Amwaambilizye Makani Aalufwutuko Kubuleya
“Umwi aumwi uulilila izina lya-Mwami [Jehova] ulafutuka.”—BA-ROMA 10:13.
1. Ikuzwa kaindi, nkucenjezya nzi kwali kucitwa?
MAKANI azyaciindi alaapandulula ‘mazuba aa Jehova’ aali mbwaabede. Izambangulwe lyamumazubaa Nowa, kunyonyoonwa kwa Sodoma a Gomora alimwi akunyonyoonwa kwa Jerusalemu mu 607 B.C.E. alimwi amu 70 C.E. akali mazuba aa Jehova aayoosya. Akali mazubaa kupa cisubulo kuli baabo bakazangila Jehova. (Malaki 4:5; Luka 21:22) Mumazubaayo banji bakafwa akaambo kabubi. Pele bamwi bakafwutuka. Jehova wakacita kuti ncenjezyo zyaambwe, ikuzibya babi makani aamapenzi aakali kuboola alimwi akupa ciindi cakujana lufwutuko kubabombe myoyo.
2, 3. (a) Mbusinsimi nzi bwakucenjezya ibwakazubululwa ciindi ca Pentekoste? (b) Ikuzwa ciindi ca Pentekoste 33 C.E., ncinzi cakali kuyandika mukulilila zina lya Jehova?
2 Ikunyonyoonwa kwa Jerusalemu mu 70 C.E. ncitondezyo cibotu kujatikizya makani aya. Kasinsima ceeco cakacitika kakucili myaka iitandila ku 900, imusinsimi Joeli wakalemba kuti: “Njootondezya malele mujulu aansi, bulowa amulilo asikunku wabusi. Izuba liyoosanduka kusia, amweezi uyooba bulowa, kabutanasika buzuba bwa-Jehova obo bupati buyoosya.” Ino muntu wakali kukonzya buti kufwutuka ciindi eco ciyoosya boobo? Joeli wakalemba mukweendelezegwaa muuya ategwa: “Umwi umwi uukomba [naa kulilila] muzina lya-Jehova uyoofutulwa, nkaambo mucilundu ca-Zioni amu-Jerusalemu muyooba lufutuko, mbubonya mbwaamba Jehova, aakati kabaabo bacisyeede Jehova mbaita.”—Joeli 2:30-32.
3 Ku Pentekoste yamu 33 C.E., mwaapostolo Petro wakaambila nkamu yaba Juda alimwi abasandule bakali mu Jerusalemu akuzubulula businsimi bwa Joeli ikutondezya kuti baswiilizi bakwe beelede kulangila kuzuzikizigwa kwamajwi aayo kuciindi cabo, wakati: “Ndiyootondezya malele mujulu, azitondezyo ansi, bulowa, amulilo, asikunku wabusi. Izuba liyoosanduka kusia, amweezi uyoosanduka bulowa, kabutanasika buzuba bwa-Jehova, obo bupati bulemu. Kuyooba kuti umwi umwi uukomba muzina lya-Jehova uyoofutulwa.” (Incito 2:16-21) Imakamu aabantu boonse bakali kuswiilila Petro bakali kutobela Mulawo wa Musa aboobo bakalilizi zina lya Jehova. Aboobo Petro wakapandulula kuti kulilila kuzina lya Jehova kuyoojatikizya azimbi. Izyakali kuyandika kapati awa zyakali kubikkilizya kubbapatizigwa muzina lya Jesu walo wakajaigwa amane wabusigwa akupegwa buumi bwakujulu butafwi.—Incito 2:37, 38.
