Ngaahi ʻUluʻi Fāmili—Tauhi Maʻu ha Founga-Tuʻumaʻu Fakalaumālie Lelei
1 Neongo ʻa e nofo ʻi he laui hongofuluʻi taʻu ʻi he lotolotonga ʻa e tauhi ʻaitoli mo e tuʻunga fakameleʻi ʻo Pāpiloné, naʻe ʻiloa ai ʻa Taniela ʻi heʻene tauhi “taʻetukua” kia Sihova. (Tan. 6:17, 20 [16, 20 PM]) Naʻe anga-fēfē ʻene tauhi maʻu ʻa hono tuʻunga fakalaumālié? ʻOku fakahaaʻi ʻe he lēkooti faka-Tohitapú naʻá ne maʻu ha founga-tuʻumaʻu maau ki hono fakahoko ʻa e ngaahi ngāue felāveʻi mo e lotu moʻoní. Ko e fakatātaá, naʻá ne tōʻongaʻaki ʻa e lotu tuʻo tolu he ʻaho mei hono loki ʻi ʻolungá. (Tan. 6:10) ʻOku ʻikai ha veiveiua, naʻá ne toe maʻu ha sīpinga naʻe fokotuʻu ki he ngaahi ngāue fakalaumālie kehé, hangē ko hono lau ʻa e Laó. Ko ia ai, ʻi he fehangahangai mo ha ʻahiʻahi fakamanamana ki he moʻuí, naʻe taʻemauea ʻa Taniela ʻi heʻene līʻoa kia Sihová, pea naʻe fakahaofi fakaemana ia.—Tan. 6:4-22.
2 ʻI he tuʻunga meimei tatau he ʻahó ni, kuo pau ke tau fakafitefitaʻa ke ‘leo i he faa fakakukafi.’ (Ef. 6:18, PM) Ko e māmani ʻoku tau moʻui aí ʻoku “ʻi he nima ʻo e Fili.” (1 Sione 5:19) Ko e fakafepakí pe ngaahi ʻahiʻahí ʻe lava ke malanga fakafokifā hake ia pea ʻahiʻahiʻi ai ʻetau tuí. Lolotonga ʻa e mamahi lahí, ʻe hoko ai ʻa e kau sevāniti ʻa e ʻOtuá ko ha tāketi ia ʻo ha ʻohofi fakakātoa ʻe Koki ʻo Mēkokí, ʻa ia ʻe hā ngali ʻikai ha hao mei ai. ʻE fiemaʻu heni ʻa e falala kakato kia Sihova.—Isi. 38:14-16.
3 “Ko e meʻa tefito ʻe taha ko hono ʻai ʻa e ako Tohitapu fakafāmilí, akó, mo e fetalanoaʻaki ola leleí ko ha founga ia ʻo e moʻuí.” Ko e fakamatala talateu ia ki he tulama ʻi he fakataha-lahi fakavahe ʻi he 1998 naʻe fakakaveinga “Ngaahi Fāmili—ʻAi ʻa e Lau Tohitapu Fakaʻahó ko Hoʻomou Founga Moʻuí Ia!” Naʻe hoko atu: “ʻI he taimi ʻoku muimui ai ʻa e ngaahi fāmilí ʻi ha polokalama tuʻumaʻu pehē pea ʻi ha founga ʻokú ne ʻai ke hoko ʻo moʻui ai ʻa e Tohitapú, ko e founga-tuʻumaʻu ko eni ʻo e hehema ki he Tohitapú ʻe lava ke ʻi ai ʻene maongo lahi fakaʻulia ki he fāmilí. ʻOkú ne langa hake ʻetau ʻiló. ʻOkú ne ʻai ke mālohi ʻetau tuí. Pea ʻokú ne tokonaki mai kia kitautolu ʻa e ngaahi sīpinga alafaʻifaʻitakiʻanga—ko e kau tangata mo e kau fefine loto-tōnunga lahi ʻo e kuonga muʻá—ʻa ia ʻoku lava ke nau tākiekina kitautolu, ʻo ueʻi kitautolu ke tuʻu maʻá e moʻoní.” ʻI heʻetau lāulea ki he ngaahi tafaʻaki kehekehe ʻo ha founga-tuʻumaʻu fakalaumālie leleí, ko e ngaahi ʻuluʻi fāmilí ʻoku totonu ke nau kumi ki ha founga ʻe taha pe ua ke fakaleleiʻi ai ʻenau polokalama fakalaumālie fakafāmilí.
