LAIPELI Taua Le‘o ‘I HE ‘INITANETÍ
Taua Le‘o
LAIPELI ‘I HE ‘INITANETÍ
Faka-Tonga
ʻ
  • ʻ
  • ā
  • ē
  • ī
  • ō
  • ū
  • TOHI TAPU
  • ‘Ū TOHI
  • NGAAHI FAKATAHA
  • be p. 47-p. 51
  • Teuteuʻi ʻa e Ngaahi Malanga ki he Fakatahaʻangá

‘Ikai ala ma‘u ha vitiō

Kātaki, ‘oku ‘ikai ma‘u ha vitiō.

  • Teuteuʻi ʻa e Ngaahi Malanga ki he Fakatahaʻangá
  • Maʻu ʻAonga mei he Ako Fakafaifekau Fakateokalatí
  • Kaveinga Tokoni
  • Fakamatala Meimei Tatau
  • Ngaahi Meʻa Mahuʻinga mei he Lau Tohitapú
  • Malanga Fakahinohinó
  • Fakataha Ngāué
  • Ngaahi ʻAsemipilií mo e Ngaahi Fakataha-Lahí
  • ʻOua ʻe Tolotoloi
  • Ko Hono Teuteuʻi ʻa e Ngaahi Konga ʻa e Tokotaha Akó ki he Akó
    Maʻu ʻAonga mei he Ako Fakafaifekau Fakateokalatí
  • Ngāueʻaki ʻa e Fakamatala Kuo Vaheʻí
    Maʻu ʻAonga mei he Ako Fakafaifekau Fakateokalatí
  • Faʻu ha ʻAutilaine
    Maʻu ʻAonga mei he Ako Fakafaifekau Fakateokalatí
  • Teuteuʻi ʻa e Ngaahi Malanga ki he Kakaí
    Maʻu ʻAonga mei he Ako Fakafaifekau Fakateokalatí
Sio ki he Me‘a Lahi Ange
Maʻu ʻAonga mei he Ako Fakafaifekau Fakateokalatí
be p. 47-p. 51

Teuteuʻi ʻa e Ngaahi Malanga ki he Fakatahaʻangá

KO E polokalama ʻo e Ako Fakafaifekau Fakateokalatí ʻoku teuteuʻi ia ke ʻaonga ki he fakatahaʻangá fakakātoa. ʻOku toe fakahoko ʻa e fakahinohino mahuʻinga ʻi he ngaahi fakataha kehe ʻa e fakatahaʻangá pea pehē ʻi he ngaahi ʻasemipilií mo e ngaahi fakataha-lahí. Kapau kuo vaheʻi atu kiate koe ha konga ʻi he taha ʻo e ngaahi polokalama ko ení, kuo ʻoatu kiate koe ha fatongia mamafa. Naʻe enginaki ʻa e ʻapositolo ko Paulá ki he ʻovasia Kalisitiane ko Tīmoté ke hanganaki tokanga ki heʻene faiakó. (1 Tim. 4:​16) Ko e faʻahinga ʻoku ʻi ai ʻi he ngaahi fakatahataha faka-Kalisitiané kuo nau vaheʻi ki ai ʻa e taimi mahuʻinga—pea kuo fai ʻe he niʻihi ʻa e feinga lahi—ke nau ʻi ai ki ha fakahinohino ʻi he ngaahi meʻa ʻoku kau ki honau vahaʻangatae mo e ʻOtuá. Ko hono fai ʻa e fakahinohino peheé ko ha monū maʻongoʻonga moʻoni ia! ʻE lava fēfē ke ke tokangaʻi lelei iá?

