BIBLIƆTƐKƐ WA LO ƐTƐRNƐTƐ wa Watchtower
Watchtower
BIBLIƆTƐKƐ WA LO ƐTƐRNƐTƐ
Ɔtɛtɛla
  • BIBLE
  • EKANDA
  • NSANGANYA
  • w95 8/1 lk. 4-7
  • Tena di’ɔlɔlɔ diekɔ lo ndjaye

Ndooko vidɛo yele lo kɛnɛ kɔsɔnyiyɛ.

Otokimwe, munga kakongi etena kakayatelesharjɛki vidɛo.

  • Tena di’ɔlɔlɔ diekɔ lo ndjaye
  • Tshoto y’Etangelo Mbewoyaka Diolelo diaki Jehowa—1995
  • Ɛtɛ w'awui wahɔnyi
  • Awui wa woho akɔ
  • Ndjala ya Kasha Yakalakema
  • Jehowa Akakimanyiyaka Ekambi Ande lo Nshi Yakete
  • Nzambi Kimanyiyaka Ekambi Ande Nshi Nyɛ
  • Tena di’Ɔlɔlɔ Diekɔ lo Ndjaye
  • Ele Ose Wola Ko Ele Nd’ɔngɔnyi Woh’Akɔna?
    Tshoto y’Etangelo Mbewoyaka Diolelo diaki Jehowa—1997
  • Onde wɛ ambɔlɛtaka mapa wa lɔsɛnɔ?
    Tshoto y’Etangelo Mbewoyaka Diolelo diaki Jehowa—2014
  • Kakɔna kata Bible lo dikambo dia ndjala ka kasha kele ɛlɔ kɛnɛ?
    Akambo akina
  • Akoka ntshungola wanɛ wayanga ekimanyielo?
    Tshoto y’Etangelo Mbewoyaka Diolelo diaki Jehowa—2010
Enda awui akina
Tshoto y’Etangelo Mbewoyaka Diolelo diaki Jehowa—1995
w95 8/1 lk. 4-7

Tena di’ɔlɔlɔ diekɔ lo ndjaye

OMOTO ɔmɔtshi akate ate: “Sho ndɛka mbala hiende lo lushi.”

Osekande la omoto akokaloya dui ate: “Le mi koleki tshɛ kɔlɔ. Dimi ndɛka paka mbala ɔtɔi lo lushi.”

Lo ngelo mɔtshi ya l’Afrika wa l’Edjelo ka Wonya, wɛ hatonga ndoko l’ohomba w’onto kosha elembetshiyelo naka wɛ sawola lande ngasɔ lo tshena pe. Lo dihole dia vɔ ndɛka mbala shato lo lushi (pindju, midi, dikɔlɔ), onto lalɛ mbala hiende lo lushi ndɛka paka elelo ehende eto lo lushi​—⁠mbala ɔtɔi la pindju ko mbala kekina la dikɔlɔ. Ɔlɔngɔlɔngɔ ɔmɔtshi walɛ mbala ɔtɔi lo lushi, la dikɔlɔ, ekɔ lo nembetshiya lɔsɛnɔ lande ate: “Dimi ndɛka mbala ɔtɔi lo lushi. Dimi ndodjaka frigo kami l’ashi. Dimi ndɛka gari [mange] la dikɔlɔ la ntondo ka ndala. Ɔsɔku mbasɛnami.”

Ɔsɔku mbele pâ koye oma lo woho watafulanɛ lofulo l’anto ɛlɔ kɛnɛ. Eshinga wa diangɔ wekɔ lo tadɛ paka mbudɛ tsho, ndo falanga yaya kema la nɛmɔ.

Ndjala ya Kasha Yakalakema

L’atei a waɛnɛlɔ wakawɛnya ɔpɔstɔlɔ Joani, Nzambi akatatshi ɔnɛ ekakatanu wahomana l’anto ɛlɔ kɛnɛ wayoyala. L’atei w’ekakatanu akɔ mbele ndo ndjala ya kasha. Joani ekɔ lo kɔndɔla ate: “Dimi lakendi, menyi ku falasa ka tshududu kene; one lakakiahemi aki la yediko ya mbedika wutshu lu lunya landi.” (Enyelo 6:⁠5) Falasa kɛsɔ ka mpokoso la ombahemi atɔ wekɔ didjidji dia ndjala ya kasha​—⁠kɛdikɛdi mbo ya ndɛ yayohombama efula lo yɛdikɔ yele yɔ pombaka mbɛdikama lo kilɔ la ntondo k’onto ndjikondja.

