MBIRI YA UMOYU WANGU
Nde Wakuvikilirika Chifukwa Chakuti Ndithemba Yehova
ASANI ŵanthu atindifumba vo ndachita pa umoyu wangu, kanandi nditiŵamuka kuti “ndini sutikesi yo Yehova waluta nayu kwekosi ko wakhumba.” Vo nding’anamuwa vakuti nge mo ndichitiya kupinga sutikesi yangu kuluta nayu kwekosi, ndikhumba kuti Yehova ndi gulu laki achitengi so nani viyo. Pa umoyu wangu ndazomera kuchita mauteŵeti ngakusuzga kweniso ngo nyengu zinyaki ngachitiskanga kuti umoyu wangu uŵi pangozi. Kweni ndasambira kuti kuthemba Yehova ndiku kwija kungachitiska kuti ndivikiliriki.
MO NDINGUMUZIŴIYA YEHOVA KWENISO KUMUTHEMBA
Ndikuwa mu 1948 kumwera chakuzambwi kwa charu cha Nigeria. Pa nyengu yeniyi, ada amana a Moustapha kweniso mku wangu Wahabi, angubatizika kuja Akaboni aku Yehova. Ada angufwa pa nyengu yo ndenga ndi vyaka 9 ndipu nyifwa yawu yingundipweteka ukongwa. Wahabi wangundikambiya kuti ada azamuyuka ndipu tazakuŵawona so. Mazu ngenanga ngangundipembuzga ukongwa mwakuti ndigwamba kusambira Bayibolu ndipu ndingubatizika mu 1963. Aku ŵangu ŵaŵi kweniso mvurwa wangu nawuso angubatizika.
Mu 1965, ndinguluta kuchija ndi mku wangu Wilson ku Lagos ndipu kwenuku ndayanjanga kucheza ndi apayiniya a nyengu zosi a mu mpingu wa Igbobi. Chifukwa chakuti yiwu akondwanga kweniso ŵenga aphamphu vinguchitiska kuti nani ndiyambi upayiniya wa nyengu zosi mu January 1968.
Albert Olugbebi yo wateŵetiyanga ku Beteli wangunozga kuti isi achinyamata wakumani nasi mwapade ndipu wangutikambiya kuti kunkhondi kwa Nigeria kukhumbika apayiniya apade. Mpaka sonu panu ndechekukumbuka mazu ngakuchiska ngo Mubali Olugbebi wangukamba. Iyu wanguti: “Mweche ŵana ndipu mungagwiriskiya ntchitu nyengu yinu kweniso nthazi zinu kuti muteŵete Yehova. Kwenuku kwe ntchitu yikulu yakuti muchiti!” Ndakhumbanga kuyezga mchimi Yesaya ndi kuluta kwekosi ko Yehova wakhumbanga kuti ndiluti. Mwaviyo, ndingupempha kuti nkhachiti upayiniya wapade.—Yesa. 6:8.
Mu May 1968, angundikambiya kuti nkhateŵetiyengi nge mpayiniya wapade mutawuni ya Kano kunkhondi kwa Nigeria. Venivi vinguchitika pa nyengu yo kwenga Nkhondu ya Biafran yo yingwamba mu 1967 mpaka mu 1970. Nkhondu yeniyi yingupulutuwa ŵanthu anandi kweniso yingwambisa masuzgu ngakulu. Ndipu pavuli paki yinguchifika so kuvuma kwa Nigeria. Mubali munyaki wanguyesesa kundikambiya kuti ndileki kuluta chifukwa wawopanga kuti ndingachisuzgika. Ndingumukambiya kuti: “Ndawonga pakundifipiya mtima. Kweni asani Yehova wakhumba kuti nkhachiti uteŵeti wenuwu, ndikayika cha kuti wakundiwovya.”
KUTHEMBA YEHOVA KUCHIGAŴA KO KWENGA NKHONDU
Chifukwa cha nkhondu vinthu venga umampha cha ku Kano. Nkhondu yingunanga vinthu ukongwa mutawuni yosi yeniyi. Nyengu zinyaki asani te mu uteŵeti tawonanga viŵanda va ŵanthu wo angufwa pa nyengu ya nkhondu. Chinanga kuti ku Kano kwenga mipingu yinandi kweni pa nyengu iyi abali anandi anguthaŵaku. Kunguja ŵaka apharazgi pafufupi 15 ndipu ŵenga ndi mantha kweniso anguwere vuli pakuteŵete Yehova. Abali ndi azichi ŵenaŵa angukondwa ukongwa isi apayiniya apade tati tafika kwenuku. Tinguŵachiska ndipu angukondwa. Tinguŵawovya kuti ayambi so kuwungana ndipuso kupharazga. Ndipu angwamba so kutumiza malipoti nga uteŵeti wakumunda kweniso kudanisa mabuku ku ofesi ya nthambi.
