etombelo akɔna wakonge? Jehowa akatshɔkɔla yɛdikɔ yawɔ, wɔladi ndo kaamɛ wakonge, ndo olimu w’esambishelo wakatshu otsha la ntondo. (Ets. 15:30, 31; 16:5) Lo nshi yaso nyɛ, okongamelo wa Jehowa wekɔ lo nkamba dia nkimanyiya ekambi wa Jehowa dia ntetemala mbidja akambo l’ɔnɔngɔ ndo dia wɔladi monga. w20.10 22-23 od. 11-12
Lushi la nɛi, Ngɔndɔ ka samalo 23
Sɔlɔmɔna ɔnami, [mbele] ɔnɛ lambɔsɔnama oma le Nzambi.—1 Ɛk. 29:1.
L’ɔtɛ w’elelo watodjɛ lotshundu l’osombe, yoonge kana awui akina, mbeyaka monga ko taya bu l’akoka wa nongola ɔkɛndɛ ɔmɔ wa teokrasi. Naka tekɔ l’okakatanu wa ngasɔ, sho koka nkondja wetshelo oma l’ɛnyɛlɔ ka nkumekanga Davidɛ. Etena kakawawotɛ dia nde kɔsɔnama dia mbikɛ Nzambi tɛmpɛlɔ, dui diakalongamɛka Davidɛ efula dia nsala, nde akasukɛ tshɛ lo tshɛ ɔnɛ lakasɔnɛ Nzambi dia mɛmba ɔkɛndɛ ɔsɔ. Davidɛ akakimɔ diangɔ efula dikambo di’olimu ɔsɔ. Ɔsɔ ekɔ mɛtɛ ɛnyɛlɔ ka dimɛna efula kakokaso ndjela! (2 Sa. 7:12, 13; 1 Ɛk. 29:3-5) L’ɔtɛ w’ekakatanu wendana la yoonge, Hugues lele la France akatshike nkamba oko ekumanyi ndo nde kokoka nsala kaanga tolimulimu ta totshitshɛ ta la ngelo. Nde fundaka ate: “L’etatelo, lakayaɔshi oko onto l’anyanya ndo lakakɔmɔ efula. Koko l’edjedja ka wonya, lakɛnyi ohomba wa mbetawɔ elelo waki la mi ndo lakonge l’ɔngɛnɔngɛnɔ dia kambɛ Jehowa kaanga mbakimi l’elelo ɛsɔ. L’ɛnyɛlɔ ka Ngidiyɔna la apami ande nkama shato, waki vɔ tshɛ wambɔlɛmba, dimi layotetemala ndɔsha!”—Emb. 8:4. w20.12 25 od. 14-15
Lushi la tanu, Ngɔndɔ ka samalo 24
Totetemale mbokana ngandji lam’asaso.—1 Jni. 4:7.
Lo ɔkɔndɔ ande wendana la lɔsɛnɔ la Yeso, ɔpɔstɔlɔ Joani akakambe la tshɛkɛta “ngandji” ndo “mbokama ngandji” mbala efula ndeka kɛnɛ tshɛ kakafunde afundji w’Evanjiliɔ akina asato. Afundelo ande wakasambiyama asɔ mɛnyaka dia kɛnɛ tshɛ kakoka Okristo nsala pombaka sɛngiyama la ngandji. (1 Jni. 4:10, 11) Koko, akɔshi etena k’otale dia Joani ndjokondja wetshelo ɛsɔ. Etena kaki Joani ɔlɔngɔlɔngɔ, nde kombokaka anto akina ngandji ntena tshɛ. Ɛnyɛlɔ, lo diaaso dimɔ, Yeso nde l’ambeki ande wakatandaka lɔkɛndɔ otsha la Jɛrusalɛma mbeta oma la Samariya. Anto wa lo ngelo kɛmɔ ka la Samariya wakatone mbalongola. Joani akate dia mbelɛ dja oma l’olongo ko ntshumba anto tshɛ wa lo ngelo kɛsɔ! (Luka 9:52-56) Lo diaaso dikina, mɛnamaka dia Joani nde l’ɔnango Jakɔba mbakasɛngiya nyangɛwɔ dia nɔmba Yeso dia mbasha ahole wa lokumu suke la nde lo Diolelo. Etena kakayeya apɔstɔlɔ akina kɛnɛ kakasale Jakɔba la Joani, vɔ wakomala efula. (Mat. 20:20, 21, 24) Koko, kaanga mbakasale Joani munga shɔ tshɛ, Yeso akawokaka ngandji.—Jni. 21:7. w21.01 8-9 od. 3-4
Lushi la samalo, Ngɔndɔ ka samalo 25
Kristo kondjangɛnyangɛnya ndamɛ.—Rɔmɔ 15:3.
