Vaphya — Womi muni mu vbwetago gu manega nawo?

1. Giemo muni nya gu garadze a nga tshangana nagyo Jowasi, Uziya ni Josiya?

U DI NGA dzi dundrugeya nuri pfhumu nya vathu va Nungungulu na wu ngari gyanana mwendro nuri muphya? U di hadzi yi thumisa kharini tshivba u nga hadzi manega nayo khu gu ba uri pfhumu? Bhibhiliya yi ngu ganeya khu vaphya nya gu hambane-hambane va nga khala dzipfhumu dza Judha. Khu giyeyedzo, Jowasi a khade pfhumu nari ni 7 myaga, Uziya nari ni 16 nigu Josiya nari ni 8 myaga. Isoso khu lisine kha sa nga ba si va vbevbugeya. Ambari olu si nga ba si si va vbevbugeyi, Jehovha ni vambe vathu va va phaside gu pala sigaradzo va bwe va gira silo nya sadi.

2. Khu ginani si gu na ni lisima gu hevbula khu giyeyedzo gya Jowasi, Uziya ni Josiya?

² Khandri hi dzipfhumu ambari dzipfhumugadzi, ganiolu hi nga hevbula khu giyeyedzo gya Jowasi, Uziya ni Josiya. Avo va hungide makungo nya yadi, ganiolu va hathide gu gira silo nyo khaguri nyo vivbe. Tepo hi na hevbulago khu siyeyedzo sawe, hi na wona gu khethu khu ginani si gu na ni lisima gu hatha dzipari nya dzadi, gu simama gu dzi nogisa hi bwe hi dzi garadzeya gu simama ni wupari nya wadi ni Jehovha.

HATHA DZIPARI NYA DZADI

3. Joyadha phaside kharini Jowasi gu hunga makungo nya yadi?

³ Pimedzeya Jowasi khu gu hunga makungo nya yadi. Tepo a nga ba ari muphya a di hunga makungo ma nga ba ma yeyedza wugengeyi. A diri mwalo papayi, khu kharato a di landra wusingalagadzi wa Joyadha a nga ba ari Muphasi nya khongolo nya mhamba nyo tumbege. Joyadha a di sayisa Jowasi nga khatshi gyanana gyaye. Khu kotani nya olu Jowasi a nga landra giyeyedzo nya gyadi gya Joyadha a di hunga gu thumeya Jehovha a bwe a phasa vambe vathu gu gira sasimweso. Jowasi a di gira malulamiselo nya gu vbahedze tempele ya Jehovha. — 2 Dzik. 24:1, 2, 4, 13, 14.

4. Ha gu phasega kharini khu gu gola ni gu engisa milayo ya Jehovha? (Mavingu 2:1, 10-12)

⁴ Wa gu ba u hevbudzwa milayo ya Jehovha khu vavelegi vago mwendro khu mumbe muthu, tiyisega gu khuwe u na ni giningwa nya lisima ngudzu. (Leri Mavingu 2:1, 10-12.) Vavelegi vago va nga gu hevbudza khu dzindziya nya gu hambane-hambane. Wona edzi vavelegi va ndriyathu moyo nyo pwani khu Katya va mu phasidego khidzo gu hunga makungo nya yadi. Tshigu ni tshigu va nga ba va mu vbwegedza xikwatunu va di gu bhula khesi va nga hevbula avba nya lowo nya litshigu. Katya wari, khuye: “Mabhulo yoyo ma di gu nyi phasa gu emisana ni sigaradzo nya litshigu lolo.” Ganiolu, adzina saye vavelegi vago va vegide sileletelo nyo khaguri si seketedwago omu nya milowo nya Bhibhiliya uwe u si wonago na si gu garadza gu si landrisa. Ga giemo gegi ginani gi na gu phasago gu engisa? Ndriyathu moyo nya gu pwani khu Anastasia a ngu ganeya gu khuye, vavelegi vaye tepo yatshavbo va ngu mu tshamuseya gu khavo khu ginani va nga vega milayo nyo khaguri. A gu ganeya gambe, khuye: “Isoso si di gu nyi phasa gu pwisisa gu kheni, avo kha va nga ba va vega milayo yoyo gasi gu nyi woneleya, ganiolu kholu va nyi haladzago ni gu vbweta gu nyi vhikeya.”

