LAIBBULALI YAA INTANETI ya Watchower
Watchtower
LAIBBULALI YAA INTANETI
Chitonga
  • BBAIBBELE
  • ZYAKAMWAIGWA
  • MISWAANGANO
  • w98 12/1 map. 20-25
  • Ibasulaikidwe Akaambo Kalusyomo Lwabo

Kunyina vidiyo aawa mpomwasala.

Vidiyo yakaka kulila.

  • Ibasulaikidwe Akaambo Kalusyomo Lwabo
  • Ngazi Yamulindizi 1998
  • Tutwe Twamakani
  • Makani Aakozyenye
  • ‘Ncecijatikizya’ Kuba Sikwiiya
  • Kusulaika Akusulaikwa
  • Banakristo Bakusaanguna—Bakasulaikwaa Bani?
  • Banakristo Bakusaanguna—Nkaambo nzi Ncobakasulaikwa Munyika Yaba Roma?
  • Ikwiiminina Lusyomo Lwesu
    Ngazi Yamulindizi 1998
  • Banakristo Bakusaanguna a Mulawo wa Musa
    Ngazi Yamulindizi—2003
  • Bunakristo Bwakusaanguna a Bulelo
    Ngazi Yamulindizi—1996
  • “Tabali Banyika”
    Amukombe Leza Mwini-Mwini Uuli Alikke
Amubone Azimwi
Ngazi Yamulindizi 1998
w98 12/1 map. 20-25

Ibasulaikidwe Akaambo Kalusyomo Lwabo

“Muyoosulwa kubantu boonse nkaambo kazina lyangu.”—MATAYO 10:22.

1, 2. Sena inga mwazyaamba zyakuluula zyakacitikila Bakamboni ba Jehova mobakaliyumya akaambo kakutobela lusyomo lwabo lwabukombi?

SICINTOOLO uusyomeka wakunsumbu ya Krete waangwa ziindi zinjaanji alimwi watolwa kunkuta zyakucisi caba Giliki iziindi zili mbozibede. Antoomwe wabeleka kwamyaka iinda kumyaka iili cisambomwe muntolongo kali kule amukaintu wakwe alimwi abana bakwe bosanwe. Kucisi ca Japan, sicikolo uulaamyaka yakuzyalwa iili 17 watandwa cikolo nokuba kuti ulalilemeka kabotu alimwi nguuzwidilila kwiinda basicikolonyina bamwi ibali 42 mukkilasi. Ku France ibantu bali mbubabede batandwa milimo cakufwambaana nokuba kuti bazyibidwe kuti mbaasimilimo basungu alimwi baluleme. Ino nkaambo nzi kakamantanya zyakuluula eezi zini-zini zyoonse?

2 Ibantu boonse bajatikizidwe Mbaakamboni ba Jehova. Ino bakalaa “mulandu” nzi? Ngwakutobela lusyomo lwabo lwabukombi. Katobela njiisyo ya Jesu Kristo, sicintoolo wakali kubandika zyalusyomo lwakwe abamwi. (Matayo 28:19, 20) Wakapegwa mulandu kwiinda mukubelesya mulawo wa Cigiliki watakacili kubeleka iwakuti, ikusandula bamwi mulandu mupati. Sicikolo wakatandwa cikolo nkaambo manjezeezya aakwe aayiisidwe nzila zya Bbaibbele tanaakamuzumizya kutola lubazu mucisobano ca kendo icakali kucita basicikolo boonse (cisobano caku Japan cakwiiya kubelesya mapanga mukulwana). (Isaya 2:4) Alimwi boonse ibakatandwa milimo ku France bakaambilwa kuti ikaambo keni-keni ncobakatandilwa nkulizyibya kuti bakali Bakamboni ba Jehova.