Jehowa mbɔsaka tɛdikɔ tayonga la wahɔ le anto akina. Ɛnyɛlɔ, nde akɔshi yɛdikɔ ya ntonga lɔsɛnɔ, aha dia wahɔ ande hita, koko dia nkahana la so ɔngɛnɔngɛnɔ waya lo monga la lɔsɛnɔ. Ndooko onto lakakoke mbotshutshuya dia tosha Ɔnande dia nkomba pɛkato yaso. Nde akasale dui sɔ nɛ dia akalange tokimanyiya. Yeso nde lawɔ akɔshi tɛdikɔ taki ntondotondo la wahɔ le anto akina. Ɛnyɛlɔ, etena kakinde ambɔlɛmba efula, lo dihole dia nde momuya nde aketsha olui a woke w’anto. (Makɔ 6:31-34) Owandji wa nkumbo wa dimɛna mbeyaka dia dui dimɔtshi dioleki wolo nsala ele mbɔsa tɛdikɔ ta lomba dikambo dia nkumbo kande ndo ɔkɛndɛ ɔsɔ wekɔ ohomba efula le nde. Nde salaka la wolo dia mbewɔ dia mbɔsa tɛdikɔ ta wɔsɔsa kana ta la esasesase. Koko, nde mbetawɔka dia Jehowa mbolowanya. (Tok. 2:6, 7) Lo nsala ngasɔ, nde kanyiyaka dikambo dia wahɔ w’anto akina, koko aha wande hita. (Flpɛ. 2:4) Naka omi nsala la wolo dia ndjela ɛnyɛlɔ ka Jehowa ndo ka Yeso, kete nde ayonga owandji wa nkumbo wa dimɛna. w21.02 7 od. 19-21
Lushi la lomingu, Ngɔndɔ ka samalo 26
Asa akasalaka kɛnɛ kaki ɔlɔlɔ ndo kosembwe lo washo wa Jehowa Nzambi kande.—2 Ɛk. 14:2.
Etena kakinde ɔlɔngɔlɔngɔ, nkumekanga Asa aki l’okitshakitsha ndo la dihonga. Ɛnyɛlɔ, etena kakandahɛnɛ Abidja wa she, nde akatatɛ minya dikishi oma lo wodja. Ndo nto, nde “akatɛ ase Juda dia nyanga Jehowa Nzambi ka watshɛwɔ ndo dia nkitanyiya Ɛlɛmbɛ la wadjango.” (2 Ɛk. 14:1-7) Ndo etena kakaye Zera, ose Etiyɔpiya l’asɔlayi 1 000 000 dia ndɔsha Juda, la lomba tshɛ Asa akakadimɔ le Jehowa dia nyanga ekimanyielo lo mbuta ate: “Jehowa le, le yɛ bu ohomba dia wanɛ wakimanyiyayɛ monga efula kana monga la wolo. Jehowa Nzambi kaso le, otokimanyiya nɛ dia tamboyaɛkɛ le yɛ.” Ɛtɛkɛta w’amɛna ɛsɔ mɛnyaka polo lo yɛdikɔ yakɔna yakayaɛkɛka Asa lo dikoka diele la Jehowa dia mboshimbɛ ndo dia nshimbɛ wodja ande. Asa akayaɛkɛka le She lele l’olongo, ndo “Jehowa akalɛndja ase Etiyɔpiya.” (2 Ɛk. 14:8-12) Aha la taamu, nyu mbetawɔka dia ndɔshana l’asɔlayi 1 000 000 aki okakatanu wa woke. Koko okakatanu wa ngasɔ mbakatondoya Asa. w21.03 5 od. 12-13
Lushi l’ɔtɔi, Ngɔndɔ ka samalo 27
Nyoyale la ɔlɔlɔ w’otema lam’asanyu.—Rɔmɔ 12:10.
