Ko Hono Teuteuʻi ʻa e Ngaahi Konga ʻa e Tokotaha Akó ki he Akó
ʻI HE konga taki taha ʻi he akó ʻoku hoko mai ai ʻa e faingamālie ke fakalakalaka. Ke ke mātuʻaki fakamākukanga, pea ʻe faai atu pē ʻo hoko ʻo hā hoʻo laka ki muʻá fakatouʻosi kiate koe pea ki he niʻihi kehé. (1 Tim. 4:15) ʻE tokoniʻi koe ʻe he akó ke fakatupulekina kakato lahi ange ʻa hoʻo ngaahi malavá.
ʻOkú ke manavasiʻi ʻi he ʻamanaki ke lea ʻi he ʻao ʻo e fakatahaʻangá? ʻOku fakanatula pē eni, ʻo tatau ai pē pe kuó ke kau koe ʻi he akó ʻi ha taimi lahi. Kae kehe, ʻe lava ke tokoni ʻa e ngaahi meʻa pau ke fakasiʻisiʻi ho tuʻunga loto-moʻuá. ʻI ʻapi, ʻai ko ha tōʻonga ia ke toutou lautohi leʻo-lahi. ʻI he ngaahi fakataha ʻa e fakatahaʻangá, toutou fakahaaʻi ʻa e fakakaukaú, pea kapau ko ha tokotaha malanga koe, kau tuʻumaʻu ʻi he malaʻe ngāué. ʻE ʻoatu ʻe he meʻá ni kiate koe ʻa e taukei ʻi he lea ʻi he ʻao ʻo e niʻihi kehé. Tānaki atu ki ai, teuteu lelei ki muʻa hoʻo ngaahi konga akó, pea ʻahiʻahiʻi leʻo-lahi ʻa hono fakahoko iá. Manatuʻi te ke lea ʻi he ʻao ʻo ha kau fanongo anga-fakakaumeʻa. Ki muʻa ʻi hono fai ha malanga, lotu kia Sihova. ʻOkú ne foaki fiefia ʻa e laumālie māʻoniʻoní ki he faʻahinga ʻo ʻene kau sevānití ʻoku nau kole kiate iá.—Luke 11:13; Fili. 4:6, 7.
Fakaʻatuʻi ʻi he ngaahi meʻa ʻokú ke ʻamanekiná. ʻOku fiemaʻu ʻa e taimi ke maʻu ai ʻa e taukei ʻi he tuʻunga ko ha tokotaha malangá pea ke hoko ko ha faiako ola lelei. (Mai. 6:8) Kapau ʻokú ke hū foʻou ki he akó, ʻoua ʻe ʻamanekina te ke fai leva ha malanga haohaoa. ʻI hono kehé, ngāue tahataha ki he poini ʻi he akonakiʻi ʻi he leá. Ako ʻa e konga ʻi he tohí ni ʻa ia ʻoku lāulea ai ki he meʻa ko iá. Kapau ʻe ala lava, fai ʻa e lēsoni ʻoku fokotuʻu mai aí. ʻE ʻoatu ʻe he meʻá ni kiate koe ʻa e taukei ʻi he ngaahi meʻa felāveʻi mo e poini ʻo e akonakí ki muʻa ke ke fakahoko hoʻo konga ʻi he fakatahaʻangá. ʻE hoko mai ai ʻa e fakalakalaka.
Founga ke Teuteuʻi Ai ha Konga Lautohí
Ko e teuteu ki he lautohi fakahāhaá ʻoku kau ki ai ʻa e meʻa lahi ange ʻaupito ʻi he malava pē ke leaʻaki ʻa e ngaahi foʻi lea ʻi he fakamatala kuo vaheʻí. Feinga ke maʻu ha mahino māʻalaʻala ki he meʻa ʻoku ʻuhinga ki ai ʻa e fakamatalá. ʻI hoʻo maʻu pē hoʻo kongá, lau leva ia fakataha mo hoʻo fakakaukau ki he taumuʻa ko iá. Feinga ke mahinoʻi ʻa e poini ʻo e sētesi taki taha pea mo e foʻi fakakaukau ʻoku fakatupulekina ʻi he palakalafi taki taha, koeʻuhi ke ke malava ai ʻo fakahaaʻi tonu ʻa e ngaahi fakakaukaú fakataha mo e ongoʻi totonu. ʻO ka ala lava, vakaiʻi ha tikisinale ki he puʻaki totonu ʻo e ngaahi foʻi lea ʻikai anga-mahení. Feinga ke ʻiloʻi lelei ʻa e fakamatalá. ʻE fiemaʻu nai ki he ngaahi mātuʻá ke nau tokoniʻi ʻenau fānau īkí ke nau fai eni.
