Awala w’ɔngɛnɔngɛnɔ washa Jehowa nɛmɔ

Welsh Nde La Elthea Wakatshukana La Soweto, Lo Wodja W’afrique Du Sud, L’ɔnɔnyi Wa 1985. Kakianɛ Vɔ Wendaka Foto Yawɔ Ya Diwala Kâmɛ L’ɔnawɔ La Womoto, Zinzi, Ko Mbohɔka Lushi Lɔsɔ L’ɔngɛnɔngɛnɔ. Zinzi Nangaka Mbeya Wanɛ Wakawelɛ Lo Diwala Sɔ Ndo Nde Ndeka Ngɛnangɛna Foto Ya Nyango Lakalɔtɛ Dimɛna Efula.

DIWALA diakamɛ la dako dia tshuki diakashama lo mbalasa kɛmɔtshi ka la Soweto. Oma lâsɔ ko olui ɔmɔtshi w’ɛlɔngɔlɔngɔ l’esekaseka w’Akristo wakembɛ Nzambi esambo wa lotombo la weho w’awui anɛi wosunganyi. L’ɔkɔngɔ diko, wanɛ wakelamɛ wakamɛ ndɛ lâsɔ ko bandɛ y’esambo wa Diolelo yatetshiya la wedjo wa lotutsha lo mbalasa kakɔ. Vɔ kombisha anto wanu wa wolo, ndo mishiki w’ewelewele la nɔshi dia wolo wolo komonga. Wanɛ wakelamɛ wakangɛnangɛna dia monga kâmɛ ndo wakashaka atshukanyi asɔ ndjɔki ya diwala. Fɛtɛ kɛsɔ k’otondo kakaviya yɛdikɔ ya wenya esato. Raymond, ekumanyi kɛmɔtshi k’Okristo ekɔ lo mbohɔ ate: “Ɔsɔ aki diwala diahamohɛki pondjo.”

Lam’akawatshukana, Welsh nde la Elthea wakakambaka lo filialɛ ka l’Afrique du sud kaki la Socièté Watch Tower oko anto wakayakimɔ la lolango. Vɔ kokoka dia ntsha diwala dia kawotake. Akristo amɔtshi wakɔshi tɛdikɔ ta tshika olimu wa lo tena tshɛ dia nyanga elimu wa l’emunyi woho wa kondja falanga ya sala tshuki. Koko, Welsh nde la Elthea konyanga lo woho ɔnɛ wakawɔshi yɛdikɔ yaha ntsha diwala dia kawotake, nɛ dia diwala diakɔ akawasha diaaso dia tetemala kambɛ Nzambi oko ekambi wa lo tena tshɛ polo ndo lam’akawayota Zinzi.

Ko kayotota naka atshukanyi wambota dia mbidja mishiki la nɔshi di’ase andja ɔnɛ lo diwala diawɔ na? Ko kayotota naka vɔ wambɛna ohomba wa somba wanu wa mpɛ kana wanu ekina wa wolo na? Kayotota naka vɔ kokaka ntsha diwala dia woke ndo dia yaka yende na? Ngande wakokawɔ ndjashikikɛ ɔnɛ diwandja sɔ diayeta dimɛna ndo diayonga diaaso di’ɔlɔlɔ le atɛmɔdi waki Nzambi na? Ekɔ ohomba sɛdingola wembola ɛsɔ dimɛna dimɛna nɛ dia Bible tɔlɔmbaka ɔnɛ: ‘Oyadi tayɔlɛ kana tayɔnɔ, kana tayotshaka dikambo dikina, totshe akambo tshɛ dia lotombo laki Nzambi.’​—1 Koreto 10:31.

Tewɔ tshambandeko

Ekɔ wolo diwala monga ko anto hawɔngɛnyingɛnyi. Koko, ekɔ wâle wa woke naka akambo ntshama la tshambandeko ndo l’ofutanu. L’awala efula wasala anto wele bu Ɛmɛnyi wa Jehowa, awui efula wahangɛnyangɛnya Nzambi tshamaka. Oko ɛnyɛlɔ, ɔnwɛlɔ wa wanu wa wolo edja ndo lo wodjwelo. Lonyangu ko, dikambo sɔ ntshamaka ndo l’awala amɔtshi w’Akristo.

