Ngɔndɔ k’esambele

Sho pombaka monga la diɔtɔnganelo la Yeso dia alɔmbɛlɔ aso kadimɔma. Dui sɔ nɔmbaka dia sho nsala akambo efula lo dihole dia mbutaka tsho ɔnɛ “lo lokombo la Yeso” lo alɔmbɛlɔ aso. Sho pombaka mbeya woho wakamba Jehowa la Yeso dia nkadimola alɔmbɛlɔ aso. Yeso akatɛ apɔstɔlɔ ate: “Kɛnɛ tshɛ kayonyɔlɔmba lo lokombo lami, dimi layokisala.” (Jni. 14:13) Kaanga mbele Jehowa kele ɔnɛ looka ndo lakadimola alɔmbɛlɔ aso, nde akasha Yeso lowandji la nkotsha tɛdikɔ Tande. Diakɔ diele, ntondo ka Nzambi nkadimola alɔmbɛlɔ aso, nde mendaka dia kana tekɔ lo nkamba la dako diakasha Yeso. Ɛnyɛlɔ, Yeso akate ate: “Naka nyu dimanyiya anto kɔlɔ yawɔ, kete Shɛnyu lele l’olongo ayonyodimanyiya ndo nyu. Ko naka nyu hanyodimanyiya anto kɔlɔ yawɔ, kete Shɛnyu lele l’olongo hatonyodimanyiya ndo nyu kɔlɔ yanyu.” (Mat. 6:14, 15) Ekɔ mɛtɛ ohomba efula dia sho salɛ anto akina akambo lo yoho yatosalɛ Jehowa nde la Yeso. w20.04 22 od. 6

Ɔpɔstɔlɔ Pɔɔlɔ akasɛdingola awui wakayashaka ampokami ande, ndo oma laasɔ nde akɔtɔnganyiya esambishelo kande l’awui akɔ. Ɛnyɛlɔ, olui w’anto wakandasambishaka la Lustɛra kombeyaka Afundelo efula kana kombeyaka kaanga yema. Diakɔ diakakambe Pɔɔlɔ la ekanelo ka yimba kakawakoke nshihodia. Nde akatɛkɛta dia dinela dia dimɛna ndo dia dikoka dia ngɛnangɛna la lɔsɛnɔ. Nde akakambe l’ɛtɛkɛta ndo la bɛnyɛlɔ diakakoke ampokami ande nshihodia esadi eto. Kamba la washo dia nsɛdingola awui wayasha anto wa l’ɛtshi kayɛ ka nkɛtɛ ndo ɔtɔnganyiya mbɔtwɛlɔ kayɛ la awui akɔ. Ngande wakokayɛ mbeya awui wayasha onto etena katayɔtɔ lo lokombo lande? Onga onto lasɛdingola. Mbeyaka monga ko nde ekɔ lo nsala jardɛ, ekɔ lo mbadia dibuku, ekɔ lo nɔngɔsɔla dikalo kana mututu, kana ekɔ lo nsala elimu ekina. Naka kokaka, lande na kahayakambe la kɛnɛ kasalande dia ntatɛ nsawola la nde? (Jni. 4:7) Kaanga ahɔndɔ wɔlɔtshi onto koka mbuta dui dimɔ lo dikambo diande, ondo vɔ koka mɛnya wodja ande, olimu wakambande, kana ekipɛ ka tɔkɛnyɔ kalekande nanga. w20.04 11 od. 11-12

L’ɔtɛ w’ekiyanu efula wele la wɔ, anangɛso l’akadiyɛso amɔtshi mongaka oko ɛkɛlɛkɛlɛ ndo diki lushi tshɛ. Vɔ koka monga l’okakatanu dia monga lo elui wa weke w’anto, koko vɔ tetemalaka mbɔtɔ lo nsanganya ya l’etshumanelo ndo lo nsanganya ya weke. Vɔ mongaka l’okakatanu dia ntɛkɛta l’anto wahaweye, koko vɔ sawolaka l’anto akina l’esambishelo. Naka okakatanu ɔsɔ mbele la yɛ, kete eya dia aha wɛmɛ oto mbele la wɔ. Anto efula wekɔ lo ndɔshana l’ekakatanu wa ngasɔ. Eya dia Jehowa ngɛnangɛnaka welo wa l’otema ɔtɔi wadjayɛ. Woho weyɛ atahekɔ mɛnyaka dia nde ekɔ lo kɔtshɔkɔla ndo ekɔ lo kosha wolo wele la yɛ ohomba. (Flpɛ. 4:6, 7) Naka wɛ ekɔ lo kambɛ Jehowa kaanga mbeyɛ l’ekakatanu wa lo demba kana wa lo yimba, kete onga l’eshikikelo dia wɛ ekɔ lo ngɛnyangɛnya Jehowa. Anto efula l’atei aso wekɔ l’ekakatanu wa lo demba, koko tekɔ lo mbikikɛ. (2 Kɔr. 4:16) L’ekimanyielo ka Jehowa, sho tshɛ tayolawɔ polo l’ekomelo! w20.04 31 od. 20-21

Lomba la Nzambi mɛnamaka hwe lo yoho yakandatonge nkɛtɛ yele dihole diaso dia mbidjasɛ. (Hɛb. 3:4) Tɔ kekɔ dihole dia laande nɛ dia tɔ kekɔ la kɛnɛ tshɛ kahombama di’anto nsɛna lɔkɔ. Lo toho tɔmɔ, nkɛtɛ kekɔ oko masuwa watatshu laadiko dia ndjale ka woke. Koko ekɔ etshikitanu wa weke lam’asa masuwa wakasale onto woludi l’anto tɔɔ ndo nkɛtɛ. Ɛnyɛlɔ, edja ka ngande kayɔsɛna anto wele lo masuwa naka vɔ ndjayangɛ hiɛlɛlɛ, mbo ya ndɛ, ashi awɔ ndo naka hawoyokoka mbikasha mindo l’andja? Anto wa lo masuwa asɔ wayovɔ esadi eto. Koko, nkɛtɛ yekɔ lo nkimanyiya miliyara ya ditongami diasɛna dia ntshikala la lɔsɛnɔ. Yɔ toshaka hiɛlɛlɛ, mbo ya ndɛ ndo ashi weso l’ohomba, ndo diangɔ sɔ hadioshile. Kaanga mbele mindo tshɛ yekɔ lo ntshikala la nkɛtɛ, nkɛtɛ yekɔ lo ntshikala paka olangala ndo dihole diakoka mbidjasɛ. Lande na kele nkɛtɛ l’akoka wa ngasɔ? Nɛ dia Jehowa akatonge nkɛtɛ l’akoka wa nsala dia mindo ya lɔkɔ kadimɔka diangɔ di’amɛna diakokawɔ nkamba la diɔ nto. w20.05 20 od. 3-4

