LAIPELI Taua Le‘o ‘I HE ‘INITANETÍ
Taua Le‘o
LAIPELI ‘I HE ‘INITANETÍ
Faka-Tonga
ʻ
  • ʻ
  • ā
  • ē
  • ī
  • ō
  • ū
  • TOHI TAPU
  • ‘Ū TOHI
  • NGAAHI FAKATAHA
  • w11 1/1 p. 10-12
  • Fakahāhā ʻa e Tokanga ki he Ngaahi Mātuʻa Taʻehoá

‘Ikai ala ma‘u ha vitiō

Kātaki, ‘oku ‘ikai ma‘u ha vitiō.

  • Fakahāhā ʻa e Tokanga ki he Ngaahi Mātuʻa Taʻehoá
  • Ko e Taua Leʻo ʻOku Fanongonongo Ai ʻa e Puleʻanga ʻo Sihová—2011
  • Kaveinga Tokoni
  • Fakamatala Meimei Tatau
  • Ngaahi ʻUhinga ki Hono Fakahāhā ʻa e Tokangá
  • ʻIloʻi ʻEnau Ngaahi Fiemaʻú
  • Faʻifaʻitaki ki he Faʻifaʻitakiʻanga Haohaoa ʻa e ʻOtuá
  • Ko Hoʻo Tokangá ʻE Fakahoungaʻi
  • ʻOku Lava ke Lavameʻa ʻa e Ngaahi Fāmili Mātuʻa-Taʻehoá!
    Ko e Fakapulipuli ʻo e Fāmili Fiefiá
  • Fakahāhā ʻa e Mahuʻingaʻia Anga-ʻOfa ki he “Tamai Mate”
    Ko ʻEtau Ngāue Fakafaifekau ʻo e Puleʻanga—2002
  • Fua ʻa e Fatongia ko Hono Tokangaʻi ʻo e Fāmilí
    Ko e Taua Leʻo ʻOku Fanongonongo Ai ʻa e Puleʻanga ʻo Sihová—1998
  • ʻE Lava Ke Ke Lavameʻa ko ha Mātuʻa Taʻehoa
    ʻĀ Hake!—2010
Sio ki he Me‘a Lahi Ange
Ko e Taua Leʻo ʻOku Fanongonongo Ai ʻa e Puleʻanga ʻo Sihová—2011
w11 1/1 p. 10-12

Fakahāhā ʻa e Tokanga ki he Ngaahi Mātuʻa Taʻehoá

KO E kakai tokosiʻi pē kuo pau ke nau fāinga mo e ngaahi fiemaʻu lahi ange ʻo honau taimí mo e iví ʻo laka ʻi he ngaahi mātuʻa taʻehoá. Ko e ngaahi pole ʻoku nau fehangahangai mo iá ʻoku taʻefaʻalaua. Kuo pau ke nau tokangaʻi ʻa e ngaahi fatongia lahi ʻo hono tauhi hake ha fāmilí. Tuku kehe ʻa e ngāue ʻi ha ngāueʻangá, ʻoku ʻi ai ʻa e fakatau ke fai, feimeʻatokoni, fakamaʻa, mo e tauhi fānau. ʻOku ʻi ai leva ʻa e fiemaʻu ke tokonaki ʻa e ngaahi meʻa fakafaitoʻó, fakafiefiá, mo poupou fakaeongo ki he fānaú, pea kapau e ala lava, ke maʻu ha ngaahi mōmeniti mahuʻinga ʻo ha taimi fakafoʻituitui.

Neongo ko e ngaahi fāmili mātuʻa taʻehoá ʻoku hoko ia ko ha konga lahi fakautuutu mo ʻiloa ange ʻi he sōsaieti ʻo e ʻaho ní, ʻoku malavangofua ke ʻikai tokanga kia kinautolu. Hangē ko ia naʻe fakahaaʻi moʻoni ʻe ha faʻē ʻe taha, “Naʻe ʻikai ke u ʻiloʻi moʻoni kinautolu, ka ʻi heʻeku toki hoko ko ia ko ha mātuʻa taʻehoá.” Ko e hā ʻe lava ke ke fai ke fakahāhā ai ʻa e tokanga ki he ngaahi mātuʻa taʻehoá? ʻOku totonu ke ke hohaʻa fekauʻaki mo kinautolu? Tau lāulea angé ki he ʻuhinga ʻe tolu ke fai ai ha tokanga ki heʻenau ngaahi fiemaʻú.

