Mapuleʻi-Lelei

ʻOKU ʻikai ke ngalikehe ki ha tokotaha malanga ke ne ongoʻi manavasiʻi ʻi heʻene tuʻu hake ke leá, tautefito kapau ʻoku ʻikai te ne faʻa fai ha ngaahi malanga. ʻE ongoʻi kiʻi manavasiʻi ha tokotaha malanga ʻi heʻene fai ʻa ʻene ʻuluaki ngaahi ʻaʻahi ʻi he ʻahó ʻi he malaʻe fakafaifekaú. ʻI hono fekauʻi ke hoko ko ha palōfitá, naʻe tali ʻe Selemaia: “ʻOku ʻikai te u poto ʻi he lea: he ko e tamasiʻi pe au.” (Sel. 1:​5, 6) Naʻe tokoniʻi ʻe Sihova ʻa Selemaia, pea te ne tokoniʻi mo koe foki. ʻI he faai mai ʻa e taimí, te ke lava ʻo fakatupu ʻa e mapuleʻi-leleí.

Ko ha tokotaha malanga mapuleʻi-lelei ko e tokotaha ia ʻoku fiemālie. Ko e fiemālie ko ení ʻoku hā mahino ia ʻi hono tuʻunga fakaesinó. Ko e anga ʻo ʻene tuʻú pe tangutú ʻoku fakanatula pea feʻungamālie ki he meʻa ʻoku faí. ʻOku mohu ʻuhinga ʻa e ngaue ʻa hono ongo nimá. Ko hono leʻó ʻoku fakahaaʻi ai ʻa e ongoʻí pea mapuleʻi.

Neongo te ke ongoʻi nai ko e fakamatalaʻi ko eni ʻo ha tokotaha mapuleʻi-leleí ʻoku ʻikai feʻunga ia mo koe, ʻe lava ke ke fakalakalaka. Anga-fēfē? Tau vakai angé ki he ʻuhinga ʻoku ongoʻi manavasiʻi ai ha tokotaha malanga pea ʻikai ha mapuleʻi-leleí. Ko e tupuʻangá ʻoku fakaesino nai.

ʻI he taimi ʻokú ke fehangahangai ai mo ha pole pea loto ke fai lelei kae ʻikai fakapapauʻi te ke lavá, ʻokú ke ongoʻi loto-moʻua ai. Ko hono olá, ʻoku fakaʻilonga ʻa e foʻi ʻutó ki he sinó ke ne faʻu ha ʻetilenalini lahi ange. Ko e ola ʻo hono faʻú ʻe fakatupunga nai ai ha tā vave ange ʻa e mafú, ko ha liliu ʻi he tuʻunga ʻo e mānavá, ko e pupuha tuʻu, pe naʻa mo e tete ʻa e ongo nimá pe ongo tuí pea pehē ki he tete ʻa e leʻó. ʻOku feinga ho sinó ke tokoniʻi koe ke ke fekuki mo ho tuʻungá ʻaki hono fakalahi ʻa e lēvolo ʻo ho iví. Ko e palopalemá ko hono ʻiloʻi ʻa e founga ke faʻu ai ha tafeʻanga ʻo e iví ki ha fakakaukau fakalakalaka mo ha fakahoko faivelenga.

Founga ke Fakasiʻisiʻi Ai ʻa e Loto-Moʻuá. Manatuʻi ʻoku fakanatula pē ke ongoʻi ha loto-moʻua. Kae kehe, ke tauhi maʻu ʻa e mapuleʻi-leleí, ʻoku fiemaʻu ke ke malava ʻo fakasiʻisiʻi ʻa e lēvolo ʻo e loto-moʻuá pea fekuki mo ho tuʻungá ʻi ha founga nonga mo molumalu. ʻE lava fēfē ke ke fakahoko ení?