Ɔpɔstɔlɔ Joani ekɔ lo mbuta nto ate: “Dimi lakuki diui . . . diata ati: Yediko otoi y’epunga wa menge yeko denariyo otoi; tediko tusatu ta epunga wa yelela denariyo otoi.” Lo nshi yaki Joani, yɛdikɔ ɔtɔi y’epunga wa mɛngɛ aki olelo wa lushi l’otondo le ɔsɔlayi, ndo dɛnariyo ɔtɔi aki difuto di’olimu wa lushi l’otondo. Ɔnkɔnɛ, ekadimwelo kaki Richard Weymouth kadimolaka divɛsa sɔ ɔnkɔnɛ: “Difuto di’olimu wa lushi l’otondo ele okama ɔtɔi wa mapa, difuto di’olimu wa lushi l’otondo ele ekate esato wa shima.”​—⁠Enyelo 6:⁠6.

Naa difuto di’olimu wa lushi l’otondo ɛlɔ kɛnɛ na? Alapɔlɔ wa lo Jurunalɛ yelɛwɔ ɔnɛ State of World Population, 1994 mɛnyaka ɔnɛ: “L’atei w’anto oko miliyara 1,1, suke la % 30 y’anto wa lo wedja wamboshidimikɔ, wekɔ lo nongola suke la dɔlara ɔtɔi lo lushi.” Ɔnkɔnɛ, le ase wôla wa l’andja w’otondo, difuto dia lushi l’otondo diekɔ oko okama wa mapa.

Mɛtɛ, dikambo sɔ kema diambo le wanɛ wele la wôla wa mamba. Pami kɛmɔtshi akate ate: “Mapa! Akɔna alɛ mapa? Ɛlɔ kɛnɛ, mapa ekɔ olelo wɔsama la nɛmɔ efula!”

Lo mbuta lo shɛkɛsɛkɛ, ndjala kema. Lo ndjela atshunda wewoya sango waki Wedja Wosanganyi (WW), l’edja k’ɛnɔnyi dikumi wetshi, mbo ya ndɛ ya l’andja w’otondo yakafulanɛ lo % 24, ndeka ndo lofulo l’anto lakadɛ l’andja w’otondo. Koko, ofulanelo ɔsɔ wa mbo ya ndɛ kɔngɛnyangɛnya anto tshɛ. Ɛnyɛlɔ oko l’Afrika, nshi nyɛ mbo ya ndɛ yambokitakita % 5, koko lofulo l’anto lambodɛ lo % 34. Diɔ diakɔ diele, kânga mbele mbo ya ndɛ efula l’andja w’otondo, ndjala ya kasha yekɔ lo tatetemala lo wedja efula.

Ndjala ya kasha yekɔ nɛ dia diangɔ diekɔ lo tadɛ eshinga. Ohombelo w’olimu, afuto wa yema tshitshɛ, ndo edelo k’oshinga wa diangɔ mbishaka anto okakatanu efula dia vɔ kondja falanga ya somba diangɔ diatanema. Jurunalɛ Human Development Report 1994 yekɔ lo mɛnya ɔnɛ: “Anto ndalaka la ndjala aha l’ɔtɛ w’ɔnɛ diangɔ dia ndɛ kema​—⁠koko nɛ dia vɔ hawokoke disomba.”

Elongamelo k’anto kekɔ lo taleke shishɔ, ko anto wekɔ lo taleke ndjâla la lonyangu ndo l’ekiyanu. Grory, omoto ɔmɔtshi ladjasɛ l’Afrika wa l’Edjelo ka Wonya akate ate: “Anto kanaka ɔnɛ nshi nyɛ yekɔ kɔlɔ, koko nshi yayaye yayoleka tshɛ kɔlɔ.” Omoto okina lotshukami akate ate: “Anto wekɔ lo kanyiya ɔnɛ vɔ wekɔ lo tasukana otsha l’osukusuku ɔmɔtshi a woke. Vɔ kanaka ɔnɛ lushi lɔmɔtshi, ndoko ɛngɔ kayotanema lo lobingu.”

