ʻAho ʻe Tolu ʻo e Fakaivifoʻou Fakalaumālie
1. Ko e hā ʻoku lava ke tau ʻamanekina ke maʻu mei he fakataha-lahi fakavahe ʻo e taʻu ní?
1 ʻI he potu mōmoa fakalaumālie ko ení ʻa ia ko e māmani ʻo Sētané, ʻoku hokohoko atu ʻa Sihova ke fakaivifoʻou ʻene kau sevānití. (Ai. 58:11) Ko e tokonaki ʻe taha ʻoku ngāueʻaki ʻe Sihova ke fakalongomoʻuiʻi ʻaki kitautolú ko e fakataha-lahi fakataʻú. ʻI he fakaofi mai ʻa e fakataha-lahi ki he taʻu ní, ʻe anga-fēfē nai haʻatau teuteu ke maʻu pea ʻoatu ʻa e fakaivifoʻou fakalaumālié?—Pal. 21:5.
2. Ko e hā ʻa e ngaahi teuteu ʻoku fiemaʻu ke tau fakakakató?
2 Kapau kuo teʻeki ai ke ke fai pehē, tuku ha taimi he taimí ni ke fokotuʻutuʻu ai hoʻo ngaahi taimi-tēpile fakafoʻituituí mo e ngāue fakamāmaní ke ke ʻi ai ʻi he ʻaho kotoa e tolu ʻo e fakataha-lahí. Kuó ke fikaʻi ʻa e taimi ʻe fiemaʻu ai ke fononga ki he feituʻu faiʻanga fakataha-lahí ʻi he ʻaho taki taha koeʻuhi ke ke lava ʻo aʻu tōmuʻa atu pea kumi hao nofoʻanga ki muʻa ke kamata ʻa e polokalamá? ʻOku ʻikai ʻaupito te mau loto ke ke tō ʻi ha taha ʻo e meʻakai fakalaumālie fakalongomoʻui kuo teuteu ʻe Sihova maʻa kitautolú! (Ai. 65:13, 14) Kuo maau hoʻo ngaahi fokotuʻutuʻu ki he nofoʻangá mo e fefonongaʻakí?
3. Ko e hā ʻa e ngaahi fokotuʻu te ne tokoniʻi kitautolu mo hotau fāmilí ke maʻu ʻaonga kakato mei he polokalamá?
3 Ko e hā te ne tokoniʻi koe ke tauhi ho ʻatamaí mei heʻene heva noa holo lolotonga ʻa e ngaahi kongá? Kapau ʻoku ala lava, maʻu ha mālōlō feʻunga ʻi he pō taki taha lolotonga ʻa e fakataha-lahí. Tokangataha ho matá ki he tokotaha-malangá. Sio ki ke konga tohi kotoa pē ʻi hoʻo Tohi Tapú. Hiki ha ngaahi nouti nounou. ʻE lelei ki he ngaahi fāmilí ke nau nofo fakataha koeʻuhi ke lava ʻa e ngaahi mātuʻá ʻo tokoniʻi ʻenau fānaú ke nau tokanga lelei. (Pal. 29:15) Mahalo ʻe lava ke mou lāulea ki he ngaahi poini mahuʻinga ʻo e polokalamá ʻi he efiafi taki taha ʻi he tuʻunga ko ha fāmilí. Koeʻuhi ke lava ho fāmilí ʻo hokohoko atu ke fakaivifoʻou naʻa mo e hili ʻa e fakataha-lahí, ʻe lava ke vaheʻi ha taimi lolotonga ʻa e efiafi Lotu Fakafāmilí ke lāulea ai ki he ngaahi poini pau ke ngāueʻaki ʻe ho fāmilí.
4. ʻE lava fēfē ke tau tokoniʻi ʻa e niʻihi kehe ʻi heʻetau fakatahaʻangá ke maʻu ʻa e fakaivifoʻou fakalaumālié?