4 Lāulea Fakaʻaho ki he Folofola ʻa e ʻOtuá: “ʻI he taimi ʻe pule ai, ʻo ʻikai fakafepakiʻi, ʻa e Puleʻanga ʻo e ʻOtuá pea ko hono finangaló ʻe fai ia he māmaní ʻo hangē ko ia ʻi hēvaní, ʻe ʻikai ha tangata anga-fakamanu—heʻikai, naʻa mo ha fanga manu—te nau ‘fai ha maumau, pe ʻe ʻikai te nau fai ha fakaʻauha.’ (Ai. 11:9; Mt. 6:9, 10)” Naʻe hā ʻa e ngaahi lea ko iá ʻi he Ko Hono Vakaiʻi Fakaʻaho ʻa e Ngaahi Konga Tohitapú—2001 ʻi he fakamatala ʻi he konga Tohitapu ki Sepitema 11. He fakamoʻoniʻi moʻoni ē ʻa e fakafiemālie ʻa e fakamanatu ko ení! ʻI he tuʻunga ko ha ʻuluʻi fāmilí, ʻokú ke maʻu ʻa e tōʻonga fakaʻaho ʻo e fetalanoaʻaki ki he konga Tohitapú mo e fakamatalá fakataha mo ho fāmilí? ʻOku ʻaonga ʻaupito eni. Kapau ʻoku ʻikai malava ke fakatahataha ʻi he pongipongí, mahalo pē ʻe lava ke mou fai ia ʻamui ange ʻi he ʻahó. Naʻe pehē ʻe ha tamai ʻe taha: “Naʻe hoko ko ha taimi lelei kiate kimautolu ʻa e kai efiafí ke fetalanoaʻaki ai ʻi he konga Tohitapu fakaʻahó.”
5 Kapau kuo mou ʻosi maʻu ha founga-tuʻumaʻu lelei ki he fetalanoaʻaki ʻi he konga tohi fakaʻahó ʻi he tuʻunga ko ha fāmilí, ʻoku fakaongoongoleleiʻi atu kimoutolu. Mahalo pē ʻe lava ke mou langa hake ʻi he meʻá ni ʻaki ʻa hono lau ha konga ʻo e Tohitapú ʻi he taimi tatau. ʻOku tōʻongaʻaki ʻe he niʻihi ʻa hono lau ʻa e vahe kotoa ʻoku toʻo mei ai ʻa e konga tohi ʻo e ʻahó. ʻOku fai ʻe he niʻihi ʻa e lautohi hokohoko, ʻo fai hokohoko ia ʻi ha tohi faka-Tohitapu kuo fili. Ko e lau Tohitapu fakaʻahó te ne tokoniʻi ho fāmilí ke fakatupulekina ha manavahē lelei ki hono taʻefakahōifuaʻi ʻa Sihová pea ʻe fakaloloto ai ʻenau holi ke fai hono finangaló.—Teu. 17:18-20.
