LAIBBULALI YAA INTANETI ya Watchower
Watchtower
LAIBBULALI YAA INTANETI
Chitonga
  • BBAIBBELE
  • ZYAKAMWAIGWA
  • MISWAANGANO
  • w00 6/1 map. 4-7
  • Kucinca kwa “Bunakristo”—Sena Leza Ulakukkomanina?

Kunyina vidiyo aawa mpomwasala.

Vidiyo yakaka kulila.

  • Kucinca kwa “Bunakristo”—Sena Leza Ulakukkomanina?
  • Ngazi Yamulindizi—2000
  • Tutwe Twamakani
  • Makani Aakozyenye
  • Cikombelo Cakamantana Amfwulumende
  • Ikubambulula Nzila Mbobamulanga Leza
  • Ikubambulula Bupanduluzi Bwabuumi
  • Ikubisya “Cifwanikiso” Mazubaano
  • Amusyome “Cifwanikiso” Citaanzi
  • Ino Lusyomo Lwanu Mububuke Nduyumu Buti?
    Ngazi Yamulindizi 1998
  • Sena Njiisyo ya Helo Njamasimpe? Ino Helo Ninzi Kweelana a Bbaibbele?
    Mibuzyo Yamu Bbaibbele Yaingulwa
  • Ino Mbaani Baunka ku Helo?
    Mibuzyo Yamu Bbaibbele Yaingulwa
Ngazi Yamulindizi—2000
w00 6/1 map. 4-7

Kucinca kwa “Bunakristo”—Sena Leza Ulakukkomanina?

AMWEEZEEZYE kuti mwaambilide sikuzekaula umwi kuti azekaule cifwanikiso cambomuboneka kumeso. Amanizya kuzekaula, mwakkomana kubona kuti cifwanikiso cili londokede. Mwayeeya bana banu abazyukulu banu alimwi abazyukululwa mbubanoolanga cifwanikiso cenu cakubotelwa kapati.

Lino umwi waluzubo lwanu mumazyalani aakumbele wabona kuti masusu tanaakabikkwa kabotu aacifwanikiso cenu, aboobo wayungizya masusu aambi. Aumwi tanaabotelwa mboyakabikkwa mpemo, awalo waicinca mpemo. Imazyalani mbwaayaabuya “ikucincwa kumbi” kuyaabucitwa limwi cifwanikiso caleka kulibonya mbuli ndinywe. Ino inga mwalimvwa buti ikuti mwazibila limwi kuti eeci nceciyoocitika? Cakutadooneka inga mwanyema kapati.

Cilausisya kujana kuti eeci caano cacifwanikiso cilikozyenyi acaano cacikombelo ca Banakristo. Makani aansiku atondezya kuti mbubakafwida buyo baapostolo ba Kristo, “Bunakristo” bwakatalika kucinca mbubona Ibbaibbele mbolyakasinsimide.—Matayo 13:24-30, 37-43; Incito 20:30.a

Ee, cililuzi kubelesya njiisyo zya Bbaibbele mubukkale bwabantu bwiindene-indene aciindi cikkalwa. Pele kuli lwiindano kapati ikucinca njiisyo zya Bbaibbele kutegwa zyendelane aamizeezo yabantu iidumide. Pele eeci ncicacitika. Mucikozyanyo, amulange-lange kucinca kwacitwa muzibeela zinji ziyandika kapati.

Cikombelo Cakamantana Amfwulumende

Jesu wakayiisya kuti bweendelezi naa Bwami bwakwe mbwakujulu, bwalo muciindi ceelede buyoonyonyoona bulelo boonse bwabantusi eelyo buyoolela nyika yoonse. (Daniele 2:44; Matayo 6:9, 10) Oobu Bwami tabukaleli kwiinda mumapolitikisi aabantusi pe. Jesu wakati: “Bwami bwangu tabuli bwaansi ano.” (Johane 17:16; 18:36) Aboobo nokuba kuti bakali kutobela mulawo, basikwiiya ba Jesu tiibakajatikizyigwa pe mumapolitikisi.