Ngaahi Meʻa Mahuʻinga mei he Lau Tohitapú

Ko e tafaʻaki ko eni ʻo e akó ʻoku makatuʻunga ia ʻi he lau Tohitapu ʻa ia ʻoku vaheʻi ki he uiké. ʻOku totonu ke fokotuʻu ʻa e fakamamafá ʻi he anga ʻo e kaunga ʻa e fakamatalá kiate kitautolu he ʻaho ní. Hangē ko ia ʻoku hiki ʻi he Nehemaia 8:​8, ko ʻĒsela mo hono kau feohí naʻa nau lautohi fakahāhā mei he Folofola ʻa e ʻOtuá, ʻo fakamatalaʻi ia, ‘‘fakaʻuhinga ia,’ pea ʻomai ai ʻa e mahino. Ko hoʻo fakahoko ʻa e ngaahi meʻa mahuʻinga mei he Tohitapú ʻoku ʻoatu ai kiate koe ʻa e faingamālie ke ke fai foki mo e meʻa ko iá.

ʻOku totonu ke fēfē hoʻo teuteuʻi ha konga pehē? Kapau ʻe ala lava, lau ʻa e konga ʻo e Tohitapú ʻa ia kuo vaheʻi atú ʻi ha uike ʻe taha pe lahi ange ki muʻa. Fakakaukau leva fekauʻaki mo hoʻo fakatahaʻangá pea mo ʻene ngaahi fiemaʻú. Lotu ʻo fekauʻaki mo ia. Ko e hā ʻa e akonaki, ko e hā ʻa e ngaahi fakatātā, ko e hā ʻa e ngaahi tefitoʻi moʻoni ʻi he konga ko eni ʻo e Folofola ʻa e ʻOtuá ʻokú ne fakahoko ʻa e ngaahi fiemaʻu ko iá?

ʻOku mātuʻaki fiemaʻu ʻa e fekumi. ʻOku ala maʻu ʻa e Watchtower Library ʻi he sītī pe ko e Watch Tower Publications Index ʻi hoʻo leá? Kapau ko ia, ngāueleleiʻaki ia. ʻI he fekumi ki he meʻa kuo pulusi ʻi he ngaahi veesi kuó ke fili ke tokangataha ki aí, te ke maʻu nai ai ʻa e fakamatala puipuituʻa fakamaama, ngaahi fakamatala fekauʻaki mo e fakahoko ʻo e ngaahi kikité, ngaahi ʻanalaiso ʻo e meʻa ʻoku fakahaaʻi ʻe he ngaahi konga tohi pau ʻo fekauʻaki mo Sihová, pe ko e ngaahi lāulea ʻi he ngaahi tefitoʻi moʻoní. ʻOua ʻe feinga ke fakamatalaʻi ha ngaahi poini ʻoku fuʻu lahi. Tokangataha ki ha ngaahi veesi siʻi pē kuo ʻosi filifili. ʻOku lelei ange ke fakamatalaʻi ha ngaahi veesi siʻi pē pea fai lelei ia.

ʻE toe fiemaʻu nai mei hoʻo kongá ʻa hono fakaafeʻi ʻa e kau fanongó ke nau fakamatala ki he founga kuo nau maʻu ʻaonga ai mei he lau Tohitapu ʻi he uiké. Ko e hā e meʻa naʻa nau maʻu ʻa ia ʻe ʻaonga kiate kinautolu ʻi heʻenau ako fakafoʻituituí mo e fakafāmilí pe ʻi heʻenau ngāue fakafaifekaú pe founga moʻuí? Ko e hā ʻa e ngaahi ʻulungaanga ʻo Sihova naʻe fakahāhā ʻi heʻene ngaahi feangainga mo e kakaí pea mo e ngaahi puleʻangá? Ko e hā naʻe ako ʻe he kau fanongó ʻa ia naʻá ne ʻai ke mālohi ʻenau tuí pea langa hake ʻa e houngaʻia kia Sihová? ʻOua ʻe nōfoʻi ʻi he ngaahi fakaikiikí. Fakamamafaʻi ʻa e ʻuhinga mo e mahuʻinga ʻaonga ʻo e ngaahi poini kuo filifilí.