4 Tokoniʻi ʻa e Niʻihi Kehé ke Maʻu Fakaivifoʻou: ʻOku tau loto ke maʻu foki ʻe he niʻihi kehé ʻa e fakaivifoʻou fakalaumālié. ʻOku ʻi ai ha kau malanga matuʻotuʻa pe niʻihi kehe ʻi he fakatahaʻangá ʻoku nau fiemaʻu ha tokoni ke maʻu ʻa e fakataha-lahí? ʻOkú ke ʻi ha tuʻunga ke tokoniʻi kinautolu? (1 Sione 3:17, 18) Ko e kau mātuʻá, tautefito ki he kau ʻovasia kulupú, ʻoku totonu ke nau sio ko e kau malanga peheé ʻoku nau maʻu ʻa e tokoni ʻoku fiemaʻú.
5. ʻE anga-fēfē ʻetau tufaki ʻa e ngaahi tohi fakaafe ki he fakataha-lahí? (Toe sio ki he puha ʻi ʻolunga.)
5 Hangē ko ia ʻi he kuohilí, ko e uike ʻe tolu ki muʻa ke kamata ʻetau fakataha-lahí te tau kau ai ʻi ha feingangāue ke fakaafeʻi ʻa e niʻihi kehé ke nau maʻu ia. Ko e ngaahi fakatahaʻangá ʻoku totonu ke nau fokotuʻu ha taumuʻa ke tufaki honau ngaahi ʻinasi tohi fakaafé pea ʻosiki ʻa e lahi taha ʻe ala lavá ʻi heʻenau feituʻu ngāué. Ko e ngaahi tohi fakaafe ho fāmilí ʻoku toe ʻi he hili ʻa e feingangāué ʻoku totonu ke ʻomai ki he fakataha-lahí, ke ke ngāueʻaki ʻi he faifakamoʻoni ʻi he founga ʻikai anga-mahení. Ki ha fakamatala lahi ange ʻo fekauʻaki mo e meʻá ni ʻe ʻoatu ia lolotonga ʻa e polokalama ʻi he Falaité. Ko e ngaahi tohi fakaafe ʻoku ʻikai ʻamanekina ke ngāueʻaki ʻe ho fāmilí lolotonga ʻa e ʻi he kolo ʻo e fakataha-lahí ʻoku totonu ke ʻoange ia ki ha tokotaha fakanofonofo ʻi hoʻo hū ki he fale fakataha-lahí. Kātaki ʻo tauhi ha tatau ʻe taha maʻau, he ʻe fiemaʻu ke ke sio ki ai lolotonga ʻa e malanga fakaʻosi ʻi he Sāpaté.
6. ʻI he ngaahi founga fē ʻe lava ke tau fakahāhā ai ʻa e ngaahi ʻulungaanga lelei ʻi he fakataha-lahí?
6 ʻOku Fakaivifoʻou ʻa e Ngaahi ʻUlungaanga Leleí: ʻI ha taimi ʻa ia ʻoku tokolahi ai ʻa e kakai ʻoku “nau ʻofa kiate kinautolu pe” pea ʻikai fakahāhā ha tokaʻi ʻa e ngaahi ongoʻi ʻa e niʻihi kehé, he meʻa fakaivifoʻou moʻoni ke ʻi he ʻātakai ʻo e ngaahi kaungā Kalisitiane ʻoku nau feinga ke fakahāhā ʻa e ngaahi ʻulungaanga leleí! (2 Tim. 3:2) ʻOku tau fakahāhā ʻa e ngaahi ʻulungaanga leleí ʻi he hū ki he falé ʻi ha founga nonga mo maau ʻi he taimi ʻoku fakaava ai ʻi he 8:00 pongipongi, pea ʻi hono taʻofi ʻa e ngaahi nofoʻanga maʻá e faʻahinga pē ʻoku nofo ʻi hotau ʻapí pe fononga ʻi heʻetau meʻalelé, pe ko ʻetau kau ako Tohi Tapu lolotongá. ʻOku tau muimui ʻi he fakahinohino ʻa e sea ʻo e kongá ʻi he taimi ʻokú ne kole mai ai ke tau ʻalu ki hotau ngaahi nofoʻangá ke fanongo ki he tā fasi ʻoku fakafeʻiloaki mai ʻi he konga taki taha. ʻOku fakahaaʻi ai ʻa e ngaahi ʻulungaanga leleí ke seti ʻetau telefoni toʻotoʻó mo e pipá ke ʻoua te ne fakahohaʻasi ʻa e niʻihi kehé lolotonga ʻa e polokalamá. ʻOku tau toe fakahāhā foki ʻa e ngaahi ʻulungaanga leleí ʻi he ʻikai ke tau talanoa, ʻave pōpoaki he telefoni toʻotoʻó, kai, pe ʻalu takai noaʻia holo he ngaahi hala vahaʻa lokí lolotonga ʻa e polokalamá.
