Fakahoko Pōtoʻi

ʻI HE lautohi leʻo-lahí, ʻokú ke nenu ʻi ha ngaahi kupuʻi lea ʻe niʻihi? Pe ʻi he taimi ʻokú ke ʻi muʻa ai ʻi ha kau fanongo ke fai ha malangá, ʻokú ke ʻiloʻi ʻokú ke faʻa kumi holo ki ha ngaahi foʻi lea totonu? Kapau ko ia, ʻoku ʻi ai nai haʻo palopalema ʻi he pōtoʻi leá. Ko ha tokotaha pōtoʻi lea ʻoku lautohi mo lea ia ʻi ha founga ʻa ia ʻoku lele lelei ai ʻa e ngaahi foʻi leá mo e fakakaukaú, ʻo hā mahino ai ʻa e fiemālie. ʻOku ʻikai ʻuhinga eni ia ʻokú ne hokohoko lea, ʻo ne lea vave ʻaupito, pe ʻokú ne lea taʻefakakaukau. Ko ʻene leá ʻoku fakaʻofoʻofa mo fakafiefia. ʻOku fai ʻa e tokanga makehe ki he pōtoʻi leá ʻi he Ako Fakafaifekau Fakateokalatí.

ʻOku kaunga nai ha ngaahi meʻa tefito kehekehe ki he ʻikai pōtoʻi leá. ʻOku fiemaʻu ke ke fai ha fakakaukau makehe ki ha taha ʻi he ngaahi meʻa hono hokó? (1) ʻI he lautohi ki he niʻihi kehé, ko e ʻikai alāanga mo e ngaahi foʻi lea ʻe niʻihi ʻe fakatupunga nai ai ʻa e toumoua. (2) Ko e kiʻi mālōlō ʻi he ngaahi feituʻu lahi ʻe iku nai ia ki hano fakahoko fakatahamuhamu. (3) ʻOku tānaki atu nai ʻa e taʻeteuteú ki he palopalemá. (4) ʻI he lea ʻi ha ʻao ʻo ha kulupu, ko ha meʻa tefito anga-maheni ʻi he ʻikai ha pōtoʻi leá ko e taʻemalava ke fokotuʻutuʻu ʻi ha founga totonu ʻa e fakamatalá. (5) Ko ha fakangatangata ʻo e ʻilo leá ʻe fakatupunga nai ai ha tokotaha ke toumoua ʻi heʻene kumi ki he ngaahi foʻi lea totonú. (6) Kapau ʻoku fakamamafaʻi ha ngaahi foʻi lea ʻoku fuʻu lahi, ʻe maumauʻi nai ai ʻa e pōtoʻi leá. (7) Ko e ʻikai ha alāanga mo e ngaahi lao ʻo e kalamá ʻe kaunga nai ia ki he palopalemá.

Kapau ʻoku ʻikai te ke pōtoʻi lea, ʻe ʻikai nai ke hū moʻoni ki tuʻa ʻa e kau fanongo ʻi he Fale Fakatahaʻangá, ka ʻe tā kakau holo honau ʻatamaí. Ko hono olá, ko e lahi ʻo e meʻa ʻokú ke leaʻakí ʻe mole nai ia.

ʻI he tafaʻaki ʻe tahá, kuo pau ke fai ʻa e tokanga koeʻuhi ke ʻoua ʻe hoko ʻa e lea ʻoku ʻuhinga ke mālohi mo pōtoʻí ʻo fuʻu fefeka, naʻa mo ʻene aʻu nai ʻo ʻai ke mā ʻa e kau fanongó. Kapau ʻoku vakai ʻa e kakaí ki hoʻo founga leá koeʻuhi ko e kehekehe ʻo e ʻātakai fakafonuá ʻoku taʻefakapotopoto, pe ʻikai ke fakamātoato, ʻe ikuʻi nai ʻe he meʻa ko iá ʻa hoʻo taumuʻá. ʻOku taau ke fakatokangaʻi ko e ʻapositolo ko Paulá, neongo ko ha tokotaha malanga taukei, naʻá ne fakaofiofi ki he kau Kolinitoó “i he vaivai, moe manavahe, bea i he tetetete lahi” koeʻuhi ke ʻoua te ne tohoaki mai ha tokanga naʻe ʻikai fiemaʻu kiate ia tonu.—1 Kol. 2:​3, PM.

