Go Itemoga Gore Tota O Motho wa Mofuta Mang

FA O leba mo seiponeng, ke eng se o se bonang? O bona setshwano sa kafa o lebegang ka teng. A mme seo se go bolelela gore tota o motho wa mofuta mang? A se go bolelela kafa ba bangwe ba go lebang ka teng jaaka motho? A tota o a ikitse? A o itse gore tota go tlile jang gore o nne le boitshwaro jo o nang le jone? Ee, o ne wa nna gone jang, jaaka motho wa mofuta yo o leng ene?

Fa o ema go se gonene e le go ithuta dikarolo tsotlhe tseo di neng tsa bopa botho jwa gago, o ka nna wa lemoga gore go nnile le dilo di le dintsi tseo di neng tsa go tlhotlheletsa tseo di neng tsa tsenngwa mo go wena—e ka tswa e le ke batho ba bangwe kana mabaka a mangwe. Mo masimologong a dingwaga tsa go bopega ga rona, bontsi jwa rona re ne re se na seabe sepe mo go tlhomeng mekgwa le ditsela tseo re nang natso. Ka jalo a re lebeng dingwe tsa ditlhotlheletso tseno tse di bopang botho tseo di neng tsa tsenngwa mo go wena—dingwe tsa tsone di tsentswe pele o ka nna le tshono ya go dira sepe ka boitshwaro jwa gago.

Ditogwana tsa Tsalo Di Na le Seabe Se Segolo

Ditogwana tsa tsalo di ile tsa go ama jang? Thulaganyo ya sebopego sa gago ya DNA, e e fitlhelwang go di-chromosome tseo di fetisetsang mekgwa e o nang le yone go tswa mothong yo mongwe go ya kwa go yo mongwe, di tsaya ditlhaloso le ditaelo tse di rulagantsweng tsa ditogwana tsa tsalo tsa go godisa motho yo mongwe le yo mongwe. Ka jalo boitshwaro jwa gago ka namana bo tlhotlhelediwa go le kana kang ke ditogwana tsa tsalo? Go lebega gore go santse go na le bothata jwa go kaya gore ditogwana tsa tsalo le botho jwa motho di amana jang ka tlhamalalo. Lefa go ntse jalo, go na le ditsela tse dingwe tseo di bonalang di na le seabe. Ka sekai, bontsi jwa mekgwa e o tsetsweng ka yone ke yone e tota e bakang boitshwaro jwa gago. Ka gone, batho bangwe ba tsetswe ba le ditlhong mme ba bangwe bone ba le botsalano thata go feta ba bangwe ka tlholego fela.

Mosadi yo o moimana le ene o ka solegela ngwana wa gagwe yo a iseng a tsalwe molemo kana a mo koafatsa ka ditiro tsa gagwe, dikgopolo, le maikutlo. Ke kagiso e e kana kang fela kana go tenega ka bonako go go kana kang moo o neng wa nna le gone fa o ne o sa le mo sebopelong sa ga mmago? O ithutile go le kana kang go tswa go modumo wa lentswe la batsadi ba gago, mmino o ba neng ba o reetsa? Dijo tseo mmaago a neng a di ja di ne tsa go ama go le kana kang? Fa a ne a nwa bojalwa kana a goga diokobatsi tse di tagang, di ne tsa mo ama go le kana kang? Ka nako ya fa o ne o tsholwa, bontsi jwa ditshekamelo tsa gago di ne di tlhomame mme ka gongwe go thata go di fetola.

Go Tweng ka Dijo, Dilo Tse Di Ilwang ke Mmele wa Gago, Tikologo?

Fa o ne o gola jaaka ngwana, dilo tse di rileng mo dijong tsa gago di ka nna tsa bo di ne tsa ama boitshwaro jwa gago. Dinatefisi, mebala e e itiretsweng, le dilo tse di dirisiwang go thibela go bola—tsotlhe di ka tiisa tlhotlheletso e e sa bonaleng mo boitshwarong. Go tlabatlaba mo go feteletseng, kgatelelo e kgolo, go tenega ka bonako, botlhoko jwa ditshika, le go sa direng dilo ka tekatekanyo le go sa kgoneng go itaola ke dingwe tsa matswela a gone. Kgotlelo e e tswang mo mosing o dikoloi di o ntshang, mesi ya madirelo, le botlhole jo bongwe mo tikologong le tsone di bopa boitshwaro. Kana, mo go wena ka bowena, o ka nna wa bo o na le sengwe se se ilwang ke mmele wa gago se se go amang fela thata mme se sena phelelo epe e e botlhoko go bao ba go dikologileng.

