Tshapita 4
Ɔnɛ Lakatɛkɛta Amvutshi Tshɛ Dikambo Diakinde
ALEMBETSHIYA dia lɔngɛnyi la wangasanu lele l’asande la Jehowa, Yeso akate ate: “Shi atulangaka Ona, ku ndi atuwenyaka akambu tshe watshandi ndame.” (Joani 5:19, 20) Diokanelo dia ma ma sɔ diakatatɛ l’ɔkɔngɔ wa Yeso tongama, nunu la nunu di’ɛnɔnyi la ntondo k’eotwelo kande oko onto. Nde aki Ɔna ɛtɔi laki Nzambi, ɔtɔi akɔ wakatongama mbala kakɔ ɔtɔi oma le Jehowa ndamɛmɛ. Diangɔ dikina tshɛ, oyadi l’olongo kana la kɛtɛ, diakayotongamaka oma l’ekimanyielo k’Ɔna enondo akɔ lalangema efula. Ndo nto, nde akakambaka olimu oko Dui kana Yɛmb’awui yaki Nzambi, oma lo tshimbo yande mbakewoyaka Nzambi ditongami dikina lolango lande. Ɔn’akɔ ɔsɔ, ɔnɛ lakokamaka ngandji oma le Nzambi lo woho wa lânde, akayokomaka onto, Yeso Kristo.—Kol. 1:15, 16; Joa. 1:14; 12:49, 50.
2 La ntondo ka eotwelo kande ka lo dihindo oko onto, pɔlɔfɛsi efula yakasambiyama oma le Nzambi yakatɛkɛtaka dikambo diande yakafundama. Oko aketawoya ɔpɔstɔlɔ Petero Kɔnɛliyo dui sɔ, “[Amvutshi tshɛ wekɔ lo tɛkɛta dikambo diakinde, NW].” (Etsha 10:43) Bible tɛkɛtaka efula dikambo di’ɔkɛndɛ waki Yeso w’endana l’ɔtɛmwɛlɔ wa pudipudi wakatɛ ondjelo ɔmɔtshi Joani ate: “[Tɛmɔla Nzambi; nɛ dia, pɔlɔfɛsi yakasambiyama dia tɛkɛta dikambo diaki Yeso, NW].” (Eny. 19:10) Pɔlɔfɛsi yakɔ shɔ mbɔkɛnɛmɔlaka hwe ndo kotolaka yambalo yaso l’akambo wotshikitanyi wa sangwelo dia Nzambi di’endana lande ndo diele ohomba efula le so ɛlɔ kɛnɛ.
KƐNƐ KAKASHOLAKA PƆLƆFƐSI
3 Pɔlɔfɛsi ka ntondo l’atei ayɔ kakatɛkɛtama l’ɔkɔngɔ w’ɔtɔmbɔkwɛlɔ wa l’Ɛdɛna. Pɔlɔfɛsi kakɔ kakɔtɔ l’atei w’elombwelo kakasale Jehowa kakakite le olui. Jehowa akate ate: “Layodja lohetsho l’asayɛ la omoto ndo l’asa osangɔ ayɛ l’osangɔ ande. Nde ayokokamɛka l’ɔtɛ, ko wɛ ayowolumataka l’etshindji.” (Etat. 3:14, 15, NW) Kakɔna kakalange nembetshiya dui sɔ na? L’etena kakandashikikɛ, Nzambi akayokimɔka pɔlɔfɛsi kina yakayokilembetshiyaka. Omalɔkɔ, sho mbeyaka dia, ɔnɛ lakawatɛka awui asɔ ele Satana Diabolo laki didjidji di’olui. “Omoto” ekɔ ɔlɔngɔswamelo a losembwe waki Jehowa wa l’olongo, wele oko wadiɛnde la kɔlamelo. ‘Osangɔ w’olui’ sanganyaka andjelo kâmɛ l’anto wakɛnɛmɔla lomba la Diabolo, wanɛ walɔshana la Jehowa ndo l’anto ande. Naka sho menda woho ɔnɛ wakayakimanyiya Diabolo l’olui l’Ɛdɛna, kete sho mbokaka dia lam’ata pɔlɔfɛsi kakɔ ɔnɛ: ‘olui ayɔtɛtshatɛtshama,’ tɔ mbewoyaka elanyelo ka pondjo k’ɔna Nzambi akɔ lakatɔmbɔkɔ, ɔnɛ lakamamatanyiyɛ Jehowa ndo lakela asui a wolo le anto tshɛ. Koko, dia mbishola ele “osangɔ” wayɔtɛtshatɛtsha olui, dui sɔ diakatshikala sheke y’ekila tshanda y’ɔlɔlɔ.—Romo 16:25, 26.
