Jehowa mbɔsaka okitanyiya aso la nɛmɔ
“On’ami, uyali kanga yimba, ongenyangenya utema ami.”—TUKEDI 27:11.
1. Naa yimba yambokokanɛ lo tshunda di’anto dia nshi nyɛ?
YIMBA ya dipanda ndo y’ɔtɔmbɔkwɛlɔ mbaleka mɛnama lo andja ɛlɔ kɛnɛ. Ɔpɔstɔlɔ Paulo akalembetshiya ɛkɔkɔ wa dikambo sɔ lo mukanda wakandafundɛ Akristo wa l’Ɛfɛsɔ ate: “Nyu nyakakendakenda lu akambu aso, uku atokendakendaka wa la kete nye, uku uwandji a wulu wa lopepe, wa nyuma katukambiaka ana a pami w’uhedia.” (Efeso 2:1, 2) Eelo, sho kokaka mbuta dia Satana Diabolo, “uwandji a wulu wa lopepe,” mbambolanya andja w’otondo la yimba y’ɔtɔmbɔkwɛlɔ. Nde akasalaka dikambo sɔ lo ntambe ka ntondo, ndo nde ekɔ lo sala dikambo diakɔ lo yoho yamboleka tatɛ lam’akandatshanyema oma l’olongo l’etena kakalɔmaka Ta dia ntondo di’andja w’otondo.—Enyelo 12:9.
2, 3. Ɛkɔkɔ akɔna wele laso wahombaso kitanyiya Jehowa?
2 Koko, oko weso Akristo, sho mbeyaka dia Jehowa Nzambi mbahombaso kitanyiya l’otema ɔtɔi nɛ dia nde kele Otungi aso, Ɔnɛ lasukɛ nsɛnɔ yaso, Omboledi woludi la ngandji ndo Otshungodi aso. (Osambu 148:5, 6; Etsha 4:24; Kolosai 1:13; Enyelo 4:11) Ase Isariyɛlɛ waki lo nshi ya Mɔsɛ wakeye dia Jehowa mbaki Ombishi wa Lɔsɛnɔ ndo Okimanyedi awɔ. Ɔnkɔnɛ, Mɔsɛ akawatɛ ate: “Kanyutshaki uku akanyudjangela [Jehowa Nzambi k]anyu.” (Euhwelu 5:32) Eelo, vɔ wakahombaka kitanyiya Jehowa. Koko, esadi eto vɔ wakatɔmbɔkwɛ Omboledi awɔ.
3 Ohomba akɔna wele la okitanyiya aso le Otungi wa diangɔ tshɛ? Lo diaaso dimɔtshi Nzambi akatɛ ɔprɔfɛta Samuɛlɛ dia nde mbutɛ nkumekanga Saulo ate: “Ukitanyia ndeka ulambu ololo.” (1 Samuele 15:22, 23) Lande na kediɔ ngasɔ?
Woho wele okitanyiya “ndeka ulambu ololo”
4. Lo woho akɔna wakokaso mbisha Jehowa ɛngɔ kɛmɔtshi?
4 Oko wende Otungi, Jehowa mbakanga diangɔ tshɛ dia l’emunyi diele laso. Lâsɔ, onde ekɔ ɛngɔ kɛmɔtshi kakokaso mbosha? Eelo, sho kokaka mbosha ɛngɔ kɛmɔtshi kele la nɛmɔ efula. Ɛngɔ kakɔna kɛsɔ? Sho kokaka kondja okadimwelo oma lo dako diayela nɛ: “On’ami, uyali kanga yimba, ongenyangenya utema ami. Ku dimi layeya nkaluya diui le one latomonyolaka.” (Tukedi 27:11) Sho kokaka mbisha Nzambi okitanyiya aso. Kânga mbeso l’akambo wotshikitanyi ndo l’ahole wotshikitanyi, lo monga l’okitanyiya, onto tshɛ la l’atei aso kokaka mbisha okadimwelo lo tɔfwɛfwɛ taki Satana Diabolo takandate ɔnɛ ndoko onto lakoka tshikala la kɔlamelo le Nzambi la ntondo k’ehemba. Ɔsɔ mɛtɛ ekɔ diɛsɛ dia nɛmɔ efula!