7. ʻE anga-fēfē nai haʻatau maʻu pea ʻoatu ha fakaivifoʻou lolotonga ʻa e feohi mo hotau fanga tokouá?
7 Feohi ʻOku Fakaivifoʻou: ʻOku fakaaʻu mai kia kitautolu ʻe he ngaahi fakataha-lahí ʻa e ngaahi faingamālie ke tau fiefia ai ʻi heʻetau fāʻūtaha mo e fetokouaʻaki faka-Kalisitiane ʻoku fakaivifoʻoú. (Sāme 133:1-3) Ko e hā ʻoku ʻikai ke tamuʻomuʻa ai ʻi he “fano” atu pea feʻiloaki mo e fanga tokoua mo e fanga tuofāfine ko ia ʻoku nau ʻi ai mei he ngaahi fakatahaʻanga kehé? (2 Kol. 6:13) Te ke ʻai nai ia ko ha taumuʻa ke ʻiloʻi ha tokotaha foʻou pe fāmili foʻou ʻe taha pe lahi ange ʻi he ʻaho taki taha. Ko e mālōlō hoʻataá ʻoku ʻomi ai ha faingamālie lelei ke fai ai eni. Ko ia ʻomi ha kai hoʻatā maʻamaʻa pea fiefia ʻi he kai mo e feohi mo e niʻihi kehé ʻi he feituʻu faiʻanga fakataha-lahí kae ʻikai ko e mavahe ʻo fakatau meʻakai pe ke kai ʻi ha falekai ofi mai. ʻE taki atu nai eni ki he tāpuaki ʻo ha ngaahi kaumeʻa foʻou mo tuʻuloa.
8. Ko e hā ʻoku totonu ai ke tau pole ke ngāue ʻi he fakataha-lahí, pea ʻe lava fēfē ke tau fai pehē?
8 He meʻa fakaivifoʻou moʻoni ia ke ngāue fakataha mo e ngaahi kaungā lotú ʻi he ngāue toputapú! ʻE lava ke ke pole ke tokoni ki ha potungāue pe tokoni ki hoʻo fakatahaʻangá ʻi heʻene vāhenga-ngāue fakamaʻá? (Sāme 110:3) Kapau kuo teʻeki ke vaheʻi atu haʻo ngāue, kātaki ʻo fakakaukau ke fakalea ki he Potungāue Ngāue Pole ʻi he fakataha-lahí. ʻI he lahi ʻo e ngaahi nimá ʻoku ʻai ai ʻa e ngāué ke fakafiefia mo maʻamaʻa.
9. Ko e hā ʻoku totonu ai ke tau fai ha tokanga makehe ki heʻetau tōʻongá mo hotau fōtungá lolotonga ʻa e fakataha-lahí?
9 Ko ʻEtau Tōʻongá ʻOku Fakaivifoʻou Ia ki he Kau Mamatá: Ko e kau fakafofonga fakataha-lahi kitautolu lolotonga ʻa e ʻaho kotoa ʻe tolu ʻo e fakataha-lahí, ʻikai ko e lolotonga pē ʻa e polokalamá. Ko e faʻahinga ko ia ʻoku nau mamata kia kitautolu lolotonga ʻetau ʻi he kolo ʻo e fakataha-lahí ʻoku totonu ke nau malava ʻo sio ki ha faikehekehe fakaivifoʻou ʻi he vahaʻa ʻo kitautolu mo e faʻahinga ʻikai ko e Kau Fakamoʻoní. (1 Pita 2:12) Ko hotau vala mo e teuteu ʻi he feituʻu faiʻanga fakataha-lahí, ʻi he feituʻu ʻoku tau nofo aí, pea ʻi he ngaahi falekaí ʻoku totonu ke ne fakalāngilangiʻi ʻa Sihova. (1 Tim. 2:9, 10) Kapau te tau tui hotau kaati fakaʻilongá ʻe malava ai ʻa e kau mamatá ke ʻiloʻi kitautolu ko e Kau Fakamoʻoni ʻa Sihova. ʻI he meʻá ni ʻe ʻomai ai kia kitautolu ha faingamālie ke lea kia kinautolu fekauʻaki mo ʻetau fakataha-lahí pea fai ha fakamoʻoni lahi ange.