Isi apayiniya apade tingwamba kusambira chineneru cha Chihausa. Ŵanthu anandi avwisiyanga chifukwa chakuti taŵapharazgiyanga muchineneru chawu. Kweni ŵanthu amuchisopa chikulu cha ku Kano angukondwa cha ndi ntchitu yidu yakupharazga. Mwaviyo, takhumbikanga kuchita vinthu mwakuchenje. Nyengu yinyaki ini ndi mubali munyaki yo ndenga nayu mu uteŵeti, munthu munyaki wangutitchimbiza ndipu wenga ndi chimayi. Mwamwaŵi tingutchimbiya ukongwa mwakuti wangutiko cha! Chinanga kuti venga viyo, Yehova ‘wangutivikiliya’ ndipu chiŵerengeru cha apharazgi chingwamba kukuwa. (Salimo 4:8) Mazuŵa nganu mutawuni ya Kano mwe apharazgi akujumpha 500 wo ateŵete mu mipingu 11.
TINGUTOMBOZGEKA KU NIGER
Ndichiteŵete nge mpayiniya wapade mutawuni ya Niamey, ku Niger
Pavuli paki mu August 1968, ndati ndateŵete kwa myezi yimanavi ŵaka ku Kano, ini limoza ndi apayiniya ŵaŵi apade angutikambiya kuti tikateŵetiyengi ku Niamey, tawuni yikulu ya charu cha Niger. Tati tafika ŵaka, tingusaniya kuti charu chenichi ntchimoza mwa vyaru vakotcha ukongwa Kuzambwi kwa Africa. Kusazgiyapu pakuja mucharu chakotcha, takhumbikanga so kusambira Chifurenchi cho ntchineneru chikulu cha kwenuku. Chinanga kuti takumananga ndi masuzgu ngenanga kweni tinguthemba Yehova ndipu tingwamba kupharazga mutawuni yeniyi limoza ndi apharazgi amanavi wo ŵenga kwenuku. Kwa nyengu yimanavi ŵaka, pafufupi munthu weyosi wa mutawuni ya Niamey yo waziŵanga kuŵerenga wangulonde buku lakuti, Coonadi Cimene Cimatsogolera ku Moyo Wamuyaya. Ndipu ŵanthu anyaki achitanga kuza ku nyumba kwidu kuti azito buku lawu.
Pavuli paki tinguziŵa kuti ŵaraŵara aboma atinkhanga Akaboni aku Yehova. Mu July 1969, tinguchita unganu wadera kakwamba mucharu chenichi ndipu tinguwungana ŵanthu pafufupi 20. Takhazanga kuti pabatizikengi ŵanthu ŵaŵi. Kweni zuŵa lakwamba la unganu wenuwu kunguza apolisi ndipu angutilekesa unganu. Yiwu anguto apayiniya apade kweniso wakuwonere dera ndipu anguluta nawu kupolisi. Ŵati atifumba mafumbu, angutikambiya kuti tikazi so mawa laki. Tinguziŵa kuti ŵaraŵara aboma ŵenaŵa atisuzgengi. Mwaviyo, tingunozga kuti nkhani ya ubatizu yikakambikiyi ku nyumba ya munthu munyaki ndipu ŵanthu ŵaŵi ŵa, angubatizika mwakubisa mumsinji.
Pati pajumpha masabata ngamanavi, boma lingulamula kuti ini limoza ndi apayiniya apade ankhondi tituwemu mucharu cha Niger. Angutipaska maola 48 ngakuti tituliyi mucharu chenichi ndipu angutikambiya kuti tisaniyi tija nthowa yakutuliyamu. Tinguvwiya ndipu tinguluta ku ofesi ya nthambi yaku Nigeria ko angutipaska uteŵeti unyaki.
Angundikambiya kuti nkhateŵetiyengi kumuzi wa Orisunbare ku Nigeria ndipu kwenuku ndapharazganga kweniso kuchitiska masambiru nga Bayibolu limoza ndi apharazgi amanavi wo ajanga kwenuku. Kweni pati pajumpha myezi 6, ofesi ya nthambi yingundikambiya kuti ndiwere ku Niger. Pakwamba ndinguzizwa ndipuso ndenga ndi mantha. Kweni pavuli paki, ndenga wakunozgeka kuchiwonana so ndi abali ku Niger!
