Wekɔ L’andja Ɔnɛ Koko Vɔ Kema Wa L’andja Ɔnɛ
“Ne dia nyu nyaha wa [“l’andja ɔnɛ,” “NW”], . . . mbanyuhetsha wa [“l’andja ɔnɛ,” “NW”].”—JOANI 15:19.
L’OTSHO w’ekomelo wakandetsha l’ambeki ande, Yeso akawatɛ ate: “Nyu nyaha wa [“l’andja ɔnɛ,” NW].” Ko andja akɔna wakandataka na? Onde, nde kombuta mbala kɛmɔ la ntondo ɔnɛ: ‘Nzambi akalange andja ɔnɛ efula, mbakandawasha Ɔnande ɛtɔi lakandote, di’onto tshɛ lawetawɔ, tavɔkake, kele ayale la lɔsɛnɔ la pondjo’? (Joani 3:16) Ambeki ande waki lo andja ɔsɔ nɛ dia vɔ waki anto wa ntondo wa monga la mbetawɔ le Yeso dia kondja lɔsɛnɔ la pondjo. Ko bonde kondota kakianɛ ɔnɛ ambeki ande komonga wa l’andja ɔnɛ na? Ko bonde kakandate nto ɔnɛ: “Ne dia nyu nyaha wa [“l’andja ɔnɛ,” NW], . . . diako mbanyuhetsha wa [“l’andja ɔnɛ,” NW]” na?—Joani 15:19.
2 Nde akate ngasɔ nɛ dia Bible kambaka la tshɛkɛta “andja” (koʹsmos lo Grɛkɛ) lo toho totshikitanyi. Oko wodiɛnyiso lo sawo di’etshi, mbala mɔtshi, vɔ kambaka la tshɛkɛta “andja” lo Bible dia tɛkɛta dikambo di’anto tshɛ. Ɔsɔ mbele andja walanga Nzambi ndo wakavwɛ Yeso. Koko, dibuku The Oxford History of Christianity mbutaka ɔnɛ: “Akristo kambaka ndo la tshɛkɛta ‘Andja’ dia tɛkɛta dikambo di’ɛngɔ kanganyi etale la Nzambi ndo kahokana la nde.” Onde dui sɔ diekɔ mɛtɛ? Roland Minnerath, ofundji ɔmɔ w’Oseka Mupɛ nembetshiyaka dui sɔ lo dibuku diande Les chrétiens et le monde (Akristo la Andja) ate: “Naka sho mbɔsa andja lo yoho ya kɔlɔ, kete vɔ wekɔ oko dihole dia pɛkato la di’etombelo w’oma lo pɛkato, dihole dia nyɔi, lɛnɛ atetemala mandji ya wolo l’elimu ayɔ, mandji yahokana la Nzambi ndo yokengami la wedja walɔmbwama oma le Satana ndo wahetshana la Kristo, owandji wôlɛ ndo wambodja otshumba. “Andja” ɔnɛ ele olui w’anto wanganyi etale la Nzambi. Akristo wa mɛtɛ bu wa l’andja ɔnɛ, ndo andja akɔ mbâhetshaka.
3 Joani akakanyiyaka dikambo di’andja ɔsɔ oya l’ekomelo k’eleko ka ntondo lam’akandafunde ate: “Tanyulangaki akambu wa [“l’andja ɔnɛ,” NW] kuyanga diango dia [“l’andja ɔnɛ,” NW]. Naka untu a[mbo]langa akambu wa [“l’andja ɔnɛ,” NW], ku ngandji ka Shesu kema l’utema andi. Ne dia akambu wa [“l’andja ɔnɛ,” NW], saki ka dimba, ndu saki ka ashu, ndu utaku [“wa mbo ya l’emunyi yele l’onto lo lɔsɛnɔ lande,” NW], vo waha uma le Shesu, keli weko uma [“l’andja ɔnɛ,” NW].” (1 Joani 2:15, 16) Nde akafunde nto ate: “Sho mbeyaka ɔnɛ sho ndja oma le Nzambi, koko andja w’otondo wekɔ l’ɛse ka wolo wa kanga kɔlɔ.” (1 Joani 5:19, NW) Yeso ndamɛ akelɛ Satana ɔnɛ: “umbuledi [“w’andja ɔnɛ,” NW].”—Joani 12:31; 16:11.