3. Nkaambo nzi ikupenzyegwaa bantu bamwi ncokutavwuli kucitikila bunji bwa Bakamboni ba Jehova?

3 Izyakuluula zibyaabi boobu zili akati kazeezyo Bakamboni ba Jehova mobakaliyumya calino-lino muzisi zimwi. Pele kubunji bwa Bakamboni ba Jehova, ikupenzyegwa kapati abantu bambi takuvwuli kubacitikila pe. Bantu ba Jehova balizizyilwe nyika yoonse mbwiizulwa kuti mbantu balilemeka kabotu—impuwo iicitya kuti kutabi kaambo muntu nkanga wabelesya kuyanda kubapenzya. (1 Petro 2:11, 12) Kwiina nobalibunga-bunga kuyanda kubukila mfwulumende nokuba kujatikizigwa mukutalilemeka. (1 Petro 4:15) Muciindi cakucita boobo, balasoleka kutobela lulayo luli mu Bbaibbele lwakulibombya lutaanzi kuli Leza mpoona kumfwulumende zyanyika. Balabbadela mitelo iiyandika kwiinda mumulawo alimwi balasoleka ‘kukkala abantu boonse caluumuno.’ (Ba-Roma 12:18; 13:6, 7; 1 Petro 2:13-17) Mumulimo wabo wakuyiisya Bbaibbele, bakulwaizya kulemeka mulawo, ziyanza zyamukwasyi alimwi abukkale. Imfwulumende zinji zyabalumbaizya akaambo kakuti mbaasicisi batobela milawo kapati. (Ba-Roma 13:3) Nokuba boobo, mbubwena muncali wakusaanguna mboutondezya, zimwi ziindi baba mbabantu ibakazyigwa cini-cini mumasi amwi alimwi mumwi mulimo wabo walesyegwa amfwulumende. Sena eci ceelede kutugambya?

‘Ncecijatikizya’ Kuba Sikwiiya

4. Kweelana ambwaakaamba Jesu, ncinzi umwi aumwi ncayelede kulangila aaba umwi wabasikwiiya bakwe?

4 Jesu Kristo kwiina mpaakasiya kujatikizya ncocakali kuzyoojatikizya mukuba sikwiiya wakwe. Basikumutobela wakabaambila kuti: “Muzike tali mupati kwiinda simalelaakwe. Kuti bakandipenzya mebo, bayoomupenzya anywebo.” Jesu wakasulaikwa ‘kanyina akaambo.’ (Johane 15:18-20, 25; Intembauzyo 69:4; Luka 23:22) Basikwiiya bakwe bakeelede kulangila mapenzi ngoonya—ikukazigwa kakunyina akaambo kaya koomoonga. Kwaziindi zili mbozibede wakabacenjezya kuti: “Muyoosulwa.”—Matayo 10:22; 24:9.

5, 6. (a) Nkaambo nzi Jesu ncaakakulwaizya bakali kulangilwa kuba basikwiiya bakwe ‘ikulingula ncecijatikizya’? (b) Aboobo ino nkaambo nzi ncotuteelede kugambwa notupenzyegwa?

5 Aboobo Jesu wakakulwaizya bantu bakali kulangilwa kuba basikwiiya bakwe ‘ikulingula ncecijatikizya’ kuba sikwiiya. (Luka 14:28, Revised Standard Version) Nkaambo nzi? Tiikwakali kuti balisalile kuba basikumutobela naa pe, pele bakeelede kucita boobu kutegwa bakanze kuzuzikizya zijatikizidwe. Tweelede katulibambilide kuliyumya mumasukusyo naa mapenzi aali woonse aajatikizidwe mucoolwe eci. (Luka 14:27) Kwiina muntu uutusungilizya kubelekela Jehova katuli basikutobela Kristo. Nkusala kwakuliyandila; alimwi nkusala kwamuluzibo. Tuzyibila limwi kuti kunze lyazilongezyo nzyotuyoojana akaambo kakupangana cilongwe kwiinda mukulyaaba kuli Leza, ‘tuyoosulwa.’ Aboobo kwiina notugambwa pe notukazyigwa. ‘Twaciziba cijatikizidwe,’ alimwi tulilibambilide kucizuzikizya.—1 Petro 4:12-14.

6 Ino nkaambo nzi bantu bamwi kubikkilizyaa mfwulumende zimwi ncozinga zyayanda kukazya Banakristo bakasimpe? Ikutegwa tujane bwiinguzi, inga cagwasya ikulingaula nkamu zyabukombi zyobile zyamumwaanda wamyaka wakusaanguna C.E. Zyoonse zyobile zyakasulwa—pele zyakasulaikwa kumakani aayindene kapati.