Ndinguwere mutawuni ya Niamey. Pati pajumpha zuŵa limoza kutuliya po ndingufikiya, munthu munyaki wabizinesi wa ku Nigeria wanguziŵa kuti ndini Kaboni ndipu wangwamba kundifumba mafumbu ngakukwaskana ndi Bayibolu. Ndingwamba kusambira nayu ndipu wati waleka kukweŵa foja ndipuso kuloŵe, wangubatizika. Ndingukondwa kupharazgiya limoza ndi abali kweniso azichi muvigaŵa vakupambanapambana va charu cha Niger. Ndipu kwa vyaka vinandi ndinguwona mo ŵanthu asambiriyanga uneneska. Ndati ndafika mucharu chenichi mwenga ŵaka Akaboni aku Yehova 31 kweni ndichituwaku, ŵenga 69.
“TIZIŴA UMAMPHA CHA VAKUKWASKANA NDI NTCHITU YA UFUMU KU GUINEA”
Mu December 1977, ndinguwere ku Nigeria kuti gulu laku Yehova likandisambizi vinthu vinyaki. Pavuli pa masabata ngatatu ndati ndamaliza masambiru ngo ndachitanga, mubali Malcolm Vigo wakukumanisa Komiti ya Nthambi wangundiŵerenge kalata yo yingutuliya ku ofesi ya nthambi ya ku Sierra Leone. Kalata yo yingukamba kuti abali apenja mpayiniya wambula kuto yo walongoro Chingelezi kweniso Chifurenchi kuti wakateŵetiyengi nge wakuwonere dera mucharu cha Guinea. Ndipu Mubali Vigo wangukamba kuti andisambizanga chifukwa cha uteŵeti wenuwu. Iyu wangukamba mwambula kuyeŵapu mani kuti uteŵeti wenuwu ngwakusuzga. Iyu wanguti: “Uŵanaŵaniyepu mwakuphwere wechendasankhi vakuchita.” Nyengu yeniyo ndingumumuka kuti: “Chifukwa chakuti Yehova ndiyu watindituma, ndilutengi.”
Ndingukwera ndegi kuluta ku Sierra Leone ndipu ndingukumana ndi abali ku ofesi ya nthambi. Mubali yumoza wa mu Komiti ya Nthambi wangundikambiya kuti: “Tiziŵa umampha cha vakukwaskana ndi ntchitu ya Ufumu ku Guinea.” Ofesi ya nthambi yeniyi ndiyu yawoneriyanga ntchitu ya kupharazga mucharu cha Guinea, kweni abali atondekanga kukambiskana nawu chifukwa cha masuzgu nga ndali ngo ngachitikanga kwenuku. Chinanga kuti anguyesesa kutumizaku mubali kananandi ŵaka ku Guinea kweni vasuzganga kuti wakumani ndi abali. Mwaviyo, angundipempha kuti ndiluti ku Conakry tawuni yikulu ya charu cha Guinea kuti nkhasaniyi chikalata chakundizomereza kuja mucharu chenichi.
“Chifukwa chakuti Yehova ndiyu watindituma ndilutengi”
Ndati ndafika ku Conakry ndinguluta ku ofesi ya kazembi kuti nkhakumani ndi kazembi waku Nigeria. Ndingumukambiya kuti ndikhumba kuti ndizipharazgengi mucharu cha Guinea. Iyu wangundikambiya kuti ndingayesiyanga dala cha kuja mucharu ichi chifukwa mbwenu andimangengi pamwenga kundipweteka. Iyu wangundikambiya kuti: “Were ku Nigeria kuti ukapharazgengi kweniko.” Ndipu ini ndingumumuka kuti: “Ndasimikiza mtima kuja kwenikunu.” Mwaviyo, kazembi wangulembe kalata nduna ya boma la Guinea ndipu yingundiwovya.
Pavuli paki ndinguwere ku ofesi ya nthambi ku Sierra Leone ndipu ndinguŵakambiya abali vo nduna yinguchita. Abali angukondwa ukongwa ŵati ŵavwa mo Yehova wangutumbikiya ulendu wangu. Ndinguzomerezeka kuti nkhajengi mucharu cha Guinea.
Ndichiteŵete nge wakuwonere dera ku Sierra Leone
Kwambiya mu 1978 mpaka mu 1989, ndinguteŵete nge wakuwonere dera ku Guinea, Sierra Leone kweniso nge wakovya wakuwonere dera ku Liberia. Pakwamba ndatamangatamanga. Nyengu zinyaki venivi vachitikiyanga kumizi ukongwa. Kweni abali ayesesanga kuluta nani kuchipatala.