Satana akatɛ Eva ɔnɛ Jehowa ekɔ kanga kashi. Lo nsala ngasɔ Satana akayala Diabolo, kana omamanyishi. Eva akakesama tshɛ lo tshɛ; nde aketawɔ kɛnɛ kakate Satana. (1 Tim. 2:14) Nde akaleke ndjaɛkɛ le Satana oleki le Jehowa. Dui sɔ diakakonya Eva dia mbɔsa yɛdikɔ yoleki tshɛ kɔlɔ. Nde akɔshi yɛdikɔ yaha nkitanyiya Jehowa. Nde akatatɛ ndɛ olowa w’oma l’osongo wakaasekɛ Jehowa dia ndɛ. L’ɔkɔngɔ diko nde akayosha Adama. (Eta. 3:6) Ohokanyiya yema kɛnɛ kakahombe Eva mbitɛ Satana. Ohɔsa dia otondonga nde akawotɛ ɛnyɛlɔ ɔnɛ: “Hakeye, koko dimi mbeyaka Papa, Jehowa, dimi mbolangaka ndo ndjaɛkɛka le nde. Nde akatosha dimi la Adama ɛngɔ tshɛ kele laso. Lande na katayɛ awui wa kɔlɔ lo dikambo diande? Mɔ lango!” Jehowa otɔngɛnangɛna mɛtɛ dia mboka ɛtɛkɛta wɛnya kɔlamelo ɛsɔ oma le ɔnande la ngandji! (Tok. 27:11) Koko Eva komonga la ngandji ka kɔlamelo le Jehowa; ndo Adama kɔnɔmbɔma la dionga sɔ. Oko wakiwɔ komboka Shɛwɔ ngandji ka ngasɔ, Adama la Eva komamɛ lokombo lande la ntondo ka omamanyishi. w20.06 4 od. 10-11

Akadiyɛso sunganaka mandɔma l’ɔtɛ wa kɛnɛ tshɛ kasalawɔ l’olimu wa Jehowa. Olimu ɔsɔ mendanaka la wokelo ndo ɔlɔngɔswɛlɔ wa mvudu, nsukɛ elui wa l’ɔtɛkɛta okina ndo nkamba lo Bɛtɛlɛ oko onto layakimɔ la lolango. Vɔ mbishaka lonya dia nkimanyiya etena katomba mpokoso, vɔ kimanyiyaka dia nkadimola ekanda aso ndo vɔ kambaka oko ambatshi mboka ndo oko waa misiɔnɛrɛ. Laadiko dia laasɔ, wadi kimanyiyaka waomɛwɔ dia nkotsha ɛkɛndɛ awɔ wa l’etshumanelo ndo wa l’okongamelo. Anangɛso wele l’ɛkɛndɛ asɔ hawokoke nkamba oko “apami wele oko weshasha” aha l’osukɔ wa wadiɛwɔ. (Ɛf. 4:8) Dikumanyi diele la lomba shihodiaka ɔnɛ akadiyɛso wekɔ “olui wa woke w’alembe” walanga nkamba olimu ndo ɔnɛ mbala efula vɔ mongaka l’atei w’anto waleka monga l’akoka wa nsambisha lokumu l’ɔlɔlɔ. Laadiko dia laasɔ, dikumanyi shihodiaka ɔnɛ akadiyɛso wele la kɔlamelo ndo wambotshunda lo nyuma wekɔ l’akoka wa nkimanyiya akadiyɛso w’esekaseka dia ndɔshana l’ekakatanu. (Tito 2:3-5) Lo mɛtɛ, akadiyɛso sunganaka mandɔma! w20.09 23-24 od. 13-14

Jehowa hohɛ wanɛ wakokambɛka ko wakayotshika lo tshanda mɔtshi nsangana ndo nsambisha; ndo nde hohɛ olimu wakawokambɛka. (Hɛb. 6:10) Omvutshi Isaya akafunde ɛnyɛlɔ ka dimɛna efula dia mɛnya woho wayakiyanya Jehowa dikambo di’ekambi ande. Isaya akafunde ate: “Oko olami w’ɛkɔkɔ, nde ayolama ɛkɔkɔ ande, la lonya lande, nde ayotshumanya ana w’ɛkɔkɔ, ndo nde ayowaɛmba lo ntolo kande.” (Isa. 40:11) Ngande wayaoka Olami a Woke w’ɛkɔkɔ naka ɔkɔkɔ ande ɔmɔ ambotshika mbokambɛ? Yeso akakɛnɛmɔla tokanyi ta Jehowa etena kakandambola ambeki ande ate: “Afɔnyanyu? Naka onto ɔmɔtshi ekɔ la ɛkɔkɔ 100 ko ɔmɔtshi wamboshishɔ, onde nde hatotshika 99 lo akona ko nde ntshɔ toyanga wɔnɛ wamboshishɔ? Naka nde ambowɛna, lo mɛtɛ kanyotɛmi nte nde ayɔngɛnangɛna efula lo dikambo diawɔ oleki dikambo dia 99 wahashishwe.”​—Mat. 18:12, 13. w20.06 19-20 od. 8-9

Sho mbɔsaka di’ekɔ tshondo ya diɛsɛ dia kambɛ Jehowa lo yoho tshɛ yakokaso nsala dui sɔ. (Os. 27:4; 84:10) Naka ɔnangɛso ɔmɔ mbetawɔka diɛsɛ dia nkamba olimu wa laande, kete dui sɔ mandɔmaka. Koko, etena kalongolande diɛsɛ dimɔ, nde hahombe ndeka nkanyiya dikambo diande ndamɛ oleki kɛnɛ kele ohomba. (Luka 17:7-10) Oyango ande pombaka monga wa kambɛ anto akina l’okitshakitsha. (2 Kɔr. 12:15) Bible kekɔ la bɛnyɛlɔ diasha ɔhɛmwɛlɔ di’anto wakaleke ndjakiyanya lo dikambo diawɔ vɔamɛ. Diyɔtɛrɛfɛ komonga l’okitshakitsha ndo nde akayangaka “dihole dia ntondo” l’etshumanelo. (3 Jni. 9) La lotamanya tshɛ Uziya akasale olimu waki Jehowa kombosha lotshungɔ la nsala. (2 Ɛk. 26:16-21) La mayɛlɛ tshɛ Abisalɔma akayange di’anto mbosukɛ nɛ dia nde akayangaka dia monga nkumekanga. (2 Sa. 15:2-6) Oko wadiɛnya ɛkɔndɔ wa lo Bible ɛsɔ hwe, Jehowa hangɛnangɛna anto wayayangɛ lotombo. (Tok. 25:27) L’edjedja ka wonya, lotamanya ndo nsaki ka lokumu ndjokonyaka paka lo mpokoso.​—Tok. 16:18. w20.07 4 od. 7-8

