October

Kumbi nyengu zinyaki vitikusuzgani kuvwiya? Fumu Davidi nayu nyengu yinyaki vinguyisuzga kuvwiya ndipu yingupemphera kwaku Chiuta kuti: “Ndipaskeni mtima wakukhumbisiska kukuvwiyani.” (Sali. 51:12) Davidi wayanjanga Yehova. Kweni nyengu zinyaki, vamusuzganga kuvwiya ndipu ndimu vilili so ndi isi. Chifukwa wuli? Chakwamba, tikuhara mtima wambula kuvwiya. Chachiŵi, Satana watesesa kutichitiska kuti tigarukiyi Yehova nge mo iyu wanguchitiya. (2 Akori. 11:3) Chachitatu, tija mucharu cho ŵanthu ŵe ndi mtima wakugaruka ndipu “kuŵanaŵana kwenuku ndiku sonu kugwira ntchitu mu ŵana ambula kuvwiya.” (Aefe. 2:2) Mwaviyo, tikhumbika kuyesesa kulimbana ndi Dyaboli, charu chiheni ichi kweniso mtima wambula kuvwiya wo tikuhara, kuti tivwiyengi Yehova kweniso ŵanthu wo wakuŵapaska mazaza kuti atilongozgengi. w23.10 6 ¶1

Kumbi tisambiranji ku chakuziziswa cho Yesu wangusambusa maji kuja vinyu? Tisambirapu jalidu la kujiyuyuwa. Yesu wangujiŵikamu cha pa chakuziziswa cho wanguchita. Iyu wajiŵikangamu cha pa chechosi cho wachitanga. Mumalu mwaki, iyu wajiyuyuwanga ndipu mwakuwerezawereza waperekanga unkhankhu wosi ndipuso ulemu kwa Awisi. (Yoha. 5:​19, 30; 8:28) Asani tiyezga Yesu mwakulutirizga kuja akujiyuyuwa, tijiŵikengemu cha chifukwa cha vinthu vo tafiska kuchita. Titenere kujiŵikamu cha kweni tithamikengi Chiuta chifukwa cha mwaŵi wo wakutipaska wakumuteŵete. (Yere. 9:​23, 24) Timupaskengi ulemu wo iyu wakhumbikiya. Kukamba uneneska, palivi cho tingafiska kuchita pakutija, kwambula chovyu chaku Yehova. (1 Akori. 1:​26-31) Asani te akujiyuyuwa, timbengi mbata cha pa vinthu vamampha vo tachitiya ŵanthu anyaki. Tikondwa chifukwa tiziŵa kuti Yehova wawona kweniso kuti vo tachita wativiwona kuti vakuzirwa. (Yeruzgiyani ndi Mateyu 6:​2-4; Ahe. 13:16) Kukamba uneneska tikondwesa Yehova asani tiyezga Yesu pa nkhani yakuja akujiyuyuwa.—1 Petu. 5:6. w23.04 4 ¶9; 5 ¶11-12

Mwakuwovyeka ndi Yehova wakutumika Paulo, wanguchiska Akhristu kuti aŵanaŵaniyengi anyawu. Kumbi tingawugwiriskiya wuli ntchitu ulongozgi wenuwu pa maunganu? Tingachita venivi asani tikumbuka kuti anyidu nawu akhumba kuti amukepu. Mwakuyeruzgiyapu, asani mukambiskana ndi mabwezi nginu, kumbi mungalongoro mwija kwambula kuŵapaska mpata anyinu kuti nawu alongoropu? Mungachita cha venivo! Mukhumba kuti nawu akambengepu. Mwakuyana ŵaka, pa maunganu, tikhumba kuti ŵanthu anandi amukengepu. Ndipu nthowa yamampha yakuchiskiya abali ndi azichi, njakuŵapaska mpata kuti akonkhoskengi chivwanu chawu. (1 Akori. 10:24) Mwaviyo, tiperekengi ndemanga zifupi, zo zingawovya kuti ŵanthu anandi amukengepu. Chinanga kuti vingaŵa kuti mupereka ndemanga yifupi, kweni mukhwechengi kukamba fundu zinanandi mwija. Asani mwakokoto ndimi yosi, ndikuti anyinu asoŵengi chakumukapu. w23.04 22-23 ¶11-13

Titenere kukumbuka kuti tikhumbika kulutirizga kovya ŵanthu anyaki, ukongwa kuziya mu ntchitu yakupharazga. Asani tipharazga, tikhumbika kuja akoloŵa. Tipharazgiya ŵanthu wo agomezga vinthu vakupambanapambana kweniso atuliya mumalu ndipuso mumidawuku yakupambanapambana. Wakutumika Paulo wenga wakoloŵa ndipu tingasambira vinandi kutuliya kwaku iyu. Yesu wangusankha Paulo kuti waje “wakutumika ku ŵanthu amitundu yinyaki.” (Aro. 11:13) Mwaviyo, Paulo wapharazgiyanga Ayuda, Agiriki, ŵanthu akusambira, ŵanthu bweka, ŵaraŵara aboma kweniso mafumu. Mwaviyo, kuti waŵafikengi pamtima ŵanthu wosi ŵenaŵa, Paulo wanguja “vinthu vosi ku ŵanthu amitundu yosi.” (1 Akori. 9:​19-22) Iyu waŵanaŵaniyanga ukongwa ko ŵanthu wo wakambiskananga nawu angutuliya kweniso vo agomezganga. Nasi vingatiyende umampha mu uteŵeti asani tija akoloŵa kweniso tiŵanaŵaniya mo tingawovye munthu weyosi pakuyija. w23.07 23 ¶11-12

