Woho wa mbishola osase wa mɛtɛ
LO NGƆNDƆ ka dikumi l’ahende 18, 1810, lâsɔ ko wonya aya suke la mbidja, lɔpɛpɛ lɔmɔtshi la wolo la l’ashi lakaye oma lo lɛkɛ la sidɛ-ɛstɛ ka Écosse lakanganyiya masuwa ɔmɔtshi w’ata w’edjedja w’ase Grande-Bretagne wakawelɛka HMS Pallas. Woho wakatafulanɛka wodjima ndo longe akatalekaka shimba kapitɛnyi l’anto ande diaha mɛna osase wahombama dia nɔmbɔla masuwa awɔ otsha lo dihole diele kema wâle. Ohokanyiya ɔngɛnɔngɛnɔ waki lawɔ etena kakawɛnyi esase ndo kakawalɔmbɔla masuwa awɔ otsha l’esase akɔ! Koko, lonyangu ko, ɔsɔ komonga esase wakiwɔ l’ohomba dia mbalɔmbɔla. Ɔsɔ aki esase wa dja yakahɛtsha akambi wa dikambɔ l’omamu w’ashi. Masuwa ɔsɔ wakatshu otsha l’esase wa dja ɛsɔ ko wakatɔkɔmamaka lo dive ko wakadinde. Akambi wa lo masuwa dikumi l’ɔtɔi wakavu. Ande mpokoso kakonge lee!
Lo kɛnɛ kakakomɛ Pallas, dindja ɔtɔi diakakonya lo mpokoso. Koko lo waaso akina, wanɛ wakamba lo masuwa wakadiɛnɛ la wâle wakaleke weke, mbuta ate esase wa kashi wakawanganyiya. Dibuku dimɔtshi (Wrecks, Wreckers and Rescuers) mbutaka dia anto wakahɛtshaka esase ɛsɔ l’okonda dia minganyiya masuwa l’oyango wa vɔ kɔmama lo ave wa l’omamu w’ashi dia ase mbase mumba diangɔ.
‘Afundelo w’ekila wakoka kokonya lo panda’
Lo oyangelo ayɛ w’osase, wɛ koka pomana la wâle wele oko wɔnɛ wakahomana l’anto waki lo masuwa. Ondo wɛ ambonganyiyamaka la awui wa kashi, kana anto amɔtshi kokesa l’okonda. Mboka yakɔ tshɛ kokaka konya lo mpokoso. Kakɔna kakokayɛ sala dia ndjakokɛ? Yashikikɛ dia kiɔkɔ yayɛ y’osase yekɔ ya shikaa ndo yakokayɛ mbɛkɛ otema lɔkɔ. Aya ɛnɔnyi ndekana 125 wakate periodikɛ kɛnɛ dia Bible, Ɔtɛkɛta wa Nzambi wakasambiyama mbele kiɔkɔ y’osase yahomba anto ndeka mbɛkɛ otema lɔkɔ nɛ dia tɔ kɛkɔ la ‘efundelo w’ekila wakoka kosha lomba dia wɛ panda.’—2 Timote 3:15-17.
Omalɔkɔ, dia wɛ monga la wɛkamu lo Bible oko osase wakoka kɔlɔmbɔla, ekɔ ohomba wɛ shikikɛ dia kana tɔ kekɔ mɛtɛ. (Osambu 119:105; Tukedi 14:15) Tengengake dia fundɛ afundji wa periodikɛ kɛnɛ dia vɔ kosha elembetshiyelo ekina wambokimanyiya miliyɔ y’anto dia shikikɛ ɔnɛ mɛtɛ Bible akaye oma le Nzambi. Ɛnyɛlɔ, adia biukubuku yele l’ɔtɛ a dui ɔnɛ: Un livre pour tous.a Yɔ yekɔ l’awui wɛnya dia Bible ekɔ shikaa, ekɔ mɛtɛ ndo akasambiyama oma le Nzambi.
