LAIPELI Taua Le‘o ‘I HE ‘INITANETÍ
Taua Le‘o
LAIPELI ‘I HE ‘INITANETÍ
Faka-Tonga
ʻ
  • ʻ
  • ā
  • ē
  • ī
  • ō
  • ū
  • TOHI TAPU
  • ‘Ū TOHI
  • NGAAHI FAKATAHA
  • w01 1/15 p. 8-9
  • “Ko ha Ngāue Mataotao”

‘Ikai ala ma‘u ha vitiō

Kātaki, ‘oku ‘ikai ma‘u ha vitiō.

  • “Ko ha Ngāue Mataotao”
  • Ko e Taua Leʻo ʻOku Fanongonongo Ai ʻa e Puleʻanga ʻo Sihová—2001
  • Kaveinga Tokoni
  • Fakamatala Meimei Tatau
  • Ko ha Founga Foʻou ke Talaki ʻAki ʻa e Ongoongo Leleí
  • ʻI he Fakapulipuli
  • Ko ha Meʻangāue Fakaefakamoʻoni Mālohi
  • ʻE ʻAhiʻahiʻi ʻa e Tui Faka-Kalisitiané
    Ko e Taua Leʻo ʻOku Fanongonongo Ai ʻa e Puleʻanga ʻo Sihová—1998
  • Aʻu ki he Kakai Tokolahi Taha ʻe Ala Lavá
    Ko ʻEtau Ngāue Fakafaifekau ʻo e Puleʻanga—2005
  • Ko e Puleʻangá—Taʻu ʻe 100 pea Kei Hokohoko Atu Pē
    Ko ʻEtau Moʻui Faka-Kalisitiané mo e Ngāue Fakafaifekaú—Polokalama Ngāue ki he Fakatahá—2016
  • Kau Fanongonongo ʻo e Puleʻangá ʻOku Ngāue ʻi Māmani Kātoa
    Ko e Taua Leʻo ʻOku Fanongonongo Ai ʻa e Puleʻanga ʻo Sihová—1994
Sio ki he Me‘a Lahi Ange
Ko e Taua Leʻo ʻOku Fanongonongo Ai ʻa e Puleʻanga ʻo Sihová—2001
w01 1/15 p. 8-9

Tuʻu Kakato Fakataha mo e Tuipau Mālohi

“Ko ha Ngāue Mataotao”

MEI HE ʻuluaki ngaahi ʻaho ʻo honau hisitōlia ʻi onopōní, kuo mahuʻingaʻia lahi ai ʻa e Kau Fakamoʻoni ʻa Sihová ʻi he taha ʻo e ngaahi kikite ʻa Sīsū Kalaisí: “Pea ʻe ʻoua ke fanongonongo ki mamani katoa ʻa e ongoongolelei ko eni ʻo e puleʻanga, ke ai ha fakamatala ki he ngāhi kakai kotoa pe, pea toki hoko ʻa e ngataʻanga.” (Mātiu 24:14) ʻI he fakaofiofi mai ʻa e 1914​—ko e kamataʻanga ʻo e “kuonga fakamui”—naʻe fai ai ʻe ha kau Ako Tohitapu loto-moʻoni fakataha mo e tuipau mālohi ha feingangāue taʻehanotatau ʻi māmani lahi ʻo e ako naʻe makatuʻunga ʻi he Ngaahi Konga Tohitapu Māʻoniʻoní.—2 Timote 3:1.

Ke fakahoko ʻenau taumuʻa ko hono talaki ʻa e ongoongo leleí ʻi he māmaní kotoa, ko e kau sevāniti ko eni ʻa Sihová naʻa nau ngāueʻaki ai ha founga ʻa ia naʻe foʻou, mataʻāʻā, pea longomoʻui. Ke ako lahi ange ʻo fekauʻaki mo ia, tau foki angé ki mui ʻi he taimí.