Kuo vaheʻi koe ke ke lau ha konga ʻo e Tohitapú pe ko e ngaahi palakalafi nai ʻo ha kupu ʻi he Taua Leʻo? Kapau ʻoku ala maʻu ʻa e ngaahi tepi kāsete ʻo e fakamatala ko iá ʻi hoʻo leá, ʻe lava ke ʻaonga ʻaupito ʻa e fanongo ki hono laú pea fakatokangaʻi ʻa e ngaahi meʻa tefito hangē ko e puʻakí, fakaleá, fakamamafá mo e fetūkuaki ʻo e leʻó. Feinga leva ke fakatahaʻi ʻa e ngaahi anga ko ení ʻi hoʻo lautohí tonu.
ʻI hoʻo kamata ke ngāue ki hoʻo kongá, fakapapauʻi ke ako fakalelei ʻa e lēsoni ʻoku lāulea ki he anga ʻo e leá ʻa ia kuo vaheʻi atu kiate koé. Kapau ʻe ala lava, fakamanatu ia hili hoʻo ʻahiʻahiʻi hono lau leʻo-lahi ʻa e fakamatala kuo vaheʻi atú ʻo tuʻo lahi. Feinga ke ngāueʻaki ʻa e akonaki kuo hikí ʻi he kakato taha ʻe ala lavá.
Ko e ako ko ení te ne tokoniʻi lelei koe ʻi hoʻo ngāue fakafaifekaú. ʻI hoʻo kau ʻi he malaʻe ngāué, ʻoku lahi ai ho ngaahi faingamālie ke lautohi ki he niʻihi kehé. Koeʻuhi ʻoku maʻu ʻe he Folofola ʻa e ʻOtuá ʻa e mālohi ke ne liliu ʻa e moʻui ʻa e kakaí, ʻoku mahuʻinga ke ke lau lelei ia. (Hep. 4:12) ʻOua ʻe ʻamanekina te ke pōtoʻi ʻi he tafaʻaki kotoa pē ʻo e lautohi ola leleí ʻi ha konga ʻe taha pe ua. Ki ha tokotaha mātuʻa Kalisitiane kuó ne maʻu ʻa e ngaahi taʻu ʻo e taukeí, naʻe tohi ki ai ʻa e ʻapositolo ko Paulá: “Hokohoko atu hoʻo ngāue ki he lautohi fakahāhaá.”—1 Tim. 4:13, NW.
Ngāue Fakataha mo ha Tuʻunga-Lea pea mo ha Fokotuʻutuʻu
ʻI hoʻo maʻu ha konga ʻi he akó ʻa ia ʻoku kau ki ai ʻa e ngāue fakataha mo ha fokotuʻutuʻú, ʻoku totonu ke fēfē hoʻo hoko atú?
ʻOku fiemaʻu ke fai ha fakakaukau ki he meʻa tefito ʻe tolu: (1) ko hoʻo tuʻunga-lea kuo vaheʻi atú, (2) ko hoʻo fokotuʻutuʻú pea mo e tokotaha ʻa ia te ke lea ki aí, mo e (3) poini akonaki ʻa ia kuo vaheʻi atu ke ke ngāue ki aí.
ʻOku fiemaʻu ke ke tānaki fakataha ʻa e fakamatala ʻi hoʻo tuʻunga-lea kuo vaheʻi atú. Ka ki muʻa ke ke fuʻu nōfoʻi ki he meʻa ko iá, fakakaukau fakamātoato fekauʻaki mo hoʻo fokotuʻutuʻú pea pehē ki he tokotaha ʻa ia te ke lea ki aí, he ko e ngaahi meʻá ni ʻe ʻi ai ʻene felāveʻi mo e faʻahinga fakamatala te ke lāulea ki aí pea mo e founga te ke fakahoko ai iá. Ko e hā ʻa e fokotuʻutuʻu te ke ngāueʻakí? Te ke fakahāhaaʻi ʻa e founga ke ʻoatu ʻaki ʻa e ongoongo leleí ki ha taha ʻokú ke ʻiloʻi? Pe te ke fakahaaʻi ʻa e meʻa nai ʻe hoko ʻi hoʻo fetaulaki mo ha tokotaha ʻi he ʻuluaki taimí? ʻOku motuʻa ange ʻa e tokotahá ʻiate koe pe siʻisiʻi ange? Ko e hā nai ʻa e fakakaukau te ne maʻu ʻo fekauʻaki mo e kaveinga ʻokú ke palani ke lāulea ki aí? Ko e hā hono lahi ʻo e meʻa ʻoku ngalingali kuó ne ʻosi ʻilo fekauʻaki mo iá? Ko e hā ʻa e taumuʻa ʻokú ke ʻamanaki ke lavaʻi ko hono ola ia ʻo hoʻo lāuleá? Ko e tali ki he ngaahi fehuʻi ko iá te ne ʻomai ʻa e ngaahi tataki mahuʻinga ke ngāueʻaki.