Ngaahi ʻUhinga ki Hono Fakahāhā ʻa e Tokangá

ʻOku fiemaʻu tokoni ʻa e ngaahi mātuʻa taʻehoa tokolahi. Ko ha uitou taʻu 41 ʻoku ʻi ai ʻene fānau ʻe toko ua naʻá ne pehē, “ʻOku ʻi ai ʻa e ngaahi taimi ʻoku ʻikai ai te u fakapapauʻi ʻa e meʻa ke faí, pea ʻoku ou ongoʻi mātuʻaki lōmekina ʻi he ngaahi fatongia lahi ʻoku ou maʻú.” Ko e tuʻunga uitoú, liʻakí, pe ngaahi tuʻunga kovi kehé kuo iku ai ʻo ongoʻi tatau ʻa e ngaahi mātuʻa taʻehoa tokolahi mo e faʻē taʻehoa ʻe taha. Naʻá ne pehē, “ʻOku mau fakatangi ki ha fakafiemālie, pea ʻoku mau fiemaʻu vavale ia!”

ʻOku tokoni ia ki hoʻo fiefiá tonu. Kuó ke tokoniʻi ʻi ha taimi ha taha ke fua ha kavenga naʻe fuʻu mamafa ki ha foʻi toko taha? Kapau ko ia, ʻoku ngalingali naʻá ke ongoʻi ha fiemālie ʻi hono ʻiloʻi kuó ke tokoniʻi ha tokotaha ʻi ha founga ʻaonga. ʻI he tuʻunga meimei tatau, ko e ngaahi mātuʻa taʻehoá ʻoku nau fua ha kavenga ʻa ia ʻe lava ʻi he taimi ʻe niʻihi ke fuʻu mamafa ki ha toko taha. ʻI he taimi ʻokú ke fakafeangai ai ki heʻenau ngaahi fiemaʻú ʻaki hono fai ha tokoní, te ke hokosia ai ʻa e moʻoni ʻo e meʻa ʻoku fakahaaʻi ʻi he Sāme 41:1 (PM): “Oku monuia ia aia oku tokaga ki he majiva.”

ʻOku fakahōifua ia ki he ʻOtuá. ʻOku pehē ʻi he Semisi 1:27: “Ko eni ia ʻa e toʻonga lotu ʻoku maʻa mo taʻe hano ʻuli ʻi he ʻafio ʻa e ʻOtua ko ʻetau Tamai, ʻa ʻete aʻahi ki he faʻahinga matuʻamate mo e kau uitou ʻi heʻenau mamahi.” ʻOku kau heni ʻa e tokanga ki he ngaahi mātuʻa taʻehoá.a ʻOku fakahaaʻi ʻi he Hepelu 13:16: “ʻOua naʻa ngalo ʻa e fai ʻofa mo e fai tokoni: he ko e alā feilaulau pehe ʻoku hohóʻia ai ʻa e ʻOtua.”

ʻI hono manatuʻi ʻa e ngaahi ʻuhinga ko eni ʻe tolu ki hono fakahāhā ʻa e tokanga ki he ngaahi mātuʻa taʻehoá, tau sio angé he taimí ni ki he meʻa ʻe lava ke ke fai ke tokoni aí mo e founga ʻe lava ke ke fakapapauʻi ai ʻe ʻaonga ʻa e tokoni ʻokú ke faí.