5. Shɛngiya yakɔna yele la ɔtɔmbɔkwɛlɔ le Otungi? Sha ɛnyɛlɔ.
5 Nzambi ndjakiyanyaka lo kɛnɛ kendana la tɛdikɔ tɔsaso. Ohindodi aso mbonyangiyaka. Lo woho akɔna? Nde mongaka la kandji etena kɛnande onto ɔmɔtshi la dionga dia kɔlɔ dia ngasɔ. (Osambu 78:40, 41) Tɔshi dia dɔkɔtɛlɛ akashimbe onto ɔmɔtshi lasakɛnde lele la hemɔ ka diabɛtɛ diaha nde ndɛ weho ɛmɔtshi wa diangɔ, koko onto akɔ ekɔ lo tetemala ndɛ diangɔ diakôshimbe dɔkɔtɛlɛ. Ngande wayoyaoka dɔkɔtɛlɛ diele la ngandji diosakɛ sɔ? Sho kokaka ndjashikikɛ dia Jehowa mbokaka kandji etena kahindola anto awui ande, nɛ dia nde mbeyaka etombelo wa kɔlɔ wakomɛ wanɛ wahadje awui ande yimba.
6. Kakɔna kayotokimanyiya dia monga l’okitanyiya le Nzambi?
6 Kakɔna kayotokimanyiya dia monga l’okitanyiya? Ekɔ ohomba dia onto tshɛ la l’atei aso nɔmba Nzambi ‘otema w’okitanyiya,’ oko wakɔ̂lɔmbɛ nkumekanga Sɔlɔmɔna. Nde akalɔmbɛ otema wa ngasɔ dia nde “ntshikitanya ololo la kolo” woho wa nde mbeya nomboshaka asekande ase Isariyɛlɛ. (1 Khumi ya dikanga 3:9) Tekɔ l’ohomba ‘w’otema w’okitanyiya’ dia sho mbeya tshikitanya kɛnɛ kele ɔlɔlɔ la kɛnɛ kele kɔlɔ l’andja ɔnɛ wambolola la yimba y’ohedia. Dia sho monga ‘l’otema w’okitanyiya,’ Nzambi akatosha Ɔtɛkɛta ande, dihomɔ diatokimanyiya dia shihodia Bible, nsanganya y’Akristo ndo dikumanyi diakokɛ tshumanelo la ngandji. Onde sho kambaka dimɛna la tɛdikɔ tɔsɔ toludi la ngandji?
7. Lande na kele Jehowa ndjakiyanyaka dia okitanyiya ndeka elambo?
7 Lo dikambo sɔ, tôhɔ dia lo nshi yakete, Jehowa akɛnya ekambi ande wa lo nshi y’edjedja dia okitanyiya aki ohomba efula ndeka ndo elambo wa nyama. (Tukedi 21:3, 27; Hosea 6:6; Mateu 12:7) Lande na kakate Jehowa dia okitanyiya ndeka elambo, lam’ele ndamɛ mbakadjangɛ ekambi ande dia vɔ mbolambolaka elambo? Kakɔna kakatshutshuyaka onto dia nambola elambo? Onde nde akalambolaka dia ngɛnyangɛnya Nzambi, kana aki tsho dia ndjela mbekelo kɛmɔtshi? Naka ɔtɛmɔdi ɔmɔtshi nangaka mɛtɛ ngɛnyangɛnya Nzambi, kete nde ayodja yimba dia monga l’okitanyiya lo wadjango tshɛ waki Nzambi. Nzambi bu l’ohomba w’elambo wa nyama, koko okitanyiya aso mbele ɛngɔ kele la nɛmɔ efula kakokaso mbosha.