5. Esi u hungago si nga kuha kharini Jehovha ni valongo vago? (Mavingu 22:6; 23:15, 24, 25)

⁵ Vavelegi vago va na tsaka ngudzu wa gu thumisa wusingalagadzi nya Bhibhiliya va gu ningago. Ganiolu, nya lisima ngudzu khu gu Jehovha a na tsaka nigu wupari wago naye wu na tiya ngudzu. (Mavingu 22:6; 23:15, 24, 25.) Esi sighelo nya sadi gasi gu pimedzeya giyeyedzo gya Jowasi tepo a nga ba ari muphya.

6. Jowasi a di pheya gu engisa wusingalagadzi wa mani nigu mihandro muni a yi manidego? (2 Dzikoronika 24:17, 18)

⁶ Hevbula khu makungo nya mba yadi a hungidego Jowasi. Hwane nya gu ba Joyadha a fude, Jowasi a di pheya gu manega ni dzipari nya mba dzadi. (2 Dzikoronika 24:17, 18.) A di hatha gu engisa wusingalagadzi nya manganagana (Príncipes) ya Judha ma nga ba ma si haladzi Jehovha. Adzina u nga ganeya gu khuwe Jowasi a di yede gu dzi hambanisa ni vathu vovo. (Mav. 1:10) Wulangani nya isoso, uye a di khala gipumbu a hunga gu engisa wusingalagadzi wowo nya mba wadi. Gu diga isoso tepo Zakariya, primu waye, a nga mu kawuka, Jowasi a di ruma gu va mu songa. (2 Dzik. 24:20, 21; Mat. 23:35) Isoso khu lisine si vivbide ngudzu. Jowasi a diri muthu nya wadi, ganiolu a di khala muwugeyi ni musongi. Khu guhegisa uye a di songwa khu sithumi saye. (2 Dzik. 24:22-25) Silo na si gimbide gwadi nari khatshi a di gu simamide gu engisa Jehovha ni vathu va nga ba va mu haladza. Ginani u gi hevbudego khu giyeyedzo gya Jowasi?

7. Dzipari muni u yedego gu hatha? (Wona fotu.)

⁷ Khu gu ba Jowasi a hungide makungo nya mba yadi, ha gu hevbula gu khethu hi yede gu hatha gwadi dzipari dzathu dzi gu na ni mavbanyelo nya yadi, dzi haladzago Jehovha ni gu vbweta gu mu tsakisa. Hi nga manega ni dzipari nya dzitanga nya gu hambane-hambane. Dundruga gu khuwe Jowasi a diri muphya ngudzu gu vbindra pari yaye Joyadha. Ganiolu, maningano khu dzipari dzago, dzi wudzise gu khuwe: ‘Ina idzo dzi ngu nyi phasa gu tiyisa gukhodwa gwangu ga Jehovha? Dzi ngu nyi kutsa gu vbanya khu milayo ya Nungungulu? Ina dzi ngu nyi ninga wusingalagadzi tepo nyi wu vbwetago?’ (Mav. 27:5, 6, 17) Lisine gu abari gu dzipari dzago kha dzi haladzi Jehovha, idzo kha dzi na nga gu phasa. Ganiolu, wo ba wuri ni dzipari dzi haladzago Jehovha dzi na gu phasa tepo yatshavbo. — Mav. 13:20.

8. Wo ba u thumisa dzi redes sociais ginani u yedego gu dundrugeya khigyo?

⁸ Muhuno hi na ni dzi redes sociais nya dzingi hi nga dzi thumisago gasi gu bhula ni valongo vathu gumogo ni dzipari dzathu. Ganiolu, vathu nya vangi muhuno va gu thumisa dzi redes sociais gasi va dzi yeyedza khu gu postari dzifotu, dzivhidhyu nya esi va nga renga ni esi va nga gira. Wa gu ba u thumisa dzi redes sociais dzi wudzisi gu khuwe: ‘Ina nya gu vbweta gu dzi yeyedza? Mwendro nya gu vbweta gu yeyedza silo nya sadi vambe? Mwendro nyo vbweta gu kheni va ganeya silo si na nyi girago nyi dzipwa vbatshani? Ina esi si postarwigu khu vambe si ngu kuha edzi nyi pimisago khidzo, maganelelo yangu ni esi nyi girago khu ndziya nya mba yadi?’ Ndriyathu Nathan Knorr a thumidego kha nga givbango nya Huwo nya Guthangeye ganede gu khuye: “U nga zami gu tsakisa vathu, ganiolu zama gu tsakisa Jehovha gasi u si kodza gu tsakisa vatshavbo va mu haladzago.”