Akambo wa mɛtɛ w’ohomba efula
Naa akambo wa mɛtɛ amɔtshi w’ohomba efula wele lo ‘afundelu w’ekila’ asɔ? Tɔsɛdingole bɛnyɛlɔ diayela nɛ:
Ekɔ Nzambi ɔtɔi Kanga-Wolo-Tshɛ lakatonge diangɔ tshɛ. (Etatelu 1:1) Tekɔ la lɔsɛnɔ nɛ dia “[Nzambi] kakatungi diango tshe” ndo mbakatosha lɔsɛnɔ. (Enyelo 4:11) Diakɔ diele paka ndamɛ oto mbahombaso tɛmɔla. Otungi mbele kiɔkɔ yoleki y’osase tshɛ. (Osambu 36:9; Isaya 30:20, 21; 48:17, 18) Nde ekɔ la lokombo lande hita lalangande sho kamba lalɔ. (Etumbelu 3:15) Lokombo lɔsɔ lakafundama lo Hɛbɛru la alɛta YHWH, tanemaka lo Bible oko mbala 7000. Aya ɛnɔnyi efula wambowokamba la lokombo “Jehowa” l’Ɔtɛtɛla.—Osambu 83:18.
Jehowa akatonge pami la womoto dia vɔ nsɛna pondjo pondjo lo Paradiso ka dimɛna lanɛ la nkɛtɛ. Nde akasha anto waonga wa lo nyuma wakɛnɛmɔla lonto lande. Nde akawasha akoka la diewo diakahombe mbakimanyiya dia vɔ mboka ɔlɔ ndo ngɛnangɛna la lɔsɛnɔ lanɛ la nkɛtɛ pondjo pondjo. (Etatelu 1:26-28) Sangwelo diande komonga pondjo dia nkɛtɛ monga dihole dimɔtshi dia mbidjaka apami la wamoto l’ehemba, mbuta ate dihole dia nde mbalɔngɔsɔla otsha lo lɔsɛnɔ la lo nyuma l’olongo, wate kana paka lɛkɔ mbakokawɔ tonga la diɔtɔnganelo dia dimɛna vɔ la Nzambi.
Ndoko dui dia kɔlɔ diakikɔ etena kakatonge Nzambi onto. Kɔlɔ kakaye paka etena kakayokambaka ditongami dimɔtshi diaki Nzambi dia lo nyuma ndo anto lo yoho ya kɔlɔ la lotshungɔ lakawasha Nzambi la sɔna ndo kakawatɔmbɔkwɛ Nzambi. (Euhwelu k’Elembe 32:5) Ambutshi aso wa ntondo wakayasha lotshungɔ la shikikɛ vɔamɛ kɛnɛ kele ɔlɔlɔ la kɔlɔ. (Etatelu 2:17; 3:1-5) Dikambo sɔ mbakayɔtshiyaka nyɔi lo nkumbo k’anto. (Etatelu 3:19; Romo 5:12) Dia kandola etombelo wakaye oma l’ɔtɔmbɔkwɛlɔ, Jehowa akɔshi yɛdikɔ ya tokotshika awui wa kɔlɔ lo tshanda mɔtshi tsho. Koko sangwelo diande diendana la nkɛtɛ ndo la nkumbo k’anto kotshikitana. (Isaya 45:18) Apami la wamato wayɔsɛna pondjo pondjo lo Paradiso lo nkɛtɛ kambɛdiama.—Mateu 6:10; Enyelo 21:1-5.
Yeso Kristo kema Nzambi Kanga-Wolo-Tshɛ, koko ekɔ ɔnaki Nzambi. Yeso ndamɛ aketsha ambeki ande dia vɔ nɔmbaka ɔnɛ: “Shesu le l’ulungu, lukumbu laye [lakidiame].” (Mateu 6:9) Ndoko lushi lakandate dia nde mbɛdima la Nzambi. Koko, nde akate ate: “Papa ambundeka.”—Joani 14:28.