Ehamelo ka Mandji ya l’Andja Ɔnɛ
4 Andja wa nshi nyɛ w’anto wanganyi etale la Nzambi wakamɛ pama yema tshitshɛ tsho l’ɔkɔngɔ wa Mvula k’Elola ka lo nshi ya Nɔa, lam’akayotshika ekana wa Nɔa efula tɛmɔla Jehowa Nzambi. Onto lakaleke monga la lokumu lo nshi ya ntondo shɔ ko Nimirɔdɛ, ombiki w’osomba a woke ndo “minginga ka [“wolo lo sɛmanɛ la Jehowa,” NW].” (Etatelu 10:8-12) Lo ɛnɔnyi ɛsɔ, anto efula wa l’andja ɔnɛ wakatshumana lo esomba wa totshitshɛ wakalɔmbwamaka oma le nkumi ya dikanga, wele tena dimɔ, vɔ wakamɔtaka olui ɔtɔi ko tatɛ ndɔshana l’asawɔ. (Etatelu 14:1-9) Esomba ɛmɔ wakalɔmbwamaka oma le nkumi ya dikanga wakatatɛka mbolɛ ekina ko ndjokoma wɛnɛ woleki wolo l’etenyi kawɔ ka nkɛtɛ. Ko esomba ɛmɔ l’atei awɔ ndjohama polo ndo ndjokoma esomba woleki wolo l’andja w’otondo.
5 Oko Nimirɔdɛ, emboledi wa wedja woleki wolo l’andja ɔnɛ kɔtɛmɔlaka Jehowa, dui sɔ diakɛnamaka oma l’awui awɔ w’esehe ndo oma l’etsha awɔ wa ngala. Lo Afundelo, wedja ɛsɔ woleki wolo l’andja w’otondo wekɔ didjidji dia nyama ya pango, ndo l’edja ka deko la deko, Bible shilaka wedja esamalo wa l’atei awɔ waki la shɛngiya ya wolo efula le ekambi wa Jehowa. Wedja akɔ vɔ ɛnɛ: Edjibito, Asuriya, Babilɔna, Mɛdiya-Pɛrɛsiya, Ngirika, la Rɔmɔ. L’ɔkɔngɔ wa Rɔmɔ, Bible akatatshi ɔnɛ wodja w’esambele woleki wolo wayoyotomba. (Danyele 7:3-7; 8:3-7, 20, 21; Enyelo 17:9, 10) Akɛnama dia wodja akɔ ele Anglo-Américains, Wedja ehende Woleki wolo l’Andja w’otondo, vɔ kengama la diolelo dia Grande-Bretagne la États-Unis, koko États-Unis amboyoleka Grande-Bretagne wolo. Diolelo dia Grande-Bretagne diakamɛ pama l’ɔkɔngɔ w’atshikadi tshɛ wa lo Diolelo dia Rɔmɔ shishɔ.a
6 Lo dibuku di’Ɛnyɛlɔ, ɛtɛ wa nyama ka pango k’ɛtɛ esambele kakayatombaka oma l’ashi a wake mbut’ate anto wahɛnyahɛnyama, wekɔ didjidji dia wedja esambele woleki wolo l’andja w’otondo wakayahɛnanaka. (Isaya 17:12, 13; 57:20, 21; Enyelo 13:1) Akasha nyama kakɔ kôlɛ kɛsɔ wolo na? Bible ate: “Ului ako a wuki akawusha wulu awo, la kiti kawo ka diulelu, la [“lowandji l’efula,” NW].” (Enyelo 13:2) Ekɔ paka Satana Diabolo mbele olui akɔ.—Luka 4:5, 6; Enyelo 12:9.
Oyelo wa Ɛlɔmbwɛlɔ ka Diolelo Diaki Nzambi
7 Aya suke l’ɛnɔnyi 2000 mbalɔmba Akristo ɔnɛ: “Diulelu diaye diayi. Lulangu laye latshami la kete uku atshamalo l’ulungu.” (Mateu 6:10) Ɛmɛnyi wa Jehowa mbeyaka ɔnɛ paka Diolelo diaki Nzambi to mbakoka mbela wɔladi wa mɛtɛ la nkɛtɛ. Lam’ele vɔ hawotshike sɛdingola pɔlɔfɛsi ya lo Bible, vɔ ndjashikikɛka ɔnɛ dɔmbɛlɔ sɔ diaya suke la mbetawɔma ndo ɔnɛ kema edja nto kete Diolelo diambɔsa awui tshɛ wa la nkɛtɛ l’anya. (Danyele 2:44) Lo woho wamamemawɔ Diolelo diakɔ mbahawayatambiya l’awui wa mandji ya l’andja ɔnɛ.