Bible mbutaka ɔnɛ “enono ka wulu eli kanga lundju.” (Tukedi 20:1) Tshɛkɛta ya lo Hɛbɛru yokadimɔmi ɔnɛ “kanga lundju” kɛdikɛdi “mbidja londjo la wolo.” Naka ɛnɔnɔ ka wolo kokaka konya onto kanga londjo, ohokanyiya kɛnɛ kokokitɔ ntsha le lemba l’anto wotshumanyi kâmɛ ndo wanɔ wanu woho w’anyanya! Aha la tamu, awandja wa ngasɔ kokaka ndana esadi eto ndo koma lo anto ‘mbidjɔnɛ, ndjakimɔ l’ɛngɛnɔngɛnɔ wa kɔlɔ, ndo lo weho w’akambo wa woho ɔsɔ,’ akambo wadja Bible l’ɔnɔngɔ wa ‘etsha wa demba.’ Onto tshɛ layakimɔ l’etsha wa ngasɔ ko hayatshumoya hakoke kondja lɔsɛnɔ la pondjo lo Diolelo diaki Nzambi.​—Ngalatiya 5:19-21.

Wakakambaka la tshɛkɛta ya lo Grɛkɛ yakakadimɔma ɔnɛ “tshambandeko” dia kɔndɔla mindjo yakadjaka ɛlɔngɔlɔngɔ l’esekaseka wanɛ wakadjaka londjo lo shinga, wakembaka ndo wakakɛnyaka mishiki nɛ dia wambodjɔ. Naka wanu wa wolo wekɔ tshavutshavu lo fɛtɛ ka diwala, ndo naka nɔshi dia wolo la mishiki w’ewelewele wekɔ, kete wâle ɔmɔtshi wekɔ wa difɛstɔ sɔ ndjokoma difɛstɔ dia londjo kana diambodjɔnɛ anto. Lo dihole dia ngasɔ, wanɛ wele bu nge lo nyuma kokaka pembama esadi eto ndo ndjakimɔ l’etsha ekina wa demba ɛnyɛlɔ oko ‘monanyi, akambo wa mindo, akambo wa sɔnyi, [kana ndjonga la] kɛlɛ.’ Kakɔna kakoka Okristo sala di’aha etsha ɛsɔ wa demba ndjolanya ɔngɛnɔngɛnɔ wa fɛtɛ kande ka diwala na? Dia kadimola dimbola sɔ, nyɛsɔ tênde kɛnɛ kata Bible lo dikambo di’awala amɔtshi.

Diwala diele yeso akonge lawɔ

Yeso nde l’ambeki ande wakelamɛ lo diwala dimɔtshi dia la Kana lo wodja wa Ngalileya. Vɔ waketawɔ leeta lɔsɔ, ndo Yeso akatoshaka lonya dia fudia ɔngɛnɔngɛnɔ wa lo diwala sɔ. Lam’akashile wanu, nde akakadimola wanu akina woleki amɛna lo dihindo. Aha la tamu, wanu wakatshikala l’ɔkɔngɔ wa diwala wakayokimanyiyaka otshuki la nkumbo kande.​—Joani 2:3-11.

Ekɔ akambo efula wakokaso mbeka oma lo diwala nɛ diakelamɛ Yeso. Ntondotondo, Yeso l’ambeki ande kotshɔ lo diwala sɔ aha la vɔ mbaelɛ. Bible mbutaka hwe ɔnɛ vɔ wekelamɛ lo diwala sɔ. (Joani 2:1, 2) Lo yoho yakɔ yâmɛ, lo wɛla ehende wa tshuki, Yeso akatɛkɛta mbala la mbala di’anto wakonge l’awala akɔ nɛ dia vɔ wakelamɛ.​—Mateu 22:2-4, 8, 9; Luka 14:8-10.