Nkumbo mɔ y’Akristo yakonɔ lo wodja okina dia toyanga eshamelo kana olimu. Lo tena dia ngasɔ, ondo anawɔ tɔtɔka kalasa yalakanyawɔ l’ɔtɛkɛta waleka tɛkɛtama lo wodja akɔ. Ondo ambutshi vɔ lawɔ nɔmbamaka dia mbeka ɔtɛkɛta waleka tɛkɛtama lɛkɔ dia ntana olimu. Ko kayotota naka etshumanelo kana olui ɔmɔ wa lɛkɔ wekɔ l’ɔtɛkɛta awɔ wa lootɔ? L’etshumanelo kakɔna kahomba nkumbo mbɔtɔ? Onde vɔ pombaka mbɔtɔ l’etshumanelo ka l’ɔtɛkɛta waleka tɛkɛtama lo wodja akɔ ko kana l’etshumanelo ka l’ɔtɛkɛta awɔ wa lootɔ? Owandji wa nkumbo pombaka mbɔsa yɛdikɔ yendana la etshumanelo kayohomba nkumbo kande mbɔtɔ. Lam’ele ɔsɔ ekɔ yɛdikɔ yendana la wɔ vɔamɛ, nde pombaka nsɛdingola kɛnɛ koleki ɔlɔlɔ le nkumbo kande. Sho pombaka nɛmiya yɛdikɔ yambɔsa owandji wa nkumbo. Oyadi yɛdikɔ yakɔna yambondɔsa, toyilɛmiya ndo tolongole nkumbo kɛsɔ la kɛnɛmɔ tshɛ l’etshumanelo kaso.​—Rɔmɔ 15:7. w20.08 30 od. 17-18

Naka sho nangaka nkondja wolo oma le Jehowa, kete tatɔfɔnyake ɔnɛ wolo wa lo demba, kalasa yakatɔtɔ, dihole diakatole, kana ɔngɔnyi mbayotokonya dia monga anto w’ohomba. Aha awui asɔ mbatetɛ anto w’ohomba le Jehowa. Lo mɛtɛ, l’atei w’ekambi wa Nzambi, “anto wele la lomba lo yoho ya lo demba bu efula, anto wele la wolo bu efula ndo anto wele la eotwelo ka nɛmɔ bu efula.” (1 Kɔr. 1:26) Diakɔ diele, oyadi wɛ bu l’awui wɔtɛkɛtshiso la diko, wɛ koka ntetemala kambɛ Jehowa. Dui sɔ dionge diaaso ndo diɛsɛ dia mɛna woho wakamba wolo wa Jehowa le yɛ. Ɛnyɛlɔ, naka anto wadja taamu lo dietawɔ diayɛ wekɔ lo kotsha wɔma, kete lɔmba Jehowa dia kosha dihonga etena kamɛyɛ mbetawɔ kayɛ. (Ɛf. 6:19, 20) Naka wɛ ekɔ lo diɛnɛ la paa kɛmɔ kahashile, kete lɔmba Jehowa dia kosha wolo wele la yɛ ohomba dia monga l’akambo efula wa nsala l’olimu ande lo ndjela akoka ayɛ. Etena tshɛ kɛnayɛ ekimanyielo ka Jehowa, mbetawɔ kayɛ keketalaka ndo wɛ ndekaka monga la wolo. w20.07 16 od. 9

Naka sho nangaka mbetsha Diolelo dia Nzambi lo dihole dia ntondo lo nsɛnɔ yaso, kete sho pombaka mbokoya Abrahama, ɔnɛ laketawɔ ndjahondja awui amɔ dia ngɛnyangɛnya Nzambi. (Makɔ 10:28-30; Hɛb. 11:8-10) Tolongamɛke ɔnɛ lɔsɛnɔ layɛ halotonga l’ekakatanu. Kaanga wanɛ wambokambɛ Jehowa lɔsɛnɔ lawɔ l’otondo koka monga l’ekakatanu. (Jak. 1:2; 1 Pe. 5:9) Ɛlɔ kɛnɛ, tamboleka monga l’ɛkɔkɔ wa mbika washo lo nshi yayaye. Akambo weta l’andja ɔnɛ mɛnyaka hwe dia tekɔ lo nsɛna l’etenyi k’ekomelo ka nshi y’ekomelo ya dikongɛ di’akambo nɛ. L’atei w’ɛtshɔkɔ efula wayotokondja l’ɛlɔmbwɛlɔ ka Diolelo dia Nzambi mbele ndo ɔtshɔkɔ wa mɛnana la wakiso wa ngandji wayolɔ oma lo nyɔi. L’etena kɛsɔ, Jehowa ayɔtshɔkɔla Abrahama l’ɔtɛ wa mbetawɔ ndo solo diande dia lotutsha lo mboolola nde la nkumbo kande lo lɔsɛnɔ la la nkɛtɛ. Onde wɛ ayoyala lɛkɔ dia taalongola? L’ɛnyɛlɔ ka Abrahama wɛ koka ndjala lɛkɔ, naka wɛ mbetawɔ ndjahondja akambo amɔ lo dikambo dia Diolelo dia Nzambi ndo naka wɛ ntetemala monga la mbetawɔ oyadi la ntondo k’ekakatanu, ndo naka wɛ kongɛɛ le Jehowa la solo dia lotutsha tshɛ.​—Mika 7:7. w20.08 5-6 od. 13-14; 7 od. 17

Sho mbeyaka ɔnɛ naka atunyi aso todiaka, kete Jehowa ayoyotolola. Tekɔ l’eshikikelo ɔnɛ kɛnɛ tshɛ kasalawɔ hakoke tokakitola la Jehowa. (Rɔmɔ 8:35-39) Jehowa mɛtɛ akakɛnɛmɔla lomba l’efula lo tosha elongamelo ka eolwelo! L’ɔtɛ w’elongamelo kɛsɔ, sho hatoke wɔma naka wanɛ wasukɛ Satana wambotanɛ dia todiaka l’ɔtɛ wahatasale kɛnɛ katawɔ. Ndo nto, tɔ toshaka dihonga di’efula dia ntshikala la kɔlamelo le Jehowa. Naka atunyi wa Jehowa wambokanɛ dia kodiaka, onde wɛ ayetawɔ ndjaɛkɛ le nde ɔnɛ nde ayoyokolola? Ngande wakokayɛ mbeya ɔnɛ wɛ ayoyaɛkɛ le nde? Dia mbeya dui sɔ yambola ɔnɛ: ‘Onde tɛdikɔ ta totshitshɛ tɔsami lushi tshɛ mɛnyaka ɔnɛ dimi ndjaɛkɛka le Jehowa?’ (Luka 16:10) Dimbola dikina diakokayɛ ndjaoka diɔ nɛ: ‘Onde yoho yami ya lɔsɛnɔ mɛnyaka dia dimi ndjaɛkɛka lo daka dia Jehowa dia kotshɛmi ehomba ami wa lo demba naka dimi nyanga ntondo Diolelo?’ (Mat. 6:31-33) Naka okadimwelo wa ambola asɔ wekɔ ɔnɛ eelo, kete wɛ ekɔ lo mɛnya dia wɛ ekɔ lo ndjaɛkɛ le Jehowa ndo wɛ ayoyalɔngɔsɔla dikambo di’ehemba tshɛ wakoka kokomɛ.​—Tok. 3:5, 6. w20.08 17-18 od. 15-16