4 L’ɔkɔngɔ w’ɛnɔnyi oko 2 000 w’ɔkɔndɔ w’anto, Jehowa akayokotshaka elembetshiyelo ekina l’ɔm’ɔmɔ. Nde akashikikɛ ate Osangɔ ayohomba tomba oma l’ɔlɔndji a diwutshi wa nkumbo k’Abarahama. (Etat. 22:15-18) Koko, ɔlɔndji akɔ a diwutshi watɔla polo le Osangɔ takawahombe shikikɛma tsho oma le ana waki Abarahama wa l’emunyi, koko akahombe sɔnama oma le Nzambi ndamɛ. Kânga mbakalangaka Abarahama Ishamayɛlɛ, ɔn’ande lakandote la Hangara, fumbe kande ka omoto, Jehowa akawotɛ ate: “Keli dimi layushikike daka diami le Isaka, ona layukutela Sara.” (Etat. 17:18-21; 21:8-12) L’ɔkɔngɔ diko, daka sɔ diakayoshikikɛmaka, aha le Esau, ɔn’aki Isaka l’enondo koko le Jakɔbɔ, lokombakomba la nkumbo 12 ya l’Isariyɛlɛ. (Etat. 28:10-14) L’edjedja ka wonya, elembetshiyelo wakayoshamaka ɔnɛ: Osangɔ akɔ ayohomba mbotɔ oma lo dioho dia Juda, lo nkumbo ka Davidi.—Etat. 49:10; 1 Ekondo 17:3, 4, 11-14.
5 Olekani ɛnɔnyi 700 la ntondo, Bible akashikikɛ ɔnɛ: Bɛtɛlɛhɛmɛ mbele dihole diakahombe mbotɔ Osangɔ ndo akewoya nto ɔnɛ: osangɔ akɔ akasɛnaka “umaka mombokombola,” tatɛ oma l’etena kakandatongama l’olongo. (Mika 5:2) Etena kakandahombe mɛnama lanɛ la kɛtɛ oko Mɛsiya kana Okitami waki Jehowa kakewoyama oma l’ekimanyielo k’omvutshi Danyɛlɛ. (Dan. 9:24-26) Ndo etena kakandakitama la nyuma k’ekila, dui di’oma l’olongo diakewoya akɔna akinde. (Mat. 3:16, 17) Diɔ diakɔ diele, lam’akandayokomaka ombeki a Yeso, Filipɛ akate l’eshikikelo tshɛ ate: “Tambena one lakafunde Mose lu elembe ndu amvutshi, Jesu y’usi Nazareta, on’a [yanyi laki] Josefu.”—Joa. 1:45.
6 L’ɔkɔngɔ diko, ambeki wa Yeso wakayeyaka ɔnɛ: efula ka pɔlɔfɛsi yakashilama dikambo diande yakafundama l’atei w’Afundelo wakasambiyama. L’ɔkɔngɔ wa nyɔi ndo wa eolwelo kande, ndamɛmɛ “akâmanya akambu andi fundu lu afundelu tshe.” (Luka 24:27) Ambɛnama ɛlɔ kɛnɛ dia Yeso, tshonga esambu ya l’atei wa ‘osangɔ wa omoto,’ kele ɔnɛ layɔtɛtshatɛtsha ɔtɛ wa “ului” lo woho w’ɔnɛ Satana ayodiakema ndo hatonga la lɔsɛnɔ nto. Oma lo tshimbo ya Yeso mbayokotsha Nzambi alaka tshɛ wakandalake anto di’ɔlɔlɔ awɔ, alaka weso lo kongɛ.—2 Kor. 1:20.