Malanga Fakahinohinó

ʻOku makatuʻunga eni ʻi he fakamatala kuo pulusí, hangē ko ha kupu ʻi he Taua Leʻo pe ʻĀ Hake! pe ʻi ha konga nai ʻo ha tohi. ʻI he ngaahi tuʻunga lahi tahá ʻoku feʻunga ʻānoa ʻa e fakamatalá ki he taimi kuo vaheʻí. ʻOku totonu ke fēfē hoʻo fakahoko ʻa e kongá? ʻI he tuʻunga ko ha faiako, ʻo ʻikai ko ha taha pē ʻokú ne fakahoko ʻa e fakamatalá. Kuo pau ki ha ʻovasia ke ne “poto ʻi he faiako.”—1 Tim. 3:2.

Kamata hoʻo teuteú ʻaki hono ako ʻa e fakamatala kuo vaheʻí. Kumi ki he ngaahi konga Tohitapú. Fakalaulauloto. Feinga ke fai lelei ia ki muʻa ʻi he ʻaho ʻo hoʻo malangá. Manatuʻi ʻoku fakalototoʻaʻi ʻa e fanga tokouá ke nau lau ki muʻa ʻa e fakamatala kuo pulusi ʻa ia ʻoku makatuʻunga mei ai ʻa e malangá. Ko hoʻo kongá ke ʻoua ʻe fakamanatu pē ia pe ke fakanounou ka ke fakahā ʻa e founga ke ngāueʻaki ai iá. Ngāueʻaki ʻa e ngaahi konga feʻungamālie ʻo e fakamatalá ʻi ha founga ʻa ia ʻe ʻaonga moʻoni ki he fakatahaʻangá.

Hangē pē ko hono maʻu ʻe he kiʻi tama taki taha ʻa hono angaʻitangata pē ʻoʻona, ko e fakatahaʻanga taki taha ʻoku ʻi ai hono ngaahi fasi-ʻa-anga makehe. Ko ha mātuʻa tauhi fānau ʻoku faiako ola leleí ʻoku ʻikai te ne fakalau atu pē ʻa e ngaahi tuʻutuʻuni fakaeʻulungāngá ki heʻene kiʻi tamá. ʻOkú ne fakaʻuhinga mo e kiʻi tamá. ʻOkú ne fakakaukau ki he angaʻitangata ʻo e kiʻi tamá pea mo e ngaahi palopalema ʻoku fāinga mo e kiʻi tamá. ʻI ha founga meimei tatau, ʻoku feinga ʻa e kau faiako ʻi he fakatahaʻangá ke mahino kia kinautolu ʻa e ngaahi fiemaʻu ʻa e kulupu ʻa ia ʻoku nau malanga ki aí. Kae kehe, ko ha faiako ʻiloʻilo ʻe fakaʻehiʻehi ia mei hono ngāueʻaki ʻa e ngaahi fakatātā ʻa ia ʻe lava ke ne fakamaaʻi ai ha taha ʻi he kau fanongó. Te ne fakahaaʻi ʻa e ngaahi ʻaonga kuo ʻosi maʻu ko ha ola ia ʻo e ʻaʻeva ʻi he founga ʻa Sihová pea te ne fakaeʻa ʻa e akonaki mei he ngaahi Konga Tohitapú ʻa ia te ne tokoniʻi ʻa e fakatahaʻangá ke fekuki lavameʻa mo e ngaahi palopalema ʻoku nau fehangahangai mo iá.

Ko e faiako leleí ʻoku aʻu ia ki he loto ʻo e faʻahinga ko ia ʻi he kau fanongó. ʻOku fiemaʻu ki he meʻá ni ke ʻoua ʻe ngata pē ʻi hono fakahaaʻi ʻa e ngaahi foʻi moʻoní ka ko hono toe langa hake foki ʻa e houngaʻia ki he meʻa ʻoku fakafofongaʻi ʻe he ngaahi meʻá ni. ʻOku fiemaʻu ki ai ʻa e tokanga moʻoni ki he faʻahinga ʻoku fakahinohinoʻí. Ko e kau tauhi-sipi fakalaumālié ʻoku totonu ke nau ʻiloʻi ʻa e tākangá. Kapau te nau manatuʻi anga-ʻofa ʻa e ngaahi palopalema ʻoku fehangahangai mo e faʻahinga kehekehe, te nau malava ai ke lea fakalototoʻa, fakahaaʻi ʻa e mahino, manavaʻofa mo e kaungāongoʻi.