Lo wedja ɛmɔtshi wekɔ la mbekelo k’onto tshɛ lalanga kokaka ntshɔ lo fɛtɛ ka diwala oyadi vɔ mbelɛ kana kema. Koko, dikambo sɔ mbeyaka manɛ onto falanga kayi. Atshukanyi wele bu l’ekondjelo k’efula kokaka ndjɔtɔ abasa dia vɔ ndesha ndo nɔsha lemba l’anto lɔsɔ laheyama lofulo. Koko, naka atshukanyi wele Akristo nangaka sala yema ya fɛtɛ yasungana yele la lofulo l’anto lakoka, kete anyawɔ Akristo wahelame pombaka mbaoka lo dikambo sɔ. Pami kɛmɔtshi kakatshuke, l’Osomba wa l’Afrique du Sud welɛwɔ Cap, mbohɔka dia nde akelɛ anto 200 lo diwala diande. Koko, anto 600 wakayoyaka ko lo tshenyi ya wonya vɔ wakamane diangɔ dia ndɛ tshɛ. L’atei w’anto waki kombelamɛ mbaki ndo anto amɔtshi waki lo bisi kɛmɔtshi, wanɛ wakaye dia ndjenda Osomba wa Cap, vɔ wakaye lo wikɛndɛ wakasalema diwala sɔ. Shufɛlɛ yakatɛnyaka anto asɔ ngelo aki owotɔ w’etale waki womoto lakawatshukaka ndo nde akafɔnya dia nde ekɔ la lotshungɔ la ndja l’anto asɔ aha la mimbola kanyi ya otshuki la otshukami!

Ombeki wa mɛtɛ wa Yeso hatoya lo fɛtɛ ka diwala aha la nde mbelamɛ ndo tɔlɛ la nɔ diangɔ diakawakate wanɛ wakawetshi. Nde kokaka ntshɔ lo fɛtɛ paka naka wakatshi ɔnɛ anto tshɛ mbelɛwɔ. Wanɛ watshɔ aha la mbelamɛ pombaka ndjambola ɔnɛ: ‘Onde otshwelo ami lo fɛtɛ ka diwala kɛsɔ hatɛnya dia dimi haloke atshukanyi w’eyoyo asɔ ngandji? Onde dimi hatofukutanya ndo hatolanya ɔngɛnɔngɛnɔ wa lo fɛtɛ kɛsɔ?’ Lo dihole dia monga la lonyangu ɔnɛ hawombele, Okristo wele l’eokelo k’ɔlɔlɔ kokaka tomɛ wanɛ wotshukanyi dui di’ekeketshelo ndo mbakombwɛ ɛtshɔkɔ wa Jehowa. Nde kokaka kânga kimanyiya atshukanyi asɔ lo mbatomɛ woshasha ɔmɔtshi dia nyomoleka mbangɛnyangɛnya lushi lawɔ la diwala.​—Undaki 7:9; Efeso 4:28.

Ele l’Ɔkɛndɛ na?

L’ahole efula wa l’Afrikɛ, wekɔ la mbekelo k’ewotɔ w’epalanga nɔngɔsɔla fɛtɛ ka diwala. Atshukanyi kokaka monga la lowando lo dikambo sɔ, nɛ dia diɔ manyɛka wotsho, mbut’ate, hawoshisha falanga. Vɔ mbeyaka fɔnya nto ɔnɛ vɔ hawendana la kɛnɛ tshɛ kakoka tomba lo fɛtɛ kawɔ ka diwala. Koko, la ntondo ka mbetawɔ woho w’ekimanyielo tshɛ oma le ewotɔ washaso nɛmɔ efula, atshukanyi pombaka ndjashikikɛ dia kana kɛnɛ kalangawɔ kayɔlɛmiyama oma le anto asɔ.