7 Lam’akayadia pɔlɔfɛsi mɔtshi ya l’atei ayɔ mbala ka ntondo, ondo wɛ akayambola oko akambola ɔlɛnga w’Ose Etiyɔpiya ate: “Dia umvutshi akona watandi?” Koko, ɔlɛnga akɔ kompembetɛ paka lâsɔ lam’akandakondja okadimwelo. L’ɔkɔngɔ wa nde mpokɛ lotui ɔlɔlɔ l’olembetshiyelo wakawosha Filipɛ, nde akahotɔ ɔnɛ: mɛnya lowando lo woho ɔnɛ wakakotsha Yeso pɔlɔfɛsi kɛsɔ, nde akahombe ntsha dikambo dimɔtshi, dia nde nongola batismu. (Etsha 8:32-38; Is. 53:3-9) Onde ɔsɔku mbatotosalaka oka? Mbala mɔtshi, woho watɛnyamaka pɔlɔfɛsi kɛmɔtshi mbatotosokoyaka mɛtɛ, kana asolo aso kokaka munandema oma lo tokitshimudi tasha Bible tɔamɛmɛ etena k’ɛnama ekotshamelo ka pɔlɔfɛsi yakɔ hwe.
8 Enda woho wele mɛtɛ ka dikambo sɔ lo ndjela pɔlɔfɛsi kâmɛ l’alaka awɔ ndo diɛnyɛlɔ di’endana la Yeso Kristo. Kadimola lo wembola wayela lo ndjakimanyiya l’avɛsa woshilami.
(1) Woho akɔna wele ɔkɔndɔ w’Abarahama w’endana la woho akandalange nambola Isaka w’ɔn’ande tokimanyiyaka dia sho mandola ɔlɔlɔ wa kɛnɛ kakasale Jehowa lam’akandakimɔ Ɔn’ande oko tshungo na? (Joa. 3:16; Etat. 22:1-18 [lembetɛ woho ɔnɛ walembetshiyama Isaka lo divɛsa 2.])
Eshikikelo kakɔna kahombaso monga latɔ oma lo dui sɔ na? (Romo 8:32, 38, 39)
Ko kakɔna kalɔmbamaso lo wedi aso na? (Etat. 22:18; Joa. 3:36)
(2) Etena kalembetshiyama Yeso oko omvutshi wɛdimi la Mɔsɛ, dikambo dia ɔkɛndɛ akɔna w’ohomba efula watohola Bible na? (Etsha 3:22, 23; Euhw. 18:15-19)
Naa akambo amɔtshi wakatotɛ Yeso, ndo lande na kewɔ l’ohomba polo ndo lo nshi yaso nyɛ na? (Mat. 28:18-20; 19:4-9; 18:3-6)
(3) Lam’ɔmbɔla Bible dikambo dia kɛnɛ kaki didjidji di’olimu w’ɔlɔmbɛdi a woke wakakambaka Arɔna, tɔ kotolaka yambalo yaso lo waonga akɔna a weke waki Yeso, ɔlɔmbɛdi a woke? (Heb. 4:15–5:3; 7:26-28)
Ngande ahomba monga asolo aso etena kalɔmbaso ekimanyielo ka Nzambi oma lo tshimbo yaki Yeso dia sho nɛmbia wɛɔdu aso wa demba na?
(4) Lo menda woho wele olambo wa Yeso oshinga wolo, (wɔnɛ wakahɛnɛ elambo tshɛ wakakimɔmaka la tshina di’Ɛlɛmbɛ wa Mɔsɛ), lande na kahombaso ndjâlama di’aha monga la mbekelo ka salaka awui weyaso ɔnɛ Nzambi hângɛnangɛna? (Heb. 10:26, 27)
Naka mɛtɛ sho mbetawɔka ɔnɛ elongamelo kaso ka lɔsɛnɔ kayokotshama paka oma l’ekimanyielo k’olambo waki Yeso, naa akambo wahombaso sala aha la tshimbatshimba? (Heb. 10:19-25)
WOHO AKƆNA AHOMBASO MƐNYA MBETAWƆ KASO LE KRISTO?