Jehowa Akakimanyiyaka Ekambi Ande lo Nshi Yakete

Ekambi wa Nzambi mbeyaka ɔnɛ Jehowa futaka anto ande wele la kɔlamelo lo mbakotshɛ ehomba awɔ ndo lo mbasha wolo wa vɔ mbeya sɛna l’atei w’ekakatanu. Mɛtɛ, eshikikelo kele lawɔ ɔnɛ Nzambi ekɔ l’akoka wa kotsha ehomba awɔ, ekɔ etenyi kɛmɔtshi k’ohomba ka mbetawɔ kawɔ. Ɔpɔstɔlɔ Paulo akafunde ate: “Dieli la one layuya le [Nzambi, NW] mbetawo ati: Ndi eko, la ndi keli ufutshi a wane watûyangaka.”​—⁠Heberu 11:⁠6.

Jehowa kokɛka ekambi ande wa kɔlamelo nshi tshɛ. Lam’akayala ɔwɔ wa kasha l’edja k’ɛnɔnyi esato l’etenyi, Jehowa akashaka Elidja mbo ya ndɛ. L’etatelo, Nzambi akatomaka angwangwa dia vɔ mbelaka Elidja mma la onatshi. (1 Khumi ya Dikanga 17:​2-6) L’ɔkɔngɔ diko, Jehowa akasale dihindo lam’akandafudia shima la esɔ kaki wadi aki odo ɔmɔtshi lakashaka Elidja diangɔ dia ndɛ. (1 Khumi ya Dikanga 17:​8-16) Lo nshi yaki ndjala kɛsɔ ka kasha, kânga mbakahɛnyahɛnyamaka amvutshi wa Jehowa oma le Jezabɛlɛ, Nkumekanga ka omoto, Jehowa akɔshi tɛdikɔ nto dia mbishaka amvutshi ande mma dia ndɛ la ashi wa nɔ.​—⁠1 Khumi ya Dikanga 18:⁠13.

L’ɔkɔngɔ diko, lam’akadingama Jerusalɛma, osomba wakatɔmbɔkɔ, oma le Nkumekanga ka Babilɔna, anto wakalɛkaka “ma paka yediko ya tshitshe, wuludi to la woma.” (Ezekiyele 4:16) Lɔsɛnɔ lakatɛkɔya ndjâla wolo edja ndo amato amɔtshi ndjɔlɛ emunyi w’an’awɔ hita. (Delu dia Jeremiya 2:20) Koko, kânga mbaki omvutshi Jeremiya lo lokanu l’ɔtɛ w’esambishelo kande, Jehowa akɔshi tɛdikɔ dia vɔ mboshaka “ukama wa ma la lushi la lushi uma l’osese w’akatshi wa ma, edja ndu lam’akashili ma tshe l’usumba.”​—⁠Jeremiya 37:⁠21.

Onde Jehowa akohɛ Jeremiya lam’akashile diangɔ dia ndɛ? Kema, nɛ dia lam’akakɔ osomba l’anya w’Ase Babilɔna, Jeremiya akalongolaka ‘mbu ya ndɛ la weshasha, ko wakotshike dia nde ntshɔ.’​—⁠Jeremiya 40:​5, 6; enda ndo l’Osambu 37:⁠25.

Nzambi Kimanyiyaka Ekambi Ande Nshi Nyɛ

Oko wakakimanyiyaka Jehowa ekambi ande lo nɔnga yakete, woho akɔ wâmɛ mbâsalɛnde ndo lo nshi nyɛ, lo mbakotshɛ ehomba wa l’emunyi la wa lo nyuma. Tɔ̂shi ɛnyɛlɔ kaki Lamitunde, ɔnɛ lodjashi l’Afrika wa l’Edjelo ka Wonya. Nde ekɔ lo kɔndɔla ate: “Dimi laki la lokoto la woke la kɔkɔ. Lushi lɔmɔtshi, wevi ɛmɔtshi waki l’ekoma wakaye lo lokoto ko wakave lemba la kɔkɔ loleki woke, wakave mashinyi w’atɔtɔ waki lasuke ndo falanga yaki laso. Yema l’ɔkɔngɔ wa dikambo sɔ, yema ya kɔkɔ yakatshikala yakavu la hemɔ. Dikambo sɔ diakalanya olimu ami tshɛ wa dongalonga. L’edja k’ɛnɔnyi ehende w’etondo, lakahembe dia nyanga olimu, koko dimi kokondja. Lɔsɛnɔ laki wolo mɛtɛ, koko Jehowa akatokimanyiya.