Ngaahi Tōʻonga ke Fakaʻehiʻehi mei Ai. ʻOku maʻu ʻe he kakai tokolahi ʻa e tōʻonga ko hono fakahū ʻa e ngaahi kupuʻi lea hangē ko e “pea-á” ʻi he taimi ʻoku nau lea aí. ʻOku faʻa kamataʻaki ʻe he niʻihi kehe ha foʻi fakakaukau ʻaki ʻa e “sai,” pe ʻoku nau fakakau ki ai ha kupuʻi lea, hangē ko e “ʻiloʻi koā” pe “he koā,” ki ha meʻa pē ʻoku nau leaʻaki. Mahalo pē ʻoku ʻikai te ke lāuʻilo ki he lahi ʻo hoʻo ngāueʻaki ʻa e ngaahi kupuʻi lea peheé. Te ke ʻahiʻahiʻi nai ha konga ʻa ia ʻe fanongo ai ha taha kiate koe peá ne toe leaʻaki ʻa e ngaahi kupuʻi lea ko ení ʻi he taimi taki taha ʻokú ke leaʻaki ai iá. Te ke ʻohovale nai ai.

ʻOku lautohi mo lea ʻa e kakai ʻe niʻihi fakataha mo e toe foki tuʻo lahi. ʻA ia, ʻoku nau kamata ha sētesi pea taʻofi ʻi he vaeuaʻangá ʻo toe leaʻaki ha kiʻi konga nai ʻo e meʻa kuo nau ʻosi leaʻakí.

Ko e faʻahinga leva ʻe niʻihi ʻoku nau lea vave feʻunga, ka ʻoku nau kamata ʻi ha foʻi fakakaukau ʻe taha pea hili iá, ʻi he loto-mālie ʻo e sētesí, ʻoku nau hiki ki ha fakakaukau kehe. Neongo ʻoku lele lelei ʻa e ngaahi foʻi leá, ko e ngaahi liliu taʻeʻamanekina ʻi he fakakaukaú ʻoku maumauʻi ai ʻa e pōtoʻi leá.

Founga ke Fakalakalaka Aí. Kapau ko hoʻo palopalemá ko hoʻo faʻa kumi ki he foʻi lea totonú, ʻoku fiemaʻu ke ke fai ha feinga fakamātoato ke fakalahi ʻa hoʻo ʻū leá. Tokanga makehe ki he ngaahi foʻi lea ʻoku ʻikai te ke alāanga mo ia ʻi he Taua Leʻo, ʻĀ Hake!, mo e ngaahi tohi kehe nai ʻokú ke laú. Kumi ia ʻi ha tikisinale, vakaiʻi honau puʻakí mo honau ʻuhingá, pea tānaki ʻa e niʻihi ʻo e ngaahi foʻi leá ni ki hoʻo ʻū leá. Kapau ʻoku ʻikai te ke ala maʻu ha tikisinale, kole tokoni ki ha taha ʻokú ne lea lelei ʻi he leá.

Ko hono ʻai ko ha tōʻonga ʻa e lautohi leʻo-lahi tuʻumaʻú ʻe tokoni ia ki he fakalakalaká. Fakatokangaʻi ʻa e ngaahi foʻi lea faingataʻá, pea leaʻaki leʻo-lahi ia ʻo tuʻo lahi.

Koeʻuhi ke lautohi pōtoʻi, ʻoku fiemaʻu ke mahino kiate koe ʻa e anga ʻo e ngāue fakataha ʻa e ngaahi foʻi leá ʻi ha sētesi. ʻOku faʻa fiemaʻu ke lau ʻa e ngaahi foʻi leá ʻo fakapupunga lea koeʻuhi ke fakahaaʻi ʻa e fakakaukau ʻoku ʻomai ʻe he tokotaha-tohí. Fai ha tokanga makehe ki he ngaahi pupunga lea ko ení. Kapau ʻe tokoni kia koe, fakaʻilongaʻi ia. Ko hoʻo taumuʻá ʻoku ʻikai koeʻuhí ke lea tonu ʻaki pē ʻa e ngaahi foʻi leá ka ke toe fakahaaʻi māʻalaʻala ʻa e ngaahi fakakaukaú. Hili hoʻo ʻanalaiso ha sētesi ʻe taha, hoko atu ki hono hokó kae ʻoua kuó ke akoʻi ʻa e palakalafí kakato. Hoko ʻo maheni mo e ʻalu ʻa e foʻi fakakaukaú. Pea ʻahiʻahi lautohi leʻo-lahi leva. Toutou lau ʻa e palakalafí kae ʻoua kuo lava ke ke fai ia ʻo ʻikai nenu pea ʻikai mālōlō ʻi he ngaahi feituʻu halá. Hoko atu leva ki he ngaahi palakalafi kehé.

Hokó, fakatupulekina ʻa e vave hoʻo laú. Kapau kuó ke hoko ʻo ʻiloʻi ʻa e anga ʻo e ngāue fakataha ha ngaahi foʻi lea ʻi he sētesí, te ke malava ai ke sio ʻo laka hake ʻi he foʻi lea ʻe tahá ʻi he taimi pea ke fakatuʻotuʻa atu ki he meʻa ʻoku totonu ke hoko mai aí. ʻE tokoni lahi eni ki he ola lelei ʻa hoʻo lautohí.