Asani munthu ngwakuzika, ving’anamuwa kuti ngwakupo cha. Ntchipusu cha kuti munthu waje wakuzika asani wakumana ndi suzgu linyaki. Kuzika ndimoza mwa “mijalidu yo mzimu utuzga.” (Aga. 5:​22, 23) Mazu nga Chigiriki ngo ngakufwatulikiya kuti “kuzika” nyengu zinyaki angagwiriskiyanga ntchitu pakukonkhoska va hachi ya mudondu yo ayiŵeta. Yeruzgiyani kuti muwona hachi ya mudondu ndipu sonu njakuzika. Chinanga kuti hachi yo sonu njakuzika, kweni yeche yanthazi. Nge ŵanthu, kumbi tingachita wuli kuti tije akuzika, kweni ambula kupo? Tingafiska cha kuchita venivi pakutija. Tikhumbika kupempha mzimu waku Chiuta kuti wutiwovyi kuja ndi jalidu lamampha lenili. Ŵanthu anandi asambira kuja akuzika. Mwakuyeruzgiyapu, Akaboni aku Yehova anandi, alongo kuzika asani ŵanthu atiŵasuska. Ndipu venivi vawovya kuti ŵanthu anyaki aŵawonengi mwakwenere Akaboni.—2 Timo. 2:​24, 25. w23.09 15 ¶3

Mu chiwona chakuziziswa, wakutumika Yohane wanguwona ŵara 24 kuchanya achisopa Yehova. Yiwu athamikanga Chiuta kweniso akambanga kuti iyu ngwakwenere kulonde “unkhankhu, ulemu ndipuso nthazi.” (Chivu. 4:​10, 11) Angelu akugomezgeka nawu so ŵe ndi vifukwa vinandi vakuthamikiya kweniso kupereka ulemu kwaku Yehova. Yiwu aja nayu limoza kuchanya ndipu atimuziŵa umampha. Yiwu awona mijalidu yaku Yehova ndipu venivi vitiŵachiska kuti amuthamikengi asani awona vo iyu wachita. (Yobu 38:​4-7) Nasi so titenere kuthamika Yehova mumapempheru ngidu. Tingachita venivi mwakumukambiya chifukwa cho titimuyanjiya kweniso cho titimutumbikiya. Pa nyengu yo muŵerenga kweniso kusambira Bayibolu, yesesani kusaniya mijalidu yaku Yehova yo yitikukondwesani. (Yobu 37:23; Aro. 11:33) Pavuli paki, mukambiyeni Yehova mo muvwiya chifukwa cha mijalidu yeniyo. Tingathamika so Yehova chifukwa chakovya isi kweniso abali ndi azichi wosi.—1 Samu. 2:​1, 2. w23.05 3-4 ¶6-7

Mu 1919, Babiloni Mukulu wanguleka kulamuliya ŵanthu aku Chiuta. Mu chaka chenichi, “kapolu wakugomezgeka ndi wazeru” wangwamba kugwira ntchitu yakuwovya ŵanthu a mitima yamampha kwamba kwenda pa “Msewu Wakupaturika.” (Mate. 24:​45-47; Yesa. 35:8) Ntchitu yo ŵanthu anyaki anguchita kuvuli yakunozga msewu, yinguwovya ŵanthu anandi wo angwamba kwenda pa msewu ukulu kusambira vinandi vakukwaskana ndi Yehova kweniso vo wakhumba kuzichita munthazi. (Nthanthi 4:18) Yiwu angwamba so kusintha umoyu wawu kuti akoliyanengi ndi vo Yehova wakhumba. Yehova wangukhaza kuti ŵanthu ŵaki asinthengi vinthu vosi kamoza ndi kamoza pe cha. Mumalu mwaki, iyu waja wachiyengetuwa ŵanthu ŵaki kamanakamana. Tosi tazamukondwa ukongwa pa nyengu yo tazamufiska kukondwesa Chiuta widu pa chechosi cho tazamuchitanga! Msewu wewosi ukhumbika kuwunozganga kaŵikaŵi. Kwambiya mu 1919, ntchitu yakunozga “Msewu Wakupaturika” yilutiriya kuti ŵanthu anandi atuwi mu Babiloni Mukulu. w23.05 17 ¶15; 19 ¶16

Wupu Wakulongozga waja uchisambiza abali akovya makomiti ngakupambanapambana nga Wupu Wakulongozga. Pasonu panu, abali wo atovya makomiti ngenanga agwira ntchitu yikulu mugulu laku Yehova. Yiwu akusambizika umampha mo angaziphwere mbereri zaku Khristu. Asani wakusankhika wakumaliya wazitoleke kuchanya kukumaliya kwa chisuzgu chikulu, ŵanthu aku Yehova azamulutirizga kumusopa mwakugomezgeka panu pacharu chapasi. Yesu Khristu mulongozgi wawu wazakuŵawovya kuti alutirizgi kusopa Yehova. Mbuneneska kuti pa nyengu yeniyi tazamuyukirika ndi vyaru vo vazamukoliyana. Ndipu kukoliyana kwenuku kudanika kuti Gogi wa Magogi. (Ezeki. 38:​18-20) Kweni yiwu azamupunda cha pakuyukiya kwenuku ndipuso kwazakuŵatondekesa cha ŵanthu aku Chiuta kuti alutirizgi kusopa Yehova. Iyu wazakuŵataska. Mu chiwona, wakutumika Yohane wanguwona “mzinda ukulu” wa mbereri zinyaki zaku Khristu. Yohane wangukambirika kuti a “mzinda ukulu” ŵenaŵa atuwa “mu chisuzgu chikulu.” (Chivu. 7:​9, 14) Mwaviyo, tisimikiza kuti Yehova wazakuŵataska nadi! w24.02 5-6 ¶13-14