Kusulaika Akusulaikwa

7, 8. Ninjiisyo nzi zyakatondezya kusampaula Bamasi, alimwi akaambo kaceeci, nciimo nzi cakakomena akati kaba Juda?

7 Kuzikusika mumwaanda wamyaka wakusaanguna C.E., Israyeli yakali kweendelezyegwaa ba Roma abweende bwabukombi bwaba Juda alimwi atwaambe, cakali mubweendelezi bwabudyaminizi mbuli bwaba Farisi abalembi. (Matayo 23:2-4) Basololi aba basikwiintila bakabweza twaambo twa Mulawo wa Musa kujatikizya kutaba banyika akutupilinganya kutegwa tusampaule bantu batakali ba Juda. Mukucita boobo bakaanza cikombelo cakakulwaizya kusulaika Bamasi alimwi akuti abalo Bamasi basulaike ba Juda.

8 Basololi bama Juda cakabaubila-ubila kukambauka lunyansyo lwa Bamasi, mbwaanga ba Juda kuciindi eco bakali kubona Bamasi kuba zilenge zisesemya. Basololi bacikombelo bakali kuyiisya kuti mukaintu mu Juda tayelede kuba antoomwe abamasi kali alikke, nkaambo “mbaamu.” Mwaalumi mu Juda tayelede “kukkala ambabo kali alikke nkaambo mbajayi.” Imukupa iwakamwaa Munamasi tiiwakeelede kubelesyegwa ccita kuti nowaali kukamwa kakuli mu Juda wakali kulangilila. Kwiinda mukuyunga kwabasololi babo, iba Juda bakalizandula akulitantamuna cakutanyoneka.—Amweezyanisye Johane 4:9.

9. Ncinzi cakacitika akaambo kanjiisyo yabasololi ba Juda kujatikizya bantu batakali ba Juda?

9 Injiisyo zili boobu kujatikizya bantu batali ba Juda kwiina nozyakasumpula cilongwe akati kaba Juda abantu Bamasi. Bamasi bakabona ba Juda kuti mbantu basikusulaika bantu boonse. Sikwiiya makani aakaindi muna Roma wazina lya Tacitus (iwakazyalwa mumwakwa wa 56 C.E.) wakaamba ba Juda kuti, “bantu bambi boonse balabasulaika kapati mbubwenya busulaikwa basinkondonyina.” Alimwi Tacitus wakaamba kuti Bamasi ibakasanduka kuba ba Juda bakayiisigwa kukaka cisi cabo, akubona banamukwasyi abalongwe kuba bantu banyina mpindu. Atwaambe, iba Roma bakabalendekezya ba Juda balo bakali banji cakuti tiibakali kukonzya kunyansigwa. Pele ikuzanga kwaba Juda mu 66 C.E. kwakacitya kuti ba Roma bababukile calunya, calo cakasololela kukunyonyoonwa kwa Jerusalemu mu 70 C.E.

10, 11. (a) Ncinzi Mulawo wa Musa ncowakali kuyanda kuti cicitwe kujatikizya bamuzwakule? (b) Nciiyo nzi ncotwiiya kuli ceeco cakacitikila bukombi bwaba Juda?

10 Ino kulanga oko nkobakali kulanga bamuzwakule kwakaindene buti abukombi ibutondezyedwe mu Mulawo wa Musa? Mulawo wakali kukulwaizya kulyaandaanya kuli bamasi, pele kwakali boobo ikutegwa bana Israyeli bakwabililwe, ikapati kubukombi bwabo busalala. (Joshua 23:6-8) Nokuba boobo, Mulawo wakali kwaamba kuti bamuzwakule beelede balanganizigwe kabotu calubomba alimwi akuti basamausigwe—kufwumbwa kuti kabatobela milawo yamu Israyeli cakutaisotoka. (Levitiko 24:22) Kwiinda mukutatobela ciimo cibotu cakatondezyedwe kabotu mu Mulawo kujatikizya bamuzwakule, basololi babukombi bwaci Juda bakuciindi ca Jesu bakatalisya bukombi bwakakulwaizya kubasulaika alimwi abwalo bwakasulaikwa. Aboobo kumamanino, icisi camumwaanda wamyaka wakusaanguna caba Juda wakacikaka Jehova.—Matayo 23:38.