Ko fē te ke maʻu mei ai ʻa e fakamatala ki he tuʻunga-lea kuo vaheʻi atú? ʻI he peesi 33 ki he 38 ʻo e tohí ni, ʻoku ʻi ai ha lāulea ai fekauʻaki mo e “Founga ʻo Hono Fai ʻa e Fekumí.” Lau ia, pea ngāueʻaki leva ʻa e ngaahi meʻangāue fakaefekumi ʻokú ke ala maʻú. ʻI he ngaahi tuʻunga lahi tahá ʻe vave ʻa hoʻo maʻu ʻa e fakamatala lahi ange ia ʻi he meʻa ʻe lava ke ke ngāueʻakí. Lautohi feʻunga ke ke hoko ai ʻo lāuʻilo fekauʻaki mo e meʻa ʻe malava ke ala maʻú. Kae kehe, ʻi hoʻo fai iá, manatuʻi ʻa e fokotuʻutuʻu te ke ngāueʻaki ki hoʻo malangá pea pehē ki he tokotaha ʻa ia te ke lea ki aí. Fakaʻilongaʻi ʻa e ngaahi poini ʻa ia ʻoku feʻungamālie ke ngāueʻakí.
Ki muʻa ke ke fokotuʻutuʻu hoʻo malangá pea fai ha fili fakaʻosi ʻo e ngaahi fakaikiikí, vaheʻi ha taimi ke lau ai ʻa e lāulea ʻo fekauʻaki mo e poini akonaki ʻa ia kuo vaheʻi atu kiate koé. Ko hono ngāueʻaki ʻo e akonaki ko iá ko e taha ia ʻo e ngaahi ʻuhinga tefito ki hoʻo kongá.
ʻI hono fakahoko hoʻo fakamatalá ʻi he taimi kuo vaheʻi atú, te ke maʻu ai ʻa e fiemālie ʻi hoʻo fai ʻa e fakamulitukú, koeʻuhi ʻe fai atu ha fakaʻilonga ʻi he ʻosi ʻa e taimi kuo vaheʻi ki aí. Kae kehe, ʻi heʻetau malaʻe ngāue fakafaifekaú, ko e taimí ʻoku ʻikai ko e meʻa tefitó maʻu pē ia. Ko ia ai, ʻi hoʻo teuteú, tokanga ki he lahi ʻo e taimi ʻoku ala maʻú, kae tauhi ʻa e fakamamafá ʻi he faiako ola leleí.
Ko ha Foʻi Lea Fekauʻaki mo e Ngaahi Fokotuʻutuʻú. Sivisiviʻi ʻa e ngaahi fokotuʻu ʻi he peesi 82, pea fili ʻa e taha ʻa ia ʻe ʻaonga ʻi hoʻo ngāue fakafaifekaú pea te ne fakaʻatā koe ke ke ngāueʻaki moʻoni ʻa e fakamatala kuo vaheʻi atú. Kapau kuó ke ʻi he akó ʻi ha taimi lahi, vakai ki he meʻá ni ko ha faingamālie ia ke kakapa atu ai ʻo fakatupulekina ʻa e ngaahi pōtoʻi lahi ange ki hoʻo ngāue fakafaifekaú.
Kapau ʻoku vaheʻi atu ʻe he ʻovasia ʻo e Ako Fakafaifekau Fakateokalatí ʻa e fokotuʻutuʻú, tali ʻa e polé. Ko e lahi taha ʻo e ngaahi fokotuʻutuʻú ʻoku kau ki ai ʻa e faifakamoʻoní. Kapau kuo teʻeki ai ʻaupito ke ke faifakamoʻoni ʻi he malumalu ʻo e ngaahi tuʻunga ʻoku fakamatalaʻí, maʻu ha ngaahi fakakaukau ʻaki ʻa e talanoa ki he kau malanga kuo nau fai iá. Kapau ʻe ala lava, feinga ke lāulea ki hoʻo tuʻunga-lea kuo vaheʻi atú ʻi ha fokotuʻutuʻu ʻoku meimei tatau mo e taha ko ia te ke ngāueʻaki ʻi he akó. ʻE tokoniʻi koe ʻe he meʻá ni ke ke lavaʻi ha taumuʻa mahuʻinga ʻo hoʻo akó.