10. ʻE anga-fēfē nai haʻatau fakapapauʻi ko e kau ngāue ʻa e mōtelé mo e falekaí ʻoku nau maʻu ha vakai lelei fekauʻaki mo ʻetau fakataha-lahí?
10 ʻE anga-fēfē nai haʻatau fengāueʻaki fakataha mo e kau ngāue ʻa e mōtelé mo e falekaí? ʻOku ʻikai totonu ke tau taʻofi ha ngaahi loki mōtele lahi ange ʻi he meʻa te tau ngāueʻaki moʻoní, he ʻe taʻofi ʻe he meʻá ni ʻa e kau fakafofonga kehé mei hono maʻu ʻa e ngaahi loki ʻoku fiemaʻú pea ʻai ai ia ke mātuʻaki faingataʻa ki he mōtelé ke fetongi ʻa e pisinisi kuo molé. Kapau ʻoku femoʻuekina ʻa e mōtelé ʻi he taimi ʻoku tau līpooti ai ʻetau tūʻutá pe mavahé, ʻoku totonu ke tau fakahaaʻi ʻa e kātaki mo e kelesiʻia, pe anga-lelei. —Kol. 4:6.
11. Ko e hā ʻa e ongo hokosia ʻoku fakatātaaʻi ai ʻa e faifakamoʻoni lelei ko e ola ia ʻo ʻetau tōʻonga faka-Kalisitiané?
11 ʻOku maongo fēfē ki he niʻihi kehé ʻetau tōʻonga lelei lolotonga ʻa e fakataha-lahí? Fakatatau ki ha kupu ʻi ha nusipepa, ko e pule ʻo e fale ʻe taha naʻe ngāueʻaki ki he ngaahi fakataha-lahí naʻá ne leaʻaki eni: “Ko e kakaí ʻoku nau mātuʻaki anga-fakaʻapaʻapa. ʻOku mau fiefia ke nau haʻu ki heni ʻi he taʻu kotoa.” ʻI he taʻu kuo ʻosí naʻe mole ha uāleti ʻa ha taha ʻikai ko ha Fakamoʻoni ʻi ha hōtele naʻe ngāueʻaki ʻe he kau fakafofonga fakataha-lahí. ʻI he taimi naʻe fakafoki ai ʻa e uāletí ki he pule ʻo e hōtelé fakataha mo hono ngaahi meʻa kotoa ʻi lotó naʻe ʻikai ueʻi, naʻe tala ange ʻe he pulé ki he tokotaha naʻe ʻaʻaná: “Ko e meʻa lelei ia kia koe ko e haʻu ʻa e Kau Fakamoʻoni ʻa Sihová ki heʻenau fakataha-lahi ofi mai, pea naʻe fonu ʻa e hōtelé ʻia kinautolu. Ka ne ʻikai ia ngalingali ne ʻikai mei fakafoki mai hoʻo uāletí.”
12. ʻI he fakaofi mai ʻa e fakataha-lahí, ko e hā ʻoku totonu ko ʻetau taumuʻá iá, pea ko e hā hono ʻuhingá?
12 Ko e ngaahi fakataha-lahi ʻo e taʻu ní ʻoku vave ʻene fakaofi maí. Kuo lahi ʻa e taimi mo e feinga kuo fai ke ʻai ʻa e polokalamá mo e ʻātakai ʻo e fakataha-lahí ke fakaivifoʻoú. ʻAi ko hoʻo taumuʻá ia ke ke ʻi ai ʻi he ʻaho ʻe tolú kotoa, pea mateuteu ki he meʻa ʻoku tuku tauhi mai ʻe Sihova mo ʻene kautahá maʻaú. Fakapapau ke fakaivifoʻouʻi ʻa e niʻihi kehé fakafou ʻi ho ngaahi ʻulungaanga leleí, feohi fiefiá, mo e tōʻonga leleí. Pea ʻe lava ke ke ongoʻi leva ai mo e niʻihi kehé ʻo hangē ko ia ko e fakafofonga ʻi he taʻu kuo ʻosí ʻa ia naʻá ne tohi, “ʻoku ʻikai ke u toe manatuʻi ʻe au ha toe hokosia fakafiefia pehē!”
