A Lefatshe le le Senang Ntwa le ka Nna Teng?

AKANYA fela o sa tlhole o boifisiwa ke ntwa le ditlamorago tsa yone. Akanya o sa tlhole o utlwa dithunya kana dibomo, o sa tlhole o bona boidiidi jwa batshabi ba ba tshwerweng ke tlala ba sia, o sa tlhole o ipotsa gore a wena kana ba o ba ratang lo tla bolawa mo ntweng nngwe e e setlhogo mme e bile go sa lwelwe sepe fela. A bo go tla nna monate jang ne go tshela mo lefatsheng le go senang ntwa mo go lone!

‘Tota seo se ka se diragale,’ o ka nna wa rialo. Lefa go ntse jalo, mo dingwageng di le mmalwa fela tse di fetileng batho ba ne ba nna le maikutlo a gore go tla nna le kagiso mo lefatsheng. Ka 1990 le 1991, bontsi bo ne bo bolela gore ditšhaba di setse di tla tsena mo motlheng o mosha wa polokesego le tirisanommogo. Fa a ne a ntsha maikutlo a a tshwanang le a batho ba neng ba na le one ka nako eo, George Bush, yoo e neng e le poresidente wa United States ka nako eo, o ne a bua ka makgetlho a mantsi ka “tsamaiso e ntšha ya lefatshe” e e tlang.

Ke eng fa batho ba ne ba na le tsholofelo thata jaana? Ntwa ya Molomo e ne e fedile. Matshosetsi a ntwa ya nuklea a ne a sa bolo go okama batho ka dingwaga tse di fetang 40 jaaka tšhaka e e kgwageditsweng ka tlhale e tshesane. Mme fa Bokomonisi bo sena go wa le fa Soviet Union e sena go kgaogana, go ne go lebega e kete matshosetsi a polao ya kgailo ya nuklea a nyeletse. Lefatshe le ne la wela makgwafo go sekae.

Go ne go na le lebaka le lengwe le legolo la go bo batho ba ne ba tlhomamisa thata ka isagwe le la go bo bontsi bo santse bo ikutlwa jalo. Bobaba jwa dinaga tsa Botlhaba le tsa Bophirima jo bo tsereng masome a mane a dingwaga bo ne bo dirile gore lekgotla la Ditšhaba Tse di Kopaneng e nne lekgotla le go ganetsanwang fela mo go lone. Lefa go ntse jalo, go khutla ga Ntwa ya Molomo go ne ga golola lekgotla la Ditšhaba Tse di Kopaneng gore le dire se le neng le tlhometswe go se dira—go tlisetsa ditšhaba tsotlhe kagiso le polokesego.

Mo dingwageng tsa bosheng, lekgotla la Ditšhaba Tse di Kopaneng le ne la dira maiteko a a oketsegileng a go thibela ditšhaba go lwa. Lekgotla la Ditšhaba Tse di Kopaneng le ne la dirisa masole a ditšhaba tsa maloko a lone mo go rotloetseng kagiso mo dingwageng tse 4 pele ga 1994 go na le jaaka le ne la dira mo dingwageng tse 44 tse di fetileng. Mo e ka nnang 70 000 ya batho fela mmogo le masole ba ne ba dira ditiro tse le di rulagantseng di le 17 go dikologa lefatshe. Mo dingwageng tse pedi fela, ditshenyegelo tsa go boloka kagiso di ne tsa menagana gabedi tsa nna dimilione di le dikete di le 12 tsa diranta ka 1994.

Bosheng jaana, Boutros Boutros-Ghali, mokwaledikakaretso wa lekgotla la Ditšhaba Tse di Kopaneng, o ne a kwala jaana: “Go bonala gore thulaganyo ya go nna seoposengwe mo go itshireletseng e e neng ya tlhomiwa kwa San Francisco mo e ka nnang dingwaga tse 50 tse di fetileng [fa lekgotla la Ditšhaba Tse di Kopaneng le ne le tlhomiwa] jaanong e simolola go nna le mosola jaaka go ne go akantswe kwa tshimologong . . . Jaanong go gaufi gore re nne le thulaganyo ya boditšhabatšhaba e e ka atlegang.” Le mororo ba tsweletse pele jaana, ponelopele ya thulaganyo ya lefatshe le lesha e nyelela ka bonako. Ke eng se se nyeleditseng tsholofelo ya lefatshe le le senang ntwa? A go na le lebaka la go dumela gore go tla tsamaya go nna le kagiso mo lefatsheng? Ditlhogo tse di latelang di tlile go araba dipotso tseno.

[Metswedi ya Ditshwantsho mo go tsebe 3]

War planes: USAF photo

Anti-aircraft guns: U.S. National Archives photo