11 Sena kuli ciiyo ncotunga twaiya muliceeci? Inzya nkocili. Iciimo cakulyaamba kululama alimwi akulisumpula calo cinyansya baabo mbotwiindene limwi lusyomo, kwiina nocibutondezya kabotu bukombi busalala bwa Jehova alimwi kwiina nacikkomanina pe. Amulange Banakristo basyomeka bamumwaanda wamyaka wakusaanguna. Kwiina nobakabasulaika ibatakali Banakristo nokuba kubukila Roma. Nokuba boobo, ‘bakasulaikwa.’ Nkaambo nzi? Alimwi ino bakasulaikwaa bani?

Banakristo Bakusaanguna—Bakasulaikwaa Bani?

12. Mbuti mbocisalede mu Magwalo kuti Jesu uyanda kuti basikumutobela kabalanga munzila yeelede bantu batali Banakristo?

12 Cilasalala munjiisyo zya Jesu kuti wakali kuyanda kuti basikwiiya bakwe kabalanga munzila yeelede aabo ibatakali Banakristo. Wakaamba kuti basikumutobela bakali kuyooba bantu baandeene anyika—nkokuti bakali kuyoozikaka ziyanza akulilemeka ikwiindene anzila zya Jehova ziluleme. Tiibakali kuyootola lubazu munkondo amutwaambo twacisi. (Johane 17:14, 16) Kulubazu lumbi, muciindi cakukulwaizya lunyansyo kuli baabo batali Banakristo, Jesu wakaambila basikumutobela kuti ‘kabayanda basinkondonyina.’ (Matayo 5:44) Mwaapostolo Paulo wakakulwaizya Banakristo kuti: “Anooli sinkondonyoko wafwa inzala, umusanine; afwa nyota, umunywisye.” (Ba-Roma 12:20) Alimwi wakaambila Banakristo ‘kucitila bantu boonse milimo mibotu.’—Ba-Galatiya 6:10.

13. Nkaambo nzi basololi bacikombelo caba Juda ncobaabakazya kapati basikwiiya ba Kristo?

13 Nokuba boobo, tiilyakalampa basikwiiya ba Kristo ‘bakasulaikwa’ kuzwa kunkamu zyotatwe. Iitaanzi njabasololi bacikombelo caba Juda. Tacigambyi kuti ibakabonwa cakufwambaana Mbanakristo! Banakristo bakajisi njiisyo zisumpukide kapati zyakulilemeka akusyomeka, alimwi bakakanana mulumbe uupa bulangizi cabusicamba. Zyuulu-zyuulu zyabantu bakazwa mubukombi bwaci Juda akuba Banakristo. (Incito 2:41; 4:4; 6:7) Kubasololi babukombi bwaci Juda, basikwiiya ba Jesu iba Juda bakali basiluleyo buyo! (Amweezyanisye Incito 13:45.) Aaba basololi bakanyemede bakalimvwa kuti Bunakristo bwakaubaula zilengwa zyabo. Mane bwakakazya nzila njobakali kulanga Bamasi! Kuzwa mu 36 C.E. kuya kumbele, Bamasi bakakonzya kuba Banakristo, kabajisi lusyomo lomwe azyoolwe zya Bunakristo zyeelene azya Banakristo ba Juda.—Incito 10:34, 35.

14, 15. (a) Nkaambo nzi Banakristo ncobakasulwa kubantu batakombi Leza? Amupe cikozyanyo. (b) Ninkamu nzi yatatu ‘yakasulaika’ Banakristo bakusaanguna?