8 Wedja ɛmɔtshi sɛmaka ɔnɛ vɔ kitanyiyaka awui wa l’ɛtɛmwɛlɔ. Koko lo menda etsha awɔ, vɔ haweye ɔnɛ Jehowa mbele Omboledi w’Andja w’Otondo ndo ɔnɛ nde amboshila la mbahɛ Yeso l’okudi oko Nkumekanga ka l’olongo kele la lowandji lâdiko dia nkɛtɛ k’otondo. (Danyele 4:17; Enyelo 11:15) Pɔlɔfɛsi kɛmɔ kakembama oko osambu mbutaka ɔnɛ: “Khumi ya dikanga ya la kete wambuyashikike, ndu embuledi wambudja sheki kame la wo, dia nsemanela la [Jehowa] ndu la one lakandakiti iso [Yeso], vati: Tuhimbuli molola awo, tuyatshunguli uma l’ekodi awo.” (Osambu 2:2, 3) Mandji hayetawɔ “molola” kana “ekodi” wa Nzambi wakoka mbashimba dia vɔ mbolɛ lo wedja awɔ. Diɔ diakɔ diele Jehowa akatɛ Yeso, Nkumekanga kakandasɔnɛ ate: “Onombe, ku dimi layukusha wedja ukito, kuma ya kete yayuyala yaye. We [“ayuwalanya,” NW] la ukalimba wa luwulu, ayahandjula uku puki k’ukingi.” (Osambu 2:8, 9) Koko, andja w’anto wakavwɛ Yeso ‘hawotɔtɛtshatɛtshama’ tshɛ.—Joani 3:17.
Têwɔ “Djimbetelu” ya “Nyama”
9 Ɛnɛlɔ kakɛnyi ɔpɔstɔlɔ Joani akewola anto ɔnɛ andja w’anto wanganyi etale la Nzambi wayohika anto dia vɔ ntsha awui efula yema la ntondo k’ekomelo ndja, wayodja “olembe di’antu tshe, ndu wa tshitshe ndu wa waki, ndu akanga w’engonyi, ndu akanga a weula, ndu wane wuyadjasedi ndu fumbi dia vo nungula untu l’untu djimbitelu lu lunya landi la pami, kana lu fumu kandi; la dia untu teyaki nsumba kana nsundja, paka one leli la djimbitelu.” (Enyelo 13:16, 17) Dui sɔ alembetshiyadiɔ na? Djembetelo ya lo lonya la pami ekɔ djembetelo yasungana yɛnya ɔnɛ onto akɔ sukɛka okina la wolo tshɛ. Ko ayotota dia djembetelo ya lo fumu na? Dibuku The Expositor’s Greek Testament mbutaka ɔnɛ: “Djembetelo shɔ y’ohomba efula ya lo didjidji yatawɔ lanɛ mendanaka la woho watowodjaka asuda la fumbe tolembetelo lo mbakɔtsha salo kana mbadja mɔlɔla . . . kana oleki lâsɔ, yɔ mendanaka la mbekelo k’ase ɛtɛmwɛlɔ ka mɛmbaka lokombo la jambizambi miɔtshi oko ɛngɔ kâkimanyiya dia vɔ mbewɔka kɔlɔ ko mbakundjiyɛka ɔngɔnyi.” Anto efula ndɔtaka djembetelo shɔ lo yoho ya didjidji oma l’etsha l’awui watondjawɔ oma l’enyɔ awɔ, wayaɛnya vamɛ ɔnɛ wekɔ ‘fumbi’ kana ‘asuda’ wa “nyama” kakɔ. (Enyelo 13:3, 4) Lo dikambo dia nshi yawɔ yayaye, dibuku Theological Dictionary of the New Testament mbutaka ɔnɛ: “Atunyi wa Nzambi mbetawɔka [djembetelo] ya nyama, numɛlɔ ka wɔma efula kele la lokombo lande, dia tɔ mamema lo fumu yawɔ la lo lonya lawɔ. Dui sɔ mbashaka diaaso dia woke dia vɔ mundaka ekanda awɔ ndo ndjashaka l’akambo w’ekundji, koko diɔ mbakotolɛka nkɛlɛ ka Nzambi ndo mbashishɛka diaaso dia mbɔtɔ lo diolelo di’ɛnɔnyi kinunu, Eny. 13:16; 14:9; 20:4.”