Kânga mbaki Yeso Ɔna Nzambi ‘lakaholɔ oma l’olongo,’ ndoko kɛnya dia nde mbaki l’ɔkɛndɛ wa fɛtɛ kɛsɔ ka la Kana kana mbuta ɔnɛ nde mbakalɔmbɔla akambo efula. (Joani 6:41) Koko, ɔkɔndɔ wa Bible totɛka ɔnɛ onto okina mbakasɔnama dia monga oko ‘ɔnɔmbɔdi wa difɛstɔ.’ (Joani 2:8) Lo wedi okina, onto ɔsɔ akayelaka awui w’owandji wa nkumbo kɛsɔ k’oyoyo, mbut’ate, otshuki.​—Joani 2:9, 10.

Ewotɔ w’Okristo la dia nɛnya ɔnɛ lambɔsɔnama le Nzambi dia monga owandji wa nkumbo kɛsɔ k’oyoyo. (Kolosai 3:18-20) Nde mbahomba mɛmba wotsho wa kɛnɛ tshɛ kayeta lo diwala diande. Lo mɛtɛ, otshuki pombaka monga l’ekanelo k’ɔlɔlɔ ka yimba, ndo naka kokaka, nde pombaka kotsha nango ya otshukami ande, y’ambutshi ande, ndo y’akilo ande. Koko, naka ewotɔ vate paka vɔ mbɔlɔngɔsɔdi akambo wotshikitanyi la kɛnɛ kalanga atshukanyi, kete lâsɔ atshukanyi kokaka tona ekimanyielo kawɔ ko vamɛ nɔngɔsɔla diwala diawɔ lo yoho yakoka lawɔ. Lo yoho shɔ, ndoko dikambo dia kɔlɔ diayotomba diayotshika atshukanyi la suvɛnirɛ ya kɔlɔ. Oko ɛnyɛlɔ, lo diwala di’Okristo ɔmɔtshi wa l’Afrikɛ, owotɔ ɔmɔtshi wele bu ombetawudi, ɔnɛ lakonge ɔnɔmbɔdi wa fɛtɛ akayomɛka tɛtɛmɔla watshɛwɔ wakavu!

Mbala mɔtshi atshukanyi totshɔka la ntondo ka fɛtɛ kawɔ ka diwala komɛ. L’etena kɛsɔ, otshuki pombaka nɔngɔsɔla di’anto amɔtshi wakoka menda di’aha awui wa Bible mɔnywama ndo fɛtɛ komɛ lo wonya wasungana.

Nyokongɛ fɛtɛ dimɛna ndo la wɛdimo

Lo mbuta mɛtɛ, mbo ya ndɛ y’amɛna yaki efula lo diwala diakatshu Yeso, nɛ dia Bible mbutaka ɔnɛ ɔsɔ aki fɛtɛ ka diwala. Oko wakatadiɛnyi, wanu waki nto efula. Aha la tamu, mishiki wa dimɛna l’anɔshi w’ɔlɔlɔ wakonge nɛ dia kɛsɔ mbakasalemaka lo fɛtɛ y’ase Juda. Yeso akɛnya dikambo sɔ lo wɛla ande w’ɔna la lotshito. Papa k’ɔngɔnyi ka lo wɛla ɔsɔ akoke ɔlɔ w’efula lam’akakawola ɔnande lakayatshumoya ko nde akate ate: ‘Nyɛsɔ tole ndo tɔngɛnɛngɛnɛ.’ Lo ndjela Yeso, fɛtɛ kɛsɔ akonge la ‘mishiki ndo la nɔshi.’​—Luka 15:23, 25.

Koko, kɛnɛ kele lanɛ ele, Bible hashikikɛ dia kana mishiki la nɔshi diakonge lo diwala dia la Kana. Ɔnkɔnɛ, l’awala tshɛ wɔkɔndwami lo Bible hawɔtɛkɛta dia nɔshi. Ondo l’atei w’ekambi waki Nzambi wa kɔlamelo wa lo nshi yakafundamaka Bible, nɔshi diakongaka paka mbala mɔtshi tsho ndo komonga dikambo di’ohomba efula l’awala awɔ. Onde sho kokaka kondja wetshelo ɔmɔtshi oma lo dikambo sɔ?