[Fakamatala ʻi he peesi 4]
Hangē ko ia ʻi he kuohilí, ko e uike ʻe tolu ki muʻa ke kamata ʻetau fakataha-lahí te tau kau atu ai ʻi ha feingangāue ke fakaafeʻi ʻa e niʻihi kehé ke maʻu ia
[Fakamatala ʻi he peesi 6]
Ko hotau vala mo e teuteu ʻi he feituʻu faiʻanga fakataha-lahí, ʻi he feituʻu ʻoku tau nofo aí, pea ʻi he ngaahi falekaí ʻoku totonu ke ne fakalāngilangiʻi ʻa Sihova
[Fakamatala ʻi he peesi 7]
Fakapapau ke fakaivifoʻouʻi ʻa e niʻihi kehé fakafou ʻi ho ngaahi ʻulungaanga leleí, feohi fiefiá, mo e tōʻonga leleí
[Fakatātā ʻi he peesi 4 ki he 7]
Fakamanatu ki he Fakataha-Lahi Fakavahe 2011
◼ Taimi ʻo e Polokalamá: ʻE kamata ʻa e polokalamá ʻi he 9:20 pongipongi ʻi he ʻaho kotoa ʻe tolú. ʻE fakaava ʻa e ʻū matapaá ʻi he 8:00 pongipongi. Ko hono fanongonongo pē ʻa e fasi talateú ʻoku totonu ke tau ʻalu kotoa ki hotau tangutuʻangá koeʻuhi ke lava ai ʻa e polokalamá ʻo kamata ʻi ha tuʻunga ngeia. ʻE fakaʻosi ʻa e polokalamá ʻi he 4:55 he efiafi Falaité mo e Tokonakí pea ʻi he 3:40 he efiafi Sāpaté.
◼ Tauʻangá: ʻI he kotoa ʻo e ngaahi feituʻu faiʻanga fakataha-lahi ko ia ʻoku tau puleʻi ʻa e ngaahi feituʻu tauʻangá, ʻe ala maʻu taʻetotongi ʻa e ngaahi tauʻangá ʻo fai pē ki he ʻuluaki aʻu ki aí. Ko e faʻahinga pē ʻoku ʻi ai ʻenau Ngofua Tauʻanga ki he Faingataʻaʻiá ʻe fakaʻatā ke nau tau ʻi he feituʻu ʻoku taʻofi maʻanautolú. ʻOku faʻa siʻisiʻi ʻa e tauʻangá, ko ia ʻoku totonu ke heka fakatokolahi ʻi ha meʻalele ʻe taha ʻi he lahi taha ʻe ala lavá.
◼ Taʻofi ʻo e Nofoʻangá: ʻE taʻofi nai ʻa e ngaahi nofoʻangá maʻá e faʻahinga pē ʻoku nofo ʻi hotau ʻapí pe fononga ʻi heʻetau meʻalelé pe ko ʻetau kau ako Tohi Tapu lolotongá.—1 Kol. 13:5.
◼ Houa Kai Hoʻataá: Kātaki ʻo ʻomai ha kai hoʻatā kae ʻikai ko e mavahe mei he feituʻu faiʻanga fakataha-lahí ke ʻomai ha meʻakai lolotonga ʻa e mālōlō hoʻataá. ʻE ngāueʻaki nai ha kiʻi kula ʻa ia ʻoku lava ʻo tuku ʻi ho lalo seá. Ko e ngaahi kula lalahí mo e ngaahi meʻa sioʻatá ʻoku ʻikai ngofua ia ʻi he fale faiʻanga fakataha-lahí.
