Ongo Meʻa Fakaofo ʻi ha Fakataha-Lahi ʻi Siōsia
NAʻE hoko ʻi he fonua ko Siōsiá ʻi he 2006 ha meʻa fakangalongataʻa, ʻa ia naʻe fakaʻilongaʻi ʻe ha ongo meʻa fakaofo. ʻI he ʻaho ʻe tolu, ʻaho 7 ki he ʻaho 9 ʻo Siulaí, naʻe fakahoko ai ʻa e Fakataha-Lahi Fakavahe “ʻOku Ofi ʻa e Fakahaofí!” ʻe he Kau Fakamoʻoni ʻa Sihová ʻi he ngaahi feituʻu kehekehe ʻe ono ʻi he fonua ko iá. Ko ha kātoanga kai fakalaumālie ia naʻe maʻu laka hake he toko 17,000.
ʻI Sanuali 2006, naʻe fai ai ʻa e ngaahi feinga ke maʻu ha feituʻu feʻungamālie ke fakatahataha ai ʻa e laui afe ki he fakataha-lahí ʻi he kolo ʻa ia naʻe palani ki aí, ko Tbilisi, ko e kolomuʻa ʻo Siōsiá. Ko e ngaahi faiʻanga fakataha-lahi kehé ʻe fakafehokotaki kinautolu fakafou ʻi he telefoní.
Ko e tauʻatāina ʻi he lotú ʻi Siōsia kuo kiʻi fakangofua mai ia ʻi he ngaahi taʻu ki mui ní. Ko ia ai neongo ʻa e fakafepaki ne failahia ʻi he kuohilí, naʻe tutui atu ʻa e Kau Fakamoʻoní, ʻi he loto-falala ʻe maʻu ha faiʻanga fakataha-lahi ʻi he kolomuʻá. Ko e kau Siōsiá ko e kakai ʻoku nau natula fakakaumeʻa mo anga-talitali kakai. Kae kehe, ko e kau maʻu mafai ʻe niʻihi ʻoku mālohi ʻaupito ʻenau tomuʻa fehiʻa fakalotú. Te nau ikuʻi nai ʻenau ongoʻí pea fakaʻatā ʻa e Kau Fakamoʻoní ke nau haea ha holo?
Naʻe ʻaʻahi ʻa e fanga tokoua ʻi he Kōmiti Fakataha-Lahí ki he ngaahi sitētiume mo e ngaahi holo sipoti lalahi kehekehe. Naʻe palōmesi ʻa e kau pulé ke ngāueʻaki honau ngaahi holó ka ne nau holomui ʻi he taimi naʻe kole ange ai ke haea ha ʻaho paú. ʻI heʻene peheé, naʻe ʻohovale ʻa e kōmití, ʻi hono tali ʻe he kau maʻu mafai ʻo e Tbilisi Philharmonic ke haea honau holó ʻe he Kau Fakamoʻoni ʻa Sihová. ʻOku tuʻu ʻa e holo konisetí ni ʻi he loto kolomuʻá, ʻi he feituʻu ʻoku faʻa fai ki ai ʻa e ngaahi meʻa lalahí.
ʻI he fiefia he pehē kuo lavameʻa ʻenau feingá, naʻe kamata ʻe he kōmití hono fokotuʻutuʻu ʻa e fakataha-lahi ʻi Tbilisi, pea pehē ki he ngaahi fakataha-lahi ʻi he fanga kiʻi kolo mo e kolo lalahi ʻi he fonuá, ʻo kau ai ʻa e Tsnori, Kutaisi, Zugdidi, Kaspi mo Gori. Ko e ngāue lahi naʻe fai ke fakafehokotaki ʻa e ngaahi faiʻanga fakataha-lahi kotoa ko ʻení fakafou he laine telefoní ke lele tatau ʻa e polokalamá. Naʻe maau ʻa e meʻa kotoa. Kae fakafokifā, ʻi he uike pē ʻe taha ki muʻa ke kamata ʻa e fakataha-lahí, naʻe kaniseli ʻa e konitulekí ʻe he kau maʻu mafai ʻo e holo koniseti Tbilisi Philharmonic. Naʻe ʻikai ke fai mai ha fakamatala.