4. Mulumbe nzi ngobakaambilizya Banakristo koonse-koonse?
4 Kuzwa kuciindi ca Pentekoste, Ibanakristo bakamwaya jwi kujatikizya Jesu wakabusigwa. (1 Ba-Korinto 1:23) Bakabazibya kuti bantu bakali kukonzya kuba bana ba Jehova Leza bakumuuya akuba cibeela ca “ba-Israyeli ba-Leza” bapya, musyobo wakumuuya walo ‘uyootondezya milimo iitembaulika ya Jehova.’ (Ba-Galatiya 6:16; 1 Petro 2:9) Abo bakali kunga bazumanana kusyomeka mane lufwu bakali kuzookona buumi bwakujulu butafwi kabali basikukonanyina a Jesu mu Bwami bwakwe bwakujulu. (Matayo 24:13; Ba-Roma 8:15, 16; 1 Ba-Korinto 15:50-54) Kunze lyaboobo, aba Banakristo bakeelede kwaambilizya kuboola kwabuzuba bwa Jehova bupati alimwi buyoosya. Bakeelede kucenjezya nyika yaba Juda kuti kuyooba mapenzi aainda mapenzi oonse aakasikila kale Jerusalemu abantu ba Leza kusika kuciindi eco. Nokuba boobo kwakeelede kuba basikufwutuka. Mbabani? Mbaabo bakali kulilila kuzina lya Jehova.
“Kumazuba Aakumamanino”
5. Nkuzuzikizigwa kuli buti kwabusinsimi kwacitika sunu?
5 Munzila zinjaanji, bukkale bwaciindi eco bwakali kwiiminina zintu nzyotubona sunu. Kuzwa mu 1914 bantu balikupona muciindi cilibedelede calo mu Bbaibbele caambwa kuti “kumamanino aaciindi,” “mamanino aaciindi” alimwi akuti “kumazuba aakumamanino.” (Daniele 12:1, 4; Matayo 24:3-8; 2 Timoteo 3:1-5, 13) Mumwaanda wesu uno wamyaka, nkondo zikali, kulwana alimwi akunyonyoona bukkale azilawo kwabuzuzikizya kapati businsimi bwa Bbaibbele. Zyoonse ezi ncibeela cacitondezyo cakasinsimwaa Jesu ikutondezya kuti bantu balaafwi kubona buzuba bwa Jehova bwamamanino ibuyoosya. Eci ciyoomanina munkondo ya Amagedoni, imamanino aa “mapenzi mapati aatana kubonwa kuzwa kumalengelo aanyika kusikila sunu, alimwi takoozooba limbi aali boobu pe.”—Matayo 24:21; Ciyubunuzyo 16:16.
6. (a) Ino Jehova wali kutola ntaamu nzi ikufwutula babombe myoyo? (b) Nkuli nkotujana lulayo lwa Paulo lujatikizya mbotunga twafwutuka?
6 Ibuzuba obu mbobuyabuswena afwaafwi, Jehova ubelekela lufwutuko lwababombe myoyo. ‘Kuciindi eci cakumamanino,’ wabunganya basyeede akati kaba Israyeli ba Leza bakumuuya alimwi kuzwa muma 1930 kuyakumbele, wagwasya babelesi bakwe baanyika ikubungika “inkamu impati yabantu batabaliki kumuntu naba omwe, bazwa kuzisi zyoonse akumisyobo yoonse akumikowa yoonse akumyaambo yoonse.” Boonse “bakazwa kumapenzi ayo mapati” kabali baponi. (Ciyubunuzyo 7:9, 14) Ino muntu omwe-omwe inga waba buti masimpe alufwutuko lwakwe? Imwaapostolo Paulo ulawiingula mubuzyo oyo. Mucaandaano 10 ca Ba-Roma ulapa malailile mabotu aakufwutuka—malailile aakali kubeleka kuciindi cakwe alimwi aabeleka akuciindi cesu.
Mupailo Walufwutuko
7. (a) Mbulangizi nzi bwaambwa kubbuku lya Ba-Roma 10:1, 2? (b) Nkaambo nzi Jehova ncayandila kuti “Makani Mabotu” lino akambaukwe koonse-koonse?