◼ Ngaahi Tokoní: ʻE lava ke tau fakahaaʻi ʻetau houngaʻia ki he ngaahi fokotuʻutuʻu ki he fakataha-lahí ʻaki hono fai ʻa e ngaahi tokoni loto-fiefoaki ki he ngāue ʻi māmani lahí ʻi hotau Fale Fakatahaʻangá pe ʻi he fakataha-lahí. Ko ha sieke pē ʻe faiʻaki ha tokoni ʻi he fakataha-lahí ʻoku totonu ke ʻai ke ala totongi ia ki he “Christian Congregation of Jehovah’s Witnesses.”
◼ Fakatuʻutāmakí mo e Meʻa Fakavavevavé: Kapau ʻe fiemaʻu ha meʻa fakavavevave fakafaitoʻo ʻi he feituʻu faiʻanga fakataha-lahí, kātaki ʻo fetuʻutaki ki ha tokotaha fakanofonofo ʻoku ofi ai, ʻa ia te ne fakahā leva ia ki he Potungāue Tokoni Fakavavevavé koeʻuhi ke lava ʻe heʻetau kau ngāue taau ki he tokoni fakafaitoʻo he feituʻu fakataha-lahí ʻo vakaiʻi ʻa e mafatukituki ʻo e tuʻungá pea fai ha tokoni. ʻO ka fiemaʻu, ʻe tā ʻa ʻetau kau ngāue ki he tokoni fakavavevavé ki he 911. ʻE taʻofi ʻe he meʻá ni ʻa hono maʻu ʻe he kau ngāue ki he meʻa fakavavevavé ha ngaahi telefoni lahi.
◼ Faitoʻó: Kapau ʻokú ke fiemaʻu ha foʻiʻakau fakamafaiʻi fakatoketā, kātaki ʻo fakapapauʻi ke ke haʻu mo ha foʻiʻakau feʻunga, koeʻuhi ʻoku ʻikai ala maʻu ha meʻa ia ʻi he fakataha-lahí.
◼ Suú: ʻOku hoko ha lavea ʻi he taʻu taki taha ko e fakatupunga ʻe he suú. ʻOku lelei tahá ke fili ha sū ʻoku fakanānā pea feʻunga lelei ʻa ia ʻe ʻai ai ʻa e tokotahá ke ʻoua ʻe hoko ha fakatamaki ʻi heʻene lue ʻi he tahifó, sitepú, faliki vangavangá, mo e alā meʻa pehē.
◼ Palopalema Fakaefanongó: Ko e polokalamá ʻe fakamafola ia ʻi he holó ʻi ha letiō FM. Ke fanongo ki ai, ʻe fiemaʻu ke ke ʻomai ha kiʻi letiō FM fakamaka mo ha meʻa fanongo.
◼ Saliote Pēpeé mo e Sea Tākotó: Ko e ngaahi saliote pēpeé mo e ngaahi sea tākotó ʻoku ʻikai totonu ke ʻomai ia ki he feituʻu faiʻanga fakataha-lahí. Kae kehe, ʻoku tali pē ʻa e ngaahi sea maʻá e fānaú kapau ʻe lava ke fakamaʻu kinautolu ki ha nofoʻanga hoko atu ki he ngaahi mātuʻá.
◼ Meʻa Fakanamuleleí: ʻOku fakahoko ʻa e lahi taha ʻo e ngaahi fakataha-lahí ʻi he ngaahi feituʻu mapunipuni ʻa ia ʻoku ngāueʻaki ai ʻa e mīsini maʻuʻanga ʻea. Ko ia ai, ko ha anga-ʻofa ia kapau te tau fakasiʻisiʻi hono ngāueʻaki ʻa e ngaahi meʻa fakanamuleleí mo e kaloni namu mālohí ʻa ia ʻe hoko nai ai ha meʻa ki he faʻahinga ʻoku faingataʻa ʻenau mānavá pe ko ha ngaahi palopalema kehe meimei tatau.—1 Kol. 10:24.
◼ Foomu Please Follow Up (S-43): ʻOku totonu ke ngāueʻaki ʻa e foomu Please Follow Up ke ʻoatu ai ha fakamatala ki ha taha pē ʻokú ne fakahāhā ʻa e mahuʻingaʻia ko ha ola ia ʻo ʻetau faifakamoʻoni ʻikai ʻi he founga anga-mahení lolotonga ʻa e fakataha-lahí. ʻOku totonu ke ʻomai ʻe he kau malangá ha foomu ʻe taha pe ua ki he fakataha-lahí. ʻE ʻave nai ʻa e ngaahi foomu kuo ʻosi fakafonú ki he Loki Tohí pe ʻave ki he sekelitali ʻa e fakatahaʻangá ʻi hoʻo fokí.—Sio ki he Ko ʻEtau Ngāue Fakafaifekau ʻo Nōvema 2009, peesi 4.