Kumbi tingachita wuli kuti tilonde mzimu wakupaturika? Titenere kumupempha Yehova kuti watipaski, tisambirengi Mazu Ngaki kweniso tikoliyanengi ndi gulu laki lo watililongozga ndi mzimu waki. Kuchita venivi kungatiwovya kuja ndi “mijalidu yo mzimu utuzga.” (Aga. 5:​22, 23) Chiuta wapereka mzimu waki ku ŵanthu wo alutirizga kuŵanaŵana vinthu vamampha ndipuso wo ŵe ndi mijalidu yamampha. Iyu wangalutirizga cha kutipaska mzimu waki asani titanja kuŵanaŵana vinthu viheni kweniso kuvichita. (1 Ate. 4:​7, 8) Kuti Chiuta walutirizgi kutipaska mzimu wakupaturika, tikhumbika cha ‘kungayuyuwa mauchimi.’ (1 Ate. 5:20) Mu vesi ili, mazu ngakuti “mauchimi” ngang’anamuwa mauthenga ngo Yehova watitipaska kuziya mu mzimu waki wakupaturika kusazgapu ngo ngakamba vakukwaskana ndi zuŵa laku Yehova kweniso kuti umaliru wepafupi ukongwa. Titenere cha kuŵanaŵana kuti zuŵa laku Yehova pamwenga kuti Aramagedoni yeche kutali ndipu yizengi isi tafwa. Mumalu mwaki, tilongo kuti tiziŵa kuti zuŵa ili lepafupi ukongwa asani tilutirizga kuja ndi nkharu yamampha kweniso kuchita ‘vinthu vakulongo kuti te akujipereka kwaku Chiuta’—2 Petu. 3:​11, 12. w23.06 12 ¶13-14

Nge Akhristu, kumbi titenere kuchitanji asani mwamabuchibuchi tawona vinthu vakusikuwa? Nyengu yeniyo tikhumbika kulereska kumphepeti. Vingatisuzga cha kuchita venivi asani tikumbuka kuti ubwezi widu ndi Yehova ndiwu wakukhumbika ukongwa. Chinanga ndi vithuzi vo vilongo vinthu vakusikuwa viŵi cha, vingachitiska kuti tiŵi ndi maŵanaŵanu nga ureŵi. Ntchifukwa wuli tikhumbika kuvikhwecha? Chifukwa tikhumba cha kuti tiŵi ndi maŵanaŵanu ngakuchita ureŵi chinanga nkhamanavi. (Mate. 5:​28, 29) Mura munyaki waku Thailand zina laki David wangukamba kuti: “Nditijifumba kuti: ‘Chinanga kuti vithuzi ivi vakusikuwa viŵi cha, kweni kumbi Yehova wangakondwa asani ndingalutirizga kuvilereska?’ Kujifumba fumbu lenili kutindiwovya kuchita vinthu mwazeru.” Tichitengi vinthu mwazeru asani titopa kuchita chinthu chechosi cho chingaguŵiska Yehova. Kopa Chiuta ndichu “chiyambi cha zeru. w23.06 23 ¶12-13

“Vipinda va mukati” vingamiya mipingu yidu. Mu nyengu ya chisuzgu chikulu, Yehova watitilayizga kuti wazakutivikiliya asani tilutirizgengi kukoliyana ndi abali kweniso azichi ŵidu. Mwaviyo, tikhumbika kuyesesa sonu kuŵayanja kutuliya pasi pamtima mumalu mwakuchita ŵaka nawu vinthu pakuti mbabali ndi azichi ŵidu. Kuti tiziponi vithemba pakuŵayanja! “Zuŵa laku Yehova” lazamuja lakusuzga ukongwa ku ŵanthu wosi. (Zefa. 1:​14, 15) Ŵanthu aku Yehova nawu azamusuzgika. Kweni asani tinozgeke kweche sonu, tazamutimbanyizgika cha ndipuso tazamufiska kuwovya ŵanthu anyidu. Tazamukunthiyapu masuzgu ngosi ngo tingazikumana nangu. Asani abali ndi azichi ŵidu asuzgika, tazamuyesesa kuŵawovya mwakuŵalongo lisungu kweniso kuŵapaska vinthu vo akhumbikiya. Asani pasonu panu titiŵayanja ukongwa abali ndi azichi ŵidu, tazamulutirizga kuŵayanja kunthazi. Pavuli paki, Yehova wazakutitumbika mwakutipaska umoyu wamuyaya, mu charu cho masoka ngachilengedu kweniso masuzgu ngosi ngazamuluwika.—Yesa. 65:17. w23.07 7 ¶16-17

Kanandi Mazu ngaku Chiuta ngakamba ŵanthu akugomezgeka kuti mbanthazi. Kweni ndi nyengu zosi cha po ŵanthu ŵenaŵa ajiwonanga kuti mbanthazi. Mwakuyeruzgiyapu, nyengu zinyaki Fumu Davidi yajivwanga kuti ‘njakukho nge phiri’ kweni nyengu zinyaki ‘yachitanga mantha.’ (Sali. 30:7) Chinanga kuti Samusoni wenga wanthazi chifukwa cha mzimu waku Chiuta, kweni waziŵanga kuti kwambula nthazi zakutuliya kwaku Chiuta ‘waŵengevi nthazi, ndipu waŵengi nge ŵanthu anyaki wosi.’ (Ŵeru. 14:​5, 6; 16:17) Ŵanthu akugomezgeka ŵenaŵa ŵenga ndi nthazi chifukwa chakuti Yehova ndiyu wanguŵapaska nthazi. Wakutumika Paulo nayu, wanguziŵa kuti wakhumbikanga nthazi zakutuliya kwaku Yehova. (2 Akori. 12:​9, 10) Iyu watamanga. (Aga. 4:​13, 14) Nyengu zinyaki vamusuzganga kuchita cho ntchakwenere. (Aro. 7:​18, 19) Ndipu nyengu zinyaki wafipanga mtima kweniso waziŵanga cha vo vimuchitikiyengi. (2 Akori. 1:​8, 9) Kweni asani Paulo walopwa ndipu waŵanga ndi nthazi. Kumbi vachitikanga wuli venivi? Yehova wapaskanga Paulo nthazi zo wakhumbikiyanga kuti wakunthiyepu masuzgu ngaki. w23.10 12 ¶1-2