Sho pombaka kakambaka l’Ɔtɛkɛta wa Nzambi la diewo tshɛ. Sho koka mbeka toho tɔmɔ takokaso nsala dui sɔ lo nsanganya yaso. Koko naka sho nangaka mbetawoya anto akina di’awui wa lo Bible wekɔ mɛtɛ la nɛmɔ, kete sho pombaka salaka wekelo wa Bible w’onto ndamɛ mbala la mbala. Sho pombaka kambaka l’Ɔtɛkɛta wa Nzambi dia nkeketsha mbetawɔ kaso. Dui sɔ nɔmbaka akambo efula, koko aha tsho mbadiaka Bible. Dui sɔ nɔmbaka dia kanaka yimba la kɛnɛ kadiaso ndo salaka eyangelo lo ekanda aso dia sho monga la eokelo ka dimɛna ndo kambaka l’Afundelo dimɛna. (1 Tim. 4:13-15) Lo nsala ngasɔ, tayonga l’akoka wa nkamba l’Ɔtɛkɛta wa Nzambi dia mbetsha anto. Dui sɔ nɔmbaka akambo efula, aha tsho mbadia avɛsa wa lo Bible. Sho nangaka nkimanyiya ampokami aso dia vɔ nshihodia divɛsa ndo woho wendanadiɔ la wɔ. Lo nɛmiyaka ekongelo kaso ka wekelo wa Bible w’onto ndamɛ mbala la mbala, sho koka ndowanya akoka aso wa nkamba la Ɔtɛkɛta wa Nzambi wakasambiyama dia mbetsha anto akina.​—2 Tim. 3:16, 17. w20.09 28 od. 12

Sho koka ntetemala ndjasha l’olimu w’esambishelo naka sho nkana yimba l’akambo efula watosalɛ Jehowa dia tokimanyiya. Ɛnyɛlɔ, nde ekɔ lo tosha mbo ya ndɛ ya lo nyuma efula yatondjama l’akatshi, ya l’Ɛtɛrnɛtɛ, yakadjama l’eshinga lo tovidɛo ndo JW Televiziɔ. Ohokana yimba la dui nɛ: Lo sitɛ kaso k’Ɛtɛrnɛtɛ awui wekɔ lo mbidjama l’ɛtɛkɛta ndekana 1 000! (Mat. 24:45-47) Yoho kina yakokaso ntetemala ndjasha l’esambishelo ele, lo ndjela ɛnyɛlɔ ka Yeso. Nde kombetawɔ kaanga ɛngɔ ɔtɔi mbekola yimba yande dia nsambisha akambo wa mɛtɛ. (Jni. 18:37) Nde kɔɔkɔ l’ohemba etena kakawosha Satana “waolelo tshɛ wa l’andja ɔnɛ la lotombo lawɔ” ndo nde kɔɔkɔ l’ohemba etena kakalange anto akina mbodja nkumekanga. (Mat. 4:8, 9; Jni. 6:15) Nde kɔsɛngiyama la nsaki ka lomombo, ndo nde kɔkɔmɔ l’ɔtɛ w’ɔlɔshamelo wa wolo. (Luka 9:58; Jni. 8:59) Etena kahembama mbetawɔ kaso, sho koka ntetemala ndjasha l’esambishelo naka sho mbohɔ dako di’ɔpɔstɔlɔ Pɔɔlɔ diele lo divɛsa di’ɛlɔ. w20.09 9-10 od. 6-7

Tekɔ l’ɔngɛnɔngɛnɔ dia monga l’akadiyɛso efula wakamba olimu efula l’etshumanelo! Vɔ mbishaka kɔmatɛrɛ ndo salaka adevwara lo nsanganya ndo vɔ ndjashaka l’olimu w’esambishelo. Amɔ wekɔ lo mbisha lonya l’ɔlɔngɔswɛlɔ wa Mbalasa ka Diolelo, ndo vɔ ndjashaka l’otema ɔtɔi le asekawɔ atɛmɔdi. Koko, vɔ pomanaka l’ekakatanu. Amɔ wekɔ lo nkokɛ ambutshi awɔ waya esombe. Akina wekɔ lo mbikikɛ ɔlɔshamelo w’oma le ase nkumbo yawɔ. Ndo akina nto wekɔ lo mbodia ana vɔamɛ, ndo wekɔ lo nkamba olimu efula dia kotshɛ anawɔ ehomba awɔ. Lande na kahombaso mbidja yimba dia nsukɛ akadiyɛso? Nɛ dia l’andja ɔnɛ aha tena tshɛ mbasalɛwɔ wamato akambo la kɛnɛmɔ kahombama. Laadiko dia laasɔ, Bible tokeketshaka dia mbasukɛ. Ɛnyɛlɔ, ɔpɔstɔlɔ Pɔɔlɔ akatɛ ase etshumanelo ka la Rɔmɔ dia nongola Febe ndo “mbosha ekimanyielo tshɛ kakokande monga la ohomba.” (Rɔmɔ 16:1, 2) Pɔɔlɔ aki l’olui w’anto amɔ wakɔsaka wamato oko anto wele l’ɛse k’anto akina. Koko, etena kakandayonga Okristo, nde akokoya Yeso ndo akasalɛka wamato akambo la kɛnɛmɔ ndo lo yoho ya dimɛna. w20.09 20 od. 1-2

Dia nkimanyiya ambeki wa Bible dia monga la nsaki k’efula ka mbewoya anto akina lokumu l’ɔlɔlɔ, sho koka mbambola ambola wele oko wanɛ: “Ngande wele mbetawɔ losango la Diolelo ambotshikitanya lɔsɛnɔ layɛ lo yoho ya dimɛna? Onde wɛ fɔnyaka di’ekɔ ohomba anto akina mboka losango lɔnɛ? Akokayɛ nsala dia mbakimanyiya?” (Tok. 3:27; Mat. 9:37, 38) Tolembete dia Yeso akatotɛ dia sho mbetsha anto ambeki “dia nkitanyiya akambo tshɛ” wakandatodjangɛ. Lo mɛtɛ, l’atei w’akambo akɔ mbele ndo ɛlɛmbɛ ehende woleki weke ɛnɛ: nanga Nzambi ndo nanga wonyaso onto. Vɔ akɔ ehende wekɔ la diɔtɔnganelo di’efula la olimu w’esambishelo ndo la olimu wa mbetɛ anto ambeki. (Mat. 22:37-39) Lo mɛtɛ, ngandji mbele dui dioleki diatotshutshuya dia nsambisha. Mbokɛmaka hwe dia, kanyi ya nsambisha koka mbotsha ambeki amɔ wa Bible wɔma. Koko, sho koka nshikikɛ ambeki asɔ dia l’ekimanyielo ka Jehowa, vɔ wayoyanyaka wɔma w’onto yema yema.​—Os. 18:1-3; Tok. 29:25. w20.11 3 od. 6-8

