Baikanyegi ba Kae?

KA MMEGADIKGANG WA TSOGANG! KWA SPAIN

“Ga go na sepe se se bolayang bodumedi jaaka go bo itlhokomolosa.”

EDMUND BURKE, RADIPOLOTIKI WA KWA BORITANE WA LEKGOLO LA BO18 LA DINGWAGA.

TOROTSWANA ya Caleruega e kwa dipoeng tse go fokang diphefo thata kwa go tsone kwa mafelong a a kwa bokone jwa Spain. Torotswana eno ya metlha ya bogare e na le lefelo le lentle la baitlami le le agilweng ka mokgwa wa Seroma. Le ne la agiwa dingwaga tse 700 tse di fetileng go tlotlomadiwa Domingo de Guzmán, yoo a simolotseng thulaganyo ya Dominic, yo a neng a tsaletswe koo. Baitlami ba basadi ba ba neng ba batla go nna mo tidimalong le go nna ba le nosi ba ne ba nna mo lefelong leno ka makgolo a le supa a dingwaga.

Marulelo a lefelo leno la baitlami a a dutla le dipota tsa teng tsa bogologolo di simolola go wa. Lefa go ntse jalo, mmè yo o okametseng ene o amegile thata ka tshenyego e e leng gongwe le gongwe—go wa ga bodumedi ka bojone. “Fa ke ne ke tla mo lefelong leno la baitlami mo dingwageng tse di ka nnang 30 tse di fetileng, go ne go na le baitlami ba basadi ba le 40 fano,” o tlhalosa jalo. “Jaanong re 16 fela. Ga go na ba babotlana. Go dira ditiro tsa bodumedi mo botshelong go lebega e le selo sa bogologolo.”

Se se diragalang kwa Caleruega se diragala mo Yuropa yotlhe. Batho ga ba a ka ba nna le maikutlo a go nna kgatlhanong le bodumedi ka bontsi ka bonako fela, mme ba ne ba bo tlogela ba didimetse, ba sa patelediwe ke ope. Dikereke tse dikgolo tsa Yuropa di rerela bajanala go na le gore di leke go ngoka “baikanyegi” ba ba mo tikologong. Kereke e e kileng ya bo e nonofile tota—e ka tswa e ne e le ya Porotesetanta kana Katoliki—e fenngwa ke go tlhoka kgatlhego. Matshelo a batho a laolwa ke dilo tsa selefatshe e seng tsa bodumedi—mokgwa o mmueledi mongwe wa kereke a neng a o bitsa wa selefatshe. Go lebega bodumedi bo sa tlhole bo tsewa e le sepe tota. A tsela e batho ba ikutlwang ka yone ka bodumedi kwa Yuropa ga e supele kwa pele gore bo tlile go wa le mo dikarolong tse dingwe tsa lefatshe?

Go Diragalang ka Palo Ya ba Ba Tlang Kerekeng?

Tiragalo eno e e sa tlwaelegang ga se selo se sesha kwa Yuropa bokone. Ke diperesente tse 5 fela tsa Balutere ba Scandinavia ba ba yang kerekeng ka metlha. Kwa Boritane, ke diperesente tse 3 fela tsa Ba-Anglican ba ba yang go reetsa dithero ka Sontaga. Mme jaanong, Bakatoliki ba Yuropa ba ba kwa borwa ba lebega ba latela sekao sa baagisani ba bone ba ba kwa bokone.

Kwa Fora, naga e bontsi jwa batho ba yone e leng Bakatoliki, ke moagi a le 1 fela mo go ba le 10 yo o yang kerekeng gangwe ka beke. Mo dingwageng tse 25 tse di fetileng, diperesente tsa batho ba kwa Spain ba ba itebang jaaka “Bakatoliki ba ba tlhaga” di wetse kwa tlase go tloga go diperesente di le 83 go ya go di le 31. Ka 1992, mobishopomogolo wa kwa Spain, Ramon Torrella o ne a bolelela khonferense ya babegadikgang gore “Spain ga e tlhole e le naga ya Bokatoliki; batho ba nna teng mo mekolokong ya Beke e e Boitshepo le Mmisa wa Keresemose—mme ga ba tle [Mmiseng] beke le beke.” Fa mopapa John Paul II a ne a etetse kwa Madrid ka 1993, o ne a tlhagisa ka gore “Spain e tshwanetse go boela gape e nne ya Bokeresete.”