ʻIloʻi ʻEnau Ngaahi Fiemaʻú

ʻOku hā ngali nai ko e meʻa mahino ke faí ko e ʻeke ki ha mātuʻa taʻehoa, “Ko e hā ʻa e founga ʻe lava ke u tokoni aí?” Kae kehe, ko hono moʻoní, ʻoku tātātaha ke iku ʻa e meʻá ni ki hano tala atu ʻe ha taha ʻa ʻene ngaahi fiemaʻu moʻoní. Hangē ko ia naʻe fakahaaʻi ki muʻá, ʻoku fakaongoongoleleiʻi ʻi he Sāme 41:1 (PM) ʻa e “tokaga.” ʻOku fakamatalaʻi ʻe he tohi maʻuʻanga fakamatala ʻe taha ko e foʻi lea faka-Hepelū naʻe ngāueʻaki hení ʻoku lava ke ʻuhinga ia “ko e founga ʻo e fakakaukau fakafou ʻi ha fokotuʻutuʻu fihi ʻo e ngaahi fakakaukaú ʻo iku ai ki ha feangainga fakapotopoto.”

Ko ia ai, ke ʻilo ʻa e founga lelei taha ke tokoni aí, ʻoku fiemaʻu ke ke fai ha fakakaukau fakamātoato ki he ngaahi pole ʻoku fehangahangai mo e mātuʻa taʻehoá. Fakatokanga meʻa, ʻo ʻikai ko ha sio fakavave pē ki he tuʻungá. ʻEke hifo kiate koe, ‘Kapau naʻá ku ʻi he tuʻunga ko iá, ko e hā ʻa e tokoni naʻá ku mei fiemaʻú?’ Ko e moʻoni, ʻe tala atu ʻe he ngaahi mātuʻa taʻehoa tokolahi ʻa e meʻa ko iá, tatau ai pē kapau te ke feinga, heʻikai ʻaupito lava ke ke mahinoʻi kakato ʻa e tuʻunga ʻo e mātuʻa taʻehoá kae ʻoua kuó ke hoko ko ha taha pehē. Neongo ia, ko hono fai hoʻo lelei tahá ke mahinoʻi ʻa honau ngaahi tuʻungá ʻe ʻai ai koe ki ha tuʻunga lelei ange ke ke “tokaga” ki he ngaahi mātuʻa taʻehoá.

Faʻifaʻitaki ki he Faʻifaʻitakiʻanga Haohaoa ʻa e ʻOtuá

ʻI he hoko mai ki hono tokangaʻi ʻa e ngaahi mātuʻa taʻehoá, kuo ʻikai ha taha kuó ne fai eni ʻi ha founga anga-ʻofa lahi ange mo ola lelei ange ʻia Sihova ko e ʻOtuá. ʻOku fakamamafaʻi ʻe he ngaahi konga Tohi Tapu lahi ʻa e tokanga mo e hohaʻa ʻoku fakahāhā ʻe Sihova ko e ʻOtuá ki he kau uitoú, kau tamai maté, pea pehē foki ki he ngaahi mātuʻa taʻehoá. ʻI hono sivisiviʻi ʻa e anga ʻo e fakafeangai ʻa e ʻOtuá ki he ngaahi fiemaʻu ʻa e faʻahinga masiva peheé, ʻe lava ke tau ako ai ʻa e meʻa lahi fekauʻaki mo hono fai ha tokoni ʻa ia ʻoku ʻaonga lahi moʻoni mo leleí. ʻOku ʻi ai ʻa e meʻa tefito ʻe fā ke lāulea ki ai.

Fanongo

ʻI he Lao naʻá ne ʻoange ki ʻIsileli ʻo e kuonga muʻá, naʻe talaki ai ʻe Sihova te ne “matuʻaki ongoʻi ʻa e tangi” ʻa e tokotaha ʻoku tuʻutāmakí. (Ekisoto 22:22, 23) ʻE lava fēfē ke ke faʻifaʻitaki ki he faʻifaʻitakiʻanga lelei ko ení? Ko e ngaahi mātuʻa taʻehoá ʻoku nau faʻa hokosia ʻa e ngaahi ongoʻi taʻelata lahi, ʻi he ʻikai ha tokotaha lahi kehe ke talanoa ki ai. “ʻI he taimi ʻoku ō ai ʻo mohe ʻa e fānaú, ʻoku ʻikai lava he taimi ʻe niʻihi ke tuku ʻeku tangí,” ko e fakahaaʻi ia ʻene mamahí ʻe ha mātuʻa taʻehoa. “Ko e taʻelatá ʻoku ʻikai kei lava ke makātakiʻi ʻi he taimi ʻe niʻihi.” Kapau ʻoku feʻungamālie, ʻe lava ke ke fakafaingamālieʻi koe ke “ongoʻi ʻa e tangi” ʻa ha mātuʻa taʻehoa ʻa ia ʻokú ne fiemaʻu nai ke huaʻi atu ʻene ngaahi ongoʻí? Ko hoʻo fanongo ʻi he ngaahi tuʻunga totonú ʻe lava ke tokoni lahi ia ki he tokotaha ʻokú ne fekuki mo e ngaahi pole ʻo e hoko ko e mātuʻa taʻehoá.