Asani nyengu zinyaki titijivwa kuti te ambula kukhumbika, tikumbukengi kuti Yehova mweneku ndiyu wakutiguziya kwaku iyu. (Yoha. 6:44) Iyu wawona vamampha mwaku isi, vo taŵeni tingaviwona cha ndipuso watitiziŵa umampha. (2 Mbiri 6:30) Mwaviyo, titenere kumugomezga asani wakamba kuti te akuzirwa. (1 Yoha. 3:​19, 20) Techendasambiri uneneska, tanyaki tachitanga vinthu vo pasonu panu teche kujimba navu mulandu. (1 Petu. 4:3) Chinanga mbakhristu akugomezgeka alimbana ndi vinthu vo anangisa. Kumbi nyengu zinyaki namwi muwona nge kuti Yehova wangakugowokiyani cha? Asani ndi viyo, ziŵani kuti ateŵeti anyaki akugomezgeka aku Yehova nawu vinguŵachitikiyapu. Mwakuyeruzgiyapu, wakutumika Paulo wasuzgikanga maŵanaŵanu asani wakumbuka vinthu vo wanangisanga. (Aro. 7:24) Mbuneneska kuti Paulo wangulapa maubudi ngaki kweniso kubatizika. Kweni wangukamba kuti ndi “mumana ukongwa pa akutumika wosi” kweniso ‘ngwakubuda ukongwa.’—1 Akori. 15:9; 1 Timo. 1:15. w24.03 27 ¶5-6

Fundu yinyaki yo tingasambira pa vo Yehowashi wangunangisa njakuti tikhumbika kusankha mabwezi ngo ngatanja Yehova kweniso ngo ngangatiwovya kuchita vinthu vamampha. Tikhumbika cha kuja ndi mabwezi nga msinkhu widu pe. Kumbukani kuti Yehowashi wenga munamana ukongwa pakumuyeruzgiya ndi mubwezi waki Yehoyiyada. Pa nkhani yakusankha mabwezi jifumbeni kuti: ‘Kumbi mabwezi ngangu ngatindiwovya kuti ndimugomezgengi ukongwa Yehova? Kumbi ngatindichiska kuti ndigwiriskiyengi ntchitu fundu zaku Chiuta pa umoyu wangu? Kumbi ngatanja kukamba vakukwaskana ndi Yehova kweniso uneneska waki wakuzirwa? Kumbi ngatumbika fundu zaku Chiuta? Kumbi ngatindikambiya ŵaka vo ini ndingayanja kuvwa pamwenga ngachita chiganga kundichenya asani ndalanda?’ (Nthanthi 27:​5, 6, 17) Kukamba uneneska, asani mabwezi nginu ngatanja Yehova cha, mbwenu ngamampha cha. Kweni asani mwe ndi mabwezi ngo ngatanja Yehova, kungataya cha, ngakuwovyeningi ukongwa!—Nthanthi 13:20. w23.09 9-10 ¶6-7

Alefa ntchilembu chakwamba pa alufabeti ya Chigiriki ndipu Omega ntchilembu chakumaliya pa alufabeti yeniyi. Pakukamba kuti iyu ndi “Alefa ndi Omega,” Yehova walongo kuti asani wayamba kuchita chinthu chinyaki, watichimaliza ndipu watondeka cha. Yehova wati walenga Adamu ndi Heva, wanguŵakambiya kuti: “Mubalani, muyandani, muzazi charu chapasi ndipu muchithereski.” (Gene. 1:28) Pa nyengu yeniyi venga nge kuti Yehova wakamba kuti, “Alefa.” Iyu wangukamba mwakuvwika umampha khumbu laki lakuti: Nyengu yituza po ŵana akufikapu kweniso akuvwiya aku Adamu ndi Heva azamuzaza charu chapasi ndi kuchisintha kuja paradayisu. Asani venivi vazifiskika vazamuja nge kuti Yehova watiti, “Omega.” Wati wamaliza kulenga “kuchanya ndi charu chapasi ndipuso vosi va mwenimo,” wangukamba chinthu chinyaki chakulongo kuti khumbu laki lazamufiskika nadi. Yehova wangusimikiza kuti watondekengi cha kufiska khumbu laki lakukwaskana ndi ŵanthu kweniso charu chapasi. Ndipu lazamufiskikiya limu pakumaliya pa zuŵa la 7.—Gene. 2:​1-3. w23.11 5 ¶13-14