“Kɛnɛ kakakimanyiya dia dimi mbikikɛ tena dia wolo sɔ aki woho wakameyaka nte Jehowa tshikaka akambo amɔtshi dia vɔ tokomɛ woho wa tohamia. Dimi la wadiɛmi takatetemala la wekelo aso wa Bible wa l’atei a nkumbo oko wokotosalaka, ndo dikambo sɔ diakatokimanyiya mɛtɛ. Dɔmbɛlɔ aki nto kiɔkɔ ya woke y’ekeketshelo. Tena dimɔtshi, dimi konangaka ndo nɔmba, koko lam’akamalɔmbaka, lakasalanganaka.

“L’edja k’etena kɛsɔ ka wolo, lakeye ohomba wa kana yimba l’Afundelo. Laki la mbekelo ka kanaka akambo efula w’endana l’Osambu 23 watɛkɛta ɔnɛ Jehowa mbele Olami aso. Divɛsa dikina diakakeketshaka aki Filipi 4:​6, 7, diɔ tɛkɛtaka dikambo dia ‘wɔladi wa Nzambi waleka tokanyi tshɛ.’ Divɛsa dikina nto diakakeketshaka aki 1 Petero 5:​6, 7, diɔ mbutaka ɔnɛ: ‘Ɔnkɔnɛ, nyoyakitshakitsha la tshina dia lonya la wolo laki Nzambi, dia nde nyodiya l’etena kahombama; nyokimɔ ekiyanu anyu tshɛ le nde, nɛ dia nde atonyokokɛka.’ Avɛsa asɔ tshɛ wakakimanyiyaka lo tena sɔ dia wolo. Naka wɛ kana lomba, kete wɛ ayokoka minya tokanyi ta lo yimba yayɛ takosha ekiyanu.

“Kakianɛ, Dimi lôkamba olimu nto, koko lekɔ lo nyotɛ mɛtɛ nte: lɔsɛnɔ lekɔ wolo polo ndo lo nshi nyɛ. Oko wakadite Bible lo 2 Timote 3:​1-5, tekɔ lo sɛna lo ‘nshi y’ekomelo,’ yoludi la ‘tena dia wolo.’ Sho hatokoke tshikitanya kɛnɛ kata divɛsa sɔ. Ɔnkɔnɛ, dimi halongamɛ nte lɔsɛnɔ layale dimɛna. Koko, lekɔ lo mboka dia nyuma ka Jehowa kekɔ lo kimanyiyami dia dimi mbikikɛ.”

Oyadi lo tena dia wolo diasɛnaso nɛ, wanɛ wayaɛkɛ le Jehowa ndo le Kristo Yeso, Ɔn’ande lele Nkumekanga, hawototshama sɔnyi. (Romo 10:11) Yeso ndamɛ ekɔ lo toshikikɛ ate: “Diako mbanyutelami nti: Tanyuyakananyaki dia nyumu nyati: Ayutole na? kana, ayutono na? kana dia alimba anyu nyati: Ayutolota na? Lumu haluleki mbu ya nde? dimba hadiuleki ahondo? Nyendi okone weli fudu ya l’ulungu, yo hayutuneka, hayutunaka, hayutumbaka diango lu apenge, keli Shenyu leli l’ulungu atuyileshaka. Nyu hanyuyileki ushinga a wulu uka? Untu akona l’atei anyu, lam’ayunduyakananya, ku ndi ayeya mbudia utali andi [wa lɔsɛnɔ, NW] kubita otoi? Ya ukundi ayakananyanyu dia ahondo?”​—⁠Mateu 6:​25-28.