Fai ha ngaahi lea fakalototoʻa

Naʻe fakamānavaʻi ʻe Sihova ʻa hono hiki ʻo e ngaahi hiva toputapu, pe ngaahi saame, ʻa ia naʻe faʻa hivaʻi ʻe he kau ʻIsilelí lolotonga ʻa e ngaahi ouau fakalotú. Fakaʻuta atu ki he loto-toʻa naʻe maʻu ʻe he kau uitou mo e kau tamai mate ʻIsilelí ʻi hono hivaʻi ʻa e ngaahi lea fakamānavaʻi fakaʻotua ʻa ia naʻe fakamanatu ai kia kinautolu ko Sihová ko ha “tamai” mo ha “fakamāu” ia kia kinautolu pea te ne tokonaki mai kia kinautolu ʻa e fakafiemālie. (Sāme 68:5; 146:9) Ko kitautolu foki ʻe lava ke tau fai ha ngaahi lea fakalototoʻa ʻa ia ʻe lava ke manatuʻi ʻe ha mātuʻa taʻehoa ʻi he ngaahi taʻu ʻamuí. Neongo kuo mahili atu ʻa e taʻu ʻe 20, ko Ruth, ko ha mātuʻa taʻehoa, ʻokú ne kei manatu ʻofa pē ki he taimi naʻe tala ange ai kiate ia ʻe ha tamai taukei: “Ko e ngāue lelei moʻoni ia ʻokú ke faí ʻi hono tauhi hake ho ongo fohá. Hokohoko atu ia.” ʻOku pehē ʻe Ruth: “Ko e fanongo ki he ngaahi lea ko ia meiate iá naʻe maongo moʻoni kiate au.” Ko e moʻoni, “ko e ngaahi lea ʻofá ko e faitoʻo lelei” pea ʻe lava ke fakalototoʻaʻi ai ha mātuʻa taʻehoa ʻo lahi ange ia ʻi he meʻa kuo tau ʻilo nai ki aí. (Palovepi 15:4, Contemporary English Version) ʻE lava ke ke fakakaukau ki ha fakaongoongolelei fakahangatonu mo moʻoni ʻa ia ʻe lava ke ke fai ki ha mātuʻa taʻehoa?

Tokonaki ha tokoni fakamatelie ʻi he taimi ʻoku fiemaʻu aí

Ko e Lao ʻa Sihova ki ʻIsileli ʻo e kuonga muʻá naʻe kau ai ʻa e ngaahi fokotuʻutuʻu ki he kau uitoú mo e kau tamai maté ke nau maʻu ʻa e meʻakai naʻe fiemaʻú ʻi ha founga fakangeingeia. Fakafou he ngaahi tokonaki peheé, ko e faʻahinga masiva ko ení naʻa nau maʻu ai ʻa e meʻa feʻunga ke “kai . . . ke nau makona.” (Teutalonome 24:19-21; 26:12, 13) Ko kitautolu foki, ʻe lava ke tau fai ha tokoni fakamatelie ʻi ha founga fakapotopoto mo fakangeingeia ki ha fāmili mātuʻa taʻehoa ʻoku masiva. ʻE lava ke ke tuku ha meʻakai pe ko ha kofukofu fakatau ki honau ʻapí? ʻOku ʻi ai hao vala ʻe lava ke tui ʻe ha mātuʻa taʻehoa pe ko e fānaú? Pe ʻe lava ke ke fai ha tokoni fakapaʻanga koeʻuhí ke lava ai ʻa e mātuʻa taʻehoá ʻo fakatau mai ha ngaahi meʻa pau ʻoku fiemaʻu ʻe he fāmilí?