Pele kuciindi ca Constantine Mwami waku Roma mumwaanda wamyaka wane, ibunji bwabaabo bakali kulyaamba kuti Mbanakristo bakatalika kulibilika nobaali kulindila kuboola kwa Kristo alimwi akukkazikizigwa kwa Bwami bwa Leza. Bucebuce bakacinca mbobakali kwaalanga mapolitikisi. Ibbuku litegwa Europe—A History, lyaamba kuti “kataninga talika kulela Constantine, Ibanakristo kunyina nobakali kuyeeya kuti nguzu yamapolitikisi inga yaba nenzila ikonzya kutola milimo yabo yalusyomo ambele. Naakaleka kulela Constantine, Bunakristo alimwi amapolitikisi zyakeendelaamwi kapati.” Oobo Bunakristo ibwakabambululwa mbubwakaba bwa “koonse-koonse” naa bwaba “katolika,” icikombelo ca Bwami bwaba Roma.

Ibbuku litegwa Great Ages of Man lyaamba kuti, akaambo kakukamantana kwa Cikombelo alimwi a Cisi “kuzikusika kuma A.D. 385, kakwiindide buyo myaka iili 80 kuzwa ciindi lyakali kupenzegwa kwa Banakristo kupati, Cikombelo cakatalika kujaya bantu bakali kukaka kutobela njiisyo zyacikombelo alimwi ibasololi bacikombelo babo bakalijisi nguzu zyeelene-elene azya bami.” Aaya ngaakali matalikilo ikusandula muntu nokwakacitwa kwiinda mukubelesya zilwanyo muciindi cakumuzula buya alimwi nokwakaba ibeendelezi bazikombelo balemekwa ibayandisisya kweendelezya muciindi cabakambausi balicesya bamumwaanda wamyaka wakusaanguna. (Matayo 23:9, 10; 28:19, 20) Haazibwene mumakani aakaindi H. G. Wells wakalemba “kwiindana kupati” kwakaliko akati ka Bunakristo bwamumwaanda wane “anjiisyo zyakayiisya Jesu waku Nazareta.” Ooku “kwiindana kupati” kwakazijatikizyaa njiisyo zipati-pati zya Leza alimwi a Kristo.

Ikubambulula Nzila Mbobamulanga Leza

Kristo alimwi abasikwiiya bakwe bakayiisya kuti kuli buyo “Leza omwe buyo, Taateesu,” waandanizigwa azina lyakwe lyakuti Jehova ililibonya ziindi zili 7,000 mumabbuku aa Bbaibbele aakusaanguna. (1 Ba-Korinto 8:6; Intembauzyo 83:18) Jesu wakalengwaa Leza; “mutaanzi kuzyalwa kuzilenge zyoonse,” mbolyaamba obo alyalo Bbaibbele yaba Katolika ku Ba-Kolose 1:15. Akaambo kakuti wakalengwa buya, Jesu wakalyaambilila caantangalala kuti: “Taata mupati kwiinda ndime.”—Johane 14:28.

Pele kuzikusika mumwaanda wamyaka watatu, bamwi basololi bacikombelo ibakayungwaa njiisyo itali ya Bunakristo yakusyoma butatu yakayiisigwaa syaabusongo muna Giliki Plato, eelyo bakatalika kubambulula nzila mbobamulanga Leza akumubikka muciimo ca Butatu. Mumyaanda yamyaka yakatobela, njiisyo eeyi yakasumpula Jesu munzila iitaambwi mumagwalo akwaamba kuti uleelene a Jehova alimwi akubikka muuya wa Leza uusalala naa inguzu Jehova nzyabelesya kuba muciimo cakuti mmuntu.

Kweendelana mboyakatobelwaa cikombelo injiisyo yabantu batakombi Leza wa Butatu, ibbuku litegwa New Catholic Encyclopedia lyaamba kuti: “Injiisyo ya Leza omwe Mubantu botatwe tiiyakaninga zuminwa kapati alimwi tiiyakatambulwa kapati munjiisyo zya Banakristo amuzintu nzyobasyoma kautanamana mwaanda wamyaka wane. Pele ninjiisyo eyi iidumya njiisyo ya Leza wa Butatu. Akati kaba Mafwala bamaapostolo, kwakanyina muzeezo nouceya ukozyanya amakani aaya.”