Ko ha Founga Foʻou ke Talaki ʻAki ʻa e Ongoongo Leleí

Ko e Sanuali ia ʻo e 1914. Fakaʻuta atu ʻokú ke tangutu ʻi he haʻohaʻonga ʻo ha toko 5,000 kehe ʻi ha holo fakapoʻupoʻuli ʻi Kolo Niu ʻIoke. ʻI muʻa ʻiate koé ʻoku ʻi ai ha fuʻu lā heleʻuhila lahi. ʻOku hā mai ha tangata ʻulu hinā ʻoku kote lōloa ʻi he laá. Kuó ke sio ʻi ha ngaahi faiva fai fakalongolongo, ka ʻoku lea ʻa e tangata ia ko ení, pea ʻokú ke lava ke fanongo ki heʻene ngaahi leá. ʻOkú ke ʻi ha ʻuluaki fakaʻaliʻali ʻo ha foʻi fakakaukau foʻou fakatekinikale, pea ʻoku laulōtaha ʻa e pōpoakí. Ko e tokotaha malangá ko Charles Taze Russell, ko e ʻuluaki palesiteni ia ʻo e Sōsaieti Taua Leʻó, pea ko e foʻi faivá ko e “Tulama-ʻAta ʻo e Fakatupú.”

Naʻe ʻiloʻi ʻe C. T. Russell ʻa e malava ke aʻu ʻa e ngaahi heleʻuhilá ki ha fuʻu tokolahi ʻo e kakaí. Ko ia ai, ʻi he 1912, naʻá ne kamata teuteu ai ʻa e “Tulama-ʻAta ʻo e Fakatupú.” Faifai atu pē, naʻe hoko ia ko ha silaiti fakaefaitā lōloa houa ʻe valu mo ha foʻi faiva heleʻuhila, naʻe kakato ʻi he fakalanu mo e leʻo.

Naʻe faʻu ia ke hulu ʻi he konga ʻe fā, ko e “Tulama-ʻAtá” naʻá ne ʻave ʻa e kau mamatá mei he fakatupú ʻo faai mai ʻi he hisitōlia ʻo e faʻahinga ʻo e tangatá ki he tumutumu ʻo e taumuʻa ʻa Sihova ko e ʻOtuá ki he māmaní pea mo e faʻahinga ʻo e tangatá ʻi he ngataʻanga ʻo e Pule Mileniume ʻa Kalaisí. Naʻe faai mai ai ha ngaahi taʻu ki muʻa ke lavameʻa fakakomēsiale ʻa hono ngāueʻaki ʻo e tekinolosia tatau. Neongo ia, naʻe mamata taʻetotongi ʻi he “Tulama-ʻAta ʻo e Fakatupú” ʻa e laui miliona!

Naʻe teuteuʻi ʻa e ngaahi hiki fasi tuʻunga māʻolunga pea pehē foki ki he ngaahi malanga naʻe hiki kalamafoni ʻe 96 ki he “Tulama-ʻAtá.” Naʻe faʻu ha ngaahi meʻangāue silaiti ʻo e ngaahi fakatātā fakaeʻaati fakaʻofoʻofa konga ua naʻe ʻai ke maeʻeeʻa lelei ai ʻa e hisitōlia ʻo e māmaní. Naʻe toe fiemaʻu ke faʻu ʻa e ngaahi tā valivali mo e ngaahi tā fakatātā foʻou ʻe lauingeau. Ko e niʻihi ʻo e ngaahi silaiti mo e ngaahi filimi fakalanú naʻe tā nimaʻi fakamākukanga ia. Pea naʻe toutou fai eni, he ʻi ha taimi, naʻe teuteuʻi ai ʻa e ngaahi seti ʻe 20, taki konga ʻe fā. Naʻe ʻai ʻe he meʻá ni ʻo malava ai ke fakahaaʻi ha konga ʻo e “Tulama-ʻAtá” ʻi he ngaahi kolo kehekehe ʻe 80 ʻi ha ʻaho pē ne ʻosi fakapapauʻi ki ai!