Ko e ʻUluaki Meʻa Fakaofó
Ko e hā ʻe lava ke fai ʻe he fanga tokouá he kuo fuʻu tōmui? Ko e fili pē naʻe toé ke hiki ki Marneuli, ko ha feituʻu faama ʻoku kilomita ʻe 40 mei Tbilisi. Ko e lahi ʻo e ngaahi fakataha-lahí naʻe fai ia ʻi he feituʻu ko iá ʻi he konga kelekele ʻo ha fāmili ko e Kau Fakamoʻoni ʻa Sihova. Ko e feituʻú ko ha fuʻu ngoue lahi ia ki muʻa. ʻI he taʻu ʻe hongofulu kuo ʻosí, ko e feituʻu pē ia naʻe lava ke ngāueʻaki ʻe he ngaahi fakatahaʻanga ʻi Tbilisi ki he fakataha-lahí. Kae kehe, ko Marneuli ko e toe feituʻu pē ia naʻe tofanga ai ʻa e Kau Fakamoʻoni ʻa Sihová ʻi he ngaahi ʻoho kakaha ʻa ha fuʻu kakai.
Ko e taha ʻo e ngaahi meʻa ko ʻení naʻe hoko ia ʻi Sepitema 16, 2000. Naʻe fokotuʻu ʻe he kau polisi ʻi he kolo ko Marneuli ʻa e ngaahi fakangatangata ʻi he halá ke taʻofi ʻa e Kau Fakamoʻoní mei heʻenau aʻu ki he faiʻanga fakataha-lahí. Naʻe haʻu leva mo e ngaahi pasi naʻe fonu mai ai ʻa e kakai anga-fakamamahi naʻe taki ʻe he pātele ʻOfotokisī naʻe fakahifo mei hono lakangá ko Vasili Mkalavishvili. Naʻa nau taʻofi ʻa e ngaahi meʻalele mo e ngaahi pasi naʻe huʻu ki he fakataha-lahi ʻi Marneuli, fusi fakamālohiʻi ʻa e kau maʻu fakataha ʻe niʻihi mei he meʻalelé, pea haha anga-fakamamahi kinautolu, lolotonga iá naʻe kaihaʻasi fakamālohiʻi ʻa e koloa ʻo e kau pāsese kehé ʻo kau ai ʻa ʻenau ngaahi Tohi Tapú mo e tohi Fakatohitapú.
Ko e faiʻanga fakataha-lahi ʻi Marneuli naʻe toe ʻohofi ia ʻe ha fuʻu kakai ʻe toko 60 nai. Naʻe lavelavea ʻa e Kau Fakamoʻoni ofi he toko 40. Ko e tokoua ʻe taha naʻe hoka heleʻi ʻa hono fatafatá. Naʻe fakahanga holo ʻe he niʻihi ʻo e kau ʻohó ha ngaahi meʻafana, ʻa ia ne nau fana tavale ki he ʻataá. Ko e taha ʻo kinautolu naʻá ne fakahanga ha meʻafana ki he tokotaha ʻoku ʻoʻona ʻa e konga kelekelé ʻo fakamālohiʻi ʻene paʻangá mo e siuelí. Naʻe haveki ʻe he fuʻu kakaí ʻa hono falé, ʻa ia naʻe tuʻu ʻi he ngataʻanga ʻe taha ʻo e konga kelekelé, pea kaihaʻasi mo ʻene ngaahi koloa mahuʻingá. Hili hono fahi ʻa e matapā sioʻata kotoa ʻo e falé, naʻa nau tutu ʻa e ngaahi tohi Fakatohitapú mo e ngaahi sea naʻe faʻu ʻo fakataumuʻa pē ki he fakataha-lahí. Naʻe fakaʻauha ʻa e toni tohi ʻe taha mo e konga. ʻI he ʻikai ke taʻofi ʻa e faihiá, naʻe kau ʻa e kau polisi naʻe ʻi aí ʻi he anga-fakamālohi ne fai ki he Kau Fakamoʻoní.a
Naʻe pau ke fāinga ʻa e Kōmiti Fakataha-Lahí ʻo ʻikai ngata pē ʻi he fakamanamana ʻo e fakamālohí ka ko e toe pole pe ʻe hao fēfē ʻa e kakai ʻe toko 5,000 ʻi ha ʻēlia ʻoku anga-maheni pē ke hao ai ʻa e toko 2,500 nai. Naʻe lava fēfē ke solova ʻa e palopalema ko ʻení ʻi ha vahaʻa taimi nounou pehē? Naʻe hangē ha maná ʻa e taimi naʻe fakaofiofi mai ai ki he fanga tokouá ha ongo meʻa ne na maʻu ʻa e ongo konga kelekele hoko mai aí ʻo fakahā ʻena loto ke ngāueʻaki ʻena konga kelekele ne ngoueʻí kae totongi.