Yeso ekɔ l’ɔkɛndɛ w’ohomba efula lo okotshamelo wa sangwelo diaki Nzambi. Nzambi akotome “uku yanyi la kete, dia untu tshe [layowetawɔ], tayalaki lu udjima.” (Joani 12:46) Lo ndjela ɔpɔstɔlɔ Petero, “nduku lukumbu lukina . . . leya ntushimbela.” (Etsha 4:12) Kɛsɔ kekɔ mɛtɛ nɛ dia oma lo dikila di’oshinga wolo diakatshola Kristo mbakondjaso panda. (1 Petero 1:18, 19) Yeso Kristo akakimɔ lɔsɛnɔ lande oko olambo wa tshungo dia tshungola anto oma lo pɛkato kakɔtshiya ambutshi aso wa ntondo, Adama la Eva lo nkumbo k’anto. (Mateu 20:28; 1 Timote 2:6) Ndo nto, Nzambi akakambe la Yeso dia mbewoya lolango ndo sangwelo Diande.—Joani 8:12, 32, 46, 47; 14:6; Etsha 26:23.
Nzambi akashikikɛ Diolelo dia l’olongo, kana lowandji lakandasha Yeso Kristo ndo anto wakasɔnwama oma la nkɛtɛ. Losango lendana la Diolelo diaki Nzambi lɔsɔ tanemaka lo Bible k’otondo. Nzambi akasha lowandji lɔsɔ ɔkɛndɛ wa lɔ sala dia lolango lande salema la nkɛtɛ oko watshamalɔ l’olongo. (Mateu 6:10) Sangwelo diaki Nzambi di’oma l’etatelo komonga dia onto ɔmɔtshi l’oma la nkɛtɛ mbudɛ l’olongo. Nkɛtɛ mbakahombe monga edjaselo kawɔ. Koko l’ɔkɔngɔ w’onto sala pɛkato, sangwelo diaki Nzambi diakayonga la dui dimɔtshi di’oyoyo. Nde akalɔngɔsɔla dia sɔna anto ‘w’oma lo waoho tshɛ ndo w’oma l’ɛtɛkɛta tshɛ ndo weho tshɛ w’anto ndo w’oma lo wedja tshɛ dia tolɛ oko nkumi ya dikanga’ vɔ la Kristo lo lowandji la l’olongo. (Enyelo 5:9, 10) Lowandji la Diolelo lɔsɔ ‘layolanya ndo layokumiya’ waolelo w’ana w’anto tshɛ, wakela nkumbo k’anto asui.—Danyele 2:44.
Anima mvɔka. Mɛtɛ k’ohomba efula kɛsɔ ka lo Bible nembetshiyaka hwe ele onto ndo elongamelo kele lande lo lɔsɛnɔ. Mɛtɛ kɛsɔ minyaka nto ohotohoto ndo awui wa kashi wakandje anto l’okandokando lo kɛnɛ kendana la wanɛ wavɔ.
Dibuku dia ntondo dia lo Bible totɛka ɔnɛ: “[Jehowa Nzambi] akatungi untu uma lu ditshu dia kete. Ndi akûfufi luwi la lumu lu eshu w’ehembe. Ku pami [“akayala anima wasɛna,” NW].” (Etatelu 2:7) Onde wɛ mbokaka kɛnɛ kalanga nembetshiya ɛtɛkɛta ɛsɔ? Anima bu ɛngɔ kɛmɔtshi kele lo demba di’onto. Onto kema la anima. Nde ekɔ anima, mbuta ate osanganyelo wa diangɔ diakɔsama oma lo “ditshu dia kete” ndo wolo wa lɔsɛnɔ wakaye oma le Nzambi. Anima mvɔka. Etena kavɔ onto, mbavɔ ndo anima.—Etatelu 3:19; Undaki 9:5, 10.
Anto wakavu kokaka kalola lo lɔsɛnɔ oma lo eolwelo. Lam’ayokomɛ etena kâketawɔ Nzambi dia awui wa kɔlɔ monga lo tshanda mɔtshi tsho, “wane weli lu waumbu tshe [wayoka] diui diandi, ku vo wayutumba. Wane wakatshaka ololo, wayulo lu eulwelu ka lumu. Ku wane wakatshaka kolo, wayulo l’elumbwelu.” (Joani 5:28, 29; Etsha 24:15) Eolwelo ayokaloya anto lo lɔsɛnɔ lo Paradiso ka la nkɛtɛ, woho wa lɔsɛnɔ lakasangoya Nzambi oma l’etatelo dia anto monga lalɔ.