6 Ko hoʻomou fetalanoaʻaki ʻi he polokalama lau Tohitapu fakafāmilí mo e konga tohi fakaʻahó ʻe toe ʻaonga lahi ange ia kapau ʻe lava ke mou ngāueʻaki ha ngaahi miniti siʻi ke lāulea ai ki he ʻaonga moʻoni ʻo e fakamatalá. Ko e tohi ako, Ako Fakafaifekau, peesi 60, ʻoku ʻomai ai ʻa e fokotuʻu ko ení: “Te mou fili nai ha ngaahi veesi siʻi mei he lau Tohitapu kuo fakataimitēpileʻi ki he uiké, lāulea ki honau ʻuhingá pea ʻeke leva ha ngaahi fehuʻi hangē ko ení: ‘ʻOku anga-fēfē hono tokonaki mai ʻe he meʻá ni ha tataki kia kitautolu? ʻE anga-fēfē nai haʻatau ngāueʻaki ʻa e ngaahi foʻi vēsí ni ʻi he ngāue fakafaifekaú? Ko e hā ʻoku nau fakahaaʻi fekauʻaki mo Sihova mo ʻene founga ʻo hono fai ʻo e ngaahi meʻá, pea ʻoku anga-fēfē hono langa hake ʻe he meʻa ko iá ʻetau houngaʻia kiate iá?’” Ko e ngaahi fetalanoaʻaki fakalaumālie peheé te ne tokoniʻi ʻa e tokotaha kotoa ʻi ho fāmilí ke “hokohoko atu ʻi hono ʻiloʻi ʻa e finangalo ʻo Sihová.”—Ef. 5:17, NW.
7 Ako Fakafāmilí: Ko hono fai hokohoko ʻo e ako fakafāmilí ʻi he uike taki taha ko ha founga lelei ia ki he ngaahi ʻuluʻi fāmilí ke fakahaaʻi ai ki heʻenau fānaú ko e ngaahi meʻa fakalaumālié ʻoku muʻomuʻa. ʻOku manatuʻi ʻe he talavou ʻe taha: “ʻI he taimi ʻe niʻihi naʻe fuʻu helaʻia ʻaupito ʻa e tangataʻeikí mei he ngāué ʻo ʻikai meimei lava ai ke ʻāʻā, ka naʻe tatau ai pē mo ia naʻe fai pē ʻa e akó, pea naʻe tokoniʻi kimautolu ʻe he meʻá ni ke mau mahinoʻi ʻa e mafatukituki ʻo e akó.” ʻOku lava foki ʻa e fānaú ke tokoni ki he lavameʻa ʻa e fokotuʻutuʻú. Ko e fāmili ʻe taha ʻoku ʻi ai ʻa e fānau ʻe toko hiva naʻa nau ʻā hake tuʻumaʻu ʻi he hoko ʻa e nimá ke fai ʻenau ako fakafāmilí koeʻuhi naʻe ʻikai ke toe malava ia ʻi ha toe taimi kehe.
8 Ke hoko ʻo ola lelei ʻa e ako fakafāmilí, ko e ʻuluʻi fāmilí kuo pau ke ne ‘hokohoko tokanga ki heʻene faiakó.’ (1 Tim. 4:16, NW) Ko e tohi ako, Ako Fakafaifekau, peesi 32, ʻoku fakamatala ai: “ʻE lava moʻoni ke pehē ko ha ako fakafāmili ola lelei ʻoku kamata ia ʻaki hano vakaiʻi fakalelei ʻa ho fāmilí tonu. ʻOku anga-fēfē ʻa e fakalakalaka fakalaumālie ʻa e ngaahi mēmipa ʻo ho fāmilí? . . . ʻI hoʻo ʻi he malaʻe ngāue fakafaifekaú mo hoʻo fānaú ʻoku nau ongoʻi fiemālie ʻi hono fakahaaʻi kinautolu ʻi he ʻao ʻo honau ngaahi toʻumeʻá ko e Kau Fakamoʻoni ʻa Sihová? ʻOku nau fiefia ʻi hoʻomou polokalama lau Tohitapu mo e ako Tohitapu fakafāmilí? ʻOku nau ʻai moʻoni ʻa e founga ʻa Sihová ko ʻenau founga moʻuí ia? Ko e siofi fakaleleí te ne fakahaaʻi ʻa e meʻa ʻoku fiemaʻu ke ke fai, ʻi ho tuʻunga ko ha ʻuluʻi fāmilí, koeʻuhi ke fokotuʻu mo langa hake ai ʻa e ngaahi ʻulungaanga fakalaumālié ʻi he mēmipa taki taha ʻo e fāmilí.”