Ulendu wakusuzga wakutuwa ku Babiloni kuluta ku Isirayeli, watingi utongi myezi 4. Kweni Yehova wangulayizga kuti wakuŵatuzgiyamu chechosi munthowa chakutondekeska kuchifika ko alutanga. Ayuda akugomezgeka awonanga kuti kuwere ku Isirayeli chenga chinthu chakukhumbika ukongwa kuluska chechosi cho atingi asiyengi ku Babiloni. Yehova watingi wakaŵatumbikengi ukongwa chifukwa cha kumusopa. Kweni ku Babiloni kwengavi nyumba yakusopiyamu Yehova. Kwengavi so guŵa lasembi lakuti Ayisirayeli aperekiyengepu sembi, nge mo Dangu laku Mozesi lakambiyanga kweniso kwengavi asembi akuti aperekengi sembi zenizi. Mutawuni yeniyi, mwenga ŵanthu anandi wo asopanga achiuta aboza kuluska wo atumbikanga Yehova pamwenga kulondo fundu zaki. Mwaviyo, Ayuda masawuzandi nganandi wo awopanga Yehova akhumbisiskanga kuwere kucharu chawu kuti akaweziyepu kusopa kwauneneska. w23.05 14-15 ¶3-4

Tikhumbika kuwovyeka ndi mzimu wakupaturika waku Chiuta kuti tilutirizgi kuchita vinthu “nge ŵana a ukweru.” Chifukwa wuli? Chifukwa chakuti ntchipusu cha kulutirizga kuja akutowa mucharu ichi, cho chikuzaza ndi mijalidu yiheni. (1 Ate. 4:​3-5, 7, 8) Mzimu wakupaturika ungatiwovya kuti tilekengi kuŵanaŵana nge ŵanthu a mucharu ichi wo awona vinthu mwakupambana ndi mo Chiuta wativiwone. Mzimu wakupaturika ungatiwovya so kuti tilongongi “mtundu wewosi wa umampha [ndipuso] urunji.” (Aefe. 5:9) Nthowa yimoza yo yingatiwovya kuti tilonde mzimu wakupaturika, nkhuwupempha. Yesu wangukamba kuti Yehova ‘wazamupereka mzimu wakupaturika ku ŵanthu wo atimupempha.’ (Luka 11:13) Ndipu asani tithamika Yehova pa maunganu nga mpingu, tilonde so mzimu wakupaturika. (Aefe. 5:​19, 20) Asani talonde mzimu wakupaturika waku Chiuta utiwovyengi kuti tichitengi vinthu vo vitimukondwesa. w24.03 23-24 ¶13-15

Kumbi yimwi mukhumba kuja akuzikira ukongwa? Asani ndi viyo, mupempherengi kuti muje akuzikira. Kuzikira ndi jalidu lo mzimu utuzga. (Aga. 5:​22, 23) Mwaviyo, tingamupempha Yehova kuti watipaski mzimu wakupaturika kweniso kuti watiwovyi kuti tije ndi jalidu lenili. Asani tiyeseka kuti tileki kuja munthu wakuzikira, ‘tingalutirizga kumupempha’ Yehova kuti watipaski mzimu waki kuti tije munthu wakuzikira. (Luka 11:13) Tingamupempha so Yehova kuti tiwonengi vinthu nge mo iyu wativiwone. Pavuli pa kumupempha tingayesesa kuchita vo tingafiska, kuti zuŵa lelosi tilongongi jalidu lenili. Asani tilutirizga kumupempha Yehova kuti tije munthu wakuzikira kweniso asani tilutirizga kulongo jalidu lenili, Iyu watiwovyengi kuti tizikirengi ukongwa chinanga kuti kali tazikiranga cha. Vingakuwovyani so kuti mulungurukengi vakuwoniyapu va mu Bayibolu. Mu Bayibolu mwe vakuwoniyapu vinandi va ŵanthu wo ŵenga akuzikira. Asani tilunguruka nkhani zenizi, tingasambira nthowa zo tingalongore jalidu lenili. w23.08 22 ¶10-11

Yesu wangusimikiziya wakutumika Peturo kuti Yehova wamuphweriyengi. Iyu wati wayuskika wanguwovya Peturo ndi akutumika anyaki kubaya somba mwakuziziswa. (Yoha. 21:​4-6) Tikayika cha kuti chakuziziswa chenichi chingusimikiziya Peturo kuti Yehova wamupaskengi vinthu vakukhumbika pa umoyu. Pati pajumpha nyengu, wakutumika mwenuyu watenere kuti wangukumbuka vo Yesu wangukamba kuti Yehova waŵaphweriyengi ŵanthu wo alutirizga “kupenja dankha Ufumu.” (Mate. 6:33) Vosi venivi vinguwovya Peturo kuti waŵikengi pakwamba ntchitu yakupharazga mumalu mwa bizinesi yakubaya somba. Iyu wangupharazga mwachiganga pa Pentekositi mu 33 C.E., ndipu wanguwovya ŵanthu masawuzandi nganandi kuvwa uthenga wamampha. (Machi. 2:​14, 37-41) Pati pajumpha nyengu, wanguwovya Asamariya kweniso ŵanthu wo ŵenga Ayuda cha kuti aje akusambira aku Khristu. (Machi. 8:​14-17; 10:​44-48) Kukamba uneneska, Yehova wangumugwiriskiya ntchitu ukongwa Peturo kuti wawovyi ŵanthu a mitundu yosi kuza mu mpingu wachikhristu. w23.09 20 ¶1; 23 ¶11