14 Yabili, Banakristo bakasulaikwa abakombi batamuzi Leza. Mucikozyanyo, mu Efeso yansiku, ikupanga tukombelo twansiliva twaleza mwanakazi Diana wakali mulimo uulaampindu kapati. Pele Paulo naakakambauka kucisi eco, imweelwe uuli mbuubede wabantu baku Efeso bakazumina, akuleka kumukomba Diana. Akaambo kakuti mulimo wabo ono wakali kunoonyina mpindu, ibafwuzi bakabusya inzwanga. (Incito 19:24-41) Icikozyanya aceeci cakacitika Bunakristo nobwakamwaikila ku Bituniya (ono kumbo lwakunyika mucisi ca Turkey). Kakutanainda myaka minji kuzwa naakamanizyigwa kulembwa Magwalo aa Banakristo aa Cigiliki, mweendelezi waku Bituniya wazina lya Pliny Musyoonto, wakaluula kuti imatempele aabantu batamuzi Leza akasyaala kaanyina bantu akuti ikuuzya cakulya cabanyama bakutuula kwakaceya kapati. Banakristo bakapegwa mulandu—alimwi bakapenzyegwa—mbwaanga bukombi bwabo kwiina nobwakazumizya zituuzyo zyabanyama akukomba mituni. (Ba-Hebrayo 10:1-9; 1 Johane 5:21) Cilasalala kuti ikumwaikana kwa Bunakristo kwakanyonganya bubotu bumwi bujatikizidwe aabukombi bwabantu batamuzi Leza, aboobo aabo ibakasweekelwa milimo yabo alimwi amali tiibaabukkomanina pe.

15 Yatatu, Banakristo ‘bakasulaikwa’ abasitwaambo twacisi bana Roma. Kumatalikilo, Banakristo bakazyibidwe kuti kakali kakamu kabukombi kasyoonto buyo alimwi ambweni kasungweede. Pele mukuya kwaciindi, kulikke kulyaamba kuti uli Munakristo wakaba mulandu walufwu. Ino nkaambo nzi basicisi balomene ibatobela bukkale bwa Bunakristo ncobanga babonwa kweelelwa kupenzyegwa akujaigwa?

Banakristo Bakusaanguna—Nkaambo nzi Ncobakasulaikwa Munyika Yaba Roma?

16. Munzila nzi Banakristo mobakalipambukanya kunyika, alimwi ino nkaambo nzi eci ncocatakabapa mpuwo munyika yaba Roma?

16 Icakusaanguna, Banakristo bakasulaikwa munyika yaba Roma akaambo kakutobela lusyomo lwabo lwabukombi. Mucikozyanyo, bakalitantamuna kunyika. (Johane 15:19) Aboobo kwiina nobakabeleka milimo yakubandika twaambo twacisi alimwi bakaukaka mulimo wabusikalumamba. Akaambo kaceeci, sikwiiya makani aakaindi wazina lya Augustus Neander waamba kuti, “bakabonwa kuba bantu banyina ncobayanda munyika, banyina mpindu muzintu zyoonse zyabukkale.” Ikupambuka kunyika cakali kwaamba kweeleba nzila zibyaabi zyanyika yaba Roma yalweeno. Sikwiiya makani aakaindi wazina lya Will Durant upandulula kuti, “Itubunga tusyoonto twa Banakristo twakali kunyonganya manjezeezya aabantu basikuyandisisya kulikondelezya batamuzi Leza akaambo kabulome akusyomeka kwabo.” (1 Petro 4:3, 4) Kwiinda mukupenzya akujaya Banakristo, kulangika kuti bana Roma bakali kuyanda kuumuzya Banakristo.

17. Ncinzi citondezya kuti kukambauka kwa Banakristo bamumwaanda wamyaka wakusaanguna kwakazwidilila?

17 Banakristo bamumwaanda wamyaka wakusaanguna bakakambauka makani mabotu aa Bwami bwa Leza cabusungu kapati. (Matayo 24:14) Kuzikusika mu 60 C.E., Paulo wakali kukonzya kwaamba kuti makani mabotu “akakambaukilwa bantu boonse baansi ano.” (Ba-Kolose 1:23) Kuzikusika kumamanino aamwaanda wamyaka wakusaanguna, basikutobela ba Jesu bakagwasyide bantu kuba basikwiiya mu Bwami bwa Roma boonse—ku Asiya, Europe alimwi amu Afulika! Nobaba bamwi “ba[ka]li muŋanda ya-Kaisara” bakaba Banakristo.a (Ba-Filipi 4:22) Ikukambauka oku ikwakacitwa cabusungu kwakabacima bamwi. Neander waamba kuti: “Bunakristo bucebuce bwakaya kumbele akati kabantu baziimo zyoonse, alimwi kwakayoowegwa kuti cikombelo cacisi inga caatulwa.”