HI YEDE GU SIMAMA GU DZI NOGISA

9. Jehovha a phaside Uziya gu rini? (2 Dzikoronika 26:1-5)

⁹ Pimedzeya Uziya khu gu hunga makungo nya yadi. Tepo Pfhumu Uziya a nga ba ari muphya a di gu dzi nogisa. Uye a di hevbula gu “ninga githawo Nungungulu nya lisine.” Uziya a fude nari ni 68 myaga nigu Jehovha a mu kategiside dzitepo nya dzingi womini gwaye. (Leri 2 Dzikoronika 26:1-5.) Uziya fuviside valala nya vangi, khu kotani nya isoso lidhoropa la Jerusalema li di gu vhikelegide. (2 Dzik. 26:6-15) Khu lisine, Uziya tsakide ngudzu khu gu gira satshavbo sesi khu gu phaswa khu Jehovha. — Muh. 3:12, 13.

10. Ginani gi nga girega ni Uziya?

¹⁰ Hevbula khu makungo nya mba yadi a hungidego Uziya. Pfhumu Uziya a di gu olovede gu ruma vambe. Isoso si mu giride a pimisa gu khuye a di yede gu gira ni gevbini a gi vbwetago. Litshigu limwedo Uziya a di beya tempeleni ga Jehovha a vbweta gu vbisa libani vbagiluvelotunu, a gu silo si nga ba si si yedwi gu girwa khu Dzipfhumu. (2 Dzik. 26:16-18) Azariya, Muphasi nya khongolo nya mhamba, a di zama gu mu kawuka, ganiolu Uziya a di zangari. Nya mba tsakisa khu gu Uziya kha simama na tumbegide ga Jehovha nigu a di dwala khu sokono. (2 Dzik. 26:19-21) Silo na si gimbide gwadi nari khatsi a di gu dzumede gu dzi nogisa.

11. Ginani gi nga hi phasago gu simama gu dzi nogisa? (Wona fotu.)

¹¹ Tepo Uziya a nga manega ni ndruma a di divala satshavbo nya sadi a nga giredwa khu Jehovha. Ginani hi gi hevbulago? Tepo yatshavbo hi yede gu dziti gu khethu makategwa hi ma manago ni mathomo hi gu nawo, ma guta khiyo ga Jehovha. Wulangani nya gu khusedze magata khesi hi kodzago gu gira, hi yede gu ninga watshavbo wuzundzu Jehovha.b (1 Kor. 4:7) Gu diga isoso hi yede gu dzi nogisa, hi dundruga gu khethu kha ha vbeleya ni gu dzumeya gu kawukwa. Ndriyathu moyo a gu ni 60 myaga lovide esi: “Eni nyi hevbulede gu mba vbeya tshivba tepo vambe va tugulago sihoso sangu. Dzimbe dzitepo nyi ngu gira sihoso nigu nyi ngu kawukwa khu kotani nya isoso. Ambari ulolo, eni nyi ngu zama gu tshukwadzisa ni gu gira esi nyi si kodzago thumoni ga Jehovha.” Tepo hi engisago Jehovha hi bwe hi simama gu dzi nogisa hi ngu tsaka khu lisine. — Mav. 22:4.