Pati pajumpha vyaka pafufupi viŵi kutuliya po Ababiloni angubwanganduliya Yerusalemu, Fumu Nebukadinezara ya ku Babiloni, yingulota malotu ngakofya nga chikozgu chikulu. Iyu yingukamba kuti yibayengi ŵanthu wosi azeru kusazgapu Daniyeli, asani angatondeka kukamba malotu ngaki kweniso vo ngang’anamuwa. (Dani. 2:​3-5) Daniyeli wakhumbikanga kuchitapu kanthu mwaliŵi, chifukwa asani wanguswera ŵanthu anandi atingi abayikengi. Iyu “wanguluta kwa fumu kuchiyipempha kuti yimupaski nyengu kuti wayikambiyi vo malotu ngaki ngang’anamuwa.” (Dani. 2:16) Venivi vilongo kuti Daniyeli wenga ndi chiganga kweniso chivwanu. Mu nthowa wuli? Bayibolu likambapu cha kuti pa nyengu iyi, ndipu Daniyeli wafwatuliyapu kali malotu nganyaki kuvuli. Iyu wangupempha mabwezi ngaki “kuti apempheri kwaku Chiuta kuti waŵachitiyi lisungu ndipu waŵavumbuliyi chisisi chenichi.” (Dani. 2:18) Yehova wangumuka mapempheru ngawu. Chiuta wangumuwovya Daniyeli kufwatuliya malotu ngaku Nebukadinezara. Mwaviyo, Daniyeli limoza ndi mabwezi ngaki angubayika cha. w23.08 3 ¶4

Muŵanaŵaniyengi mo mungayanduliya chifukwa chakuja akuzikira. Asani te akuzikira tikondwa kweniso tija ndi chimangu. Mwaviyo, kuzikira kungawovya kuti tilekengi kusuzgika maŵanaŵanu kweniso tilekengi kutamatama. Asani tichita vinthu mwakuzikira ndi anyidu, tija nawu pa ubwezi wakukho. Mumpingu mwidu tija ŵanthu akukoliyana ukongwa. Asani ŵanthu anyaki atiyamba, kuleka kukwiya liŵi kungawovya kuti vinthu vileki kufika paheni. (Sali. 37:​8, mazu ngamumphata; Nthanthi 14:29) Kweni chakukhumbika ukongwa ntchakuti, tiyezga Awusefwi akuchanya ndipuso tija nawu pa ubwezi wakukho. Kukamba uneneska kuzikira ndi jalidu lamampha ukongwa lo tosi tiyanduwa nalu! Chinanga kuti vingaŵa vakusuzga kuti tilongo jalidu la kuzikira, kweni Yehova wangatiwovya kuja nalu. Ndipu po tilindizga mwakuzikira charu chifya, tingasimikiza kuti “jisu laku Yehova lilereska ŵanthu wo atimuwopa, wo alindizga chanju chaki chambula kumala.” (Sali. 33:18) Mwaviyo, tiyeni tosi tilutirizgi kuvwala kuzikira. w23.08 22 ¶7; 25 ¶16-17

Yakobe wangukamba kuti munthu mwenuyu wangakamba kuti we ndi chivwanu kweni vo wanguchita vingulongo kuti wengavi chivwanu. (Yako. 2:​1-5, 9) Yakobe wanguzumbuwa so munthu munyaki yo wanguwona ‘mubali pamwenga mzichi waki wasoŵa chakuvwala pamwenga chakurya’ kweni wangumuwovya cha. Chinanga kuti munthu mwenuyu wangukamba kuti wenga ndi chivwanu kweni vo wanguchita vingulongo kuti wengavi chivwanu. (Yako. 2:​14-16) Yakobe wangukamba kuti Rahabi wenga chakuwoniyapu chamampha pa nkhani yakulongo chivwanu kuziya mu ntchitu zaki. (Yako. 2:​25, 26) Rahabi wanguvwa vakukwaskana ndi Yehova ndipu wanguziŵa kuti wawovyanga Ayisirayeli. (Yoswa 2:​9-11) Vo wanguchita vingulongo kuti wenga ndi chivwanu. Chifukwa cha chivwanu chaki, iyu wanguvikiliya Ayisirayeli ŵaŵi wo anguza kuzifufuza charu pa nyengu yo umoyu wawu wenga pa ngozi. Mwaviyo, munthukazi wambula kufikapu mwenuyu yo wenga muyisirayeli cha, Yehova wangumuwona kuti ndi murunji nge mo wanguchitiya ndi Abrahamu. Chakuwoniyapu chaku Rahabi chititisambiza fundu yakukhumbika ukongwa yakuti tingalongo kuti te ndi chivwanu kuziya mu ntchitu zidu. w23.12 5-6 ¶12-13

Nge Akhristu tikhumbika cha kukhorwa ŵaka ndi fundu zipusu za mu Bayibolu. Mzimu wakupaturika waku Chiuta ungatiwovya kuziŵa “vinthu vandimba vaku Chiuta.” (1 Akori. 2:​9, 10) Tingachita umampha kusambira pakutija mwakuphwere fundu za mu Bayibolu zo zingatiwovya kuja pa ubwezi wakukho ndi Yehova. Mwakuyeruzgiyapu, mungafufuza mo Yehova wangulongore kuti watanja ateŵeti ŵaki a mu nyengu yakali kweniso mo venivi visimikiziya kuti namwi watikuyanjani. Mungasambira so mo Yehova wakhumbiyanga kuti Ayisirayeli amusopiyengi ndipu mungaviyeruzgiya ndi mo Yehova wakhumbiya kuti Akhristu amusopiyengi mazuŵa nganu. Pamwenga mungasambira mwakuphwere mauchimi ngo Yesu wangufiska pa nyengu yo wateŵetiyanga pacharu chapasi. Mungakondwa ukongwa kusambira nkhani zenizi. Ndipu Watch Tower Publications Index pamwenga Kabuku Kakufufuziya Nkhani ka Akaboni aku Yehova, vingakuwovyani kusaniya nkhani zenizi. Kusambira vinthu vandimba va mu Bayibolu kungakholesa chivwanu chinu ndipuso kungakuwovyani ‘kumuziŵa Chiuta.’—Nthanthi 2:​4, 5. w23.10 18-19 ¶3-5