10 Pombaka monga la dihonga ndo l’etete dia shika tanga di’aha mbɔtɔ “djimbitelu.” (Enyelo 14:9-12) Koko, ekambi wa Nzambi wekɔ la wolo wa ngasɔ, diɔ diakɔ diele mbala efula vɔ mbahetshaka ndo mbamamatanyiɛka awui. (Joani 15:18-20; 17:14, 15) Lo dihole dia mbidjama djembetelo ya nyama, Isaya akate ɔnɛ vɔ wayofunda lo yoho ya didjidji l’anya awɔ ɔnɛ: “Dimi leko la [Jehowa].” (Isaya 44:5) Koko lam’ele vɔ ‘wekɔ lo kuma akumu ndo wekɔ lo nyanga’ dikambo di’awui wa wɔnɔnyi watsha ɛtɛmwɛlɔ wambɔtɔlɔkɔ, vɔ mbidjamaka djembetelo ya didjidji lo fumu yawɔ, yɛnya ɔnɛ vɔ sunganaka shimbamɛ lam’ayokotsha Jehowa dombwelo diande.—Ezekiyele 9:1-7.
11 Nzambi mbetawɔka dia mandji y’anto mbolɛ edja ndo lam’ayɔsa Diolelo diaki Kristo dia l’olongo ɛlɔmbwɛlɔ ka nkɛtɛ kɛnɛ k’otondo. Prɔfɛsɛrɛ Oscar Cullmann mɛnyaka woho wetawɔ Nzambi dia mandji ya pɔlitikɛ tetemala nɔmbɔla lo dibuku diande The State in the New Testament. Lɔkɔ, nde funda ate: “Kanyi yahokɛma ɔlɔlɔ y’ɔnɛ mandji ya pɔlitikɛ ‘yatokɔlɔmbɔlaka’ mbele ɔkɔkɔ wɛnya bonde kakatshikitanka lɔkɛwɔ l’Akristo wa ntondo otsha le Lɛɛta, koko lɔ lakɛnamaka oko kɔmbɔtɔnɛka. Lambonyɔkɔkɔmɛ nte: lɔ mɛnamaka oko halɔtɔnɛ. Sho kokaka mbuta tsho dikambo dia Romo 13:1 lɛnɛ adiaso ɔnɛ: ‘Onto tshɛ alɛmbɛ mandji yôlɛ nyɛ . . . ,’ kâmɛ ndo Enyelo 13: Lɛɛta ekɔ oko nyama kayatombe oma lo difuku di’ɔhɔngɔ.”
“Nyama” la “Kayisa”
12 Bu dimɛna mbuta ɔnɛ wanɛ tshɛ wakamba oko ɛnɛnɛ laka lɛɛta wekɔ ekambi wa Satana. Efula kawɔ wakɛnya ɔnɛ vɔ ndjelaka ɛlɛmbɛ wa mɛtɛ, ɛnyɛlɔ oko Sɛrɛngiyo Paulo, omboledi ɔmɔ watawɔ lo Bible ɔnɛ nde aki “kanga yimba.” (Etsha 13:7) Ewandji ɛmɔ wakatɛkɛtɛ anto la dihonga tshɛ, wanɛ wakɛnaka pâ oma lo ɛlɔmbwɛlɔ ka nkum’otema kawɔ k’ɔlɔlɔ kakawasha Nzambi kânga mbakiwɔ kombeyaka Jehowa l’asangwelo ande. (Romo 2:14, 15) Ohɔ dia Bible kambaka la tshɛkɛta “andja” lo toho tohende totshikitanyi: Andja w’anto, wele Nzambi mbôkaka ngandji ndo wahombaso mboka ngandji, la andja w’anto wanganyi etale la Jehowa, wele Satana nzambi kawɔ ndo wahatahombe monga wa lɔkɔ. (Joani 1:9, 10; 17:14; 2 Koreto 4:4; Jakoba 4:4) Ɔnkɔnɛ, ekambi wa Jehowa memalaka lo wɛdimo (équilibre) lo dikambo dia mandji y’anto. Sho memalaka lomange l’awui wa pɔlitikɛ nɛ dia tekɔ antomami kana akɛndji wa Diolelo dia Nzambi ndo tambolambolaka Nzambi nsɛnɔ yaso. (2 Koreto 5:20) Lo wedi okina, sho nɛmbɛ̂ka ewandji la nkum’otema kaso tshɛ.