Ko ha ngāue faingataʻa moʻoni ia ʻa hono fulihi ʻa e konga kelekelé ke hoko ko ha faiʻanga fakataha-lahi feʻungamālie. Naʻe ʻai ʻe he ʻeá ke faingataʻa ʻaupito ʻa e tuʻungá—naʻe ʻuha ʻi he kotoa ʻo e uike ki muʻa ʻa e fakataha-lahí. Naʻe tō pateta ʻa e konga kelekele ʻa e ongo kaungāʻapí, pea naʻe pau ke taʻaki. ʻUluakí, naʻe fakatahataha ʻa e kau ngāue polé ʻi he lolotonga ʻa e ʻuhá ke taʻaki ʻa e patetá. Naʻe toʻo leva ʻa e ngaahi ʻaá pea langa mo e ngaahi sā ke malumalu ai ʻa e kau maʻu fakatahá mei he laʻaá mo e ʻuhá. Naʻe fiemaʻu ke faʻu mo e ngaahi sea papa lahi ange, pea naʻe fokotuʻu mo ha toe naunau fakaongo leʻo-lahi. ʻI he kili, tuki mo e vilí, naʻe ngāue ʻa e kau polé ʻi he ʻaho mo e pō, ʻo aʻu ʻo ʻikai mohe ʻa e niʻihi.
“Kae fēfē kapau ʻe hokohoko atu pē ʻa e ʻuhá ia ʻi he fakataha-lahí?” ko e fifili ia ʻa e tokotaha kotoa. “ʻE aʻu nai ʻo kaukau pelepela ʻa e kau maʻu fakatahá?” Naʻe fakatau mai ʻa e mohuku ke falikiʻaki ʻa e palapalá. Faifai pē, naʻe ulo mai ʻa e laʻaá! ʻI he ʻaho kotoa ʻe tolu ʻo e fakataha-lahí, naʻe kāpui ʻa e kelekelé ʻe he huelo fakaʻofoʻofa mo māfana ʻo e laʻaá.
ʻI he aʻu hake ʻa e kau maʻu fakatahá, naʻa nau mātā ai ʻa e fakaʻofoʻofa ʻo e feituʻú. Ko e nonga ko ia ʻo e feituʻu ʻutá naʻe hangē ia hano fakalika mai ʻo e māmani foʻoú. ʻI he fiemālie ʻenau taʻutú, naʻe ʻātakaiʻi ʻa e kau maʻu fakatahá ʻe he fikí mo e ʻuluʻakau fua kehe mo e ngaahi ngoue koané mo e tematá. Ko e tuʻa siteisí naʻe hā fakaʻofoʻofa mai mei ai ʻa e ʻulu kālepí. ʻI he taimi ʻe niʻihi lolotonga ʻa e polokalamá, naʻe lava ke fanongo ai ʻa e kau fanongó ki he ʻuʻua ʻa e fanga moa taʻané mo e kotokō ʻa e fanga moá ʻi hono tānaki ʻa honau ngaahi fuá. Naʻe ʻi ai mo e fanga kiʻi longolongoaʻa kehe ʻoku anga-maheni ʻaki ʻi he feituʻu ʻutá, ka ki he faʻahinga ne nau maʻu ʻa e fakatahá, ko e ngaahi ongó ni ia ko e ngaahi fasi mālie pē. ʻI he ʻikai hoko ʻo fakahohaʻasí, naʻe ʻikai loko fakatokangaʻi ia ʻe he kau fanongó, he naʻa nau fanongo tokanga kinautolu ki he polokalama laulōtaha ne fakatuʻunga he Tohi Tapú. Kae kehe, naʻe ʻikai ko e ngaahi mōmeniti fakangalongataʻa pē ʻeni ʻo e fakataha-lahí ni.