Mbubwenya buyo alyalo bbuku litegwa The Encyclopedia Americana lyaamba kuti: “Njiisyo ya Leza wa Butatu yamumwaanda wamyaka wane kunyina noyakayiisya njiisyo ya Banakristo bakusaanguna kujatikizya mbwabede Leza; kwakalaandene kapati kunjiisyo eeyo.” Ibbuku litegwa The Oxford Companion to the Bible lyaamba kuti, injiisyo ya Leza wa Butatu ili akati “kanjiisyo zyakazikutalisigwa kumbele.” Pele njiisyo ya Leza wa Butatu taili nenjiisyo yabantu batakombi ilikke iyakatobelwaa cikombelo.

Ikubambulula Bupanduluzi Bwabuumi

Mazubaano banji basyoma kuti muntu ulijisi buumi butafwiki ibuzumanana mubili nowafwa. Pele sena mulizi kuti ayalo njiisyo yacikombelo eeyi yakazikuyungizigwa buya kumbele? Jesu wakakazuminizya kasimpe kamu Bbaibbele kakuti bafwide “tabezi cintu niciba comwe,” akuti baloona. (Mukambausi 9:5; Johane 11:11-13) Buumi bwakali kukonzya kubweedezegwa kwiinda mububuke, nkokuti ‘ikwiimikila alimwi’ kuzwa mukoona mulufwu. (Johane 5:28, 29) Nikwali kuti muntu ulijisi buumi butafwiki, bubuke nibwatali kuyandika pe nkaambo kutafwika kwabuumi kwaamba kuti kunyina lufwu pe.

Jesu wakaitondezya njiisyo ya Bbaibbele yabubuke kwiinda mukubusya bantu bafwide. Mucikozyanyo amuyeeye buyo Lazaro walo wakafwide kwamazuba one. Ciindi Jesu naakamubusya, Lazaro wakazwa mucuumbwe kali muumi, muntu uuyoya. Kunyina buumi ibwakalobokede pe kuzwa kulukkomano lwakujulu ibwakaboola mumubili wakwe alimwi ciindi naakabuka kuzwa kubafwu. Nicakali boobo, nicakatondezya kubula luyando kwa Jesu kwiinda mukumubusya!—Johane 11:39, 43, 44.

Ino njiisyo eeyi yakutafwika kwabuumi yakazwa kuli? Ibbuku litegwa The Westminster Dictionary of Christian Theology lyaamba kuti njiisyo eeyi “iyeeme kapati kubusyaabusongo bwaba Giliki kutali kukumunikilwaa Bbaibbele.” Ibbuku litegwa The Jewish Encyclopedia lipandulula kuti: “Ikusyoma kuti buumi bulazumanana kupona muntu naafwa nkwabusyaabusongo buyo naa nkuzumbauzya kwabasikukomba buyo kutali kwakusyoma kwamasimpe eeni, alimwi kwiina ampokuyiisyigwa mu Magwalo Aasalala.”

Kanjikanji bubeji bumwi busololela kuli bumwi, alimwi eeci ncecacitika kunjiisyo yakutafwika kwabuumi. Yakatalisya njiisyo iitali ya Bunakristo yakuti kuli kupenzegwa bulanga kutamani mumulimo wahelo.b Kakuli lyalo Ibbaibbele lyaamba kuti “cakuvola cazibi ndufu”—ikutali kupenzyegwa kutamani. (Ba-Roma 6:23) Kalipandulula zyabubuke, Ibbaibbele lya King James lyaamba kuti: “Lwizi lwakabweedezya bafwu bakali mulindulo; alwalo lufwu ahelo zyakabweedezya bafwu bakali mulinzizyo.” Mbubwena buyo alyalo Ibbaibbele lya Douay lyaamba kuti “lwizi . . . alufwu ahelo zyakabweedezya bafwu bakali mulinzizyo.” Inzya, cakutainda mumbali, aabo ibali muhelo balifwide, ‘baloona’ mbubwena mbuli Jesu mbwakaamba.—Ciyubunuzyo 20:13.