SIMAMA GU MANEGA NI WUPARI NYO TIYE NI JEHOVHA

12. Tepo Josiya a nga ba ari muphya a hidzimede kharini ga Jehovha? (2 Dzikoronika 34:1-3)

¹² Pimedzeya Josiya khu gu hunga makungo nya yadi. Josiya a diri muphya ngudzu tepo a nga pheya gu hevbula khu Jehovha. A di gu vbweta guti nya singi khu Jehovha ni gu vbweta guti gugola gwaye, ganiolu kha sa nga ba si mu vbevbugeya. Ga tepo yile, vathu nya vangi va di gu khozeya vanungungulu nya malipha nigu Josiya a di yede gu tiya hwambo gasi gu emeya wukhozeyi nya lisine nigu khiso kamu a nga gira. A diri mwalo 20 myaga tepo a nga pheya gu fuvisa wukhongeyi nya malipha tigoni gwaye. — Leri 2 Dzikoronika 34:1-3.

13. Gu dzi hendzeledza ga Jehovha so thula ginani gwago?

¹³ Ambari wo ba uri muphya, u nga pimedzeya giyeyedzo gya Josiya u bwe u hevbula khu makhalelo ya Jehovha nyo samadzise ngudzu. Khiso si na gu girago u vbweta gu dzi hendzeledza ga Jehovha. Ganiolu, makungo yaya ma na gu kuha kharini? Luke a bhabhatisidwego nari ni 14 myaga wari, khuye: “Gukhugeya olu nyi na thangisa thumo wa Jehovha womini gwangu gwatshavbo nyi bwe nyi dzi garadza gasi gu tsakisa monyo waye.” (Marko 12:30) Tiyisega gu khuwe Jehovha a na gu kategisa wo hunga gu gira sasimweso.

14. Ninga siyeyedzo nya vaphya nyo khaguri va pimedzeyago Pfhumu Josiya.

¹⁴ Sigaradzo muni esi vaphya va thumeyago Jehovha va tshanganago naso? Johan a nga bhabhatiswa nari ni 12 myaga a di ganeya khuye, a ngu kutsedzedwa ngudzu khu dzikolega dzaye gasi gu daha. Gasi a simama na tiyide a bwe a pala gigaradzo gegi, Johan a gu dundruga gu khuye, dzisigari dzi nga mu vangeya madwali nigu dzi nga ghoha wupari waye ni Jehovha. Rachel a nga bhabhatiswa nari ni 14 myaga, a gu tshamuseya esi si mu phasago gu emisana ni sigaradzo a tshanganago naso xikwatunu. Uye wari, khuye: “Nya gu vbwetedzeya silo si nyi dundrugisago khu Bhibhiliya ni Jehovha. Khu giyeyedzo, sihevbudzo nyi si manago umo nya dhisiplina nya história, si nga nyi dundrugisa matimo nyo khaguri nya Bhibhiliya mwendro giprofeto nyo khaguri. Nigu dzimbe dzitepo nyi bhulago ni muthu nyo khaguri xikwatunu nyi ngu dundruga lowo nyo khaguri nya Bhibhiliya nyi bwe nyi mu yeyedza.” Sigaradzo u tshanganago naso, adzina saye si nga hambana ni esi a tshanganidego naso Josiya. Ganiolu, gasi gu mu pimedzeya, u nga hunga silo khu wugengeyi u bwe u tumbega. Gu tshangana ni sigaradzo na wu ngari muphya si na gu dongiseya gasi u emisana ni sigaradzo mindru watshigu.

15. Ginani gi phasidego Pfhumu Josiya gu thumeya Jehovha khu gu tumbega? (2 Dzikoronika 34:14, 18-21)

¹⁵ Tepo Josiya a nga ba ari ni 26 myaga a di pheya gu vbahedza tempele ya Jehovha. Khumo va nga “tugula Libhuku nya Nayo wa PFHUMU Nungungulu, owu va nga ningwago khavbo ga Mosi.” Tepo Pfhumu yi ngapwa mahungu nya libhuku lolo, yi di dzegeya gu vbindrugedza silo nyo khaguri yi bwe yi engisa esi si nga ba si lovidwe. (Leri 2 Dzikoronika 34:14, 18-21.) U ngu zama gu leri Bhibhiliya tshigu ni tshigu? Abari gu ina, si ngu gimbiya gwadi? Ina u ngu lova mavhesi nyo khaguri ma na gu phasago? Luke a khumbugidwego gupheyani a gu lova avbo nya kadhernu dzipontu nyo khaguri a dzi manago tepo a lerigo Bhibhiliya. Adzina saye wa gu gira esi si na gu phasa gu dundruga mavhesi nya Bhibhiliya mwendro sihevbulo u si leridego. Tepo uyago u hevbula Bhibhiliya u bwe u yi gola, uwe u na vbweta gu thumeya Jehovha. Kha nga edzi Lito la Nungungulu li phasidego khidzo Josiya gu gira silo nya sadi, li na gu phasa nuwe gu gira sasimweso.