Lo akambo asɔ mɛtɛ mbaleka anto mbidja yimba lo tena nɛ dia wolo. Koko, Yeso akatetemala tokeketsha l’ɛtɛkɛta ɛnɛ: “Nyendi alembo wa l’usui uku ulawo. Vo hawutukambaka ulimu kuyanga [poma, NW] ahondo. Keli dimi lambunyutela nti: Kuyanga Solomona lu lutumbu landi tshe kondota uku dembo dimotshi dia l’atei awo. Keli naka [Nzambi, NW] atolotshaka adiyu wa l’usui, weli la lumu elo, ku lui wayukadjema lu atshuka wa dja, undi, ndi huleka nyolotsha nyu akanga a mbetawo ka tshitshe? Okone tanyuyakananyaki nyati: Ayutole na? kana, ayutono na? kana, ayutolota na? Ne dia asi wedja watuyangaka diango so tshe. Shenyu leli l’ulungu mbeyaka ati: Nyu dihumbaka dio tshe. Keli ntundu nyutayangi diulelu la ololo wa [Nzambi, NW], ku diango so tshe diayuyala dianyu.”​—⁠Mateu 6:​28-33.

Tena di’Ɔlɔlɔ Diekɔ lo Ndjaye

Akambo tshɛ mɛnyaka ɔnɛ, l’ahole efula wa l’andja w’otondo, ofukutanu w’akambo w’ekundji la wa lɔsɛnɔ l’anto wayɔtɛkɔya. Koko, anto wa Nzambi mbeyaka ɔnɛ akambo asɔ wekɔ paka lo tshenyi ya wonya tsho. Diolelo dia lotombo diaki Nkumekanga Sɔlɔmɔna diaki didjidji diakɛnyaka woho wayoyala lowandji la losembwe laki Nkumekanga koleki Sɔlɔmɔna woke kayolɛ kɛtɛ k’otondo. (Mateu 12:42) Yeso Kristo mbele Nkumekanga kakɔ kɛsɔ, “Khum’ekanga ka Khumi ya Dikanga ndu Khumi ka Wakhumi.”​—⁠Enyelo 19:⁠16.

Osambu 72, divɛsa diakakotshama ntondo le Nkumekanga Sɔlɔmɔna, akɛnyaka woho wayoyala diolelo dia lotombo diaki Yeso Kristo. Ɛsɔ tende akambo amɔtshi w’amɛna efula wakatatshi divɛsa sɔ lo kɛnɛ k’endana la lɔsɛnɔ la lo nshi yayaye lanɛ la kɛtɛ la tshina di’ɛlɔmbwɛlɔ kaki Kristo oko Nkumekanga.

Wɔladi l’Andja w’Otondo: “Lu nshi yande kukongona antu w’ololo, ki ka mamba kayalaki le wo edja ndu ngondo hayale ntu. Ndi kulelaki uma l’ashi a waki pulu ndu l’ashi akina a waki, ndu uma lu Ndjali pulu ndu lu kuma ya kete.”​—⁠Osambu 72:​7, 8.

Ase Wôla Wayodjama Yimba: “Ndi kameli uhumbi lam’awulelelandi, ndu usi wula laha la ukimanyidi pupu. Ndi kukaki amenyi fono la asi wula ketshi, kamelaki nyumu ya amenyi fono. Ndi katshunguli nyumu yawo uma le akang’a lukesu la wa ngala. Dikila diawo diayuyala ushinga a wulu lu ashu andi.”​—⁠Osambu 72:​12-14.

Mbo ya Ndɛ Yayoyala Tshavutshavu: “Kete ya l’ete w’akuna yayongonyaka mbu ya nde efula. Elua w’etamba awo kawolendelende sandji sandji.”​—⁠Osambu 72:⁠16.

Kɛtɛ k’Otondo Kayolola la Lotombo la Jehowa: “[Jehowa Nzambi, Nzambi ka, NW] Isariyele atumbwami, [Nzambi ka, NW] Isariyele, ndame katutshaka akambu wa mamba! Lukumbu landi la mamba latumbwami pundju! Kete tshe yaluli la lutumbi landi!”​—⁠Osambu 72:​18, 19.

Ɔnkɔnɛ, tena di’ɔlɔlɔ diekɔ lo ndjaye mɛtɛ.

    Ekanda wa l’Ɔtɛtɛla (1983-2025)
    Tomba
    Ɔtɔ
    • Ɔtɛtɛla
    • Kahana l'onto
    • Nango
    • Copyright © 2025 Watch Tower Bible and Tract Society of Pennsylvania
    • Ɛlɛmbɛ w'okambelo
    • Awui wa sheke
    • Paramètres de confidentialité
    • JW.ORG
    • Ɔtɔ
    Kahana l'onto