Hangē ko ia ʻoku ʻiloʻi ʻe he kau faiako ola leleí, kuo pau ke maʻu ʻe ha malanga ha taumuʻa kuo fakahaaʻi mahino. ʻOku totonu ke fakahoko ʻa e fakamatalá ʻi ha founga ʻe eʻa ai ʻa e ngaahi poini tefitó pea hoko ʻo manatuʻi. ʻOku totonu ke malava ʻa e kau fanongó ʻo manatuʻi ʻa e ngaahi fakakaukau ʻaonga ʻa ia ʻe kaunga ki heʻenau moʻuí.

Fakataha Ngāué

ʻI hoʻo fai ha malanga makatuʻunga ʻi ha kupu ʻi he ʻEtau Ngāue Fakafaifekau ʻo e Puleʻangá, ʻe kiʻi kehe nai ʻa e polé. Te ke ʻiloʻi heni ʻoku faʻa fiemaʻu ke ke fakahaaʻi kakato ki he kau fanongó ʻa e meʻa kuo tokonaki maí, ʻo ʻikai ko hono fili pē ʻa e meʻa ʻoku feʻungamālie tahá. Tokoniʻi ʻa e kau fanongó ke fakaʻuhinga ʻi he ngaahi konga Tohitapu ʻoku faʻuʻaki ʻa e makatuʻunga ki ha akonaki pē ʻoku fai. (Tai. 1:9) ʻOku fakangatangata ʻa e taimí, ʻi he tuʻunga lahi tahá ʻoku ʻikai fakaʻatā ai ki ha toe fakamatala lahi ange.

ʻI he tafaʻaki ʻe tahá, ʻe fakaafeʻi nai koe ke ke fakahoko ʻa e fakamatalá ʻa ia ʻoku ʻikai hā ʻa e kupú ia ʻi he ʻEtau Ngāue Fakafaifekau ʻo e Puleʻanga. ʻE fai nai ha lave ki ha kupu ʻi he Taua Leʻo, pe faʻuʻaki nai ʻa e kongá ha ngaahi fakamatala nounou. Ko e meʻa ia ʻaʻau faiakó ke ke fakakaukau ki he ngaahi fiemaʻu ʻa e fakatahaʻangá ʻi he felāveʻi mo e fakamatala kuo vaheʻí. ʻE fiemaʻu nai ke ke ngāueʻaki ha fakatātā nounou ʻoku kaunga, pe felāveʻi mo ha meʻa feʻungamālie naʻe hokosia. Manatuʻi ko hoʻo kongá ʻoku ʻikai koeʻuhi pē ke lea ʻi he tuʻunga-leá ka ke fakahoko ia ʻi ha founga ʻa ia ʻe tokoniʻi ai ʻa e fakatahaʻangá ke fakahoko ʻa e ngāue ʻoku fokotuʻu mai ʻe he Folofola ʻa e ʻOtuá pea ke maʻu ʻa e fiefia ʻi hono fai iá.​—Ng. 20:​20, 21.

ʻI hoʻo teuteu hoʻo kongá, fakakaukau fekauʻaki mo e ngaahi tuʻunga ʻo e faʻahinga ʻoku faʻuʻaki ʻa e fakatahaʻangá. Fakaongoongoleleiʻi kinautolu ʻi he meʻa kuo nau ʻosi faí. ʻE anga-fēfē hono fakatupulekina ʻenau ola lelei, mo ʻenau fiefia ʻi he ngāue fakafaifekaú ʻi hono ngāueʻaki ʻa e ngaahi fokotuʻu ʻoku ʻomai ʻi he fakamatala kuo vaheʻí?