Ɛnyɛlɔ kasha ɔhɛmwɛlɔ
8. Lande na kakatone Nzambi dia Saulo tetemala monga nkumekanga?
8 Ɔkɔndɔ wa lo Bible wa nkumekanga Saulo mbikaka epole ɔsɛkɛ l’ohomba w’efula wele l’okitanyiya. Saulo akatatɛ lowandji lande ele l’okitshakitsha, lo ndjaɔsa oko ‘onto la tshitshɛ lo washo ande hita.’ Koko, l’ɔkɔngɔ diko, otako ndo tokanyi ta kɔlɔ takayotatɛka nɔmbɔla tɛdikɔ tande. (1 Samuele 10:21, 22; 15:17) Lo diaaso dimɔtshi, Saulo akahombe ndɔ ta l’ase Filistiya. Samuɛlɛ akatɛ nkumekanga dia mbôkonga woho wa nde ndjolambola Jehowa elambo ndo ndjowosha alako akina. Koko, Samuɛlɛ kondja lo wonya wakandate, ndo anto wakatatɛ pandjɔ. Lam’akɛnyi Saulo dikambo sɔ, nde “akalambula ulambu wa lutshumba.” Dui sɔ diakanyangiya Jehowa. Etena kakayokomaka Samuɛlɛ, nkumekanga akasha yɛkɛ nɛndɛ lo mbuta ɔnɛ l’ɔtɛ wahakomi Samuɛlɛ la wonya ‘mbakandatshutshuyami’ dia nambola olambo wa lotshumba dia mbetawɔma le Jehowa. Le nkumekanga Saulo, nambola olambo ɔsɔ aki ohomba efula ndeka ndo kitanyiya alako wakandalongola dia konga Samuɛlɛ dia nde ndjolambola olambo akɔ. Samuɛlɛ akawotɛ ate: “We ambutsha uku enginya. We kunama olembe wakakundjela [Jehowa, Nzambi k]aye.” Woho wakinde kokitanyiya Jehowa akakonya dia Saulo shisha lowandji lande.—1 Samuele 10:8; 13:5-13.
9. Ngande wakasha Saulo ɛnyɛlɔ ka pindolɛ Nzambi?
9 Onde nkumekanga Saulo akakondja wetshelo oma lo dikambo sɔ? Ndooko! L’ɔkɔngɔ diko, Jehowa akayodjangɛka Saulo dia toshila ase Amalɛka oshiki, wanɛ wakaye dia ndjɔlɔsha ase Isariyɛlɛ aha la vɔ mbasola. Saulo takandahombe tshika kânga dongalonga diawɔ la lɔsɛnɔ. Nde akakitanyiya Jehowa lo “[ndɔ]sha Amaleka uma lu Havila edja ndu la Shura.” Etena kakaye Samuɛlɛ dia ndjohomana la nde, nkumekanga akangɛnangɛna lo otshumba wakandadje ndo akate ate: “Otshokwami le [Jehowa]! Dimi lakalami olembe wa [Jehowa].” Koko, otshikitanyi la alako wokɛma hwe wakandalongola, Saulo la anto ande wakatshike nkumekanga Anganga la lɔsɛnɔ ndo “wakatshiki ndu ekoko, ngombe, esongo wa ngombe, la ana w’ekoko wuleki amena, la kene tshe kaki ololo.” Nkumekanga Saulo akayange tɛkɛ nɛndɛ lo dionga diande di’ohindodi lo mbuta ate: “Wudja mbakayela uma le asi Amaleka, ne dia vo wakatshiki ekoko la ngombe yuleki amena, dia ndjilambula [Jehowa Nzambi k]aye.”—1 Samuele 15:1-15.
10. Wetshelo akɔna waki Saulo kokondja?
10 Lo dikambo sɔ, Samuɛlɛ akatɛ Saulo ate: “Kakona kuleki ngenyangenya [Jehowa] lu elambu la elambu wa lutshumba, uku lu nkitanyia diui diandi? Ulungi, ukitanyia ndeka ulambu ololo. La elamelu ka diui diandi, ndeka wata w’ekoko ololo.” (1 Samuele 15:22) Lam’ele Jehowa akadjanga dia dongalonga sɔ tshɛ ndjakema, takadiahombe mbetawɔma dia nambɔma nto oko elambo.