9 L’ɔkɔngɔ wa nde nembetshiya lo Tuminadi ta woke t’Ase Juda taki la Jerusalɛma ɔnɛ: pɔlɔfɛsi yakakotshama lo lokombo la Yeso, ɔpɔstɔlɔ Petero akadihiya l’ɛtɛkɛta a kudu ɛnɛ ate: “Panda kema le untu ukina. Nduku lukumbu lukina la tshina di’ulungu lamboyama le antu, leya ntushimbela.” (Etsha 4:11, 12; Osam. 118:22) Ekana waki Adama tshɛ atshi wa pekato mbewɔ, mbuta ate: wakafundamɛ nyɔi, ndo nyɔi kawɔ hakoke tshungola ndoko kânga onto ɔtɔi. Koko, Yeso aki onto a kokele, ndo okimwelo a lɔsɛnɔ lande oko tshungo aki oshinga w’olambo. (Osam. 49:6-9; Heb. 2:9) Nde akasha Nzambi tshungo diaki l’oshinga wakɛdima kokele la kɛnɛ kakashishɛ Adama ekana ande. Ɛlɔlɔ akɔna akatakondja oma lo dikambo sɔ na?—1 Tim. 2:5, 6.
10 Dui sɔ diakatokimanyiya dia nkum’otema kaso monga pudipudi oma l’edimanyielo ka pɛkato—dikambo diakaleke efula kɛnɛ kotokotsha olambo wa wa nyama la tshina di’Ɛlɛmbɛ wa Mɔsɛ lo dikambo di’ɔlɔlɔ w’ana w’Ase Isariyɛlɛ. (Etsha 13:38, 39; Heb. 9:13, 14) Diɔ diakɔ diahombaso monga la losembwe l’awui watenda shoamɛmɛ ndo monga la mbetawɔ k’oshika le Yeso Kristo. Onde na, onto l’onto a l’atei aso mbetawɔka ɔnɛ tekɔ l’ohomba w’olambo wa Yeso? “Naka shu tambuta shati: Shu kema la [pɛkato, NW], shu tambuyadimbiya, akambu wa mete kema l’etema asu. Naka shu tambushula [pɛkato, NW] yasu, ndi eko la kolamelu la ololo wa ntudimanyia [pɛkato, NW] yasu, la ntedia uma lu kolo tshe.”—1 Joa. 1:8, 9.
11 Mɛtɛ, ekɔ anto amɔtshi wetawɔ ɔnɛ wekɔ atshi a pɛkato ndo wasuya ɔnɛ wekɔ la mbetawɔ le Kristo, ndo mbala mɔtshi wekɔ lo mbutɛ akina dikambo dia Diolelo diaki Nzambi oko akadisale Yeso koko, vɔ hawetawɔ Yeso l’otema ɔtɔi. Woho akɔna ɔsɔ na? Tênde yema, l’eleko ka ntondo, etena kakakomaka onto ɔmɔtshi ombetawudi a mɛtɛ, woho akɔna akandatondjaka mɛtɛ ka dikambo sɔ lo sɛkɛ lo ndjela kɛnɛ kata Bible na? Ele oma lo nongola batismu. Lande na? Nɛ dia Yeso akadjanga dia ambeki ande nongola batismu. (Mat. 28:19, 20; Etsha 8:12; 18:8) Naka mɛtɛ otema w’onto ambonandema la ngandji k’efula lo menda tɛdikɔ takɔshi Jehowa oma lo tshimbo ya Yeso Kristo, kete onto akɔ hôyakimɛ. Nde ayosala otshikitanelo wahombama lo lɔsɛnɔ lande, ayoyakimɔ le Nzambi ndo ayɛnya djembetelo ya yɛdikɔ yoshinde lo tambiyama la tshondo l’ashi. Oko adiɛnya Bible, ele oma lo mɛnya mbetawɔ woho wa ngasɔ ‘mbalɔmbande nkum’otema k’ɔlɔlɔ le Nzambi.’—1 Pet. 3:21.