Fakafaingamālieʻi ha feohi

Naʻe tuʻutuʻuni ʻe Sihova ke fakakau ʻa e kau uitoú mo e kau tamai maté ʻi he ngaahi kātoanga fakataʻu ʻa e fonuá, ʻa ia naʻe lava ai ke nau maʻu ʻa e feohi mo e kaungā ʻIsilelí. Ko hono moʻoní, naʻe tala kia kinautolu: ‘Te mou fiefia.’ (Teutalonome 16:10-15) ʻI he founga meimei tatau he ʻahó ni, ʻoku naʻinaʻi ai ki he kau Kalisitiané ke nau “fefakaafeʻaki,” ʻo fakafaingamālieʻi ʻa e ngaahi taimi ki he feohi fiefia. (1 Pita 4:9) Ko ia ko e hā ʻoku ʻikai fakaafeʻi ai ha fāmili mātuʻa taʻehoa ki ho ʻapí ki ha houa kai? ʻOku ʻikai fiemaʻu ia ke fuʻu lahi. “ʻOku lahi pe ha meʻa ʻe taha,” ko e lea ia ʻa Sīsuú ʻi heʻene maʻu ha feohi ʻi he ʻapi ʻo e ngaahi kaungāmeʻá.—Luke 10:42.

Ko Hoʻo Tokangá ʻE Fakahoungaʻi

Ko Kathleen, ko ha mātuʻa taʻehoa naʻá ne tauhi hake ʻa e fānau ʻe toko tolu, ʻokú ne pehē heʻikai ʻaupito ngalo ʻiate ia ʻa e faleʻi fakapotopoto ko ení, “ʻAmanekina ʻa e halaʻatā; houngaʻia ʻi he meʻa kotoa.” Hangē ko Kathleen, ʻoku ʻiloʻi ʻe he ngaahi mātuʻa taʻehoa tokolahi ʻa e fatongia fakafoʻituitui ʻoku nau maʻu ke tauhi hake ʻenau fānaú. Ko ia ai, ʻoku ʻikai te nau ʻamanekina ke fai maʻanautolu ʻe he niʻihi kehé ʻa e meʻa kuo pau ke nau fai maʻanautolú. Neongo ia, ʻoku ʻikai ha veiveiua ʻoku nau houngaʻia ʻi ha tokoni pē ʻoku nau maʻu. ʻE lava ke ke tokoni ki haʻanau lelei pea mo hoʻo fiefiá tonu ʻaki hono fakahāhā ʻa e tokanga ki he ngaahi mātuʻa taʻehoá, ʻo tuipau ko Sihova ko e ʻOtuá te ne ‘totongi kiate koe ʻa e meʻa kuó ke faí.’—Palovepi 19:17.

[Fakamatala ʻi lalo]

a Neongo ko e kupuʻi lea “mātuʻa taʻehoa” ʻoku ʻikai ʻasi ia ʻi he Tohi Tapú, ko e ongo foʻi lea ko e “uitou” mo e “tamaimate” ʻoku faʻa ngāueʻaki ia. ʻOku fakahuʻunga ʻi he meʻá ni ko e ngaahi mātuʻa taʻehoá naʻe ʻiloa ia naʻa mo e ʻi he taimi ʻo e Tohi Tapú.—Aisea 1:17.

[Fakatātā ʻi he peesi 12]

Ko fē ʻa e taimi fakamuimui naʻá ke ʻomai ai ha fāmili mātuʻa taʻehoa ki ha houa kai? Ko e hā ʻoku ʻikai te ke fai vave ai iá?

    ʻŪ Tohi Faka-Tonga (1987-2026)
    Hū ki Tu‘a
    Hū ki Loto
    • Faka-Tonga
    • Share
    • Sai‘ia
    • Copyright © 2025 Watch Tower Bible and Tract Society of Pennsylvania
    • Makatu‘unga Hono Ngāue‘akí
    • Polisī Fakafo‘ituitui
    • Privacy Setting
    • JW.ORG
    • Hū ki Loto
    Share