ʻI he Fakapulipuli

Ko e hā naʻe fai fakapulipuli lolotonga ʻa e ngaahi fakaʻaliʻali ʻo e “Tulama-ʻAtá”? “Naʻe kamataʻaki ʻa e Tulamá ha foʻi faiva ʻo Tokoua Russell,” ko e lau ia ʻa e tokotaha Ako Tohitapu ko Alice Hoffman. “ʻI heʻene ʻasi mai ʻi he laá pea kamata ke ngaue ʻa hono loungutú, naʻe kamata leva ha kalamafoni . . . pea naʻa mau fiefia ʻi he fanongo ki hono leʻó.”

ʻI he lave ki he faitā heleʻuhila ngaʻunú, naʻe manatu ʻa Zola Hoffman: “Naʻá ku tangutu ai ʻo sio mataʻi ʻohovale ʻi heʻemau mamata ki hono fakahāhaaʻi ʻa e ngaahi ʻaho ʻo e fakatupú. Naʻe ʻi ai ʻa e ngaahi lile ne māmālie ʻene matala maí ʻi muʻa ʻi homau matá tonu.”

Ko e tokotaha manako he fasí ko Karl F. Klein ʻi he Kulupu Pule ʻa e Kau Fakamoʻoni ʻa Sihová ʻokú ne tānaki mai: “ʻI he taimi tatau ne fakahaaʻi ai ʻa e ngaahi faiva ko ení, naʻe ʻalu fakataha ia mo e ngaahi fasi mālie ʻaupito, ko e ngaahi fasi ʻiloa hangē ko e Narcissus pea mo e Humoreske.”

Naʻe toe ʻi ai mo e ngaahi meʻa kehe ʻoku taau ke manatua. “ʻI he taimi ʻe niʻihi ne hoko ai ha fanga kiʻi fakatamaki fakaoli,” ko e manatu ia ʻa Clayton J. Woodworth, Jr. “ʻI he taimi ʻe taha naʻe tā ai ʻi he peleti kalamafoní ʻa e ‘Hola ʻi he Tuʻunga ko ha Foʻi Manupuna ki Ho Moʻungá,’ pea ʻasi mai ʻi he laá ia ha fakatātā ʻo ha fuʻu saisenitosoalasi, ko ha fuʻu manu lahi fakaʻulia ki muʻa ʻi he lōmakí”!

Tuku kehe ʻa e “Tulama-ʻAta [tuʻumaʻu] ʻo e Fakatupú,” naʻe hoko vave mai ai ʻa e ongo seti “Tulama ʻIuliká.” (Sio ki he puhá.) Ko e taha naʻe faʻuʻaki ia ʻa e ngaahi malanga naʻe hiki, pea pehē ki he ngaahi hiki fasi. Ko e seti ʻe tahá naʻe ʻi ai fakatouʻosi ʻa e ngaahi hikí pea mo e ngaahi silaití. Neongo ko e “Tulama ʻIuliká” naʻe ʻikai hano ngaahi fakatātā naʻe ngaʻunu, naʻe lavameʻa lahi ia ʻi hono fakahaaʻi ʻi he ngaahi feituʻu naʻe ʻikai ke fuʻu tokolahí.

Ko ha Meʻangāue Fakaefakamoʻoni Mālohi

ʻI he aʻu mai ki he ngataʻanga ʻo e 1914, naʻe fakahaaʻi ai ʻa e “Tulama-ʻAtá” ki he kau fanongo ko hono fakakātoá naʻe laka hake ʻi he toko 9,000,000 ʻi ʻAmelika Tokelau, ʻIulope, mo ʻAositelēlia. Neongo ʻenau tokosiʻí, naʻe ʻikai siʻi ʻa e tuipau mālohi ʻa e kau Ako Tohitapú ʻa ia naʻe fiemaʻu ke talaki ʻaki ʻa e ongoongo leleí ʻi he founga foʻou ko ení. Naʻa nau tānaki loto-fiefia ʻa e paʻanga naʻe fiemaʻu ke totongiʻaki ʻa e ngaahi feituʻu feʻunga ki he ngaahi fakaʻaliʻali ko ení. Ko ia ai, naʻe fai ʻe he “Tulama-ʻAta ʻo e Fakatupú” ha ngāue lahi ʻi hono ʻai ʻa e kau mamatá ke nau maheni mo e Folofolá pea mo e ngaahi taumuʻa ʻa e ʻOtuá.