18. Ino kukomba nkubakali kukomba Jehova alikke Banakristo kwakabaimpanya buti amfwulumende yaba Roma?

18 Basikutobela ba Jesu bakakomba Jehova alikke buyo. (Matayo 4:8-10) Ambweni lubazu oolu lwabukombi bwabo ndolwakacitya kuti baimpane kapati abana Roma. Bana Roma bakazumina kuvwelaana azikombelo zimbi, kufwumbwa kuti basizikombelo aabo kabatola lubazu abalo mukukomba mwami wabo. Banakristo bakusaanguna kwiina nobakali kukonzya kutola lubazu mubukombi buli boobo. Bakalibona kuti bakali amulandu kubweendelezi busumpukide kwiinda bwa Cisi caba Roma, nkokuti kuli Jehova Leza. (Incito 5:29) Aboobo, kunyina makani naa sicisi Munakristo mulome buti muzintu zimwi, wakabonwa kuba sinkondonyina wa Cisi.

19, 20. (a) Mbaani bakajisi mulandu kapati kukutamikizigwa ikwakamwaigwa kujatikizya Banakristo basyomeka? (b) Nkutamikizigwaa nzi kwakubeja nkobakatamikizigwa Banakristo?

19 Kwakali kaambo akambi Banakristo basyomeka ‘ncobakasulaikwa’ munyika yaba Roma nkokuti: Ikubisigwa kwaciimo cabo kwakabukaa kusyomwa, ikubisigwa kwalo ikapati kwakamwaigwaa basololi babukombi bama Juda. (Incito 17:5-8) Akati-kati ka 60 alimwi a 61 C.E., Paulo naakali ku Roma kalindila kubetekwa a Mwami Nero, iba Juda balaampuwo bakaamba boobu kujatikizya Banakristo: “Tulizi kuti anooli aankamu eyi, alakazigwa kumasena oonse.” (Incito 28:22) Kakunyina kudooneka Nero wakatumvwa twaambo twakutamikizya buyo kujatikizya mbabo. Mu 64 C.E., naakapegwa mulandu akaambo kamulilo wakaumpa munzi wa Roma, Nero waambwa kuti wakasala kupa mulandu Banakristo ibakabisidwe kale ciimo. Eci cilibonya kuti ncecakakulwaizya lupyopyongano lwakupenzya lwakagaminide aakumaninizya Banakristo boonse.

20 Imilandu yakubeja njobakapegwa Banakristo kanjikanji yakavweleene aatwaambo twini twakubeja alimwi akupilinganya nzyobakali kusyoma. Akaambo kakuti bakali kukomba buyo Leza omwe alimwi kwiina nobakakomba mwami wacisi, bakaambwa kuti mbantu batasyomi kuti Leza nkwali. Mbwaanga banamukwasyi bamwi ibatakali Banakristo bakakazya basazinyina Banakristo, Banakristo bakatamikizigwa mulandu wakumwaya mikwasyi. (Matayo 10:21) Bakaambwa kuti balya bantu, ikutamikizigwa bamwi nkobaamba kuti kwakazwaa kunyonganya majwi aa Jesu ngaakaamba lya Mulalilo wa Mwami.—Matayo 26:26-28.

21. Ntwaambo nzi tobile twakapa kuti Banakristo ‘basulaikwe’?

21 Aboobo, Banakristo basyomeka ‘bakasulaikwa’ kubana Roma kutwaambo tupati tobile nkokuti: (1) lusyomo lwabo alimwi amilimo iiyeeme aazintu zyaambwa mu Bbaibbele, alimwi (2) atwaambo ntobakali kutamikizyigwa. Kunyina makani atwaambo otu, basikukazya bakajisi buyo mbaakani yomwe—ikubulesezya limwi Bunakristo. Aino, beni-beni basikutalisya kupenzyegwa kwa Banakristo mbaasikukazya basinguzu ziinda zyabantu, inkamu yamuuya mubi iitalibonyi.—Ba-Efeso 6:12.