Bible kekɔ l’ɛkɔndɔ w’anto wele keema kokele wakokanaka ngandji k’efula. Tɔsɛdingole ɛnyɛlɔ ka Jɔnatana nde la Davidɛ. Bible mbutaka ɔnɛ: “Jɔnatana nde la Davidɛ wakayonga la dimama dia lɔngɛnyi la wolo, ndo Jɔnatana akatatɛ mbolanga oko wayalangande.” (1 Sa. 18:1) Davidɛ akasɔnama dia ndjɔhɛna Saolo oko nkumekanga. L’ɔkɔngɔ wa laasɔ, Saolo akayoka Davidɛ kandjema k’efula ndo akayange dia mbodiaka. Koko Jɔnatana y’ɔnaki Saolo kosukɛ she etena kakandalangaka ndjaka Davidɛ. Jɔnatana nde la Davidɛ wakashana daka dia ntshikala angɛnyi ndo dia kimanyiyanaka lam’asawɔ nshi tshɛ. (1 Sa. 20:42) Ngandji k’efula kaki lam’asa Jɔnatana la Davidɛ mɛnamaka lo yoho ya diambo etena kasɛdingolaso awui amɔ wakakoke mbashimba dia vɔ monga angɛnyi. Ɛnyɛlɔ, Jɔnatana akolɛ Davidɛ l’ɛnɔnyi oko 30. Jɔnatana akakoke mbuta dia nde hakoke monga ɔngɛnyi w’onto leke dikɛnda efula ndo lele atahokɔ akambo. Koko, Jɔnatana komonga la kanyi shɔ, nde aki la dilɛmiɛlɔ di’efula otsha le Davidɛ. w21.01 21-22 od. 6-7
Lushi la hende, Ngɔndɔ ka samalo 28
Analengo le, nyɔngɛnɛngɛnɛ etena kahomananyu la ehemba wa weho la weho.—Jak. 1:2.
Yeso akalake ambeki ande dia vɔ wayonga l’ɔngɛnɔngɛnɔ wa mɛtɛ. Nde akate nto dia wanɛ wawoka ngandji wayohomana l’ehemba. (Mat. 10:22, 23; Luka 6:20-23) Tekɔ l’ɔngɛnɔngɛnɔ dia monga ambeki wa Kristo. Ko ngande wayaokaso lo kɛnɛ kendana la ndɔshama oma le ase nkumbo kaso, oma le aseka lɛɛta, kana etena katɔsɛngiya asekaso wa l’olimu kana wa la kalasa dia nsala dui dimɔtshi dia kɔlɔ? Etena kakanyiyaso akambo asɔ, sho koka monga l’ekiyanu. Anto efula hawɔshi dia ɛhɛnyɔhɛnyɔ koka nkonya onto dia monga l’ɔngɛnɔngɛnɔ. Koko kɛsɔ mbatotɛ Ɔtɛkɛta wa Nzambi dia nsala. Ɛnyɛlɔ, ombeki Jakɔba akafunde dia lo dihole dia sho ndjaoka dia tambɔmɛnama l’ekakatanu sho koka mbaɔsa oko kiɔkɔ y’ɛngɛnɔngɛnɔ etena kahomanaso la wɔ. (Jak. 1:2, 12) Ndo Yeso akate dia sho pombaka monga l’ɔngɛnɔngɛnɔ kaanga etena keso l’ɛhɛnyɔhɛnyɔ. (Mat. 5:11) Jehowa akasambiya Jakɔba dia mfundɛ Akristo dia mbasha alako wakoka mbakimanyiya dia ntetemala monga l’ɔngɛnɔngɛnɔ kaanga etena kewɔ l’ehemba. w21.02 26 od. 1-2; 27 od. 5
Lushi la sato, Ngɔndɔ ka samalo 29
Todjake yimba lo asawo w’anyanya wɔnyɔla kɛnɛ kele ekila.—1 Tim. 6:20.