Ko e Meʻa Fakaofo Hono Uá
ʻI he fakaʻosiʻosi ʻo e konga pongipongi ʻo e ʻaho Falaité, naʻe mātuʻaki ʻohovale ai ʻa e kau maʻu fakatahá ʻi hono fanongonongo ʻe ha mēmipa ʻo e Kulupu Pule ʻo e Kau Fakamoʻoni ʻa Sihová, Geoffrey Jackson, ʻa e tukuange mai ʻo e pulusinga kakato ʻo e New World Translation of the Holy Scriptures ʻi he lea faka-Siōsiá.b Naʻe fonu loʻimataʻia ʻa e tokolahi, ʻi heʻenau ʻohovalé. Naʻe pehē fiefia ʻe ha fāmili ʻe taha: “ʻOku ʻikai lava ke mataʻofi ʻemau fakahaaʻi ʻemau houngaʻia ʻi he meʻa fakaofo ko ʻení—ʻa e tokonaki fakaofo ʻa Sihová. Ko ha ngāue kāfakafa ia ʻi ha kiʻi vahaʻa taimi nounou!”
Ko ha tuofefine ʻe taha mei he kolo ko Tsalendjikha ʻa ia naʻá ne fanongo ki he polokalamá ʻi he telefoní naʻá ne pehē: “ʻOku ʻikai ha lea feʻunga ke fakahaaʻiʻaki ʻa e fiefia ne u ongoʻi ʻi heʻemau maʻu kakato ʻa e Tohi Tapú. ʻOku ou loto ke fakamālō atu ki he fakataha-lahi ʻaho tolu fakaueʻiloto ko ʻení. Ko ha meʻa fakahisitōlia moʻoni ia.” Ko ha fāmili ʻe taha ʻi ha fakatahaʻanga ʻi Siōsia hihifo, tuʻu ʻi he kauʻāfonua ʻo e Tahi ʻUliʻulí, ne nau pehē: “Faai mai ʻo aʻu ki he taimí ni, ne mau maʻu ha Tohi Tapu pē ʻe taha ʻi homau kiʻi fāmilí, ka ʻi he taimi ní kuo maʻu kotoa ʻe he toko fā ko kimautolú ʻemau tatau taki taha ʻo e New World Translation. ʻI he taimi ní, ʻoku lava ke mau taki taha ako fakafoʻituitui ʻa e Tohi Tapú.”
Kae kehe, naʻe ʻikai ʻiloʻi ʻe he kau fanongó ne ʻikai lele lelei ʻa e meʻa kotoa pē. Ko e fakatātaá, neongo naʻe pulusi pea fakafolau taimi totonu ʻa e New World Translation kakato ki he fakataha-lahí, naʻe ʻikai fakaʻatā ʻe he kau maʻu mafai ʻo e Potungāue Kasitomú ke ʻomai ʻa e utá ʻi he kauʻāfonuá. Naʻe fakatangi ʻa e fanga tokouá ki he ʻŌfisi Lāungá. Naʻe lava ʻe he ʻōfisa ʻi he ʻōfisi lāungá ke fakaʻatā ʻa e ngaahi Tohi Tapú ʻo taimi tonu pē ki he fakataha-lahi fakavahé. Naʻe aʻu ʻo ne fekauʻi hono tokoní ki he fakataha-lahi ʻi Marneuli ke maʻu ha ngaahi tatau ʻo e Tohi Tapu foʻoú maʻa honau ʻōfisí.