L’awala amɔtshi w’Akristo wa l’Afrikɛ, vɔ kambaka la dihomɔ dialeka mbidiya awui. Mishiki mongaka ewelewele efula polo ndo woho wokoki fukutanya wanɛ wakelame dia sawola dimɛna. Mbala mɔtshi, diangɔ dia ndɛ mongaka yema tshitshɛ, koko vɔ mbitsholaka mishiki la nɔshi lotshola. Lâsɔ kete diaaso sɔ ndjokomaka fɛtɛ ka mishiki lo dihole dia monga fɛtɛ ka diwala. Ndo nto, mishiki wa wolo wolo kotolaka wanɛ walanga fukutanya, kana anto watoyaka aha la vɔ mbelamɛ.

Lam’ele ɛkɔndɔ wa lo Bible watɛkɛta dikambo di’awala hawoleke mbika epole ɔsɛkɛ lo mishiki la nɔshi, onde dikambo sɔ hakoke nɔmbɔla atshukanyi lam’alangawɔ ntsha diwala diayosha Jehowa nɛmɔ? Ndo nto, lam’akawalɔngɔsɔlaka awala amɔtshi weke ka tshama l’Afrique du Sud, ɛlɔngɔlɔngɔ l’esekaseka w’Akristo wakasɔnama dia ndjotomba kâmɛ l’atshukanyi wayanɔ wakɔshi wenya efula dia mbekaka lokolo la nɔshi dia wolo wolo. Ngɔndɔ efula, vɔ wakakambaka la wenya wakiwɔ paka yoho shɔ. Koko Akristo pombaka ‘ndjatshungwɛ etena’ ka sala ‘akambo woleki ohomba,’ oko olimu w’esambishelo, wekelo w’onto ndamɛ, ndo wɔtwɛlɔ wa nsanganya y’Akristo.​—Efeso 5:16; Filipi 1:10.

Lo menda efula ka wanu wakakadimola Yeso, mɛnamaka dia diwala dia la Kana aki diwala dia woke. Koko, sho kokaka ndjashikikɛ ɔnɛ lofunge komonga lo fɛtɛ kɛsɔ ndo wanɛ wakawete kombidjɔnɛ wanu oko wakadionge l’awala amɔtshi w’ase Juda. (Joani 2:10) Ngande wakokaso shikikɛ ɔnɛ dikambo sɔ diaki ngasɔ na? Sho kokaka shikikɛ nɛ dia Nkumadiɔndjɔ Yeso Kristo aki l’atei w’anto waki lo fɛtɛ kɛsɔ. L’atei w’anto tshɛ, ndoko onto lakaleke Yeso mbeya kitanyiya ɛlɛmbɛ waki Nzambi wendana l’ɛngɛnyi wa kɔlɔ, wata ɔnɛ: “Tuyalaki l’ului wa anoshi a wanu.”​—Tukedi 23:20.

Ɔnkɔnɛ, naka atshukanyi wambɔsa yɛdikɔ ya wanu wa mpɛ la wa wolo monga lo fɛtɛ kawɔ ka diwala, kete vɔ pombaka sɔna anto w’eshika dia mendaka woho wayɔnɔmaka wanu akɔ. Ndo naka mishiki wayonga, kete vɔ pombaka sɔna nkembo y’amɛna ndo monga l’onto l’oshika dia kitshakitshaka wendjo wa mishiki. Wanɛ wakawetshi hawokoke ndjofunda lo dikambo sɔ ndo mbela mishiki wahasɔnami kana mbidiya wedjo wa mishiki. Naka anɔshi wayonga, kete vɔ pombaka nɔ̂ma la kɛnɛmɔ ndo lo yoho yakoka. Naka anto wele bu ambetawodi kana Akristo amɔtshi wahatatshunde lo nyuma wamboya la nɔshi di’ase andja ɔnɛ kana dionyiya ndo mposa ya demba, kete otshuki pombaka nɔmba dia vɔ tshikitanya mishiki kana nɔmba la loshilambo tshɛ dia vɔ pembola nɔshi. Naka hatshami ngasɔ, kete diwala ayolana ndo ndjonga otamba wa takanya le anto.​—Romo 14:21.