Anto amɔ wa lo nshi ya Timɔte kotetemala monga la lowando lo diɛsɛ diaki la wɔ dia monga ekambi kaamɛ la Nzambi. L’atei w’anto asɔ mbele ndo Dɛmasɛ, Fingɛlɔ, Hɛrɛmɔngɛnɛ, Himeneya, Alɛksandɛrɛ la Filɛtɔ. (1 Tim. 1:19, 20; 2 Tim. 1:15; 2:16-18; 4:10) Mɛnamaka di’anto asɔ tshɛ waki la lonyuma la wolo l’etena kɛmɔ, koko wakayotshika mbɔsa akambo wa mɛtɛ la nɛmɔ. Ngande wasala Satana dia tokonya dia sho ntshika diangɔ dia nɛmɔ diakatosha Jehowa? Tɔsɛdingole tolonga tɔmɔ takamba la Satana. Nde kambaka la tɔkɛnyɔ ndo tita sango dia tokonya dia nkanyiya ndo nsala awui lo yoho yakoka tokonya dia ntshika akambo wa mɛtɛ. Nde salaka la wolo dia totsha wɔma lo ntshimbo ya tɔsɛngiya t’oma le asekaso kana ɛhɛnyɔhɛnyɔ dia sho ntshika nsambisha. Ndo nde salaka la wolo dia tokonya dia sho mpokamɛ “kɛnɛ kelɛwɔ welelɛ ɔnɛ ‘ewo’” ka waa apɔsta dia sho ntshika akambo wa mɛtɛ. Naka hatendji ɔlɔlɔ, kete sho koka ndjotshika akambo wa mɛtɛ yema yema.—1 Tim. 6:21. w20.09 27 od. 6-8
Lushi la nɛi, Ngɔndɔ ka samalo 30
Jehowa ayoka ɔsɛngɔsɛngɔ ami wa kɛtshi; Jehowa ayetawɔ dɔmbɛlɔ diami.—Os. 6:9.
Onde ɔngɛnyi kana ose nkumbo ɔmɔtshi akakonyangiya? Naka ngasɔ, kete wɛ ayokondja wahɔ lo nsɛdingola ɔkɔndɔ wa Abisalɔma w’ɔnaki nkumekanga Davidɛ. (2 Sa. 15:5-14, 31; 18:6-14) La ɔkɔndɔ akɔ lo yimba, tɛ Jehowa woho wayaokayɛ lo kɛnɛ kendana la woho wa kɔlɔ wakosalɛwɔ akambo. (Os. 6:6-8) Oma laasɔ, kanyiya woho wakahombe Davidɛ ndjaoka l’ɔtɛ w’awui wakookomɛ asɔ. Nde akalangaka Abisalɔma ndo akayaɛkɛka le Ahitɔfɛlɛ. Koko, angɛnyi ande wakɔ ahende wa ma ma asɔ wakookesola. Vɔ wakoonyangiya efula ndo wakayange dia mbodiaka. Davidɛ akakoke mfɔnya dia angɛnyi ande akina wakete vɔ lawɔ lo wedi w’Abisalɔma ndo akakoke ntshika ndjaɛkɛ le wɔ. Nde akakoke nkanyiya paka dikambo diande ndamɛ ndo nyanga dia ndawɔ oma lo wodja. Kana nde akakoke tsho ndjakɔmɔla efula. Davidɛ kosala awui asɔ tshɛ. Koko nde akalɔmbɛ Jehowa ekimanyielo. Nde akalɔmbɛ nto angɛnyi ande dia mbokimanyiya. Ndo nde akasale awui esadi esadi dia nkotsha tɛdikɔ takandɔshi. Nde akatetemala ndjaɛkɛ le Jehowa ndo ndjaɛkɛ le angɛnyi ande. w21.03 15 od. 7-8; 17 od. 10-11