Talitali Māfana Faka-Siōsia
Ko e fakataha-lahi fakavahe ʻi Marneuli ko ha fakataha mahuʻinga ia ki he Kau Fakamoʻoni ʻa Sihova ʻi Siōsiá ʻi ha toe ʻuhinga ʻe taha. Ko ha mēmipa ʻo e Kulupu Pule ʻo e Kau Fakamoʻoni ʻa Sihová naʻe ʻi he polokalamá. Naʻe fuʻu fiefia ʻaupito ʻa e faʻahinga kotoa naʻe maʻu fakatahá ʻo nau loto fakafoʻituitui ai ke fakaaʻu atu kiate ia ʻa ʻenau talitali māfana fakafonuá. Naʻe pau ke tuʻu ʻa tokoua Jackson ʻo fakafeʻiloaki ki he fanga tokouá mo e fanga tuofāfiné ʻi ha ngaahi houa ki muʻa, lolotonga mo e ʻosi ʻa e fakataha-lahí, ka naʻá ne fiefia ke fai pehē.
ʻI he 1903 ʻi he fakaʻosinga ʻo ha fakataha-lahi ʻe taha, naʻe pehē ai ʻe ha tokoua ʻe taha: “ʻE ʻikai te u fetongiʻaki ha paʻanga ʻe taha afe ʻa e lelei kuó u maʻu mei he fakataha-lahí ni, ka ko e tangata masiva pē au.” Laka hake he senituli mei ai, ko e ongoʻi tofu pē ia ne maʻu ʻe he Kau Fakamoʻoni ne nau maʻu ʻa e ngaahi fakataha-lahi mahuʻinga naʻe fakahoko ʻi he faʻahitaʻu māfana ʻo e 2006 ʻi he fonua ko Siōsiá.
[Fakamatala ʻi lalo]
a Ki ha toe fakaikiiki lahi ange fekauʻaki mo hono fakatangaʻi ʻa e Kau Fakamoʻoni ʻa Sihova ʻi Siōsiá, sio ki he ʻīsiu Awake! ʻo Sanuali 22, 2002, peesi 18-24.
b Ko e New World Translation of the Christian Greek Scriptures ʻi he lea faka-Siōsiá naʻe tukuange ia ʻi he 2004.
[Puha ʻi he peesi 19]
Kuo Tupu ʻa e “Kiʻi Siʻi”
Ko e ngaahi lea ʻo e Aisea 60:22 kuo hoko moʻoni ia ʻi Siōsia: “Ko e kiʻi siʻi ʻe hoko ko e toko afe, pea ko e momoʻi meʻa ko e puleʻanga malohi: Ko au Sihova te u fakavave ia ʻi hono taimi.” Siʻi hifo he taʻu ʻe 20, kuo tupu ai ʻa e tokolahi ʻo e kau malanga ʻo e Puleʻangá ʻi Siōsia mei he siʻi hifo he toko 100 ki he toko 16,000 nai. Ko e kau faifekau faivelenga ko ʻeni ʻo e Folofola ʻo e ʻOtuá ʻoku nau fakahoko ʻa e ngaahi ako Tohi Tapu ʻi ʻapi ʻe meimei 8,000 he uike taki taha—ko ha malava fakaueʻiloto ki ha toe tupu lahi ange ʻi Siōsia.
[Taiakalami/Fakatātā ʻi he peesi 16]
(Ki he konga tohi kuo fokotuʻu kakato, sio ki he tohi)
PULEʻANGA LŪSIÁ
SIŌSIA
⇨ Zugdidi
⇨ Kutaisi
Marneuli ⇨ Gori
⇨ Kaspi
⇨ Tsknori
TBILISI
TOAKE
ʻAMĪNIA
ʻASAPAISANI
[Maʻuʻanga]
Kolope: Based on NASA/Visible Earth imagery
[Fakatātā ʻi he peesi 16]
Maka fakamanatu ʻi Tbilisi
[Fakatātā ʻi he peesi 17]
Ko e fakataha-lahi ʻi Marneuli naʻe fakafehokotaki ia mo e ngaahi feituʻu ʻe nima kehe ʻaki ʻa e telefoni toʻotoʻó
[Fakatātā ʻi he peesi 18]
Naʻe ofoofo mo fiefia ʻa e kau maʻu fakatahá ʻi he tukuange ʻo e “New World Translation” kakato ʻi he lea faka-Siōsiá