Sɛdingolaka Afundelo lushi la lushi la yambalo tshɛ
Onde wɛ ambɛna woho wakoka ewo k’akambo wa mɛtɛ w’ohomba efula asɔ kokimanyiya? Lo tena nɛ dia wolo, ewo ka ngasɔ kokaka kokokɛ oma ‘lo kɛnɛ kelɛ anto tshanana ɔnɛ “ewo.”’ Ewo kɛsɔ mbadianganya Satana Diabolo. Nde ndjasɛmaka ɔnɛ nde ekɔ “ondjelo a yanyi,” ndo anto ande mɛnamaka oko “ekambi w’akambu w’ololo.” (1 Timote 6:20; 2 Koreto 11:13-15) Ewo k’oshika k’oma lo Bible kokaka kokokɛ oma l’osase woki edio lo filozofi ya l’andja ɔnɛ ya “akanga a yimba la ewu,” wanɛ “wambutuna diui dia [Jehowa].”—Mateu 11:25; Jeremiya 8:9.
Lam’ele wetshelo ndo filozofi efula yakanganyiyaka anto lo nshi yande, ɔpɔstɔlɔ Joani akewola anyande Akristo wa lo ntambe ka ntondo lo mbuta ate: “Tanyetawoki nyuma tshe, keli nyuhimbi nyuma, kana yo yeko ya [Nzambi].” (1 Joani 4:1, sho mbɛnganyisha alɛta ango.) Ohokana yimba lo ɛnyɛlɔ kɛnɛ: Naka wɛ ambolongola losango lakoka monga la shɛngiya ya wolo lo lɔsɛnɔ layɛ, onde wɛ ayolietawɔ mbala kakɔ ɔtɔi nɛ dia lɔ ndja oma lo kiɔkɔ y’oshika? Ndooko. Wɛ ayoyanga dia mbeya dimɛna kiɔkɔ yalɔ ndo sɛdingola dimɛna losango lakɔ la ntondo ka wɛ ndjosala awui wakɔlɔmbalɔ.
Lo mbisha anto dibuku diakafundama lo wolo wa nyuma k’ekila diele l’akambo wa mɛtɛ w’ohomba efula, Nzambi akasale woho wa wɛ ‘shikikɛ’ dia kana osase watakɔlɔmbɔla wekɔ wa mɛtɛ. (1 Tesalonika 5:21) Anto wele la timba t’ɛlɔlɔ waki lo ntambe ka ntondo wakândɔma lo woho “waka[wa]yangiayangia la lushi la lushi lu afundelu” dia shikikɛ kana kɛnɛ kakawekaka kakikɔ mɛtɛ. (Etsha 17:11) Wɛ kokaka ntsha woho akɔ wâmɛ. Etɛ Bible oko “tala diaheta lu dihuli dia udjima,” dia tɔ kɔlɔmbɔla otsha lo dihole di’ekokelo. (2 Petero 1:19-21) Naka wɛ ntsha ngasɔ, kete ‘wɛ ayotana ewo ka Nzambi,’ kela osase wa mɛtɛ.—Tukedi 2:5.
[Nɔte ka l’ɛse ka dikatshi]
a Yakatondjama oma le Ɛmɛnyi wa Jehowa
[Osato wa lo lɛkɛ 4]
Ɔtɛkɛta wa Nzambi wekɔ oko tala
[Osato wa lo lɛkɛ 5]
Ele lokombo la Nzambi?
[Osato wa lo lɛkɛ 5]
Kakɔna kayokomɛ anto lo nshi yayaye?
[Osato wa lo lɛkɛ 6]
Onde Yeso ekɔ Nzambi Kanga-Wolo-Tshɛ?
[Osato wa lo lɛkɛ 6]
Lende ele wanɛ wakavu?
[Osato wa lo lɛkɛ 7]
Eolwelo k’anto ekɔ ɔtɔi ɔmɔtshi wa l’atei w’akambo wa mɛtɛ w’ohomba efula wetsha Bible