7 Iciindi Paulo naakalemba bbuku lyakwe kuba Roma, Jehova wakali cikakide kale cisi ca Israyeli mbocizulwa. Nokuba boobo, mwaapostolo wakazuminizya kuti: “Ciyandwa camumoyo wangu acintu ncimbakumbilila kuli-Leza nceeci, nkuti bafutuke.” Bulangizi bwakwe bwakali bwakuti mu Juda omwe-omwe abe aluzibo lwini-lwini lwakuyanda kwa Leza, ilukonzya kupa kuti bafwutuke. (Ba-Roma 10:1, 2) Kunze lyaboobo, Jehova wakali kulombozya lufwutuko lwabaabo boonse bali munyika yoonse mbwiizulwa ibasyoma, mbubwenya mbokutondezyedwe kubbuku lya Johane 3:16 kuti: “Obuya Leza mbwaakayandisya nyika, wakapa Mwanaakwe simuzyalwa alike, kuti umwi umwi uumusyoma atafwidilili, pele abe abuumi ubutamani.” Icipaizyo ca Jesu cacinunuzyo cakajula nzila yalufwutuko lupati. Mbubwenya mbuli kumazubaa Nowa alimwi akumazuba aambi aalubeta aakatobela, Jehova wakacita kuti “Makani Mabotu” aambilizigwa atondezya nzila yalufwutuko.—Marko 13:10, 19, 20.
8. Mukutobela cikozyanyo ca Paulo, nkuuli bani nkobatondezya ceeco ncobayandisya Banakristo beni-beni, alimwi muunzila nzi?
8 Ikutondezya kuyandisya kwakwe kujatikizya ba Juda a Bamasi, Paulo wakali kukambauka kufwumbwa ajana ciindi. Wakali “[k]ukombelezya ba-Juda aba-Helene.” Wakaambila baalu baku Efeso kuti: “Nsikamusisilide akaniini kumwaambila aamweelede, ndakamwiisya mukati kabantu akunjilauka mumaanda. Ndakali kulungulwida ba-Juda aba-Helene kuti basandukile kuli-Leza, basyome Mwami wesu Jesu Kristo.” (Incito 18:4; 20:20, 21) Munzila njiyonya, Bakamboni ba Jehova sunu balajana ciindi cakukambauka, ikutali buyo kuli baabo balyaamba kuti Mbanakristo pele kubantu boonse, “mane kusikila kumamanino aanyika.”—Incito 1:8; 18:5.
Ikwaamba “Jwi Lyalusyomo”
9. (a) Ndusyomo lwamusyobo nzi lukulwaizigwa kubbuku lya Ba-Roma 10:8, 9? (b) Ndilili notweelede kwaambilizya lusyomo lwesu, alimwi muunzila nzi?
9 Ilusyomo lukakatila lulayandika kutegwa mufwutuke. Kazubulula bbuku lya Deuteronomo 30:14, Paulo wakati: “Ijwi lili kufwiifwi kulinduwe, lili mukanwa lyako amumoyo wako, nkukuti, ijwi lyalusyomo nditukambauka.” (Ba-Roma 10:8) Mbutuyabukambauka “ijwi lyalusyomo” elyo, lilasimbwa kapati mumyoyo yesu. Mbucakabede akuli Paulo alimwi majwi aakwe aatobela alakonzya kutuyumya mumakanzeesu aakuba mbuli nguwe mukukambauka lusyomo olo kuli bamwi: “Anooli wazumina kumulomo kuti Jesu ngu-Mwami, akusyoma mumoyo wako kuti Leza wakamubusya kubafu, noti kafutuke.” (Ba-Roma 10:9) Ikwaambilizya ooku takucitwi buyo kuli bamwi aciindi calubbapatizyo pele kweelede kuba kwaambilizya ikuzumanana, ikwaambilizya cabusungu kubuleya kujatikizya zibeela zyoonse zipati-pati zyakasimpe. Ikasimpe kali boobu keelede nkazina libotu lya Mwami Mupati Kwiinda wazyoonse Jehova; kajatikizya Mwami wesu wabu Mesiya alimwi Sikutunununa Mwami Jesu Kristo; alimwi azisyomezyo zya Bwami zibotu.