Etena kalɔngɔsɔlayɛ wekelo wa Bible, lɔmba Jehowa dikambo di’ombeki ayɛ ndo dia ehomba ande. Lɔmba Jehowa dia kokimanyiya dia mbetsha awui w’oma lo Bible lo yoho yayonanda otema ande. Lamaka lo yimba dia oyango ayɛ ele dia mbokimanyiya dia nde mpama polo lo batisimu. Ombeki nde lawɔ pombaka sawolaka la Jehowa. Lo ngande? Lo pokamɛka ndo lo sawolaka la Jehowa. Nde koka mpokamɛ Jehowa lo mbadiaka Bible lushi tshɛ. (Jash. 1:8; Os. 1:1-3) Sawolaka la Jehowa lo mbɔlɔmbaka lushi tshɛ. Ɔnkɔnɛ salaka alɔmbɛlɔ w’oma k’ɛse otema l’etatelo ndo l’ekomelo ka wekelo tshɛ lo nɔmbaka kaamɛ l’ombeki ndo lo dikambo diande. Naka nde pokamɛka alɔmbɛlɔ ayɛ, kete nde ayeka woho wa nɔmbaka Jehowa Nzambi oma k’ɛse otema ndo l’otema ɔtɔi lo lokombo la Yeso Kristo. (Mat. 6:9; Jni. 15:16) Ohokanyiya woho wayoleka ombeki ayɛ ndjasukanya la Nzambi naka nde mbadiaka Bible lushi tshɛ, mbuta ate mpokamɛ Jehowa ndo nɔmbaka, mbuta ate nsawola la Jehowa!​—Jak. 4:8. w20.10 8 od. 8; 9 od. 10-11

Eelo, oko wakidiɔ le Akristo wa lo ntambe ka ntondo, okongamelo wa Jehowa wa nshi nyɛ kombolaka di’akambo salema aha l’ofukutanu ndo lo wɔladi. (Ets. 16:4, 5) Ɛnyɛlɔ, naka wɛ ndjela Wekelo wa Tshoto y’Etangelo l’etshumanelo kekina, kana lo wodja okina, kete wɛ ayeya woho wayɔlɔmbwama wekelo akɔ ndo sawo diayekama. Mbala kakɔ ɔtɔi, wɛ ayoyaoka oko wɛ ekɔ l’etshumanelo kanyu. Paka nyuma ka Nzambi keto mbakoka nkimanyiya dia kaamɛ ka ngasɔ monga (Zɛf. 3:9, nɔtɛ.) Kakɔna kakokayɛ nsala? Yambola ɔnɛ: ‘Onde dimi kimanyiyaka dia kaamɛ ndo wɔladi monga l’etshumanelo? Onde dimi kitanyiyaka wanɛ walɔmbɔla? Onde anto akina koka ndjaɛkɛ le mi, djekoleko naka lekɔ l’ɛkɛndɛ l’etshumanelo? Onde dimi komaka la wonya, kimanyiyaka anto akina ndo nomɔlomɔka dia nkamba olimu?’ (Jak. 3:17) Naka wɛ mɛnaka ahole amɔtshi wakokayɛ ndjalowanya, kete lɔmba dia nkondja nyuma k’ekila. Naka wɛ mbetawɔ dia tɔ ndeka ndowanya lonto layɛ ndo monga la shɛngiya l’etsha ayɛ, kete anangɛso l’akadiyɛso wayoleka kooka ngandji ndo wayokɔsa la nɛmɔ. w20.10 23 od. 12-13

Sho koka nkamba l’Ɔtɛkɛta wa Nzambi oko talatala. (Jak. 1:23-25) Efula l’atei aso ndjaendaka lo talatala la pindju tshɛ la ntondo ka sho mimɔ oma la ngelo. Lo nsala ngasɔ, sho koka mɛna dia kana sho koka nsala etshikitanu la ntondo k’anto akina tɛna. Woho akɔ waamɛ mbele, naka sho mbadiaka Bible lushi tshɛ, kete tayɛna toho takokaso nsala etshikitanu lo tokanyi ndo lo lɔkɛwɔ laso. Anto efula kondjaka wahɔ lo mbadiaka divɛsa dia lushi la lushi la pindju tshɛ la ntondo ka vɔ mimɔ oma la ngelo. Vɔ salaka dia kɛnɛ kadiawɔ monga la shɛngiya lo tokanyi tawɔ. Oma laasɔ l’edja ka lushi l’otondo, vɔ nyangaka toho takokawɔ nkamba l’alako w’oma l’Ɔtɛkɛta wa Nzambi. Laadiko dia laasɔ, sho pombaka mbekaka ndo kanaka yimba l’Ɔtɛkɛta wa Nzambi lushi tshɛ. Dui sɔ koka mbokɛma dia ekɔ wɔdu nsala, koko ɔsɔ ekɔ awui woleki ohomba wakokaso nsala dia tokimanyiya dia sho ntetemala ntshikala lo mboka ka tshitshɛ katɔla otsha lo lɔsɛnɔ. Lo yoho mɔtshi, Ɔtɛkɛta wa Nzambi kambaka oko mashinyi wa rayons X, vɔ tokimanyiyaka dia mɛna kɛnɛ kele l’etei k’otema aso. Koko sho pombaka monga l’okitshakitsha naka sho nangaka nkondja wahɔ oma lo alako walongolaso oma lo Bible kana oma le enyimpala wa Nzambi. w20.11 18 od. 3; 20 od. 8