16. Khu ginani Josiya a nga gira gihoso nya gikhongolo nigu ginani hi gi hevbulago?

¹⁶ Hevbula khu makungo nya mba yadi ma hungidwego khu Josiya. Tepo Josiya a nga ba ari ni 39 myaga a di gira gihoso nya gikhongolo gi nga gira gu a songwa. Wulangani nya gu tumbe Jehovha uye a di dzi tumba. (2 Dzik. 35:20-25) Ginani hi gi hevbulago? Ethu hi yede gu simama gu manega ni wupari nyo tiye ni Jehovha na si si khatadzisegi tanga hi gu nayo mwendro tepo hi gu nayo na hi gu mu thumeya. Gasi hi simama gu gira isoso, hi yede gu gombeya ga Jehovha hi mu lomba sileletelo saye, hi hevbula Bhibhiliya ni gu engisa wusingalagadzi hi ningwago khu Makristo ma vidzidwego. Khu kharato, kha wu na nga khaleya gu gira sihoso nigu u na tsaka. — Jak. 1:25.

VAPHYA, MU NGA TSAKA KHU LISINE

17. Silo muni nya lisima hi si hevbulago khu siyeyedzo nya Dzipfhumu dzedzi dzadziraru dza Judha?

¹⁷ Somo silo nya sadi ngudzu u nga girago na wu ngari muphya. Matimo ya Jowasi, Uziya ni Josiya, ma gu yeyedza gu khayo u nga hunga makungo nya yadi u bwe u tsakisa Jehovha na wu ngari muphya. Lisine gu avo va giride sihoso si nga va gira va dzi dandza na va vbide, ganiolu wa gu pimedzeya silo nya sadi va giridego u na potsa gu gira sihoso nga esi va giridego nigu u na manega ni womi nyo tsakise.

18. Siyeyedzo muni si gomogo umo nya Bhibhiliya si hi tiyisegisago gu khiso hi nga mana womi nyo tsakise? (Wona fotu.)

¹⁸ Bhibhiliya yi ngu ganeya khu vambe vaphya va nga manega ni wupari nyo tiye ni Jehovha, va nga kategiswa va bwe va mana litsako womini gwavo. Dhavhidhe moyo nya vaphya vovo. Tepo a nga ba ari muphya hathide gu khala pari ya Jehovha nigu khu gu gimbiya nya tepo a di khala Pfhumu nyo tumbege. Lisine gu Dhavhidhe a giride sighoho nyo khaguri, ganiolu Jehovha a di gu wona Dhavhidhe nga githumi nya gu tumbege. (1 Dzipf. 3:6; 9:4, 5; 14:8) Wa gu si wona kharini gu hevbula khu Dhavhidhe? Khu lisine u na tiyiswa u bwe u kutsega gu thumeya Jehovha khu gutumbega. U nga hevbula gambe khu giyeyedzo gya Marko ni Thimoti. Va phede gu thumeya Jehovha na va ngari vaphya ngudzu. Nigu va simamide na va tumbegide kala vafa. Va di gu tsakedwa khu Jehovha nigu va manegide ni womi nyo tsakise khu kotani nya isoso.

19. U nga thumisa kharini womi wago?

¹⁹ Edzi u thumisago khidzo womi wago olu, si na kuha edzi wu na khalago khidzo womi wago mindru watshigu. Wa gu tumba Jehovha u si dzi tumbi a na gu phasa gu hunga makungo nya yadi tepo yatshavbo. (Mav. 20:24) Khu lisine, u nga mana womi nya gu tsakise u bwe u mana makategwa nya mangi. Ganiolu, dundruga gu khuwe Jehovha a ngu ninga lisima satshavbo u mu gireyago. Eyi ndziya nya yadi nya gu thumise womi wago gasi gu thumeya Papayi wathu nya lihaladzo, Jehovha.