Sena mulasyoma camasimpe kuti njiisyo yakusinganizyilwa muhelo inga yasololela bantu kuli Leza? Peepe. Kubantu baluleme alimwi balaaluyando, muzeezo ooyo ulatyompya kapati! Ibbaibbele lyalo liyiisya kuti “Leza nduluyando,” alimwi nikuba kubanyama lunya taluzumizyidwe pe.—1 Johane 4:8; Tusimpi 12:10; Jeremiya 7:31; Jona 4:11.

Ikubisya “Cifwanikiso” Mazubaano

Ikubisya Leza alimwi a Bunakristo kuciyaambele mazubaano. Professor umwi mumakani aabukombi caino-ino wakapandulula kukwelana kuliko mucikombelo cakwe caci Protestanti “kujatikizya makani aamba Magwalo anjiisyo alimwi anjiisyo ziindene-indene zyakaanzwaa bantu, aakati kakusyomeka kwacikombelo kubweendelezi bwa Kristo alimwi akweendelanya alimwi akucincululwa kwa Bunakristo kutegwa bweendelane aabukkale bwabantu bapona kuciindi eeco. Lino kaambo kapati nkaaka kakuti: Nguni uuzuminizya zintu zyicitwaa cikombelo . . . sena Magwalo Aasalala naa ninjiisyo zyamazubaano?”

Cilausisya kujana kuti “mizeezo izwidilide yamazubaano” ilibonya kuti njiizundide. Mucikozyanyo, takuli kuvwiya buya pe, izikombelo zinji zyaacinca makani amwi manji kutegwa ziboneke kuti azyalo ziyaambele alimwi zilakonzya kutobela kufwumbwa njiisyo njozyayanda. Ikapati mumakani aakulilemeka, zikombelo zyaciindizya buya kutabikkila maanu, mbubwena mbuli mbukwaambidwe mucibalo cakusaanguna. Pele Ibbaibbele lilacisalazya kwaamba kuti bwaamu, bumambe alimwi akoonana kwabaalumi balikke-likke nzinyonyoono kumeso a Leza alimwi aabo bazicita “tabakooyoovuba Bwami bwa-Leza.”—1 Ba-Korinto 6:9, 10; Matayo 5:27-32; Ba-Roma 1:26, 27.

Ciindi imwaapostolo Paulo naakalemba majwi aazubululwa atalaawa, masi akamuzingulukide aaba Roma aba Giliki akalizwide bubi bwiindene-indene. Paulo weelede kuti wakayeeya kuti: ‘Masimpe, Leza wakainyonyoona minzi ya Sodoma a Gomora akaambo kazibi zyabwaamu, pele eco cakacitika myaka iisika ku 2,000 yainda! Masimpe inga tazijatikizyi zyalani lino lizibisidwe.’ Nokuba boobo, kunyina naakapandulula kasimpe kamu Bbaibbele kweelana amizeezo yakwe mwini; tanaakazumina pe kukapilinganya.—Ba-Galatiya 5:19-23.

Amusyome “Cifwanikiso” Citaanzi

Kaambila basololi bazikombelo zyaba Juda bakuciindi cakwe, Jesu wakabaambila kuti kukomba kwabo ‘nkwabuyo nkaambo bakali kuyiisya njiisyo zyabantu mbuli kuti nzizya Leza.’ (Mateyo 15:9, Ci) Aabo basololi bazikombelo bakacita mbubwenya aku Mulawo wa Jehova ngwaakapa kwiinda muli Musa mbuli bwakacita basololi bazikombelo bamu Kristendomu alimwi asunu bacicita mbubwenya akunjiisyo zya Kristo—“bakakavwumbilila” anjiisyo zyabantu kasimpe ka Leza. Pele walo Jesu wakabuyubununa bubeji bwabo boonse kutegwa agwasye babombe myoyo. (Marko 7:7-13) Jesu wakali kwaamba kasimpe kunyina makani naa katambulwa naa kakakwa. Ijwi lya Leza ndelyakali kumusolweda lyoonse.—Johane 17:17.