Nyengu yinyaki ndingutama ukongwa maleriya kweniso njoka za mumoyu. Ndati ndachira ndinguvwa kuti abali akambiskananga va ko angachiŵika maliru ngangu. Chinanga kuti ndingukumana ndi masuzgu ngenanga, kweni ndinguwulekapu cha uteŵeti wangu. Ndigomezga kuti ndi Chiuta pe yo wangativikiliya ukongwa, chifukwa chinanga tingafwa, wangatiyuska.
INI NDI MUWOLU WANGU TITHEMBA YEHOVA
Pa zuŵa la zowala zidu mu 1988
Mu 1988, ndingukumana ndi Dorcas, mzichi wakujiyuyuwa kweniso yo wenga mpayiniya. Tingutorana ndipu tingwamba kuchitiya limoza uteŵeti wakuwonere dera. Dorcas ngwaphamphu kweniso ngwakujipereka pakuteŵete Yehova. Tosi taŵaŵi tayendanga mtunda wakujumpha pafufupi makilomita 25 kutuwa pa mpingu unyaki kuluta pa mpingu unyaki, tapinga vikwama vidu. Asani tiluta ku mipingu yakutali ukongwa, takweranga thirasipoti yeyosi yo tasaniya ndipu tajumphanga mumisewu ya vibokuboku kweniso ya vimawulambwi.
Dorcas ndi munthu wachiganga ukongwa. Mwakuyeruzgiyapu, nyengu zinyaki tajumphanga misinji yo mwenga aming’ona. Zuŵa linyaki tingwenda ulendu wa mazuŵa ngankhondi ndipu tingujumpha msinji mwakugwiriskiya ntchitu mawatu chifukwa chakuti mitanthu yingubwanganduka. Pa nyengu yo Dorcas wakhumbanga kusika muwatu, wanguwiya mumaji. Tosi taziŵanga cha kusambira ndipu mumsinji wenuwu mwenga amung’ona. Mwamwaŵi anyamata angumutaska. Nyengu zinyaki tosi taŵaŵi talotanga malotu ngaheni kukumbuka vo vinguchitika pa zuŵa lenili, kweni tingulutirizga kuchita uteŵeti widu.
Ŵana ŵidu Jahgift ndi Eric ndi mphasu zakutuliya kwaku Yehova
Kukwambiriya kwa chaka cha 1992, tinguzizwa ukongwa kuziŵa kuti Dorcas we ndi nthumbu. Kumbi wenuwu wenga umaliru wakuchita uteŵeti wa nyengu zosi? Tinguŵanaŵana kuti, “Yehova watipaska mphasu!” Mwaviyo, mwana widu munthukazi tingumudana zina lakuti Jahgift. Pati pajumpha vyaka vinayi, tingubala mzichi waki zina laki Eric. Ŵana ŵidu wosi ŵaŵi ndi mphasu chayizu zakutuliya kwaku Yehova. Jahgift wanguteŵetiyapu pa RTO yinyaki ku Conakry ndipu Eric ndi mteŵeti wakovya.
Chinanga kuti Dorcas wanguleka kuteŵete nge mpayiniya wapade, kweni wangulutirizga kuchita upayiniya wa nyengu zosi uku walera ŵana. Ini Yehova wangundiwovya kulutirizga kuchita uteŵeti wa nyengu zosi wapade. Ŵana ŵidu ŵati akuwa, Dorcas wangwamba so kuteŵete nge mpayiniya wapade. Sonu, tosi taŵaŵi titeŵete nge amishonale mutawuni ya Conakry.
YEHOVA WATITIVIKILIYA
Nyengu zosi ndaja ndichiluta kwekosi ko Yehova wandikambiya kuti ndiluti. Kanandi ini ndi muwolu wangu tajiwone tija Yehova wachitivikiliya kweniso kutitumbika. Chifukwa chakuti tithemba ukongwa Yehova kuphara vinthu vakuliŵavu, tikhwecha masuzgu kweniso kufipa mtima. Chifukwa cha vo takumana navu, taziŵa kuti Yehova “Chiuta mtaski widu,” ndiyu watitivikiliya. (1 Mbiri 16:35) Ndisimikiza kuti umoyu wa ŵanthu wosi wo atimuthemba ‘wawuvikiliyengi. . mwakuwuvunga muthumba la umoyu.’—1 Samu. 25:29.