Kaanga mbele mbala efula Akristo wa lo ntambe ka ntondo wakahɛnyahɛnyamaka, vɔ waki ndo la tena dia wɔladi. Ngande wakakambe ambeki asɔ la waaso asɔ? Apami la wamato wa kɔlamelo asɔ wakasambishaka lokumu l’ɔlɔlɔ aha la mpekɔ. Ɔkɔndɔ wa lo Etsha mbutaka dia vɔ “[w]akakɛndakɛnda lo wɔma wa Jehowa.” Vɔ wakatetemala nsambisha lokumu l’ɔlɔlɔ ndo etombelo waki la dui sɔ ele, vɔ ‘wakatatetemalaka fulanɛ.’ Jehowa akaatshɔkɔla l’ɔtɛ wakawasambisha l’etena ka wɔladi kɛsɔ l’ohetoheto tshɛ. (Ets. 9:26-31) Ambeki wa lo ntambe ka ntondo wakakambe la diaaso tshɛ diakawakondja dia dianganya lokumu l’ɔlɔlɔ. Ɛnyɛlɔ kɛmɔ ele, etena kakashihodia ɔpɔstɔlɔ Pɔɔlɔ dia lokuke la woke lambodihwɛ etena kakinde l’Ɛfɛsɔ, nde akakambe la diaaso sɔ dia nsambisha ndo mbetɛ anto ambeki l’osomba ɔsɔ. (1 Kɔr. 16:8, 9) Ambeki wakadje welo w’efula dia mbewoya “lokumu l’ɔlɔlɔ lendana l’ɔtɛkɛta wa Jehowa.” (Ets. 15:30-35) Etombelo akɔna wakonge? Divɛsa di’ɛlɔ totɛka dui sɔ. w20.09 16 od. 6-8

Etena kakasale Adama pɛkato, nde akela mpokoso le nde ndo le tokanula tande. Tekɔ lo ntetemala diɛnɛ l’etombelo wa kɔlɔ w’oma lo ohindodi ande. Koko lam’ele Nzambi akolola Ɔnande, sho koka monga la nshi yayaye y’amɛna! “Eolwelo k’anto wavɔ ndja oma le onto ɔtɔi,” Yeso. Ɔpɔstɔlɔ Pɔɔlɔ akakane l’anto yimba ɔnɛ: “Oko wavɔ anto tshɛ oma le Adama, mbele ndo anto tshɛ wayonga la lɔsɛnɔ oma le Kristo.” (1 Kɔr. 15:22) Kakɔna kakalange Pɔɔlɔ mbuta etena kakandate ɔnɛ: “Oko wavɔ anto tshɛ oma le Adama”? Pɔɔlɔ akakanyiyaka dikambo dia tokanula ta Adama, takahowɔ pɛkato ndo eongelo kele keema kokele oma le Adama ndo tayovɔ. (Rɔmɔ 5:12) Adama bu l’atei w’anto “wayonga la lɔsɛnɔ.” Oshinga w’etshungwelo wa Kristo hakombe pɛkato yande, nɛ dia Adama aki onto la kokele ndo lakahindolɛ Nzambi l’okonda tshɛ. Kɛnɛ kayokomɛ Adama, mbayokomɛ ndo wanɛ wayota “Ɔna onto” ɔnɛ wekɔ “mbudi,” mbuta ate vɔ “wayotshɔ lo elanyelo ka pondjo.”​—Mat. 25:31-33, 46; Hɛb. 5:9. w20.12 5 od. 13-14

Naka hatoyokoka nongola ɔkɛndɛ ɔmɔ, kete tokanyiya ɛnyɛlɔ k’andjelo wa kɔlamelo. L’ɛlɔmbwɛlɔ ka nkumekanga Ahaba, Jehowa akalɔmbɛ andjelo dia mbisha tokanyi lo woho wa nkesa nkumekanga ka kɔlɔ kɛsɔ. Andjelo efula wakasha tokanyi. Koko Nzambi akasɔnɛ ondjelo ɔtɔi ndo akawotɛ dia kanyi yande mbayonga l’etombelo w’amɛna. (1 Ku. 22:19-22) Onde andjelo akina wa kɔlamelo wakakɔmɔ, ondo lo mbita ɔnɛ: ‘Lande na kakatetsha wenya aso lo mbisha tokanyi?’ Sho bu l’ɔkɔkɔ wa mfɔnya dia vɔ wakasale ngasɔ. Andjelo wekɔ mɛtɛ l’okitshakitsha ndo vɔ nangaka mbisha Jehowa lotombo tshɛ. (Emb. 13:16-18; Ɛny. 19:10) Ohɔ dia diɛsɛ diele la so ele mɛmba lokombo la Nzambi ndo mbewoya anto awui wendana la Diolelo diande. Aha ɛkɛndɛ mbatetɛ anto wa nɛmɔ lo washo wa Nzambi. Ekɔ paka sho keyi elelo aso ndo kongi l’okitshakitsha mbongaso mɛtɛ anto wa nɛmɔ le Jehowa ndo le anangɛso. Diakɔ diele lɔmba Jehowa dia kokimanyiya dia wɛ ntetemala mbeya elelo ayɛ ndo monga l’okitshakitsha. Kana yimba la bɛnyɛlɔ efula di’amɛna di’anto wakeyaka elelo awɔ ndo waki l’okitshakitsha diatanema l’Ɔtɛkɛta ande. Etawɔ dia kambɛ ananyɔ lo yoho tshɛ yakokayɛ nsala dui sɔ.​—1 Pe. 5:5. w20.12 26 od. 16-17

Lofulɛ la panda ekɔ elongamelo katosha Jehowa, mbuta ate elongamelo k’ɔnɛ nde ayotoshimbɛ oma lo nyɔi ndo ayofuta wanɛ tshɛ wasala lolango lande. (1 Tɛs. 5:8; 1 Tim. 4:10; Tito 1:1, 2) Elongamelo ka panda kokɛka dikoka diaso di’ekanelo. Tɔ tokimanyiyaka dia sho mbika washo lo alaka wa Nzambi ndo tokimanyiyaka dia mɛna akambo la so di’ɔlɔlɔ. Sho ndɔtaka lofulɛ la panda lɔsɔ lo ntetemala nsala dia tokanyi taso mbɔtɔnɛ la tokanyi ta Nzambi. Ɛnyɛlɔ, sho kitshaka elongamelo kaso le Nzambi koko aha lo efumbɔfumbɔ k’ɔngɔnyi. (Os. 26:2; 104:34; 1 Tim. 6:17) Lokuwa la ta la nyuma kɛdikɛdi Ɔtɛkɛta wa Nzambi, Bible. Lokuwa la ta lɔsɔ lekɔ la wolo wa nkakitola anto oma lo lokeso ndo ntshungola anto oma lo lɔhɔmbɔ la wetshelo wa kashi ndo mbekelo ya kɔlɔ efula. (2 Kɔr. 10:4, 5; 2 Tim. 3:16, 17; Hɛb. 4:12) Sho mbekaka woho wa nkamba dimɛna la lokuwa la ta lɔsɔ lo salaka wekelo w’onto ndamɛ ndo oma l’olowanyelo walongolaso oma l’okongamelo wa Nzambi.​—2 Tim. 2:15. w21.03 27 od. 4; 29 od. 10-11