Elo nkwiindana kaka akuzintu zyakayiisya Jesu kuli zyeezyo zyabanamunji ibalyaamba kuti Mbanakristo! Ncobeni, Ibbaibbele lyakasinsima kuti: ‘Bantu bayookaka njiisyo zyabwini pele bayootobela zisusi zyabo akulijanina bamayi bayiisya nzyobayanda kumvwa. Bayoofwutatila njiisyo zyabwini akutobela twaano buyo.’ (2 Timoti 4:3, 4, Ci) Ootu “twaano twabuyo” tumwi tuli akati katooto ntotwalanga-langa tunyonyoona kapati munzila yakumuuya, pele ikasimpe ka Jwi lya Leza kalayaka alimwi kasololela kubuumi butamani. Aaka nkakasimpe nkibamukulwaizya Bakamboni ba Jehova kuti mukalange-lange.—Johane 4:24; 8:32; 17:3.

Bupanduluzi buyungizidwe

a Mbubwenya Jesu mbwaakatondezya mucikozyanyo camaila alimwi ansaku alimwi amucikozyanyo canzila iipatide alimwi ampati (Matayo 7:13, 14), Bunakristo bwakasimpe bwakali kunoozumananwaa bantu basyoonto buyo mane kusikila mazubaano. Nokuba boobo, bakali kuyoosinkililwa abanamunji babaanga ninsaku, ibakali kuyoolisumpula beni akusumpula njiisyo zyabo nzyobabona kuti mbo Bunakristo bwakasimpe. Oolu ndolubazu cibalo cesu ndocili mukulanga-langa.

b “Helo” mbusanduluzi bwabbala lya Cihebrayo litegwa Sheol alimwi alya Cigiliki lyakuti Hades, oonse obile aamba “cuumbwe.” Aboobo, nokuba kuti ibasanduluzi ba Cingisi ba Bbaibbele lya King James bakasandulula bbala lyakuti Sheol ziindi zili 31 kuti “helo,” ibbala ndimunya eli bakalisandulula ziindi zili 31 kuti “ncuumbwe” alimwi iziindi zyotatwe kuti “ncilindi,” calo citondezya kuti aaya mabala otatwe aamba cintu comwe buyo.

Kabbokesi/[Cifwanikiso icili apeeji 7]

Matalikilo Aazina Lyakuti Munakristo

Kwamyaka iili kkumi Jesu kafwide kale, basikumutobela bakali kwiitwa kuti “Benzila eyi.” (Incito 9:2; 19:9, 23; 22:4) Nkaambo nzi? Nkaambo kakuti buumi bwabo bwakayeeme alusyomo muli Jesu Kristo walo uli ‘nenzila abwini alimwi abuumi.’ (Johane 14:6) Mpoonya nowakainda mwaka wa 44 C.E., ku Suriya mu Antiokeya, basikwiiya ba Jesu kwiinda mukusololelwaa Leza ‘bakaitwa kuti mba-Kristo.’ (Incito 11:26) Eeli zina lyakazwidilila alimwi lyakali kubelesyegwaa balupati-pati mubweendelezi. (Incito 26:28) Izina eeli lipya kunyina nolyakacinca nzila yabuumi bwa Bunakristo, yakazumanana kweelana acibonesyo cabukkale bwa Kristo.—1 Petro 2:21.

[Zifwanikiso izili apeeji 7]

Kwiinda mubukambausi bwakubuleya mbobacita, Bakamboni ba Jehova basololela bantu ku Jwi lya Leza, Ibbaibbele

Nkotwakajana cifwanikiso icili apeeji 4]

Icatatu kuzwa kulumwensi: United Nations Cifwoto cakafwotolwa a Saw Lwin

    Chitonga Publications (1991-2025)
    Log Out
    Log In
    • Chitonga
    • Amutumine Bamwi
    • Makani Ngomuyanda
    • Copyright © 2025 Watch Tower Bible and Tract Society of Pennsylvania
    • Nzyomweelede Kuzumina
    • Mulawo Uujatikizya Kubamba Maseseke
    • Privacy Settings
    • JW.ORG
    • Log In
    Amutumine Bamwi