Tonge l’okitanyiya l’akambo tshɛ
11, 12. a) Ngande wɔsa Jehowa welo wadjaso dia mbɔngɛnyangɛnya etena kɔtɛmɔlaso? b) Ngande wakoka onto ɔmɔtshi ndjakesa lo kanyiya ɔnɛ nde ekɔ lo sala lolango la Nzambi kânga mbele mɛtɛ nde ekɔ lo pindola ɛlɛmbɛ ande?
11 Jehowa ngɛnangɛnaka etena kɛnande ekambi ande wa kɔlamelo watshikala nge oyadi l’atei w’ɛhɛnyɔhɛnyɔ, wasambisha Diolelo kânga etena konga anto efula la wendjodi, ndo wɔtɔ lo nsanganya y’Akristo oyadi kânga mbalɔwɔ ta dia ta dia kondja kɛnɛ ka ndjasɛnya. Okitanyiya aso l’akambo w’ohomba asɔ wendana la lonyuma laso ngɛnyangɛnyaka otema ande. Welo wadjaso dia tɛmɔla Jehowa wekɔ la nɛmɔ efula le nde etena katotshutshuya ngandji dia sala ngasɔ. Anto mbeyaka mɔnyɔla olimu aso wa wolo, koko Nzambi mɛnaka weshasha aso w’oma k’ɛse otema ndo nde mbaohɔka.—Mateu 6:4.
12 Koko, dia sho ngɛnyangɛnya Nzambi lo yoho ya dimɛna, sho pombaka monga la okitanyiya lo akambo tshɛ wa lo lɔsɛnɔ laso. Hatohombe pondjo ndjakesa lo kanyiya ɔnɛ sho kokaka monga la lotshungɔ la mɔnyɔla awui amɔtshi watɔlɔmba Nzambi etena tshɛ kɔtɛmɔlaso lo yoho ya dimɛna l’akambo akina wa lo lɔsɛnɔ. Ɛnyɛlɔ, onto ɔmɔtshi mbeyaka ndjakesa lo fɔnya ɔnɛ oko wayashande l’awui amɔtshi wendana l’ɔtɛmwɛlɔ, nde hatokondja dilanya naka nde sala awui wa mindo kana pɛkato ya weke. Onto lele l’ekanelo ka ngasɔ ndjakesaka mɛtɛ!—Ngalatiya 6:7, 8.
13. Ngande wakoka okitanyiya aso le Jehowa mbɔtɔ l’ohemba l’awui wasalaso aha l’anto tɛna?
13 Ɔnkɔnɛ, sho kokaka ndjambola ɔnɛ: ‘Onde dimi kitanyiyaka Jehowa l’elimu ami wa lushi la lushi, oyadi kânga l’akambo wɛnama dia mendanaka paka la lɔsɛnɔ lami hita?’ Yeso akate ate: “One leli la kolamelu lu diango diuleki tshitshe, eko la kolamelu ndu lu diango diuleki efula. One leli la lukesu lu diango diuleki tshitshe, eko la lukesu ndu lu diango diuleki efula.” (Luka 16:10) Onde sho ‘kɛndakɛndaka l’olowanyi w’otema aso’ kânga ‘l’etei ka luudu,’ lɛnɛ ele anto akina hawotɛnyi? (Osambu 101:2) Eelo, etena keso lo luudu laso, olowanyi aso mbeyaka pembama. Lo wedja efula lɛnɛ ele anto efula la Ɛtɛrnɛtɛ lo mvudu, menda esato wa mindo bu dui dia wolo. Ambeta ɛnɔnyi ɛmɔtshi, onto takandakokaka mɛna esato wa ngasɔ onyake nde mbotshwe l’ahole wɛnyawɔ tɔkɛnyɔ ta mindo. Onde tayokitanyiya ɛtɛkɛta waki Yeso wata ɔnɛ: “Untu tshe lenda umuntu, ku ndi ambûkumbula, ndi ambunana la ndi l’utema”? Eelo, onde tayotona dia menda esato wɛnyawɔ awui wa mindo? (Mateu 5:28; Jobo 31:1, 9, 10; Osambu 119:37; Tukedi 6:24, 25; Efeso 5:3-5) Ko kayotota dikambo dia awui wa ngala wɛnyawɔ lo televiziɔ? Onde tokanyi taso mbɔtɔnɛka la taki Nzambi kaso, ɔnɛ ‘lahetsha onto tshɛ lalanga awui wa ngala’? (Osambu 11:5) Kana kayotota lo dikambo di’ɔnwɛlɔ wa wanu wa tshambandeko lo woshɛshɛ? Bible mɛnyaka dia wodjwelo wa wanu ekɔ kɔlɔ, ndo tɔ mbewolaka Akristo nto diaha monga la mbekelo ka “[nɔka] wanu efula.”—Tito 2:3; Luka 21:34, 35; 1 Timote 3:3.