Kaanga etena kakinde lo lokanu l’ɔtɛ wakandasambishaka awui wendana la Yeso, ɔpɔstɔlɔ Joani akɛnya dia nde akayakiyanyaka dikambo di’anto akina. Ɛnyɛlɔ, nde akafunde dibuku dia Ɛnyɛlɔ ndo akatomɛ tshumanelo dia vɔ mbeya ‘akambo wakahombe salema kem’edja.’ (Ɛny. 1:1) Oma laasɔ, ondo l’ɔkɔngɔ wa nde ntomba oma lo lokanu la Patɛmɔsɛ, Joani akafunde Evanjiliɔ wendana la lɔsɛnɔ ndo olimu wa Yeso. Nde akafunde nto mikanda esato dia nkeketsha anango l’akadiyɛnde. Wɛ koka mbokoya yimba ya ndjahondja yaki la Joani ndo mɛnya dia wɛ mbokaka anto ngandji oma lo kɛnɛ kasɔnayɛ dia nsala lo lɔsɛnɔ layɛ. Dikongɛ dia Satana nangaka dia wɛ mbetsha wenya ndo nkamba la wolo ayɛ tshɛ dia kondja falanga kana dia monga onto lele la lokumu. Koko, apandjudi tshɛ wa Diolelo wele la yimba ya ndjahondja l’andja w’otondo mbetshaka wenya efula dia nsambisha lokumu l’ɔlɔlɔ ndo nkimanyiya anto dia ndjasukanya suke la Jehowa. w21.01 10 od. 9-10

Jɔnatana akakoke mboka Davidɛ kandjema. Oko wakinde ɔna nkumekanga Saolo, Jɔnatana akakoke ntshininala lo kanyi y’ɔnɛ nde mbele la lotshungɔ la monga okitɔ. (1 Sa. 20:31) Koko Jɔnatana aki l’okitshakitsha, ndo nde aki la kɔlamelo le Jehowa. Ɔnkɔnɛ, nde akasukɛ tshɛ lo tshɛ yɛdikɔ yakɔshi Jehowa ya nsɔna Davidɛ oko nkumekanga kayela. Nde aki nto la kɔlamelo le Davidɛ, kaanga mbele dui sɔ diakasha Saolo nkɛlɛ k’efula. (1 Sa. 20:32-34) Jɔnatana akokaka Davidɛ ngandji k’efula, ɔnkɔnɛ nde kombɔsaka oko okonyanya ande. Jɔnatana aki omboki wa mpito wa manamana ndo ɔndɔshi w’ata waki la dihonga. Nde la Saolo ka she wakanyanyemaka lo woho “wakawaleke mpongo lowango” ndo “wakawaleke ntambwɛ wolo.” (2 Sa. 1:22, 23) Ɔnkɔnɛ, Jɔnatana akakoke ndjatombola l’ɔtɛ w’awui wa diambo wakandasale. Koko, Jɔnatana komonga la shɛmanedi kana la kandjema. Jɔnatana akangɛnangɛnaka Davidɛ l’ɔtɛ wa dihonga diande ndo wakandayaɛkɛka le Jehowa. Lo mɛtɛ, aki l’ɔkɔngɔ wa Davidɛ ndjaka Ngɔliyatɛ mbakatatɛ Jɔnatana mbooka ngandji oko wakandayaokaka. w21.01 21 od. 6; 22 od. 8-9

Akristo tshɛ wekɔ l’ɛse ka lowandji la kokele la Yeso Kristo. Koko, etena katshukama Okristo wa womoto, nde mongaka l’ɛse ka lowandji la pami kɛmɔtshi kele bu kokele. Dui sɔ koka monga okakatanu. Diakɔ diele, etena kasɛdingolande ɔnɛ lakoka monga olonganyi ande, kadiyɛso koka ndjambola dimɛna ambola anɛ: ‘Kakɔna kɛnya di’ɔnangɛso ɔnɛ ayonga owandji wa nkumbo wa dimɛna? Onde awui wa lo nyuma mbele awui woleki ohomba lo lɔsɛnɔ lande? Naka keema, kakɔna kɛnya dia nde ayoyonga owandji wa nkumbo wa dimɛna wele la lonyuma l’ɔkɔngɔ wa sho ntshukana?’ Lo mɛtɛ, kadiyɛso koka ndjaoka nto ambola anɛ: ‘Waonga akɔna wayomotɔkɛnɛmɔla lo diwala? Onde dimi lekɔ la solo dia lotutsha ndo la lokaho? Onde lekɔ la diɔtɔnganelo dia dimɛna efula la Jehowa?’ (Ond. 4:9, 12) Ɔngɛnɔngɛnɔ wayonga la womoto lo diwala ayolemanɛ lo yɛdikɔ mɔtshi la tɛdikɔ tayondɔsa la ntondo ka ntshukama. Miliyɔ y’akadiyɛso mbishaka ɛnyɛlɔ ka dimɛna efula kendana la nkitanyiya waomɛwɔ. Vɔ sunganaka mandɔma. w21.02 8 od. 1-2

Lo ɛnɔnyi weke kambeta, apandjudi efula wakayadjɛ oyango wa mbeka ɔtɛkɛta okina dia mpamia olimu awɔ dia tokamba lo etshumanelo ka l’ɔtɛkɛta okina kewɔ l’ohomba efula w’apandjudi wa Diolelo. Ɔsɔ ekɔ yɛdikɔ yakɔshi Akristo asɔ vɔamɛ l’oyango wa ntɔla wahɔ wa Diolelo otsha la ntondo. Kaanga mbele koka mbɔsa ɛnɔnyi efula dia vɔ ndjɔtɛkɛta ɔtɛkɛta wa lɛnɛ ayawɔ dimɛna, vɔ salaka akambo efula w’amɛna. Waonga w’amɛna ndo diewo diele la wɔ keketshaka ndo shikimadiaka etshumanelo. Sho mbɔsaka anangɛso l’akadiyɛso asɔ wele la yimba ya ndjahondja la nɛmɔ! Olui wa dikumanyi hawohombe mengenga dia ndowola ɔnangɛso ɔmɔ dia monga ekumanyi kana okambi wakimanyiya tsho l’ɔtɛ wahandatɛkɛta ɔtɛkɛta wa l’etshumanelo dimɛna. Kɛnɛ kalɔmbama l’Afundelo mbayokimanyiya dikumanyi dia nshikikɛ ɔnɛ ɔnangɛso ɔmɔ kokaka monga ekumanyi kana okambi wakimanyiya, koko aha woho watɛkɛtande dimɛna ɔtɛkɛta wa l’etshumanelo kende.​—1 Tim. 3:1-10, 12, 13; Tito 1:5-9. w20.08 30 od. 15-16