Teuteu fakaʻāuliliki. Fokotuʻutuʻu ʻa e taimi ki he teuteuʻi ʻo hoʻo malangá. Fakapapauʻi ʻoku mahino lelei kia koe ʻa hoʻo tuʻunga-leá. Kapau ko hoʻo malangá ko ha malanga ʻa ia ʻokú ke filifili ai ʻa e ngaahi poini ke lāulea ki aí, tokanga ki he meʻa kuo ʻosi ʻiloʻi ʻe hoʻo kau fanongó fekauʻaki mo e tuʻunga-leá pea mo e meʻa ʻokú ke ʻamanaki ke fakahokó. ʻE tokoniʻi koe ʻe he meʻá ni ke ke filifili ʻa e fakamatala ʻa ia ʻoku ʻaonga tahá. Kapau te ke ʻuluaki ʻiloʻi ʻoku faingataʻa ia, lāulea ki he palopalemá mo ha tokotaha malanga taukei. ʻE lava ke ne tokoniʻi koe ke fai ha ʻanalaiso fakalakalaka ʻa hoʻo fakamatalá pea mo e kau fanongó. ʻI hoʻo fakapapauʻi ʻokú ke maʻu ʻa e fakamatala ʻa ia ʻe ʻaonga ki hoʻo kau fanongó pea ʻokú ke manatuʻi lelei iá, ko hoʻo holi ke vahevahe atu iá ʻe kamata ke ne toʻo atu ʻa e loto-moʻua ʻokú ke ongoʻi nai fekauʻaki mo hono fakahokó.

Fai ha tokanga makehe ki hoʻo talateú. ʻIloʻi ʻa e founga ke ke kamata aí. ʻI hoʻo fakahoko pē hoʻo malangá, ngalingali ʻe holo hifo ai hoʻo manavasiʻí.

Ko e ngaahi sitepu tefito tatau ʻoku ngāueʻaki ki he teuteu ki he malaʻe fakafaifekaú. Fakakaukau ʻo ʻikai ki he tuʻunga-lea pē ʻokú ke palani ke lāulea ki aí kae pehē foki ki he faʻahinga kakai ʻa ia te ke faifakamoʻoni ki aí. Palani lelei hoʻo talateú. Maʻu ʻaonga mei he taukei ʻa e kau malanga matuʻotuʻá.

Te ke ongoʻi nai ʻokú ke mapuleʻi-lelei lahi ange kapau ʻokú ke ngāueʻaki ha maniusikilipi ʻi hono fai ha malanga ʻi he ʻao ʻo ha kulupu. Ko hono moʻoní, ʻe iku nai eni ki he loto-moʻua fakautuutu ʻi he taimi kotoa pē te ke fai ai ha malanga. Ko e moʻoni ʻoku ngāueʻaki ʻe he kau malanga ʻe niʻihi ʻa e ngaahi nouti fakalahi, lolotonga ia ʻoku ngāueʻaki ʻe he niʻihi ha nouti siʻisiʻi. Ka ko e meʻa te ne liliu ʻa e fakahangataha ʻa hoʻo fakakaukaú pea fakasiʻisiʻi ʻa e lēvolo ʻo hoʻo loto-moʻuá, ʻoku ʻikai ko e ngaahi foʻi lea ʻi he lauʻipepá, ka ko e tuipau ʻi ho lotó ko e meʻa kuó ke teuteu ki hoʻo kau fanongó ʻoku ʻaonga moʻoni.

ʻAhiʻahiʻi leʻo-lahi ʻa hoʻo fakahokó. ʻE ʻoatu kiate koe ʻe he ʻahiʻahiʻi peheé ʻa e tuipau ʻe lava ke ke fakalea ʻa hoʻo ngaahi fakakaukaú. ʻI hoʻo ʻahiʻahí, ʻokú ke langa hake ai ʻa e ngaahi sīpinga manatu ʻa ia ʻe lavangofua ke ʻai ke longomoʻui ʻi he taimi ʻokú ke fai ai hoʻo malangá. ʻAi ke hoko moʻoni ʻa ho taimi ʻahiʻahí. Sioloto atu ki hoʻo kau fanongó. Tangutu ʻi ha tēpile pe tuʻu, ʻo hangē tofu pē ko ia te ke fai ʻi hono fai ʻa e malangá.