9 Ngaahi Fakataha ʻa e Fakatahaʻangá: Ko e teuteu pea mo hono maʻu ʻa e ngaahi fakataha ʻa e fakatahaʻangá ʻoku totonu ke hoko ia ko ha konga mahuʻinga ʻo hoʻo founga-tuʻumaʻu fakauiké. (Hep. 10:24, 25) ʻI he taimi ʻe niʻihi, te mou malava nai ai ke teuteu ki he niʻihi ʻo e ngaahi fakatahá ʻi he tuʻunga ko ha fāmili. ʻI he ʻikai tatali kae ʻoua ke aʻu ki he miniti fakaʻosí, ʻe lava ke ke fokotuʻutuʻu ke teuteu lelei ki muʻa? Ko ha founga-tuʻumaʻu maau ʻi he fekauʻaki mo e meʻá ni ʻe fakaleleiʻi fakatouʻosi ai ʻa e tuʻunga ʻo hoʻo teuteú pea mo e ngaahi ʻaonga ʻokú ke maʻu mei he ngaahi fakatahá.—Pal. 21:5.
10 Ko e tuʻungá mo e hokohokó ʻa e ongo fakaʻilonga ʻo ha founga-tuʻumaʻu ola lelei fakalaumālie. Fēfē kapau ʻoku ʻai ʻe he ngaahi tuʻungá ke faingataʻa kiate koe ke teuteu ai ki he kotoa ʻo e ngaahi fakatahá? Ko e tohi ako, Ako Fakafaifekau, peesi 31, ʻoku ʻomai ai ʻa e fokotuʻu ko ení: “Fakaʻehiʻehi mei he ngaahi tōʻanga ʻo e sio fakavave ki he fakamatalá koeʻuhi pē ke lavá, pe ko e toe kovi angé ko e ʻikai ke ako ha meʻa koeʻuhi ko e ʻikai te ke lava ke fai kotoa iá. ʻI hono kehé, fakapapauʻi ʻa e lahi ʻo e meʻa ʻe lava ke ke akó, pea fai lelei ia. Fai ia ʻi he uike taki taha. ʻI he faai mai ʻa e taimí, feinga ke fakalahi ia ke fakakau atu ki ai ʻa e ngaahi fakataha kehé.”
11 ʻI he taimi ʻoku aʻu tōmuʻa ai ʻa e ngaahi fāmilí ki he ngaahi fakatahá, ʻoku tokoni eni ke ʻoange ai kia kinautolu ʻa e fakakaukau totonu ke fakahīkihikiʻi ʻa Sihova pea maʻu ʻaonga mei he fakahinohino ʻokú ne tokonaki maí. ʻOku maʻu ʻe ho fāmilí ʻa e tōʻonga ko ení? ʻOku fiemaʻu ki ai ʻa e palani lelei mo e fāitaha ʻa e tokotaha kotoa ʻi he fāmilí. Kapau ʻokú ke faʻa ʻiloʻi ʻoku fakavave holo ho fāmilí pea ʻi he tuʻunga faingataʻa ʻi he ngaahi pō fakatahá, ʻe lava ke fai ha ngaahi feʻunuʻaki ʻi hoʻo founga-tuʻumaʻú? ʻOku ʻi ai ha ngaahi meʻa ʻe lava ke fai ki muʻa? Kapau ʻoku mafasia ha mēmipa ʻe taha ʻo e fāmilí ʻi he lahi ʻa e meʻa ke faí, ʻe lava ke tokoni ʻa e niʻihi kehé? ʻE fakasiʻisiʻi ʻa e faingataʻá kapau naʻe mateuteu ʻa e tokotaha kotoa ke mavahe ki he fakatahá ʻi ha ngaahi miniti siʻi ki muʻa? Ko e fokotuʻutuʻu māú ʻoku tokoni ia ki ha laumālie ʻo e melino fakatouʻosi ʻi he fāmilí pea ʻi he fakatahaʻangá.—1 Kol. 14:33, 40.