13 Lɔkɛwɔ la ngasɔ laha mbɛkama lɛɛkɛ lɔmɔ mɛnyaka ɔnɛ tekɔ la Jehowa Nzambi lokanyi ɔtɔi. Etena kakamba mandji yoleki wolo l’andja w’otondo la lowandji lawɔ lo yoho ya kɔlɔ, kana kɛ̂ngiya Wedja wa totshitshɛ anto awɔ, kana kɛ̂nyawɔ atɛmɔdi wa Nzambi pâ, mandji yakɔ mɛtɛ tosunganaka la kɛnɛ kawatawɔ lo pɔlɔfɛsi ɔnɛ yɔ yekɔ nyama ya pango. (Danyele 7:19-21; Enyelo 11:7) Koko, lam’akotsha mandji y’anto asangwelo wa Nzambi lo mbidja ɛlɛmbɛ la losembwe ndo shimba ofukutanu, Nzambi mbaɔsaka oko ‘ekambi ande wa lo sɛkɛ.’ (Romo 13:6) Jehowa nongamɛka di’ekambi ande nɛnya mandji y’anto ndo ndjilɛmbɛ, koko aha l’akambo tshɛ. Naka anto wambɔlɔmba ekambi wa Nzambi awui watona ɛlɛmbɛ ande kana naka vɔ wambâshimba awui walɔmba Nzambi ekambi ande dia vɔ ntsha, kete dui sɔ ayowasokoya dia vɔ mbɔsa yɛdikɔ yâmɛ yakɔsɛ apɔstɔlɔ y’ɔnɛ: “Diele la su dia nkitanyia awui [“wa Nzambi oko owandji, oleki kitanyiya awui w’anto,” NW].”—Etsha 5:29.
14 Yeso akate ɔnɛ ambeki ande wayoshaka Nzambi la mandji diangɔ dialɔmbawɔ lam’akandate ate: “Nyusha Kayisa diango dia Kayisa; nyusha [Nzambi] diango dia [Nzambi].” (Mateu 22:21) L’ɛlɔmbwɛlɔ ka nyuma, ɔpɔstɔlɔ Paulo akafunde ate: “Untu tshe alembele embuledi andi. . . . Keli naka we mungaka, ukaki woma, ne dia ndi hembe yombo ya ta wembemba. Ndi eko ukambi a [Nzambi], dia nsuya untu latutshaka kolo. Okone dieli la nyu dia ndjala la ukitanyia, aha paka uma lu woma w’asui utu, keli ndu ne dia khum’utema. Ndu lu dikambu diako mbatunyufutaka elambu.” (Romo 13:1, 4-6) Oma ko eleko ka ntondo T.D. polo nd’ɛlɔ kɛnɛ, Akristo namaka kɛnɛ kalɔmba Lɛɛta. Vɔ la dia sɛdingola dia mbeya kana kɛnɛ kâlɔmbawɔ mbeyaka mbakonya lo vɔ ntsha awui wahɔtɔnɛ l’ɔtɛmwɛlɔ awɔ ko kana vɔ la dia kitanyiya kɛnɛ kâlɔmbawɔ la kum’otema kawɔ tshɛ.