Lo menda wâle watomba oma l’anɔshi amɔtshi wa nshi nyɛ, lo mishiki w’ewelewele ndo wanu wa tshavutshavu, Akristo efula wakatshukana wakɔshi yɛdikɔ yaha akambo asɔ monga lo diwala diawɔ. Akristo amɔtshi wakɔnywama l’ɔtɛ wa dikambo sɔ, ko tete l’ɔtɛ wa mbaɔnyɔla, vɔ sunganaka mandɔma oma lo saki kawɔ ka mbewɔ dikambo diakoka ndjosha lokombo l’ekila laki Nzambi sɔnyi. Lo wedi okina, atshukanyi amɔtshi nɔngɔsɔlaka mishiki wasungana, etena ka nɔshi kɛnyama, ndo wanu wa lo yɛdikɔ yakoka. Lo weho akɔ tshɛ, otshuki mbele l’ɔkɛndɛ wa kɛnɛ tshɛ kayotomba lo diwala diande.

L’Afrikɛ, anto amɔtshi wahatatshunde lo nyuma mɔnyɔlaka awala w’Akristo wa nɛmɔ ndo mbutaka ɔnɛ aha lo fɛtɛ mbakatatshwe koko l’otanda. Koko, ɔsɔ bu dionga dia dimɛna. Etsha wa kɔlɔ wa demba kokaka mbela ɔngɛnɔngɛnɔ wa tshanda, koko nkum’otema k’Akristo ndjɔlɔka ta dia ta ndo lokombo laki Nzambi ndjɔnyɔamaka l’ɔtɛ w’etsha ɛsɔ. (Romo 2:24) Lo wedi okina, nyuma k’ekila kaki Nzambi mbishaka onto ɔngɛnɔngɛnɔ wa mɛtɛ. (Ngalatiya 5:22) Atshukanyi efula w’Akristo mbohɔka lushi la diwala diawɔ l’ɔngɛnɔngɛnɔ, lam’ayoweyaka ɔnɛ ɔsɔ aki etena k’ɔngɛnɔngɛnɔ ndo ɔnɛ ndoko ‘dui diotakanya diakonge.’​—2 Koreto 6:3.

Welsh nde la Elthea wekɔ lo tetemala mbohɔ awui w’ɔlɔlɔ wakate ewotɔ awɔ waha ambetawudi wanɛ wakonge lo diwala diawɔ. Ɔmɔtshi l’atei awɔ akate ate: “Tambɔlɛmba la mindjo yadjawɔ l’awala wasalema nshi nyɛ. Aki dimɛna dia monga lo diwala dia dimɛna nganɛ dia tokohɛ weho w’awala asɔ.”

Kɛnɛ koleki tshɛ ohomba ele, awala w’Akristo wosadimi dimɛna mbishaka Jehowa Nzambi, Otungi wa diwala nɛmɔ.

[Kiombo/​Osato wa lo lɛkɛ 32]

LISTƐ L’AKAMBO WENDANA LA FƐTƐ KA DIWALA

• Naka nyayosha onto lele bu ombetawudi ɔtɛkɛta, onde nyekɔ l’eshikikelo dia nde hatoyodja awui amɔtshi w’ashidi wahɔtɔnɛ la w’Akristo?

• Naka mishiki wayonga, onde nyakasɔnɛ paka nkembo y’amɛna?

• Onde wedjo wa mishiki wayonga lo yɛdikɔ y’ɔlɔlɔ?

• Naka nɔshi diayonga, onde wayodikɛnya lo yoho yele la kɛnɛmɔ?

• Onde wanu wayokahanyema lo yɛdikɔ yakoka?

• Onde wanɛ wele l’ɔkɛndɛ wayendaka woho wakahanyema wanu?

• Onde nyayɔsɔna wonya w’ɔlɔlɔ wa fɛtɛ ka diwala komɛ?

• Onde anto w’eshika wayonga dia mbidja akambo l’ɔnɔngɔ polo l’ekomelo?