Ko hono fai ha ʻahiʻahiʻi tuʻumaʻu ʻo e lautohí ʻi he toki sio pē ki aí ʻe lava ke hoko ia ko ha ako mahuʻinga. Ko e fakatātaá, ʻi he ʻikai fai ha teuteu ki muʻá, lau leʻo-lahi ʻa e konga tohi pea mo e fakamatala ʻo e ʻahó; fai ia ʻi ha tuʻunga tuʻumaʻu. Hoko ʻo angaʻaki ʻa hono tuku ho matá ke sio ki he ngaahi foʻi leá ʻi ha pupunga ʻokú ne fakamatalaʻi ha ngaahi foʻi fakakaukau kakato ʻo ʻikai ko e sio pē ki ha foʻi lea ʻe taha ʻi he taimi.

ʻI he fetalanoaʻakí, ʻoku fiemaʻu ʻi he pōtoʻi leá ke ke fakakaukau ki muʻa ke ke leá. ʻAi ia ko ha tōʻonga ʻi hoʻo ngāue fakaʻahó. Fakapapauʻi ʻa e ngaahi foʻi fakakaukau ʻokú ke loto ke fakahāʻí pea mo e hokohoko ʻoku teu ke ke fakahaaʻi ai kinautolú; pea kamata lea leva. ʻOua ʻe fakavavé. Feinga ke fakahaaʻi ha foʻi fakakaukau kakato ʻo ʻikai taʻofi pe liliu ʻa e fakakaukaú ki muʻa ke kakató. Te ke ʻiloʻi nai ʻoku ʻaonga ke ngāueʻaki ʻa e ngaahi sētesi nounou mo faingofua.

ʻOku totonu ke haʻu fakanatula ʻa e ngaahi foʻi leá kapau ʻokú ke ʻiloʻi ʻa e meʻa tofu pē ko ia ʻokú ke fiemaʻu ke leaʻakí. ʻI he fakalūkufuá, ʻoku ʻikai fiemaʻu ke filifili ʻa e ngaahi foʻi lea te ke ngāueʻakí. Ko hono moʻoní, koeʻuhi ko hono ʻahiʻahiʻí, ʻoku lelei ange ke fakapapauʻi pē ʻoku mahino ki ho ʻatamaí ʻa e foʻi fakakaukaú pea toki fakakaukau leva ki he ngaahi foʻi leá ʻi hoʻo leá. Kapau ʻokú ke fai ia pea kapau ʻoku tuku maʻu ho ʻatamaí ʻi he foʻi fakakaukaú kae ʻikai ʻi he ngaahi foʻi lea ʻokú ke leaʻakí, ʻe hoko noa mai pē ʻi ha tuʻunga ʻa e ngaahi foʻi leá, pea ʻe fakahaaʻi ai ʻa hoʻo fakakaukaú ʻi hoʻo lea moʻoni ʻaki ho lotó. Ka ʻi hoʻo kamata pē ke fakakaukau ki he ngaahi foʻi leá kae ʻikai ko e ngaahi fakakaukaú, ʻe hoko nai ai ʻo veiveiua hoʻo leá. ʻI hono ʻahiʻahiʻí, ʻe lava ke ke lavameʻa ai ʻi hono fakatupu ʻa e pōtoʻi leá, ko ha ʻulungaanga mahuʻinga ia ʻi he lea mo e lautohi ola leleí.

ʻI hono vaheʻi ke ne fakafofongaʻi ʻa Sihova ki he puleʻanga ʻo ʻIsilelí pea ʻi he ʻao ʻo Felo ʻo ʻIsipité, naʻe ongoʻi ʻe Mōsese ʻoku ʻikai te ne poto. Ko e hā hono ʻuhingá? Naʻe ʻikai ko ha tokotaha pōtoʻi lea ia; naʻá ne maʻu nai ha faingataʻaʻiaʻanga ʻi he leá. (Eki. 4:​10; 6:​12) Naʻe ʻoatu ʻe Mōsese ha ngaahi kalofanga, ka naʻe ʻikai ha taha ʻi he ngaahi meʻá ni naʻe tali ʻe he ʻOtuá. Naʻe fekauʻi atu ʻe Sihova ʻa ʻĒlone ʻi he tuʻunga ko ha tokotaha-lea, ka naʻá Ne toe tokoniʻi foki ʻa Mōsese ke lea. Naʻe toutou lea ʻo ola lelei ʻa Mōsese ʻo ʻikai ki ha faʻahinga tāutaha pē pea ki ha fanga kiʻi kulupu pē ka ki he puleʻanga fakakātoa ʻo ʻIsilelí. (Teu. 1:​1-3; 5:1; 29:2; 31:​1, 2, 30; 33:1) Kapau te ke fai lelei kotoa hoʻo tafaʻakí lolotonga ia ʻokú ke falala kia Sihova, te ke lava mo koe foki ke ngāueʻaki hoʻo leá ke fakalāngilangiʻi ʻa e ʻOtuá.