22. (a) Ncikozyanyo nzi citondezya kuti Bakamboni ba Jehova balasoleka ‘kucitila bantu boonse milimo mibotu’? (Amubone kabbokesi apeeji 21.) (b) Ncinzi iciyoobandikwa mucibalo citobela?

22 Mbubwena mbuli Banakristo bakusaanguna, Bakamboni ba Jehova mazubaano ‘balasulaikwa’ muzisi zinji. Pele balo kwiina nobabasulaika ibatali Bakamboni; alimwi kwiina nobatalisya buzangi kumfwulumende. Muciindi caboobo, balizizyilwe nyika yoonse mbwiizulwa kuti balalucita luyando lwini-lwini ilupola migaano yabukkale, musyobo alimwi amukowa. Pele ino nkaambo nzi ncobapenzyegwa? Alimwi ino balimvwa buti nobakazigwa? Imibuzyo eeyi iyooingulwa mucibalo citobela.

Bupanduluzi buyungizidwe

a Ikaambo kakuti “ba[ka]li muŋanda ya-Kaisara” takaambi banamukwasyi beni-beni ba Nero wakali kulela aciindi eco. Pele, kalakonzya kwaamba bazike balelwa alimwi abamwi babelesi, balo balangilwa kuti bakatola lubazu mumilimo yaaŋanda mbuli kujika, kusalazizya mukwasyi wamwami abantu bakwe.

Inga Mwaingula Buti?

◻ Nkaambo nzi Jesu ncaakakulwaizya baabo ibakali kulangilwa kuba basikumutobela ‘ikulingula ncecijatikizya’ kuba sikwiiya?

◻ Ikulanga bantu batakali ba Juda ikwakaliko kwakacijatikizya buti cikombelo caba Juda, alimwi ino ncinzi ncotwiiya kuli ceeci?

◻ Nkuzwa kunkamu nzi zyotatwe nkobakakazyigwa Banakristo bakusaanguna?

◻ Ntwaambo nzi itupati twakapa kuti Banakristo bakusaanguna ‘basulaikwe’ abana Roma?

[Kabbokesi kali apeeji 21]

‘Ikucitila Bantu Boonse Milimo Mibotu’

Bakamboni ba Jehova balasoleka kutobela lulayo lwa Baibbele ‘lwakucitila bantu boonse milimo mibotu.’ (Ba-Galatiya 6:10) Muziindi zyamapenzi, iluyando ndobajisi kubeenzinyina lulabakulwaizya kugwasya baabo ibatasyomi nzyobasyoma balo. Mucikozyanyo, ciindi nokwakali mapenzi mucisi ca Rwanda mu 1994, Bakamboni kuzwa ku Europe bakalisungula kuya ku Afulika kuyoogwasilizya beenzinyina. Inkambi zibambidwe kabotu alimwi azibbadela zyakayakwa cakufwambaana kutegwa kupegwe lugwasyo. Izyakulya zinji, zyakusama alimwi amapayi zyakali kutolwa andeke. Imweelwe wabazangalisi ibakagwasigwa alugwasilizyo olu wakainda mweelwe wa Bakamboni ziindi ziinda kuli zyotatwe mubusena obo.

[Cifwanikiso icili apeeji 23]

Banakristo bamumwaanda wamyaka wakusaanguna bakakambauka makani mabotu cabusungu kapati

    Chitonga Publications (1991-2024)
    Log Out
    Log In
    • Chitonga
    • Amutumine Bamwi
    • Makani Ngomuyanda
    • Copyright © 2025 Watch Tower Bible and Tract Society of Pennsylvania
    • Nzyomweelede Kuzumina
    • Mulawo Uujatikizya Kubamba Maseseke
    • Privacy Settings
    • JW.ORG
    • Log In
    Amutumine Bamwi