14. Naa weho ɛmɔtshi wakokaso mɛnya okitanyiya aso le Nzambi l’awui wendana la falanga?
14 Dikambo dikina diahombaso monga la yewo lɔkɔ ele awui wendana la falanga. Ɛnyɛlɔ, onde tayokombola ndjasha l’awui wa kondja walanga efula esadi esadi lo yoho y’akadikadi? Onde sho pembaka dia mbewewɔ diaha futa elambo? Kana onde sho kitanyiyaka la nkum’otema k’ɔlɔlɔ didjango diatodjangɛ dia “[mbisha] antu tshe diango diahumbawo nungula: ulambu le one lahumba nungula elambu”?—Romo 13:7.
Ngandji mbatotshutshuya dia monga l’okitanyiya
15. Lande na kakitanyiyaso wadjango waki Jehowa?
15 Kitanyiya wadjango waki Nzambi telaka ɛtshɔkɔ. Ɛnyɛlɔ, lo ntona dia nnɔ fɔka, lo monga la lɔkɛwɔ la pudipudi, ndo lo nɛmiya ekila ka dikila sho mbewɔka weho ɛmɔtshi wa hemɔ. Lâdiko dia lâsɔ, lo nsɛna lo yoho yɔtɔnɛ la akambo wa mɛtɛ wa lo Bible l’akambo akina wa lo lɔsɛnɔ, tayokoka kondja wahɔ l’akambo wendana la ekondjelo, lo diɔtɔnganelo dia l’anto akina, kana lo lɔsɛnɔ la lo nkumbo. (Isaya 48:17) Ɛlɔlɔ ɛsɔ tshɛ wa lo demba kokaka mbɔsama oko ɛtshɔkɔ waya oma lo kitanyiya ɛlɛmbɛ wosembwe waki Nzambi. Koko, ɔkɔkɔ woleki tshɛ wakitanyiyaso Jehowa ele nɛ dia sho mbôkaka ngandji. Hatokambɛ Nzambi l’ɔtɛ w’ɛkɔkɔ wa lokaki. (Jobo 1:9-11; 2:4, 5) Nzambi akatosha lotshungɔ la sɔna dia kitanyiya onto lalangaso. Sho sɔnaka dia kitanyiya Jehowa nɛ dia sho nangaka mbɔngɛnyangɛnya ndo nɛ dia sho nyangaka dia sala kɛnɛ kele ɔlɔlɔ.—Romo 6:16, 17; 1 Joani 5:3.
16, 17. a) Ngande wakɛnya Yeso dia ngandji mbakôtshutshuya dia monga l’okitanyiya le Nzambi? b) Ngande wakokaso mbokoya Yeso?