10. Kweelana abbuku lya Ba-Roma 10:10, 11, mbuti mbutweelede kulanganya “ijwi lyalusyomo”?
10 Kunyina lufwutuko kuli baabo ibatalitambuli akulitobela “ijwi lyalusyomo” eli mbubwenya mwaapostolo mbwayaambele kwaamba kuti: “Kumoyo kulasyomwa kuti kube bululami, akumulomo kulazuminwa kuti kube lufutuko. Ikuti malembe alaamba kuti, Taakwe naba omwe uumusyoma uunoousigwa bweeme.” (Ba-Roma 10:10, 11) Tweelede kubaa luzibo lwini-lwini lwa “jwi lyalusyomo” eli akuzumanana kulibamba mumyoyo yesu kutegwa tukulwaizigwe kulyaambila bamwi. Jesu lwakwe mwini ulatuyeezya kuti: “Umwi aumwi uundyuusila bweeme, mebo amajwi aangu, akati kabasyaasunu basibumambi basizibi, alakwe Mwana a-Muntu uyoomuusya bweeme oyo muntu ciindi ncati boole mubulemu bwawisi antoomwe abaangelo basalala.”—Marko 8:38.
11. Nkusikila kuli nkwaayelede kwaambilizigwa makani mabotu, alimwi nkaambo nzi?
11 Muciindi eci cakumamanino, mbubwenya bwakaambilizya musinsimi Daniele, “basongo” balabonwa kababekema “mbuli kubekema kwajulu” mbokuya kusakana kukambauka kwa Bwami kusikila kumagolelo aanyika. “Bapilusya bantu banji kubululami” elyo luzibo lwakasimpe lwavwula nkaambo Jehova wazumanana kumunikila amumuni uinda kumweka kubusinsimi bujatikizya ciindi cakumamanino. (Daniele 12:3, 4) Ngooyu mulumbe walufwutuko uuyandika kapati kutegwa boonse bayanda kasimpe abululami bafwutuke.
12. Ino bbuku lya Ba-Roma 10:12 lyeendelana buti amulimo waambilizya mungelo uupanduludwe kubbuku lya Ciyubunuzyo 14:6?
12 Imwaapostolo Paulo wazumanana ategwa: “Taakwe bwaanka kuba-Juda akubamasi, nkaambo Mwami wabo boonse nguumwi buyo, ulabavubila boonse bamulilila.” (Ba-Roma 10:12) Aya “Makani Mabotu” ayelede kukambauka kapati sunu—kubantu boonse kusikila kumagolelo aanyika. Imungelo uulembedwe kubbuku lya Ciyubunuzyo 14:6 wazumanana kuuluka mujulu akutupa “Makani Mabotu aateeli aakukambaukila kulibaabo ibakala ansi akubamasi boonse akumisyobo yoonse akumyaambo yoonse akumikowa yoonse.” Ino bayoogwasigwa buti abo baswiilila?
Kulilila Izina lya Jehova
13. (a) Ino ndugwalo nzi lwamwaka lwa 1998? (b) Nkaambo nzi lugwalo olu ncolweelela kapati?
13 Kazubulula bbuku lya Joeli 2:32, Paulo ulaamba: “Umwi aumwi uulilila izina lya-Mwami ulafutuka.” (Ba-Roma 10:13) Cileelela kaka kuti aayo majwi ngaakasalwa kuti abe lugwalo lwamwaka lwa Bakamboni ba Jehova lwa 1998! Kunyina nocakayandikide boobu pe ikuzumanana kusyoma Jehova, ikwaambilizya zina lyakwe alimwi amakanze aakwe mapati alo aaimininwaa zina elyo! Mbubwenya mbuli mbucakabede mumwaanda wamyaka wakusaanguna, amwalo muno mumazuba aakumamanino abweende obu bwazintu busofweede tweelede kwaambilizya kuti: “Amulifutule kulibasunu ababisya.” (Incito 2:40) Mbwiite buli mbuli bwamweembo kuli baabo boonse bayoowa Leza nyika yoonse mbwiizulwa kuti balilile Jehova kutegwa abape lufwutuko alimwi abaabo baswiilila kwaambilizya nkobacita kwakubuleya kwamakani mabotu.—1 Timoteo 4:16.