12 Malaʻe Ngāué: Ko hono fokotuʻutuʻu ʻa e taimi pau ke kau ai ʻi he ngāue fakafaifekaú ko e toe konga ia ʻe taha ʻo ha founga-tuʻumaʻu lelei fakalaumālie. ʻOku manatu ha talavou ʻe taha ko hono hingoá ko Jayson: “ʻI hoku fāmilí, naʻe vaheʻi maʻu pē ʻa e ngaahi pongipongi Tokonakí ki he malaʻe ngāué. Naʻe lelei eni kiate au koeʻuhi ko e lahi ange ʻo ʻeku ʻalu ʻi he ngāue fakafaifekaú, ko e lahi ange ia ʻeku sio ki he lelei ʻoku fakahoko aí pea ko e lahi ange ai pē ia ʻeku fiefia aí.” Ko e tokolahi naʻe ʻohake ʻi he ngaahi fāmili Fakamoʻoní kuo nau fakatokangaʻi meimei tatau, ko hono maʻu ha taimi pau ki he ngāue fakafaifekaú ʻi he uike kotoa pē naʻe tokoniʻi ai kinautolu ke nau fakalakalaka ʻi he tuʻunga ko e kau faifekau Kalisitiané.
13 Ko ha founga-tuʻumaʻu maau ʻe toe lava ke tokoni ia ke ʻai ʻa e taimi ʻoku fakamoleki ʻe ho fāmilí ʻi he malaʻe ngāué ke toe fakafiefia ange mo fua lahi ange. ʻE lava fēfē ke fakahoko ení? Ko e Taua Leʻo ʻo Siulai 1, 1999, peesi 21, naʻe ʻomai ai ʻa e fokotuʻu ko ení: “ʻOkú ke ngāueʻaki ʻa e taimi ʻi hoʻomou ako fakafāmilí ʻi he taimi ki he taimi ke tokoniʻi ʻa e ngaahi mēmipa ʻo ho fāmilí ke teuteu ki he ngāue fakamalanga ʻi he uiké? Ko hono fai iá ʻe lava ke mātuʻaki ʻaonga. (2 Timote 2:15) ʻE lava ke tokoni ia ke ʻai ʻenau ngāué ke mohu ʻuhinga mo fua lelei. ʻI he taimi ki he taimi, te ke vaheʻi nai ha konga kotoa ʻo e akó ki he teuteu peheé. ʻI ha taimi lahi ange, te ke feangai nai mo e ngaahi tafaʻaki ʻo e ngāue fakafaifekaú ʻi ha ngaahi fetalanoaʻaki nounou ange ʻi he ngataʻanga ʻo e ako fakafāmilí pe ʻi ha taimi kehe lolotonga ʻa e uiké.” Kuo ʻahiʻahiʻi eni ʻe ho fāmilí?
14 Hokohoko Atu ʻa e Fakalakalaká: Mei he fakakaukau ko ení, kuó ke fakatokangaʻi ha ngaahi tafaʻaki ʻa ia ʻoku lelei ai ho fāmilí? Fakaongoongoleleiʻi kinautolu, pea feinga ke langa hake ʻa e ngaahi tafaʻaki ko ení. Kapau ʻokú ke sio ki ha ngaahi tafaʻaki ʻoku fiemaʻu ke fakaleleiʻi, fili ha taha pe ua ke ʻuluaki ngāue ki ai. ʻI heʻena hoko ko e konga ʻo hoʻo founga-tuʻumaʻu fakalaumālié, ngāue ki ha toe meʻa ʻe taha pe ua. Fakakaukau pau pea fakaʻatuʻi. (Fili. 4:4, 5) Ko hono fokotuʻu ha founga-tuʻumaʻu fakalaumālie lelei ki ho fāmilí ʻoku fiemaʻu ki ai ʻa e feinga lahi, ka ʻoku tuha moʻoni ia mo ia, he ʻoku fakapapauʻi mai ʻe Sihova kia kitautolu: “Ko ia oku ne fakatonutonu hono hala [“tauhi ki ha founga paú,” NW] teu fakaha kiate ia ae fakamoui oe Otua.”—Sāme 50:23, PM.