Mo godimo ga ditlhotlheletso tseno, boitshwaro jwa batsadi ba gago, dilo tse ba di ratang le tse ba sa di rateng mmogo le go tlhaola dilo goo o neng wa tshela ka gone go tswa bonyaneng, di ile tsa go ama ebile di ile tsa bopa botho jwa gago go ya bokgakaleng jo bo rileng. Phelelo ke gore bontsi jwa ditsela tsa gago le go leba botshelo ga gago ka kakaretso ke tsela e e bontshang fela kafa le bone ba ntseng ka teng. O na le go kgopisiwa ke dilo tseo di neng di ba kgopisa. O na le go itshokela dilo tseo ba neng ba di itshokela. Mme ga o lemoge gore o itshwara fela jaaka bone go fitlhelela mongwe a go bolelela gore o dira dilo fela jaaka rraago kana mmaago. Boemo jwa bone jwa tsa madi le jwa loago le tsone di ile tsa go ama, fela jaaka baagelani ba gago le tikologo ya kwa sekolong le tsone di ne tsa go ama. Gape ditsala tsa gago le balekane le bone ba go tlhotlheletsa thata. Gongwe kotsi e e maswe (eo o nnileng le yone kana e e diragaletseng tsala ya gago e o atamalaneng thata le yone), masetlapelo mangwe a mo lefelong la ga lona, kana le eleng ditiragalo tsa lefatshe tse di tshwenyang di ne tsa go ama. Kana e ka nna ya bo e le gore masetlapelo mangwe, a a ntseng jaaka tlhalo kana bolwetsi jo bo masisi, a ile a tlogela lobadi mo bothong jwa gago.

A, fa o itlhatlhoba, o kgona go lemoga dipe fela tsa ditlhotlheletso tseno?

Ke Seabe Sefe Se Bodumedi Bo Nang le Sone?

Go ya ka kakanyotheo fela, bodumedi bo tshwanetse go go thusa go nna motho yo o botoka, bo tshwanetse go tokafatsa boitshwaro jwa gago, melaometheo ya boitsholo le tlwaelo ya gago ya letsatsi le letsatsi. Tota ke ditekanyetso dife tse o di tsayang jaaka tsa botlhokwa ditiro tse di ileng tsa amiwa ke bodumedi? Lefa bodumedi bo tshwanetse jwa nna selo se se dirang gore motho a seka a nna le boitshwaro jwa sengwana, jwa bonokwane, batho ba le bantsi ba amiwa ke go ikopanya ga bone le bodumedi ka tsela e e farologaneng. Ba lemoga boitimokanyo jo bogolo le go rata go nna le dilo tse di bonalang thata go na le ditekanyetso tse di botlhokwa tsa semoya mo dikerekeng mme labofelo ba sulafalelwe mo gogolo. Ebile ba ka nna ba seka ba tlhola ba nna badumedi gape, ba tlhoka bomoya le tsholofelo.

O ka nna wa kgona go akanya ka ditlhotlheletso tse dingwe tse di kwantle tseo di agang boitshwaro. A ko o tseye metsotsonyana fela e sekae o tlhatlhanya fela ka dilo dipe tseo di neng tsa go ama go fitlha le jaanong. A o ka dira lenaane la dingwe tsa tsone? Ga go motlhofo gore o tlhotlhelediwe fela ke mabaka, mme o bo o akanya ka tsela eno, mme go tlhoka boiteko ebile go ka nna ga go thusa. Jang?

Ebu, fa o ka kgona go lemoga tlhotlheletso e e rileng kana se se bakang tshekamelo nngwe e e sa siamang mo boitshwarong jwa gago, fa o ka kgona go e tlhomolola ka mo go kgethegileng, o tla bo o le mo boemong jo bo botoka go ka e laola, ka gongwe le eleng go e fetola. Fa o ka kgona go laola tlhotlheletso e e sa batlegeng kana le eleng go e tlosa, o ka nna motho yo o farologaneng, wa boitshwaro jo bo farologaneng tebang le ba bangwe.

Legale, seo ke kgwetlho. Mme ereka bontsi jwa dilo tse di tlhotlheletsang boitshwaro jwa gago di ne tsa tsenngwa mo go wena ke batho ba bangwe kana ke maemo ao o neng o sa kake wa a laola, ke ka ntlha yang o sa iteke mme wa dira sengwe kaga boemo jono ka bowena? Fa e le gore seo se tla go tokafatsa, ke ka ntlha yang o sa fetoge?

[Mafoko a setshwantsho mo go tsebe 4]

Ditiro le maikutlo a mosadi yo o moimana di ka ama ngwana wa gagwe yo o iseng a tsholwe