ʻOku fiemaʻu ki hoʻo kongá ha fakahāhā pe ko ha fakaʻekeʻeke? Kapau ko ia, ʻoku totonu ke palani lelei ia ki muʻa. ʻE hehema nai ke kole ki ha taha kehe ke ne fai ha ngaahi fokotuʻutuʻu ki ai, ka ʻoku ʻikai ke ʻomai maʻu pē ʻe he meʻa ko iá ʻa e ngaahi ola lelei tahá. Kapau ʻe ala lava, ʻahiʻahiʻi ʻa e fakahāhaá pe fakaʻekeʻeké ki muʻa ʻi he ʻaho ʻo e fakatahá. Fakapapauʻi ko e tafaʻaki ko eni ʻo hoʻo kongá ʻoku fakahoko ia ʻi ha founga ʻa ia ʻokú ne fakaleleiʻi moʻoni ʻa e fakahinohino ʻoku faí.

Ngaahi ʻAsemipilií mo e Ngaahi Fakataha-Lahí

Ko e fanga tokoua ʻoku nau fakatupulekina ʻa e ngaahi ʻulungaanga lelei fakalaumālié pea ʻoku nau hoko ko e kau malanga fakahāhā mo e kau faiako ola leleí ʻe kole nai ʻi ha taimi ke nau kau ʻi he polokalama ʻi ha ʻasemipilī pe ko ha fakataha-lahi. Ko e ngaahi taimi makehe moʻoni eni ki he ako fakateokalatí. Ko ha konga peheé ʻe hoko mai nai ia ʻi ha tuʻunga ko ha maniusikilipi, ko ha ʻautilaine, ngaahi fakahinohino ki ha tulama faka-Tohitapu fakataha mo hono kaunga fakaeonopōní, pe ko ha palakalafi ʻo e ngaahi fakahinohino. Kapau ʻoku fakamonūʻaki koe ke ke kau ʻi ha polokalama pehē, ako fakalelei ʻa e fakamatala ʻoku ʻoatu kiate koé. Ngāue ki ai kae ʻoua kuo mahino kia koe ʻa hono mahuʻingá.

Ko e faʻahinga ʻoku vaheʻi ki ha malanga maniusikilipí ʻoku totonu ke nau lau fakafoʻilea ʻa e fakamatalá. ʻOku ʻikai te nau toe fakalea pe toe fokotuʻutuʻu ʻa e fakamatalá. ʻOku nau ako ia ke ʻiloʻi lelei ʻa e ngaahi poini tefitó mo e founga ʻo hono fakahoko ʻo e ngaahi meʻa ko iá. ʻOku nau ʻahiʻahiʻi ʻa hono lau leʻo-lahi kae ʻoua kuo nau lava ke fakahoko ʻa e malangá ʻaki ʻa e fakamamafa totonu ʻo e ʻuhingá, faivelenga, loto-māfana, ongoʻi, fakamātoato mo e tuipau, pea pehē ki he voliume mo e lahi ʻo e leʻó ʻa ia ʻoku feʻunga ki ha fuʻu kau fanongo tokolahi.

Ko e fanga tokoua ʻoku vaheʻi ki ai ha malanga ʻautilainé ʻoku nau fatongiaʻaki ke fakahoko ʻenau fakamatalá ʻi ha founga ʻoku feongoongoi vāofi mo e ʻautilainé. ʻI he ʻikai ke lau mei he ʻautilainé ʻi he lolotonga ʻa e malangá pe teuteuʻi ia ʻi he faʻunga maniusikilipí, ʻoku totonu ke fakahoko fakatuʻupakē ʻe he tokotaha malangá ʻa e fakamatalá, mei hono lotó. ʻOku mahuʻinga ke pipiki ki he taimi kuo vaheʻi ki he ʻautilainé koeʻuhi ke fakahoko maʻalaʻala ʻa e poini tefito taki taha ʻoku haá. ʻOku totonu ke ngāueleleiʻaki ʻe he tokotaha malangá ʻa e ngaahi fakakaukau mo e ngaahi konga Tohitapu ʻoku fakahokohoko ʻi lalo ʻi he ngaahi poini tefitó. ʻOku ʻikai totonu ke ne ʻomai ha ngaahi poini fakalahi ʻi heʻene saiʻia pē ʻaʻaná ʻo toʻo ai ʻa e meʻa ʻoku ʻi he ʻautilainé. Ko e moʻoni, ko e makatuʻunga ʻo e fakahinohinó, ko e Folofola ʻa e ʻOtuá. Ko e fatongia ʻo e kau mātuʻa Kalisitiané ke “malangaʻaki ʻa e folofola.” (2 Tim. 4:​1, 2) Ko ia, ʻoku totonu ke fai ʻe ha tokotaha malanga ʻa e tokanga makehe ki he ngaahi konga Tohitapu ʻi he ʻautilainé—ʻo fakaʻuhingaʻi ia pea ngāueʻaki ia.