16 Yeso akatosha ɛnyɛlɔ ka kokele ka kitanyiya Nzambi nɛ dia nde aki la ngandji k’efula otsha le Nde. (Joani 8:28, 29) Etena kakinde la nkɛtɛ, Yeso “akeki ndjala la ukitanyia lu akambu wakandasuwaka.” (Heberu 5:8, 9) Woho akɔna? Yeso “akayala la ukitanyia edja ndu lu nyoi, ee, nyoi ka l’utamba [w’asui].” (Filipi 2:7, 8) Kânga mbaki Yeso l’okitanyiya le Nzambi etena kakinde l’olongo, okitanyiya ande wakayoleka mbɔtɔ l’ohemba la nkɛtɛ. Sho kokaka monga l’eshikikelo dia Yeso kokaka kamba oko Ɔlɔmbɛdi wa Lâdiko l’akambo tshɛ dikambo dia anango wa lo nyuma ndo dia anto akina wele la mbetawɔ le nde.—Heberu 4:15; 1 Joani 2:1, 2.
17 Kayotota lo dikambo diaso? Sho kokaka mbokoya Yeso lo mbetsha okitanyiyelo wa lolango laki Nzambi lo dihole dia ntondo. (1 Petero 2:21) Sho kokaka kondja ɔngɛnɔngɛnɔ etena katotshutshuya ngandji kokaso Nzambi dia sala kɛnɛ katodjangɛnde, kânga l’etena kahembamaso dia sala kɛnɛ kotshikitanyi. (Romo 7:18-20) Kɛsɔ nembetshiyaka dia sho kitanyiyaka la lolango laso wanɛ watɔlɔmbɔla l’ɔtɛmwɛlɔ wa mɛtɛ, kânga mbewɔ kema kokele. (Heberu 13:17) Woho wakitanyiyaso wadjango waki Nzambi lo lɔsɛnɔ laso la lo woshɛshɛ ekɔ la nɛmɔ di’efula lo washo wa Jehowa.
18, 19. Etombelo akɔna wonga lo woho wakitanyiyaso Nzambi oma k’ɛse otema?
18 Ɛlɔ kɛnɛ, okitanyiya aso le Jehowa mbeyaka tɔlɔmba dia mbikikɛ ɛhɛnyɔhɛnyɔ dia sho nama olowanyi aso. (Etsha 5:29) Ndo nto, woho wakitanyiyaso didjango diatodjangɛ Jehowa dia sambisha ndo mbetsha anto tɔlɔmbaka dia sho mbikikɛ polo l’ekomelo ka dikongɛ di’akambo nɛ. (Mateu 24:13, 14; 28:19, 20) Tekɔ l’ohomba wa ekikelo dia sho sanganaka kâmɛ l’anangɛso, kânga l’etena kadiɛnɛso l’ekakatanu wa l’andja ɔnɛ. Nzambi kaso ka ngandji mɛnaka welo tshɛ wadjaso dia monga l’okitanyiya l’akambo wa ngasɔ. Koko dia sho kitanyiya wadjango waki Nzambi tshɛ, sho la dia ndɔshana la demba diaso dia pɛkato, kadimɔ oma lo kɔlɔ, ndo nanga kɛnɛ kele ɔlɔlɔ.—Romo 12:9.
19 Etena kakambɛso Jehowa la ngandji ndo la lowando l’oma k’ɛse otema, “ndi [ayonga le so] ufutshi wa wane watûyangaka.” (Heberu 11:6) Elambo w’amɛna wekɔ ohomba, koko okitanyiya woye oma lo ngandji kokaso Jehowa mbaleka mbɔngɛnyangɛnya.—Tukedi 3:1, 2.
Ngande wayoyokadimola?
• Lande na kakokaso mbuta ɔnɛ tekɔ l’ɛngɔ kɛmɔtshi ka mbisha Jehowa?
• Munga kakɔna kakasale Saulo?
• Ngande wakokayɛ mɛnya ɔnɛ wɛ mbetawɔka dia okitanyiya ndeka elambo ɔlɔlɔ?
• Kakɔna kakotshutshuya dia kitanyiya Jehowa?
[Esato wa lo lɛkɛ 22]
Onde wɛ ekɔ lo kitanyiya wadjango waki Nzambi lo woshɛshɛ l’etei ka luudu layɛ?