12 Koko, ekɔ mɛtɛ dia kânga oma l’ɔkɔngɔ a takula nna sɔ, pɛkato kayoyɛnama nto. Ko kakɔna kayotosala? Ɔpɔstɔlɔ Joani akate ate: “Lambunyufundela akambu ane dia nyu nyatukutsha [pɛkato, NW].” Diakɔ diele, hatohombe mbɔsa pɛkato yaso shoamɛmɛ oko dui di’anyanya, oyadi kânga yɛnamakɔ oma l’etsha aso, oma l’ɛtɛkɛta aso kana oma lo lɔkɛwɔ laso. “Naka untu ayutsha [pɛkato, NW], shu teko la oteketshi lasuki la Shesu, ndi keli Jesu Kristu, kanga akambu w’ololo. Ndi keli ulambu watulambwela dia [pɛkato, NW] yasu, aha ulambu asu shame atu, keli weko ndu wa antu tshe wa la kete.” (1 Joa. 2:1, 2) Onde lâsɔ kɛdikɛdi ɔnɛ: oyadi dui tshɛ diayotosala, naka sho nɔmba Nzambi dia nde ‘todimanyiyɛ pɛkato yaso’ kete awui tshɛ wayokomɛ kâsɔ oka? Kema. Kiɔkɔ ya edimanyielo ko ndjatshumuya. Ondo sho mbeyaka monga nto l’ohomba w’ekimanyielo ka dikumanyi dia l’etshumanelo k’Akristo. Sho pombaka mbetawɔ ɔnɛ kɛnɛ kosadiso kema ɔlɔlɔ ndo kiyana mɛtɛ l’ɔtɛ a dikambo diakɔ, lâsɔ mbayotosokoyama dia mbidja weolo di’aha nyomodisala nto mbala kekina. (Etsha 3:19; Jak. 5:13-16) Naka tayosala ngasɔ, kete tayonga l’eshikikelo ka mɛtɛ ɔnɛ: Yeso ayotokimanyiya. Oma lo mbetawɔ kaso l’olambo w’oshinga wolo wa Kristo mbakokaso nyometawɔma nto le Jehowa ndo dui sɔ diekɔ ohomba efula naka sho kombolaka ɔnɛ: ɔtɛmwɛlɔ aso wɔ̂ngɛnyangɛnya.
13 Olambo wa Yeso ambotodiholɛ mboka nto otsha lo lɔsɛnɔ la pondjo—l’olongo dikambo dia “limba la tshitshe l’ekoko,” ndo lo Paradiso ka la kɛtɛ dikambo dia miliyɔ efula y’anto akina. (Luka 12:32; Eny. 20:11, 12; 21:3, 4) Ɔsɔ kema difuto diahombaso kondja. Oyadi kakɔna tshɛ kasalaso l’olimu waki Jehowa, hatokokaki monga l’akoka wa kondja lɔsɛnɔ la pondjo oma l’anya wa Nzambi. Lɔsɛnɔ la pondjo ekɔ “woshasha washa Nzambi . . . oma l’ekimanyielo ka Yeso Kristo Nkumɛso.” (Romo 6:23, NW; Ef. 2:8-10) Koko, naka sho monga la mbetawɔ lo woshasha akɔ ndo naka sho mɛnya lowando laso lo woho ɔnɛ wakakoke dikambo sɔ salema, kete tayohomba mɛnya otshelo ɔsɔ lo sɛkɛ. Naka sho mpotɔ ɔlɔlɔ lo woho akɔna wakayakimanyiya Jehowa l’Ɔn’ande dia kotsha lolango Lande ndo polo lo yɛdikɔ yakɔna yahombaso ndjela wanya waki Yeso la yongamu tshɛ, kete tayetɛ olimu aso w’Akristo dikambo dioleki ohomba lo lɔsɛnɔ laso. Mbetawɔ kaso kayotomba sɛkɛ aha ndoko l’okakatanu etena kayototɛ̂ka anyaso dia woshasha w’ɔlɔlɔ efula w’oma le Nzambi.—Ɛdika la Etsha 20:24.
14 Ande etombelo w’osanganelo w’ɔlɔlɔ waya oma lo woho wa mbetawɔ ka ngaso lee! Oma l’ekimanyielo katɔ, sho ndjaokaka dia tamboleka ndjasukanya la Jehowa, l’Ɔn’ande ndo l’anangɛso l’atei w’etshumanelo k’Akristo. (1 Joa. 3:23, 24) Tɔ tosokoyaka dia sho ngɛnangɛna dikambo dia, lo ɔlɔlɔ ande, Jehowa akasha Ɔn’ande “lukumbu leli ladiku dia kumbu tshe [aha la mbidja laki Nzambi l’atei]; dia adui tshe wakhusameli lukumbu la Jesu, wa l’ulungu, ndu wa wa ladiku dia kete, ndu wa wa la tshina dia kete; la dia nimi tshe yetawo vati: Jesu Kristu keli Khumadiondjo [lo lotombo la Nzambi She, NW].”—Fil. 2:9-11.