ʻI ha faitohi kia C. T. Russell, naʻe tohi ai ʻe ha tokotaha: “Ko e ʻuluaki ʻaʻahi ko ia ki hoʻo Tulamá ʻa e liliuʻanga mahuʻinga ki heʻeku moʻuí; pe, ʻoku totonu ke u pehē, ko e liliuʻanga ʻi heʻeku ʻilo fekauʻaki mo e Tohitapú.” Naʻe pehē ʻe ha tokotaha ʻe taha: “Ne meimei tohoaki au ki he ngaahi tauhele ʻo e taʻetui lotú pea ʻoku ou ongoʻi naʻe fakahaofi au ʻe he ‘Tulama-ʻAta ʻo e Fakatupú’ ʻa ia naʻe huluʻi heni ʻi he faʻahitaʻu māfana kuo ʻosí. . . . ʻOku ou maʻu he taimí ni ʻa e nonga ʻa ia ʻoku ʻikai lava ke ʻomai ʻe he māmaní pea ʻe ʻikai te u māvae mo ia koeʻuhi ko e kotoa ʻo ʻene ngaahi koloá.”

Ko Demetrius Papageorge, ko ha mēmipa taimi fuoloa ʻo e kau ngāue ʻi he ʻuluʻi ʻōfisi ʻo e Sōsaietí, naʻá ne pehē: “Ko e ‘Tulama-ʻAtá’ ko ha ngāue mataotao ia, ʻi heʻetau fakakaukau atu ki he tokosiʻi ʻa e Kau Ako Tohitapú pea mo e paʻanga siʻisiʻi ʻoku fakahoa atu naʻe ala maʻú. Naʻe poupouʻi moʻoni ia ʻe he laumālie ʻo Sihová!”

[Puha ʻi he peesi 8, 9]

Ko e “Tulama ʻIuliká”

ʻI he māhina ʻe valu hili ʻa e ʻuluaki fakaʻaliʻali ʻo e “Tulama-ʻAtá,” naʻe sio ai ʻa e Sōsaietí ki he fiemaʻu ke tokonaki hano toe fakahaaʻi ʻe taha ʻa ia naʻe ui ko e “Tulama ʻIuliká.” Lolotonga ʻa e hokohoko atu hono huluʻi kakato ʻa e “Tulama-ʻAtá” ʻi he ngaahi kolo lalahí, naʻe fakaʻaliʻali ʻe he ongo seti “ʻIuliká” ʻa e pōpoaki tefito tatau ʻi he fanga kiʻi kolo īkí mo e ngaahi feituʻu ʻutá. Ko e fakahaaʻi ʻe taha ʻo e “Tulama-ʻIuliká” naʻe fakamatalaʻi ia ʻi hono ʻoange ki he “fanga tuofāfiné ha faingamālie kae tātātaha” ke nau malanga. Ko e hā hono ʻuhinga ʻo iá? Koeʻuhí he ko e faʻoʻanga ʻo e ngaahi peleti kalamafoní ko hono mamafá naʻe kilokalami pē ʻe 14. Ko e moʻoni, ke fai ha fakaʻaliʻali, naʻe toe fiemaʻu ke ʻave ha kalamafoni.

    ʻŪ Tohi Faka-Tonga (1987-2026)
    Hū ki Tu‘a
    Hū ki Loto
    • Faka-Tonga
    • Share
    • Sai‘ia
    • Copyright © 2025 Watch Tower Bible and Tract Society of Pennsylvania
    • Makatu‘unga Hono Ngāue‘akí
    • Polisī Fakafo‘ituitui
    • Privacy Setting
    • JW.ORG
    • Hū ki Loto
    Share