Ambolami Wayasha l’Otema Ɔtɔi
15 “Embuledi” wa pɔlitikɛ wekɔ “ekambi” wa Nzambi lam’akotshawɔ ɔkɛndɛ wetawɔ Nzambi, wele oko monga la lowandji la “[“mbisha,” NW] atshi wa kolo [“dilanya,” NW], la dia nemia atshi w’ololo.” (1 Petero 2:13, 14) L’otema ɔtɔi, ekambi wa Jehowa mbishaka Kayisha mbo yande lo futaka elambo, ndo vɔ ntshɔka etale kakɔna tshɛ kâtoma nkum’otema yawɔ yambolowanyema oma lo Bible lo “[“kitanyiya,” NW] embuledi, ndu ewandji, . . . la dia ndjalongosola lu elimu w’ololo tshe.” (Tito 3:1) L’atei wa “elimu w’ololo” sho kokaka shila: kimanyiya anto akina, ɛnyɛlɔ oko lam’atomba mpokoso kɛmɔ. Anto efula kɔndɔlaka ɔlɔlɔ wakasalɛ Ɛmɛnyi wa Jehowa anyawɔ anto lam’akâkomɛ mpokosɔ shɔ.—Ngalatiya 6:10.
16 Ɛmɛnyi wa Jehowa mbokaka anyawɔ anto ngandji ndo vɔ mɛnaka dia dui dioleki ɔlɔlɔ diakokawɔ salɛ anto asɔ ele mbâkimanyiya dia vɔ mbeya dimɛna asangwelo wa Nzambi wa shikikɛ ‘elongo w’oyoyo la nkɛtɛ k’oyoyo’ lɛnɛ ayonga losembwe. (2 Petero 3:13) Lo mbetsha ndo kamba l’awui wa lo Bible wa lâdiko wendana la lɔkɛwɔ, vɔ wekɔ oko diangɔ di’ohomba efula le anto tshɛ, wekɔ lo shimbɛ anto efula oma l’awui wa dengalenga. Ekambi wa Jehowa ndjelaka ɛlɛmbɛ ndo kitanyiyaka awui w’emboledi, w’ɛnɛnɛ wa lɛɛta, wa toshushi, w’ewandji a ngelo, ndo vɔ nɛmiyaka ‘wanɛ wahomba nemiyama.’ (Romo 13:7) Ɛmɛnyi wele ambutshi kambaka kâmɛ l’embetsha w’anawɔ ndo kimanyiyaka anawɔ dia vɔ mbeka dimɛna kele kawoyokoke ndjakutshiyɛ ehomba awɔ wa lo lɔsɛnɔ koko aha ndjokitsha wotsho wa lɔsɛnɔ lawɔ l’anya w’anto akina. (1 Tesalonika 4:11, 12) Lo tshumanelo diawɔ, Ɛmɛnyi wa Jehowa ndɔshanaka la tokanyi ta kɔlɔ tendana l’akambo wa lokoho la demba ndo awui wa shɔnɔdi, ndo vɔ ndjashaka efula dia keketsha lɔsɛnɔ la lo nkumbo. (Etsha 10:34, 35; Kolosai 3:18-21) Koko, oma lo etsha awɔ, vɔ mɛnyaka ɔnɛ awui w’amamatanyiɛwɔ ɔnɛ hawodje nkumbo yawɔ yimba kana hawokimanyiya anto akina ekɔ kashi. Diakɔ mbɛnama mɛtɛ k’awui w’ɔpɔstɔlɔ Petero w’ɔnɛ: “[Nzambi] nangaka nyu nembohaya eteketateketa w’akanga a dinginya lu ditshelu dianyu di’ololo.”—1 Petero 2:15.
17 Omalɔkɔ, lam’ele ambeki wa mɛtɛ waki Kristo “kema wa [“l’andja ɔnɛ,” NW],” vɔ weke l’andja w’anto tshɛ ndo vɔ la dia tetemala ‘kɛndakɛnda la lomba otsha le anto waha ambetawudi.’ (Joani 17:16; Kolosai 4:5) Edja tshɛ katshika Jehowa emboledi wa lâdiko dia vɔ kambaka oko ekambi ande, sho tayokitanyiyaka awui awɔ lo yoho yasungana. (Romo 13:1-4) Kânga mbahatayadje l’awui wa pɔlitikɛ, sho nɔmbɛka “khumi ya dikanga ndu wane weli lu ahuli wa ladiku tshe,” djekoleko etena kahombawɔ mbɔsa tɛdikɔ tasha anto lotshungɔ la vɔ tɛmɔla oko alangawɔ. Tayotetemala ntsha ngasɔ “dia shu ndjala la lumu la memakana ndu ki lu [“mamemaka Nzambi,” NW] ndu [“lo ntshaka,” NW] akambu w’ololo tshe,” dia ‘weho w’anto tshɛ ndjoshimbamela.’—1 Timote 2:1-4.