Mazu ngakuti “ukongwa” ngo wakutumika Peturo wangugwiriskiya ntchitu pa lemba ili, ngang’anamuwa “kutambasuwa.” Chigaŵa chachiŵi cha vesi ili chikonkhoska vo tichita asani titanjana ukongwa. Chikamba kuti chanju chenichi chiwundiya maubudi nga abali ndi azichi. Mwakuyeruzgiyapu, pathebulu pangaŵa kuti pakukaniriya tinthu to tipangisa kuti thebulu lo lilekengi kuwoneka umampha. Mumalu mwakubenekere ŵaka malu ngamanavi, tingato ŵaka salu ndi kubenekere thebulu losi. Mwakuyanana ŵaka, asani titiŵayanja ukongwa abali ndi azichi ŵidu, tiŵagowokiyengi vinthu vimanavi ŵaka cha vo atinangiya, kweni tiŵagowokiyengi “maubudi nganandi.” Tikhumbika kuŵayanja ukongwa abali ndi azichi, vo vingatiwovya kuti tiŵagowokiyengi chinanga kuti nyengu zinyaki kuchita venivi kungaŵa kwakusuzga. (Ako. 3:13) Asani tigowoke anyidu tilongo kuti titiŵayanja ukongwa ndipuso tikhumba kukondwesa Yehova. w23.11 11-12 ¶13-15

Pa nyengu yo Fumu Yosiya yenga ndi vyaka 26, yingulamula kuti nyumba yakusopiyamu yinozgeki. Pa nyengu yo agwiranga ntchitu yeniyi, angusaniya “buku la Dangu laku Yehova lo linguperekeka kuziya mwaku Mozesi.” Fumu yati yavwa vo vinguŵerengeka mu buku lenili mwaliŵiliŵi yinguchita vinthu mwakukoliyana ndi vo vingulembeka mu buku lenilo. (2 Mbiri 34:​14, 19-21) Panyaki mukwambapu kali kuŵerenga Bayibolu zuŵa lelosi. Ndipu asani ndi viyo, kumbi vitikuyendiyani wuli? Kumbi musunga mavesi nganyaki ngo ngangakuwovyani pakumwija? Pa nyengu yo Yosiya wenga ndi vyaka pafufupi 39 wangunangisa chinthu chinyaki cho chinguchitiska kuti wabayiki. Iyu wangujithemba mumalu mwakupenja ulongozgi waku Yehova. (2 Mbiri 35:​20-25) Penapa pe sambiru likulu ukongwa kwaku isi. Kwali te ndi vyaka vilinga pamwenga taja tichisambira Bayibolu kwa utali wuli, tikhumbika kulutirizga kupenja Yehova. Kupenja Yehova kusazgapu kupemphera kuti watilongozgi, kusambira Mazu ngaki kweniso kuvwiya ulongozgi wa Akhristu akukhwima. Asani tachita viyo, tinangisengi vinthu vikulu cha ndipu tikondwengi ukongwa.—Yako. 1:25. w23.09 12 ¶15-16

Bayibolu lizumbuwa anthukazi anandi wo ayanjanga Yehova kweniso kumuteŵete. Yiwu ŵenga “akujiko pakuchita vinthu” kweniso “akugomezgeka mu vinthu vosi.” (1 Timo. 3:11) Ndipuso Akhristu achisungwana angasaniya ŵija vakuwoniyapu va azichi Achikhristu akukhwima mu mpingu ŵawu wo angaŵayezga. Yimwi Akhristu achisungwana, mungachita umampha kuziŵa azichi a chakuwoniyapu chamampha wo mungaŵayezga. Wonani mijalidu yawu yamampha, ndipu ŵanaŵaniyani mo namwi mungayezge mijalidu yawu. Kujiyuyuwa ndi jalidu lakukhumbika ukongwa lo Mkhristu wakukhwima mwauzimu wakhumbika kuja nalu. Asani munthukazi ngwakujiyuyuwa waja pa ubwezi wakukho ndi Yehova kweniso ŵanthu anyaki. Mwakuyeruzgiyapu, munthukazi yo watanja Yehova, mwakujiyuyuwa walondo ulongozgi wo usanirika pa lemba la 1 Akorinto 11:​3, wakuti Yehova wakupereka udindu wakulongozga kwa abali mu mpingu kweniso mu banja. Kuvwiya ulongozgi wenuwu nkhwakukhumbika ukongwa mu mpingu kweniso mu banja. w23.12 18-19 ¶3-5

Yehova wakhumba kuti munthulumi wakuto wayanjengi muwolu waki kweniso wamuphweriyengi mwakuliŵavu, waje bwezi laki lamampha ndipuso wamuwovyengi kuja pa ubwezi wakukho ndi Yehova. Kuja ndi lusu lakuŵanaŵana, kuchita vinthu mwaulemu ndi anthukazi kweniso kuja wakuthembeka vazakukuwovyani kuti muzije munthulumi wamampha asani mwazito. Asani mwato mungabala ŵana. Kumbi mungasambiranji kwaku Yehova pa nkhani ya kuja da wamampha? (Aefe. 6:4) Yehova wangukambiya Mwana waki Yesu pakweru kuti watimuyanja kweniso kuti wakondwa nayu. (Mate. 3:17) Asani mwazibala ŵana, muziwonesesengi kuti nyengu zosi mutiŵalongo kuti mutiŵayanja. Muziŵawongengi pa vinthu vo achita umampha. Ada wo ayezga Yehova, atovya ŵana ŵawu kuti aje abali pamwenga azichi akukhwima mwauzimu. Munganozgeke udindu wenuwu asani sonu muphwere ŵanthu a mu banja linu kweniso abali ndi azichi mu mpingu. Ndipu sambirani kuŵakambiya kuti mutiŵayanja kweniso kuti mutiŵawona kuti mbakuzirwa.—Yoha. 15:9. w23.12 28-29 ¶17-18