ʻOua ʻe Tolotoloi

ʻOkú ke ngāue ʻi ha fakatahaʻanga ʻa ia ʻoku lahi ai ʻa e ngaahi faingamālie ke malangá? ʻE lava fēfē ke ke fai lelei kinautolu kotoa? Fakaʻehiʻehi mei hono teuteu hoʻo ngaahi kongá ʻi he miniti fakaʻosí.

Ko e ngaahi malanga ʻoku ʻaonga moʻoni ki he fakatahaʻangá ʻoku fiemaʻu ki ai ʻa e tomuʻa fakakaukau feʻunga. Ko ia ai, tōʻongaʻaki ʻa e lau ʻo e fakamatalá ʻi hoʻo maʻu pē ʻa e konga taki taha. ʻE ʻai koe ʻe he meʻá ni ke ke malava ʻo fakakaukauloto ki ai ʻi hoʻo fai hoʻo ngaahi ngāue kehé. Lolotonga ʻa e ngaahi ʻaho pe ngaahi uike ki muʻa ʻi hoʻo fai hoʻo malangá, te ke fanongo ai ki he ngaahi fakamatala ʻa ia ʻe tokoniʻi ai koe ke ke sio ki he founga lelei taha ke ngāueʻaki ai ʻa e fakamatalá. ʻE malanga hake nai ʻa e ngaahi tuʻunga ʻoku fakahaaʻi ai ʻa ʻene taimi totonú. Ko e lau mo e fakakaukau fekauʻaki mo hoʻo kongá ʻi he hili pē hoʻo maʻu iá ʻoku fiemaʻu ki ai ʻa e taimi, ka ko e taimi lelei ʻaupito eni kuo fakamolekí. ʻI hoʻo nofo fakaʻosi hifo ke fakahoko ʻa e ʻautilainé, te ke utu ai ʻa e ngaahi ʻaonga ʻi he fakakaukau lelei ki ai ki muʻá. Ko hono fakahoko ʻa e ngaahi kongá ʻi he founga ko ení ʻe fakasiʻisiʻi ai ʻi he tuʻunga lahi ʻa e mafasiá pea ʻe tokoniʻi ai koe ke ke fakahoko ʻa e fakamatalá ʻi ha founga ʻa ia ʻoku ʻaongá, pea ʻoku aʻu ki he loto ʻo e faʻahinga ʻi he fakatahaʻangá.

ʻI ha tuʻunga ʻo hoʻo houngaʻia ʻi he meʻaʻofa kuo tuku atu kiate koe ʻi he fekauʻaki mo e polokalama ako ʻa Sihova maʻa hono kakaí, te ke fakalāngilangiʻi ai ia pea fakamoʻoniʻi ai ʻa hoʻo hoko ko ha tāpuaki ki he faʻahinga ʻoku nau ʻofa kiate iá.​—Ai. 54:13; Loma 12:​6-8.

    ʻŪ Tohi Faka-Tonga (1987-2026)
    Hū ki Tu‘a
    Hū ki Loto
    • Faka-Tonga
    • Share
    • Sai‘ia
    • Copyright © 2025 Watch Tower Bible and Tract Society of Pennsylvania
    • Makatu‘unga Hono Ngāue‘akí
    • Polisī Fakafo‘ituitui
    • Privacy Setting
    • JW.ORG
    • Hū ki Loto
    Share