ʻI he Taimi ʻOku Fakahoko Ai ʻi he Tuʻunga ʻo ha Malangá
Kapau ko ha tangata koe, ʻe vaheʻi atu nai kiate koe ke ke fakahoko ha malanga nounou ki he fakatahaʻangá. ʻI hono teuteu ʻa e ngaahi malangá ni, ko e ngaahi poini tefito ʻoku fiemaʻu ke fakakaukau ki aí ʻoku meimei tatau ia mo e ngaahi meʻa ko ia kuo ʻosi fakahokohoko ki he ngaahi konga ki he tokotaha akó ʻi he tuʻunga ʻo e ngaahi fakahāhaá. Ko e ngaahi faikehekehe tefitó ko e kau fanongó pea mo e founga ʻo hono fakahokó.
ʻOku ʻaonga fakalūkufua ke teuteu hoʻo fakamatalá koeʻuhi ke maʻu ʻaonga mei ai ʻa e tokotaha kotoa pē ʻi he kau fanongó. Ko e tokolahi taha ʻo e faʻahinga ʻi aí kuo nau ʻosi ʻiloʻi ʻa e ngaahi moʻoni faka-Tohitapu tefitó. ʻOku nau maheni lelei nai mo e tuʻunga-lea ʻa ia kuo vaheʻi atu ke ke malanga aí. Fakakaukau ki he meʻa kuo nau ʻosi ʻiloʻi fekauʻaki mo hoʻo kaveingá. Feinga ke ʻai ke nau maʻu ʻaonga ʻi ha founga ʻi hoʻo malangá. ʻEke hifo kiate koe: ‘ʻE lava fēfē ke u ngāueʻaki ʻeku tuʻunga-leá ke fakalolotoʻi ʻeku houngaʻiá pea pehē ki he houngaʻia ʻa ʻeku kau fanongó kia Sihova ʻi hono tuʻunga ko ha tokotahá? Ko e hā ʻoku ʻi he fakamatalá te ne tokoniʻi kitautolu ke ʻiloʻilo ki he finangalo ʻo e ʻOtuá? ʻE lava fēfē ke tokoniʻi kitautolu ʻe he fakamatalá ni ke fai ha ngaahi fili lelei ʻi he lotolotonga ʻo ha māmani ʻoku puleʻi ʻe he ngaahi holi fakakakanó?’ (Ef. 2:3) Ko e ngaahi tali fakafiemālie ki he ngaahi fehuʻi ko iá ʻoku fiemaʻu ki ai ʻa e fekumi. ʻI hono ngāueʻaki ʻa e Tohitapú, feinga ke fai ʻa e meʻa lahi ange ʻi hono lau pē ʻa e ngaahi konga tohí. Fakaʻuhinga ʻi he ngaahi konga Tohitapu ʻokú ke ngāueʻakí, pea fakahaaʻi ʻa e anga hono tokonaki mai ʻe he ngaahi meʻá ni ʻa e makatuʻunga ki hono ʻomai ha ngaahi fakamulitukú. (Ng. 17:2, 3) ʻOua ʻe feinga ke fakamatala ʻo fuʻu lahí. Fakahoko hoʻo fakamatalá ʻi ha founga ʻa ia ʻe faingofua ke manatuʻí.
Ko e teuteú ʻoku totonu ke toe kau ai hono fai ʻa e tokanga ki hoʻo fakahokó. ʻOua ʻe fakasiʻisiʻi ʻa e meʻá ni. ʻAhiʻahiʻi leʻo-lahi hono fai hoʻo malangá. Ko e feinga ʻokú ke fai ʻi hono ako mo hono ngāueʻaki ʻa e akonakí ʻi he ngaahi anga kehekehe ʻo e leá ʻe tokoni lahi ia ki hoʻo fakalakalaká. Tatau ai pē pe ko ha tokotaha malanga foʻou koe pe ko ha taha taukei, teuteu lelei koeʻuhi ke lava ʻo ke lea ai fakataha mo e tuipau pea mo e ongoʻi ʻa ia ʻoku feʻunga mo hoʻo fakamatalá. ʻI hoʻo fakahoko ʻa e konga taki taha ʻi he akó, manatuʻi ʻa e taumuʻa ʻo hono ngāueʻaki ʻa hoʻo meʻaʻofa kuo foaki atu ʻe he ʻOtuá ko e leá, ke fakalāngilangiʻi ai ʻa Sihova.—Sāme 150:6.