Isi ateŵeti aku Yehova, nasi tikumana ndi masuzgu kweniso titama nge mo viliri ndi ŵanthu anyaki wosi. Nyengu zinyaki tingasuskika pamwenga kutombozgeka ndi ŵanthu wo atinkha ateŵeti aku Chiuta. Chinanga kuti Yehova watingatondekesa cha masuzgu ngenanga, kweni walayizga kuti watiwovyengi. (Yesa. 41:10) Iyu wangatiwovya kuti tilutirizgi kukondwa, kusankha umampha vinthu kweniso kuja akugomezgeka kwaku iyu chinanga tingakumana ndi masuzgu ngakulu. Yehova walayizga kuti watipaskengi chimangu cho Bayibolu likamba kuti “chimangu chaku Chiuta.” (Afi. 4:​6, 7) Chimangu chenichi ntchimangu cho munthu watuŵa nachu chifukwa chakuti we pa ubwezi wakukho ndi iyu. Chimangu chenichi cho “chiluska kuziŵa vinthu kosi,” ntchamampha ukongwa kuluska mo isi tiŵanaŵaniya. Kumbi yimwi mukuvwapu umampha mumtima mwati mwapemphera kwaku Chiuta ndi mtima wosi? Vo munguvwa pa nyengu yeniyi “[ntchimangu] chaku Chiuta.” w24.01 20 ¶2; 21 ¶4

Kwanja Chiuta kutovya ŵanthu akugomezgeka kuti athamikengi zina laki ndi mtima wawu wosi. Fumu Davidi yaziŵanga kuti asani tithamika zina laku Yehova, ndikuti tithamika Yehova mweneku. Zina laku Yehova lisazgapu mbiri yaki, ndipu asani tavwa zina laku Yehova tikumbuka mijalidu yaki yamampha kweniso vinthu vamampha vo iyu wakuchita. Davidi wawonanga kuti zina la Awisi akuchanya ndakupaturika ndipu wakhumbanga kulithamika. Iyu wakhumbanga kuchita venivi, ndi “chechosi cho che mukati” mwaki, kung’anamuwa ndi mtima waki wosi. Mwakuyanana ŵaka, Alevi ajanga panthazi pakuthamika Yehova. Mwakujiyuyuwa yiwu angukamba kuti angafiska cha kuthamika zina lakupaturika laku Yehova mwakukoliyana ndi mo litenere kuthamikikiya. (Nehe. 9:5) Tikayika cha kuti Yehova wangukondwa ukongwa chifukwa chakuti yiwu angumuthamika kutuliya pasi pa mtima ndipu anguchita venivi mwakujiyuyuwa. w24.02 9 ¶6

Yehova wakuwoneningi kuti mwe akutondeka cha chifukwa chakuti mungufiska cha chilatu chakujumpha msinkhu winu. (2 Akori. 8:12) Musambirengepu kanthu pa vinthu vo vingukutondekesani kufiska chilatu chinu. Mukumbukengi vinthu vinyaki vo mukufiskapu kali. Bayibolu likamba kuti “Chiuta ngwambula urunji cha kuti wangaluwa ntchitu yinu.” (Ahe. 6:10) Mwaviyo, namwi mungaluwanga cha. Muŵanaŵaniyengi vilatu vinyaki vo mukufiskapu kali nge kuja pa ubwezi ndi Yehova, kupharazgiya ŵanthu pamwenga kubatizika. Nge mo mungufiskiyapu vilatu vinyaki kuvuli, sonu napu mungalutirizga kuyesesa kuti mufiski vilatu vinu vasonu. Yehova wangakuwovyani kuti mufiski chilatu chinu. Po muyesesa kulutirizga kuti mufiski chilatu chinu, nyengu zosi muwonengi mo Yehova watikuwovyiyani. Ndipu venivi vikuwovyeningi kuti mukondwengi po muyesesa kufiska vilatu vinu. (2 Akori. 4:7) Asani mutesesa kufiska vilatu vinu Yehova wakutumbikeningi ukongwa.—Aga. 6:9. w23.05 31 ¶16-18

Yehova walongo ŵanthu ŵaki kuti watiŵayanja kweniso kuti wakondwa nawu. Malemba ngalongo maulendu ngaŵi po Yehova wangukambiya Yesu kuti ndi Mwana Waki yo watimuyanja kweniso kumukondwesa. (Mate. 3:17; 17:5) Kumbi namwi mukhumba kuti Yehova wakukambiyeni kuti wakondwa namwi? Yehova walongoro nasi masu ndi masu cha kweni walongoro nasi kuziya mu Mazu ngaki. Tingavwa Yehova wachitikambiya kuti wakondwa nasi asani tiŵerenga vo Yesu wangukamba mu Mabuku nga Uthenga Wamampha. Yesu wayezganga mwakufikapu mijalidu ya Awisi. Mwaviyo, kuŵerenga vo Yesu wakambiyanga akusambira ŵaki wo ŵenga ambula kufikapu kuti wakondwa nawu, kutiwovyengi kuti tiwonengi nge kuti Yehova wakambiya isi mazu ngenanga. (Yoha. 15:​9, 15) Asani tikumana ndi masuzgu vilongopu cha kuti Yehova waleka kukondwa nasi. Mumalu mwaki, vititipaska mwaŵi wakulongo kuti titimuyanja ukongwa kweniso titimuthemba.—Yako. 1:12. w24.03 28 ¶10-11