14. Mpaandomba nzi mpotweelede kuyandaula lufwutuko?
14 Ino ncinzi ciyoocitika anyika aano bwaakusika buzuba bupati bwa Jehova? Ibanji tabakasyomi Jehova kuti abafwutule. Ibunji bwabantu “[bay]akwaambila malundu amandomba kuti, Amutuwide, mutusise kubusyu bwayooyo uukede acuuno cabwami akubukali bwa-Mwanambelele.” (Ciyubunuzyo 6:15, 16) Ilusyomo lwabo lunooli mumbunga zili mbuli malundu ambungano zimwi zyamubweende obu bwazintu. Inga cainda kubagwasya kaka kuti basyoma Ndomba mpati kwiinda, Jehova Leza! (Deuteronomo 32:3, 4) Kujatikizya nguwe, Mwami Davida wakati: “Jehova ngumwaala wangu, ngumampangala aangu, ngusikundivuna.” Jehova “[n]indomba yalufutuko lwesu” (Intembauzyo 18:2; 95:1) Izina lyakwe “ningazi injumu,” “ingazi” yalikke iinda kuyuma yalo iikonzya kutukwabilila mumapenzi aya aaboola. (Tusimpi 18:10) Aboobo, kulayandika kapati kuti zyuulu zyabantu batandila kumamiliyoni aali cisambomwi ibapona sunu, baiisigwe kulilila zina lya Jehova cakusyomeka.
15. Ino bbuku lya Ba-Roma 10:14 litondezya nzi kujatikizya lusyomo?
15 Imwaapostolo Paulo wazumanana kubuzya mubuzyo weelela ategwa: “Pele bamulilile buti ngubatana kusyoma?” (Ba-Roma 10:14) Kucili myaanda-myaanda yabantu bayandika kugwasya kuti libe lyabo “ijwi lyalusyomo” kutegwa balilile Jehova kuti abape lufwutuko. Lusyomo lulayandika kapati. Mulugwalo lumbi Paulo ulaamba: “Kuti kakwiina lusyomo tacikonzeki kukonda Leza, nkaambo woonse muntu uuswena kulinguwe uleelede kuzumina kuti Leza mpali akuti nguupa cilumbo kulibaabo bamuyandaula.” (Ba-Hebrayo 11:6) Nokuba boobo, ino mbuti bantu basika kutuulunzuma tuli mbotubede mbobanga bamusyoma Leza? Mulugwalo lwakwe kuba Roma, Paulo wabuzya ategwa: “Alimwi bamusyome buti ngubatana kumvwa?” (Ba-Roma 10:14) Sena Jehova ulapa nzila mbobanga bamumvwa? Masimpe ulacita obo! Amuswiilile mbwazumanana Paulo mumajwi aya aakuti: “Alimwi, bamvwe buti nikutakwe sikukambauka?”
16. Mububambe bwa Leza, nkaambo nzi ncobayandika bakambausi?
16 Mukaambo ka Paulo, cilasalala buya kuti basikukambauka balayandika. Jesu wakatondezya kuti mbociyooba obu mane “kusikila kumamanino aaciindi.” (Matayo 24:14; 28:18-20) Ikukambauka ncibeela ciyandika kapati cabubambe bwa Leza ibwakugwasya bantu kulilila zina lya Jehova kutegwa bafwutuke. Nomuba mu Kristendomu, ibanji kunyina ncobacita ikulemeka zina libotu lya Leza. Icakubula maanu banji bakozyanisya Jehova kumuuya uusalala alimwi a Jesu munjiisyo yabo iitapandululiki Yabutatu. Alimwi banji bawida mumugundu wabaabo baambwa ku Intembauzyo 14:1 alimwi aku 53:1 kuti: “Mufubafuba waamba mumoyo wakwe kuti, Taakwe Leza.” Beelede kuziba kuti Jehova ngu Leza uupona alimwi beelede kuziba ncolyaamba zina lyakwe ikuti kabayanda kuyoofwutuka mapenzi mapati aaboola.
‘Maulu Mabotu’ aa Bakambausi
17. (a) Nkaambo nzi ncoceelede kuti Paulo azubulule businsimi bwakubambulula? (b) Ncinzi cijatikizidwe mukubaa ‘maulu mabotu’?