Lotu kia Sihova ki ha tokoni. Te ne tali ha lotu pehē? “Ko eni ae malohi aia oku tau maʻu kiate ia, koeuhi, ka tau ka kole ha mea o fakatatau ki hono finagalo, oku ne ogoʻi akitautolu.” (1 Sione 5:​14, PM) Kapau ʻokú ke holi ke fakalāngilangiʻi ʻa e ʻOtuá pea ke tokoniʻi ʻa e kakaí ke nau maʻu ʻaonga mei heʻene Folofolá, te ne tali papau ʻa hoʻo lotú. Ko e fakapapau ko iá ʻe lava ke ne fai ʻa e meʻa lahi ke ʻai ke ke mālohi ai ke fakahoko hoʻo kongá. ʻIkai ko ia pē, ʻi hoʻo fakatupulekina ʻa e fua ʻo e laumālié—ko e ʻofa, fiefia, melino, anga-malū mo e mapuleʻi-kitá—te ke fakatupu ai ʻa e fakakaukau fakaeʻatamai ʻoku fiemaʻu ke fakahoko ai ʻa e ngaahi tuʻungá ʻaki ʻa e mapuleʻi-leleí.​—Kal. 5:​22, 23, NW.

Maʻu ʻa e taukei. Ko e lahi ange hoʻo kau ʻi he malaʻe ngāué, ko e siʻi ange ia hoʻo manavasiʻí. Ko e lahi ange hoʻo tali ʻi he ngaahi fakataha ʻi he fakatahaʻangá, ko e faingofua ange ia ke lea ʻi he ʻao ʻo e niʻihi kehé. ʻI he fakautuutu ʻa e lahi ʻo e ngaahi malanga ʻokú ke fai ʻi he fakatahaʻangá, ko e tuʻunga ʻo e loto-moʻua ʻokú ke ongoʻi ki muʻa ʻi he malanga taki taha ʻe ngalingali holo hifo ia. Te ke saiʻia ke maʻu ha ngaahi faingamālie lahi ange ke lea? Pole leva ke ke fai ha fetongi ʻi he akó ʻi he taimi ʻoku ʻikai lava ai ʻa e niʻihi kehé ke fakahoko ʻenau ngaahi kongá.

Hili hoʻo fou ʻi he ngaahi sitepu kuo fakahaaʻi atu ʻi ʻolungá, te ke ʻiloʻi ai ʻoku ʻaonga ke sivisiviʻi ʻa e ngaahi fakaʻilonga ʻokú ne fakahaaʻi mahino ʻa e ʻikai ha fiemālié. Ko hono ʻiloʻi ʻa e ngaahi fakaʻilongá pea ako ki he founga ke fekuki ai mo e ngaahi meʻá ni ʻe tokoniʻi ai koe ke ke lea ʻaki ʻa e mapuleʻi-lelei. Ko e ngaahi fakaʻilongá ʻe fakaesino pe fakaeleʻo nai.

Ngaahi Fakaʻilonga Fakaesinó. Ko hoʻo mapuleʻi-leleí, pe ʻikai iá, ʻoku fakahaaʻi ia ʻi ho tuʻunga fakaesinó pea mo e founga ʻo hoʻo ngāueʻaki ho ongo nimá. ʻUluaki fakakaukau ki he ongo nimá. Ko e ʻākituʻá, tuʻu fefeka ʻa e ongo nimá ʻi he tafaʻakí, pe pikimaʻu ki he tuʻuʻanga malangá; toutou faʻo mo toʻo ki tuʻa ʻa e nimá ʻi he ongo kató, fakamaʻu mo vete ʻa e fakamaʻu ʻo e koté, ala noaʻia ki he kouʻahé, ko e ihú, ko e matasioʻatá; ngāngaahi ha uasi, ha peni vahevahe, ha foʻi mama, pe ngaahi noutí; ko e ngaue ʻa e nimá ʻa ia ʻoku fakatahamuhamu pe ʻikai kakato​—ko e meʻá ni kotoa ʻokú ne fakahāhā ʻa e ʻikai ha mapuleʻi-lelei.

Ko e ʻikai ha tuipaú ʻe toe fakahaaʻi nai ia ʻe he toutou fetōhoaki ʻa e ongo vaʻé, maleʻei ʻa e sinó ki he ongo tafaʻakí, anga ʻo e tuʻú ʻoku fuʻu fefeka, hanoku, toutou ʻemo ʻa e loungutú, toutou folo e fāvaí mo mānava ʻi ha founga vave mo nounou.