[Footnote]
a Enda lo dibuku La Révélation : le grand dénouement est proche !, dibuku diakatondja Watchtower Bible and Tract Society of New York, tshapita 35.
[Study Questions]
1. Lɔngɛnyi lakɔna lele l’Akristo vɔ l’andja ɔnɛ, ko ngande wawaɔsa wa l’andja ɔnɛ?
2, 3. (a) “Andja” akɔna wahahombe Akristo monga wa lɔkɔ? (b) Bible atatɔ lo dikambo dia “andja” wele Akristo bu wa lɔkɔ?
4. Ngande wakatɔngɔ mandji yoleki wolo ya l’andja ɔnɛ?
5, 6. (a) Naa wedja esambele woleki wolo l’andja w’otondo wakayahɔnaka l’ɔkɔndɔ w’anto wa lo Bible? (b) Wedja akɔ woleki wolo ɛsɔ wekɔ didjidji diakɔna, ndo oma lende aya wolo awɔ?
7. Lo na ele Akristo l’elongamelo, ndo shɛngiya yakɔna yele l’elongamelo kakɔ lo diɔtɔnganelo diasawɔ la mandji ya l’andja ɔnɛ na?
8. Lo ndjela kɛnɛ kakatama lo Osambu 2, mandji ya l’andja ɔnɛ atowotshaka lam’okawɔ awui wa Diolelo diaki Nzambi na?
9, 10. (a) Kakɔna katɔhɛmɔlawɔ lo dibuku di’Enyelo na? (b) ‘Mbidjama djembetelo ya nyama’ ekɔ didjidji dia na? (c) Djembetelo yakɔna yetawɔ ekambi a Nzambi?
11. Akɔna asha mandji y’anto dikimɔ dia yɔ mbolɛ polo lam’ayoya Diolelo dia Nzambi dia ndjɔlɔmbɔla nkɛtɛ k’otondo na?
12. Kanyi yakɔna ya wɛdimo (équilibre) yele l’Ɛmɛnyi wa Jehowa lo dikambo dia mandji y’anto?
13. (a) Ngande wɔsa Jehowa mandji y’anto? (b) Polo ndo lende ahomba Okristo nɛmbɛ ewandji w’anto?
14. Ngande wakalembetshiya Yeso ɔlɛmbɛ̂lɔ wahomba Okristo nɛmbɛ mandji y’anto na? ngande wakalembetshiya Paulo ɔlɛmbɛ̂lɔ akɔ?
15. Ngande wafuta Ɛmɛnyi wa Jehowa mbo yâkole Kayisa l’otema ɔtɔi na?
16. Awui akɔna w’ɔlɔlɔ wasalɛ Ɛmɛnyi wa Jehowa ewandji la anyawɔ anto na?
17. Ngande wakoka Akristo tetemala ‘kɛndakɛnda la lomba otsha le anto waha ambetawudi’ na?
[Caption]
[Footnotes]
[Caption]
[Questions]
[Caption on page 26]
[Caption on page 26]
Bible mɛnyaka ɔnɛ mandji y’anto yekɔ nyama ya pango ndo ekambi a Nzambi
[Caption on page 29]
[Caption on page 29]
Lam’ele vɔ mbokaka anto akina ngandji, Ɛmɛnyi wa Jehowa wekɔ diangɔ di’ohomba efula l’atshunda awɔ
[Caption on page 30]
[Review on page 30]
Wembola w’Ovuswelo
◻ Lo “andja” akɔna wele Akristo, ko oma lo “andja” akɔna wahombawɔ tomba?
◻ “Djimbitelu” ya “nyama” yele l’onto lo lonya kana lo fumu kande yekɔ didjidji dia na, ndo djembetelo yakɔna yele l’ekambi wa Jehowa wa kɔlamelo?
◻ Kanyi yakɔna yaha la mbɛkama lɛɛkɛ lɔmɔtshi yele l’Akristo otsha le mandji y’anto?
◻ Naa toho tɔmɔtshi tasala Ɛmɛnyi wa Jehowa dia vɔ mbisha lonya lo dikambo dia wahɔ w’anto tshɛ na?