17 Imwaapostolo Paulo ucijisi aumbi mubuzyo mupati ategwa: “Alimwi, bantu bakambauke buti, batatumwa? Mbubonya mbukulembedwe kuti, Abota loko maulu aabaabo bakambauka Ivangele lyamakani mabotu.” (Ba-Roma 10:15) Awa Paulo uzubulula bbuku lya Isaya 52:7 lyalo lili ncibeela cabusinsimi bwakubambulula bwalo bubeleka kuzwa mu 1919. Sunu, alimwi Jehova watuma “yooyo uuleta makani mabotu, uulwiida bantu makani aaluumuno, uuleta makani mabotu loko, uulwiida bantu makani aalufutuko.” Icakumvwa, “balindizi” ba Leza bananike abeenzinyina baloompolola cakukondwa. (Isaya 52:7, 8) Imaulu abaabo baambilizya makani aalufwutuko sunu alakonzya kukatala naa kubija lusuko nobayabweenda ŋanda aŋanda pele masyu aabo alaŋaima akukondwa! Balizi kuti batumidwe a Jehova kuti baambilizye makani mabotu aaluumuno akuumbulizya balila ikubagwasya kulilila zina lya Jehova kumwi kabalangila lufwutuko.
18. Ino ncinzi ncolyaamba bbuku lya Ba-Roma 10:16-18 kujatikizya ciyoocitika kwaakucitwa kwaambilizya kwamakani mabotu kwamamanino?
18 Tacikwe makani naa bantu “[ba]zuminina inkombe” naa basala kutatobela, majwi aa Paulo alazuzikizigwa aakuti: “Sa tabana kumvwa? Balimvwide. Ijwi lyabo lyamwaika munyika yoonse, Makani aabo asika nikuba kumagolelo aansi.” (Ba-Roma 10:16-18) Mbubwenya “kujulu [mbukw]aamba bulemu bwa-Jehova” calo cibonwa mumilimo yakwe yakulenga, abalo Bakamboni bakwe baanyika beelede kwaambilizya “makani aamwaka uutambulika wa-Jehova abuzuba bwakuliya inkoto bwa-Leza wesu, kuumbulizya boonse balila.”—Intembauzyo 19:1-4; Isaya 61:2.
19. Ncinzi ciyoocitika kuli baabo ‘balilila zina lya Jehova’ sunu?
19 Ibuzuba bupati bwa Jehova buyabusika afwaafwi kapati. “Maawe! Buzuba bulaca! Buzuba bwa-Jehova buli afwaafwi. Buleza mbuli lunyonyooko kuzwa kujanza lya-Singuzuzyoonse.” (Joeli 1:15; 2:31) Tusyoma kuti zyuulu-zyuulu zyabantu azimbi ziyooaswiilila kufwambaana makani mabotu akuyobolokela kumbunga ya Jehova. (Isaya 60:8; Habakuku 2:3) Amuyeeye kuti mazuba aa Jehova amwi akaleta lunyonyooko kubantu babi—kumazubaa Nowa, kumazubaa Lota alimwi akumazuba aaba Israyeli alimwi aba Juda basiluleyo. Lino tuli kujeleele kwini kwamapenzi mapati aainda, ciindi kambizi ka Jehova nokayoogwisya bubi anyika eyi, ikusiila busena paradaiso mwalo muyooba luumuno lutamani. Sena muyooba bantu ‘balilila zina lya Jehova’ cakusyomeka? Ikuti kakuli boobo, amukondwe! Mulasyomezegwa a Leza mwini kuti muyoofwutuka.—Ba-Roma 10:13.
Mulaingula Buti?
◻ Nzintu nzi zipya zyakaambilizigwa kuzwa lya Pentekoste 33 C.E.?
◻ Ino Banakristo beelede kubikkila buti maanu ku “jwi lyalusyomo”?
◻ Ino caamba nzi ‘kulilila zina lya Jehova’?
◻ Muunzila nzi mobali ‘amaulu mabotu’ batumwa ba Bwami?
[Zifwanikiso izili apeeji 15]
Ibantu ba Leza balaambilizya milimo ya Leza iitembaulika mu Puerto Rico, Senegal, Peru, Papua New Guinea—inzya nyika yoonse mbwiizulwa