ʻAki ʻa e feinga mālohí ko e ngaahi fakahaaʻi ko eni ʻo e manavasiʻí ʻe lava ke mapuleʻi. Ngāue ki he meʻa pē ʻe taha ʻi he taimi. ʻIloʻi ʻa e palopalemá, pea fakakaukau ki muʻa ki he meʻa ʻoku fiemaʻu ke ke fai ke taʻofi ai iá. Kapau te ke fai ʻa e feinga ko iá, te ke fakahaaʻi ai ʻa e fakamoʻoni ʻo e mapuleʻi-lelei ʻi ho tuʻunga fakaesinó.

Ngaahi Fakaʻilonga Fakaeleʻó. Ko e ngaahi fakamoʻoni ʻo e manavasiʻi ʻi he leʻó ʻe kau nai ki ai ha māʻolunga taʻefakanatula pe tete ʻa e leʻó. Mahalo pē ʻokú ke toutou melemele ke ʻatā ho mongá pe lea ʻo fuʻu vave. Ko e ngaahi palopalema pe tōʻonga ko ení ʻe lava ke ikunaʻi ia ʻaki ʻa e feinga tōtōivi ke mapuleʻi ʻa e leʻó.

Kapau ʻokú ke ongoʻi manavasiʻi, mālōlō ke mihiʻi taimi siʻi hoʻo mānavá ki muʻa ke ke ʻalu ki he peletifōmú. Feinga ke fiemālie ho sinó kotoa. ʻI he ʻikai fakakaukau fekauʻaki mo ho tuʻunga manavasiʻí, tokangataha ki he ʻuhinga ʻokú ke loto ai ke vahevahe atu ki hoʻo kau fanongó ʻa e ngaahi meʻa kuó ke teuteú. Ki muʻa ʻi he kamata ke leá, vaheʻi ha mōmeniti ke sio ai ki hoʻo kau fanongó, filiʻi ha mata anga-fakakaumeʻa, pea malimali. Lea māmālie ʻi he talateú, pea toki nōfoʻi leva ʻi hoʻo malangá.

Meʻa ke ʻAmanekiná. ʻOua ʻe ʻamanekina ʻe mole ʻa e ongoʻi manavasiʻi kotoa pē. Ko e kau malanga tokolahi fakataha mo e ngaahi taʻu ʻo e taukei ʻi he peletifōmú ʻoku nau ongoʻi manavasiʻi ki muʻa ke nau ʻalu ʻo tuʻu mei muʻa ʻi ha kau fanongo. Kae kehe, kuo nau ako ke mapuleʻi ʻenau manavasiʻí. Naʻe pehē ʻe ha tokotaha malanga pehē ʻe taha: “ʻOku ou kei ongoʻi manavasiʻi pē, ka kuo mapuleʻi ia he taimí ni.”

Kapau ʻokú ke fai ha feinga fakamātoato ke fakangata ʻa e fakahāhaaʻi ki tuʻa ʻo e manavasiʻí, ʻe vakai ʻa hoʻo kau fanongó kiate koe ko ha tokotaha malanga mapuleʻi-lelei. Te ke kei ongoʻi manavasiʻi pē, ka ʻe ʻikai ʻaupito nai te nau lāuʻilo ki ai.

Manatuʻi, ko e tafe ʻa e ʻetilenaliní ʻa ia ʻokú ne fakatupunga ʻa e ngaahi fakaʻilonga ʻo e manavasiʻí ʻokú ne toe ʻomai ʻa e ivi lahi. Ngāueʻaki ia ke leaʻaki fakataha mo e ongoʻi.

ʻOku ʻikai ha fiemaʻu ke tatali kae ʻoua kuó ke toki ʻalu ki he peletifōmú ke ʻahiʻahiʻi ai ʻa e ngaahi meʻa kotoa ko ení. Ako ke hoko ʻo mapuleʻi-lelei mo puleʻi koe pea ke leaʻaki ʻa e ongoʻi totonu ʻi hoʻo moʻui fakaʻahó. Ko hoʻo fai iá ʻe tokoni lahi ia ki hono ʻoatu kiate koe ʻa e tuipau ʻi he peletifōmú pea ʻi he malaʻe fakafaifekaú, ʻa ia ʻoku mahuʻinga tahá.