Anto efula fɔnyaka dia vɔ koka monga l’ɔngɛnɔngɛnɔ paka naka vɔ wekɔ la yoonge ya dimɛna, wekɔ la falanga efula ndo wekɔ la nkumbo kele l’ɔngɛnɔngɛnɔ. Koko yoho y’ɔngɛnɔngɛnɔ yakafunde Jakɔba yekɔ l’atei w’olowa wa nyuma ka Nzambi ndo vɔ hawolemanɛ l’awui wakomɛ onto. (Ngal. 5:22) Okristo koka monga l’ɔngɛnɔngɛnɔ kana l’ɔlɔ w’efula, naka nde mbeyaka dia nde ekɔ lo ngɛnyangɛnya Jehowa ndo ekɔ lo ndjela ɛnyɛlɔ ka Yeso. (Luka 6:22, 23; Kɔl. 1:10, 11) L’ɛnyɛlɔ ka dja ya tala dia pitilɔ diakokamɛ l’okele wa tala dia pitilɔ, sho koka ntetemala monga l’ɔngɛnɔngɛnɔ oyadi awui akɔna watokomɛ lo lɔsɛnɔ. Hatotoshisha ɔngɛnɔngɛnɔ aso etena keso la hemɔ kana etena keso bu la falanga. Tayonga l’ɔngɛnɔngɛnɔ kaanga naka anto wekɔ lo tɔnyɔla, ndo kaanga ase nkumbo kana anto akina wekɔ lo tɔlɔsha. Ɔngɛnɔngɛnɔ aso wayoleka mfula etena tshɛ kayosalaka anto la wolo dia toshishɛwɔ. Tekɔ lo mpomana l’ehemba nɛ dia mbetawɔ kaso kekɔ lo nshikikɛ dia tekɔ ambeki wa mɛtɛ wa Kristo. (Mat. 10:22; 24:9; Jni. 15:20) Diakɔ diakafunde Jakɔba ɛtɛkɛta wa lo divɛsa di’ɛlɔ. w21.02 28 od. 6

Naka wɛ ambɛna avɛsa wa lo Bible wɛnya ohomba wa ntshikala ki ndo ndjaɛkɛ le Jehowa, kete kimɛwɔ lo yimba. Wɛ koka mɛna ohomba mbawadia la dui dia wolo kana mfunda lo dihole dimɔ ndo mbawadiaka mbala la mbala. Jehowa akadjangɛ Jashua dia mbadiaka dibuku di’Ɛlɛmbɛ mbala la mbala la dui dia l’ɛse dia nde nsala akambo la lomba. Waohwelo asɔ wakokimanyiya nto dia minya wɔma wakakoke monga lande dia nɔmbɔla ekambi wa Nzambi. (Jas. 1:8, 9) Ditelo efula diele l’Ɔtɛkɛta wa Nzambi koka kosha ki ka lo yimba ndo wɔladi wa l’eteyi k’otema etena keyɛ l’ekakatanu wakoka kokonya dia monga l’ekiyanu kana la wɔma. (Os. 27:1-3; Tok. 3:25, 26) Lo nsanganya yaso, sho kondjaka wahɔ oma lo wetshelo washama oma lo lɔyɛnga, kɔmatɛrɛ yasha ampokami ndo asawo w’ekeketshelo wasawolaso l’anangɛso l’akadiyɛso. (Hɛb. 10:24, 25) Sho koka nto keketshama efula etena kakɛnɛmɔlɛso angɛnyi wa l’etshumanelo wɛkɛso otema tokanyi taso. w21.01 6 od. 15-16

Etena kakanyabatizama, nyakɛnya mbetawɔ k’efula ndo wɛkamu anyu le Jehowa. Ndo Jehowa aki l’ɔngɛnɔngɛnɔ efula dia nyolongola lo nkumbo kande. Kɛnɛ kele ohomba l’etena kɛnɛ ele ntetemala ndjaɛkɛ le Jehowa. Koka mɛnama dia ekɔ wɔdu ndjaɛkɛ le Jehowa etena kahombanyu mbɔsa tɛdikɔ tayela etshikitanu lo lɔsɛnɔ, ko kayotota dikambo dia ntena dikina? Ekɔ mɛtɛ ohomba ndjaɛkɛ le Jehowa etena kɔsanyu tɛdikɔ, oyadi tendana la tɔkɛnyɔ, olimu wa l’emunyi ndo eyango wa lo lɔsɛnɔ! Tanyoyaɛkɛke lo lomba lanyu hita. Koko, nyoyange atɔndɔ wa lo Bible wendana la akambo wele lanyu, ndo oma laasɔ, nyosale akambo lo yoho yɔtɔnɛ la ɛlɔmbwɛlɔ kɛsɔ. (Tok. 3:5, 6) Naka nyu nsala ngasɔ, kete nyayɔngɛnyangɛnya Jehowa ndo nyayɔlɛmiyama oma le ase etshumanelo kanyu. Lo mɛtɛ, l’ɛnyɛlɔ kaso sho tshɛ, nyu keema kokele, ndo lo ntena dimɔtshi, nyayosalaka munga. Koko, dui sɔ hahombe nyoshimba dia nsala tshɛ kakokanyu nsala l’olimu wa Jehowa. w21.03 6 od. 14-15

Onde wɛ ekɔ lo diɛnɛ l’ɔlɔshamelo oma le ase nkumbo kayɛ? Kana onde wɛ ekɔ lo nsɛna lo wodja ɔmɔtshi wele olimu w’Ɛmɛnyi wa Jehowa wekɔ l’elelo kana wamboshimbama? Naka ngasɔ, kete wɛ mbeyaka nkondja ekeketshelo lo mbadia 2 Timɔte 1:12-16 ndo 4:6-11, 17-22. Ɔpɔstɔlɔ Pɔɔlɔ akafunde avɛsa anɛ etena kakinde lo lokanu. La ntondo ka wɛ mbadia avɛsa asɔ, tɛ Jehowa awui wendana l’okakatanu ayɛ ndo woho wayaokayɛ. Ta awui shikaa. Oma laasɔ, lɔmba Jehowa dia nde kokimanyiya dia wɛ nshihodia atɔndɔ wele l’ɛkɔndɔ wendana l’ehemba wakahomana la Pɔɔlɔ wayokokimanyiya dia wɛ mbeya kɛnɛ kahombayɛ nsala dia ntokomɛ okakatanu ayɛ. Jehowa akatɛ Pɔɔlɔ dia nde ayohomba mbikikɛ ɛhɛnyɔhɛnyɔ l’ɔtɛ wende Okristo. (Ets. 21:11-13) Ngande wakakimanyiya Jehowa Pɔɔlɔ? Nde akakadimola alɔmbɛlɔ ande, ndo l’edjedja ka wonya akawosha wolo. Wakashikikɛ Pɔɔlɔ dia nde ayolongola difuto l’ɔtɛ wakandakambe olimu wa wolo dia nkondja difuto diakɔ. Ndo Jehowa akakambe la angɛnyi wa kɔlamelo wa Pɔɔlɔ dia mbosha ekimanyielo k’oshika. w21.03 17-18 od. 14-15, 19