◼ Falekaí: Fakalāngilangiʻi ʻa e huafa ʻo Sihová ʻaki hoʻo tōʻonga lelei ʻi he ngaahi falekaí.
◼ Mōtele:
(1) Kātaki ʻo ʻoua ʻe taʻofi ha ngaahi loki lahi ange ʻi he meʻa te ke ngāueʻaki moʻoní, pea ʻoua ʻe nofo ha kakai ʻi ho lokí ʻo tokolahi ange ia ʻi he meʻa ko ia ʻoku fakaʻataá.
(2) ʻOua ʻe kaniseli ho nofoʻangá tuku kehe ʻi ha tuʻunga fakavavevave, pea fakahā ki he mōtelé ʻi he taimi pē ʻoku hoko aí.—Mt. 5:37.
(3) Toki ʻave pē ha saliote ʻi haʻo mateuteu ke ngāueʻaki iá, pea fakafoki leva ia koeʻuhí ke lava ʻo ngāueʻaki ʻe he niʻihi kehé.
(4) Feimeʻakai pē ʻi he ngaahi loki ʻoku ngofua ke fai ai ha feimeʻakaí.
(5) ʻOua ʻe ngāuekoviʻaki ha kai pongipongi, kofi pe ʻaisi poloka taʻetotongi pē ʻoku ʻai ke ala maʻu ʻe he kau ʻaʻahí ʻo ngāueʻaki lolotonga ʻenau ʻi he mōtelé.
(6) Fakahāhā ʻa e fua ʻo e laumālié ʻi he feangai mo e kau ngāue mōtelé ʻi he taimi kotoa pē. ʻOku nau tokangaʻi ha fuʻu kau ʻaʻahi tokolahi pea te nau houngaʻia ʻi heʻetau anga-leleí, kātakí mo e fakaʻatuʻí.
◼ Ngāue Polé: Ko e fiefia te tau maʻu mei heʻetau kau ki he fakataha-lahí ʻe toe lahi ange ia kapau te tau pole ke tokoni ʻi he ngāue ʻoku fiemaʻú. (Ng. 20:35) Ko ha taha pē ʻoku fakaʻamu ke fai pehē ʻoku totonu ke fetuʻutaki ki he Potungāue Ngāue Pole ʻi he fakataha-lahí. Ko e fānau siʻi hifo he taʻu 16 ʻe lava ke nau toe fai ha tokoni ʻaonga ʻaki ʻenau ngāue ʻi he malumalu ʻo e tataki ʻa ha taha ʻo e ongo mātuʻá pe ko hono tauhí pe ha tokotaha lahi kehe ʻoku loto ki ai ʻa e mātuʻá pe tauhí.
[Puha ʻi he peesi 5]
ʻE Anga-Fēfē ʻEtau Tuʻuaki ʻa e Tohi Fakaafé?
Koeʻuhí ke ʻosiki hotau feituʻu ngāué, ʻoku totonu ke tau lea nounou pē. ʻE lava ke tau leaʻaki ha meʻa hangē ko ení: “Mālō e lelei. ʻOku mau kau atu ʻi ha feinga ʻi māmani lahi ke tufaki ʻa e tohi fakaafe ko ení. Ko hoʻo tatau eni. Te ke maʻu ha fakaikiiki lahi ange ʻi he tohi fakaafé.” Ko e tafaʻaki ki muʻa ʻo e tohi fakaafé ʻoku fakatupu langaʻi mahuʻingaʻia, ko ia ʻoange ia ki he tokotaha-ʻapí ʻi ha founga ʻe lava ke ne sio ai ki ai. Faivelenga. ʻI he kau atu ʻi hono tufá ʻi he ngaahi fakaʻosinga ʻo e uiké, ʻoku totonu ke tuʻuaki mo e ngaahi makasiní foki ʻi heʻene feʻungamālié.