[Wembola]
1. Akambo w’endana la eongelo kaki Yeso la ntondo ka nde ndjâla onto, ɛnyawɔ lo dikambo dia lɔngɛnyi lele l’asande la Jehowa na?
2. Polo ndo lo yɛdikɔ yakɔna y’endana pɔlɔfɛsi ya lo Bible la Yeso na?
3. (a) Lo pɔlɔfɛsi ka l’Etatelu 3:14, 15, ele didjidji dia “ului,” dia “umuntu,” ndo dia ‘Osangɔ w’olui’ na? (b) Lande na kahomba monga ‘ɔtɛtshɛtɛtshɛlɔ w’ɔtɛ w’olui’ dikambo di’ohomba efula le ekambi waki Jehowa?
4. Lande na kele ɔlɔndji a wa tshɛnde la Yeso tokimanyiyaka dia mbeya ɔnɛ nde mbâki Osangɔ wakalakema na?
5. Oyadi kânga l’etatelo k’olimu ande lanɛ la kɛtɛ, kakɔna kakɛnya ɔnɛ mɛtɛ Yeso aki Mɛsiya na?
6. (a) Dikambo diakɔna diakayohotɔka ambeki l’ɔkɔngɔ wa nyɔi ka Yeso na? (b) Ele tshonga esambu ya ‘osangɔ a omoto,’ ndo kakɔna kôkaso lo dikambo di’ɔnɛ nde ayotɛtshatɛtsha ɔtɛ w’olui na?
7. Lâdiko dia mbeya onto latawɔ lo pɔlɔfɛsi nyɛ, kakɔna kele ohomba sɛdingola nto na?
8. Esato ɛnɛi wa pɔlɔfɛsi y’endana la Yeso wambɔsɛdingwama lanɛ. Kana lomba lo woho wananda pɔlɔfɛsi yakɔ etema aso lo ndjakimanyiya la wembola ndo avɛsa woshilami. Sɛdingola wembola akɔ l’ɔm’ɔmɔ.
9. Lande na kele panda hakoke tanema oma le onto okina paka le Yeso Kristo na?
10. Lembetshiya ɔmɔtshi a l’atei w’ɛngɛnɔngɛnɔ a weke wakatakondja oma l’olambo a Yeso.
11. Lande na kele odindjelo a l’ashi kana batismu ekɔ nna di’ohomba diakimanyiya di’onto monga la nkum’otema k’ɔlɔlɔ lo asho wa Nzambi na?
12. Naka tambɛna ɔnɛ: mɛtɛ tambotsha pɛkato, kakɔna kayotohomba ntsha, ndo lande na?
13. (a) Lembetshiya woho okina wambotêla olambo waki Yeso ɔngɛnɔngɛnɔ. (b) Lande na kahatakoke kondja difuto sɔ oma l’olimu wakambɛso Nzambi? (c) Ko naka mɛtɛ sho tekɔ la mbetawɔ, kakɔna kayotohombaka sala na?
14. Woho akɔna watokimanyiya mbetawɔ ka ngasɔ le Yeso dia sho monga kâmɛ?
[Diombwɛlo di’osato wa lo lɛkɛ 34]
DIƐNYƐLƆ DIA PƆLƆFƐSI Y’ENDANA LA YESO
—Diɔ Pombaka Ndjâla la Shɛngiya Yakɔna le So?
Abarahama akimɔ Isaka oko olambo
Mɔsɛ, yɛmb’awui ya Nzambi
Arɔna, ɔlɔmbɛdi a woke
Elambo wa nyama
OVUSWELO A LƆKƐTSHANYA
● Etena kakɛnama Mɛsiya, lande na kele komonga okakatanu le wanɛ waketawɔka Dui dia Nzambi dia vɔ mbôhotɔ ɔnɛ: nd’ɔnɛ mɛtɛ na?
● Woho akɔna wananda esato wa pɔlɔfɛsi wakakotshama le Yeso wɛnyami lo lɛkɛ 34, etema aso na?
● Ɛngɛnɔngɛnɔ akɔna wambotoshila kondja oma l’olambo waki Yeso? Woho akɔna wakokaso mɛnya lowando laso na?