Moya ono wa go sa batle bodumedi o ile wa tsena mo baruting le mo batsenakerekeng. Palo ya baruti ba ba sa tswang go tlhongwa kwa Fora e ne ya wela kwa tlase ya nna 140 ka 1988 (palo e e kwa tlase ga halofo mo palong ya 1970), fa kwa Spain go na le ba ba ka tshwarang 8000 ba ba ileng ba latlha boruti gore ba nyale. Kafa letlhakoreng le lengwe ba ba tswelelang go direla matsomane a bone ga ba a tlhatswega pelo ka dithero tsa bone. Ke diperesente di le 24 fela tsa baruti ba Lutere ba kwa Sweden ba ba ikutlwang gore ba ka rera ka legodimo le dihele “ka segakolodi se se phepa,” fa kwatara ya baruti ba Bafora ba sa tlhomamise gore a tota Jesu o ne a tsosiwa mo baswing.

Go Ijesa Monate le go Ipaya Kwa Pele Go na Le Boineelo

Ke eng se se tsayang maemo a bodumedi? Mo magaeng a mantsi boitapoloso bo tseetse kobamelo maemo. Fa go le Sontaga, malapa a ya kwa matshitshing kana kwa dithabeng go na le go ya kwa kerekeng. “Mmisa o lapisa pelo,” Juan, ngwana wa dingwaga tsa bolesome wa kwa Spain o ne a bolela jalo a khutlola magetla. Dithero tsa bodumedi di gaisiwa ke metshameko ya kgwele ya dinao le dikonsarata tsa mmino wa pop, e leng ditiragalo tse di ngokang boidiidi jwa batho e bile di tlatsa ditadiamo.

Go wela tlase ga palo ya ba ba yang kerekeng ga se jone bosupi fela jwa gore bodumedi bo a wa. Batho ba bantsi ba Yuropa ba itlhophela dikgopolo tsa bodumedi tse ba ratang go di dumela. Mo malatsing a gompieno, dithuto tse di tlhomilweng ka molao tsa kereke ga di tshwane gotlhelele le dilo tse di dumelwang ke batho ba ba ipolelang gore ke ba jone bodumedi joo. Bontsi jwa batho ba Yuropa—e ka tswa e le Bakatoliki kana Baporotesetanta—ga ba tlhole ba dumela gore go na le botshelo morago ga loso, fa diperesente tse 50 tsa Bakatoliki ba Bafora, Batadiana, le ba kwa Spain ba sa dumele mo dikgakgamatsong.

Go lebega ditlhopha tsa baruti di sa kgone go thibela palo e e oketsegang eno ya batho ba ba ganang go dumalana le melao e e tlhomilweng. Seno se ile sa supiwa thata ke letsholo la mopapa kgatlhanong le dithibelapelegi. Ka 1990, Mopapa John Paul II o ne a kgothatsa borakhemisi ba Bakatoliki gore ba se ka ba rekisa dithibelapelegi. O ne a bolela gore dilo tseno di ne di “tlola melao ya tlholego mo di senyang seriti sa motho.” Ka tsela e e tshwanang, Catechism of the Catholic Church e gatelela gore “seo se dira gore lorato lwa monna le mosadi ba ba nyalaneng le lekwe ke maikarabelo a a menaganeng gabedi, e leng go ikanyega le go tsala.”

Le mororo melao eo e gagametse jalo, banyalani ba ba tlwaelegileng fela ba Bakatoliki ba itirela se ba se ratang fela ba itumetse. Gompieno ga go a tlwaelega go bona malapa a a nang le bana ba ba fetang ba babedi ka palo mo dinageng tsa Bokatoliki tsa Yuropa borwa. Kwa Spain, dikhontomo—tse di neng di rekisiwa kgatlhanong le molao dingwaga di le masomeamabedi tse di fetileng—di bapadiwa kgapetsa mo thelebisheneng, mme ke diperesente di le 3 fela tsa basadi ba Bakatoliki ba Bafora ba ba bolelang gore ba dira tumalanong le taolo ya semolao ya Katoliki ya dithibelapelegi.

Go phepafetse gore batho ba Yuropa ba itlhokomolosa dikereke le dithuto tsa tsone. Bishopomogolo wa Anglican wa Canterbury, George Carey o ne a tlhalosa boemo jwa kereke ya gagwe ka phepafalo jaana: “Re ntse re latlhegelwa ke maloko, mme e bile kgang eno e masisi mo e batlang go rarabololwa ka bonako.”

Ditumelo tse dikgolo tsa Yuropa ga di ise di reketle thata jaana fa e sale ka dikhuduego tsa Phetogo e Kgolo. Ke eng fa batho ba bantsi ba Yuropa jaanong ba itlhokomolosa bodumedi? Go tlile go diragala eng ka bodumedi mo isagweng?