Julio

Lamaw «kilhtamaku» nema «lu tuwa», chu latamat tlakg tuwa nawan chuna la titaxtutilhama kilhtamaku chu amakgtum natawila xaxlikana takaksni kKatiyatni (2 Tim. 3:1). Wa xlakata, tlan akstu nakinkakgalhskinkanan: «¿Niku kputsa tamakgtay chu tapulalit?». Max lakapala nakgalhtinanaw: «Wa Jehová», chu uma lu tlan takgalhtin. Makgasata, chatum tiku tsokgli salmo lichuwinalh pi lu xlakaskinka nalakglakanaw Jehová xlakata naputsayaw xtamakgtay akxni tuwa tuku titaxtumaw (Sal. 123:1-4). Tamalakxtumilh uma tuku tlawa chatum skujni. Akxni wa pi xlakgastapu chatum skujni kuentajtlawa xmakan xmalana, ni kajwatiya lichuwinalh pi lipawan pi namaxki tuku naway chu nakuentajtlawa. Nachuna kilhchanima pi putum kilhtamaku naʼakxilha xmalana xlakata nakatsi tuku lakaskin chu chuna natlawa. Nachuna, talakaskin pi ankgalhin nalikgalhtawakgayaw Biblia xlakata nakatsiyaw tuku xtalakaskin Jehová chu nastalaniyaw xtapulalit. Chu chuna Jehová nakinkamakgtayayan. w18.07 12:1, 2

Akxni Jesús lichuwinalh pi nakinkalakgmaxtuyan, xkilhchanima tuku lu nitlan titaxtukgo latamanin: xlakata kgalhikgo talakgalhin (Juan 8:34). Talakgalhin ni kaj xman wa kinkamatlawiyan tuku nitlan, wata kinkamatlawiyan tuku katsiyaw pi nitlan chu tlawa pi nila putum natlawayaw tuku matlaniyaw. Wa xlakata xlakskujnin litaxtuyaw talakgalhin. Uma kinkaliminiyan talipuwan, tapatin chu alistalh linin (Rom. 6:23). Kajwatiya akxni nialh katikgalhiw talakgalhin, tlan natlawayaw putum tuku lakaskinaw nema Adán chu Eva makgatsankgakgolh. Akxni Jesús lichuwinalh pi anta natamakgxtakgaw kxtachuwin, xkilhchanima pi namakgantaxtiyaw tuku kinkaskiniyan xlakata tlan natlawayaw tuku lakaskinaw (Juan 8:31). Akinin kstalaninanin Cristo talakaskin nalakgmakganaw tuku nixatlan chu namakgamakglhtinanaw limapakgsin nema Jesús kawilini kstalaninanin (Mat. 16:24). Chuna la malaknulh, xlikana tlan nalaksakaw tuku natlawayaw akxni nalitamakgtayayaw talakgmaxtut. w18.04 7:14-16

Jehová lilakgaputsa tuku makgkatsikgo xlakskujnin maski nitlan la lakapastaknankgo. Kaʼakxilhwi tuku akgspulalh palakachuwina Jonás. Dios malakgachalh kNínive xlakata nakamakatsini latamanin pi xʼamaka malakgsputukan uma kachikin. Xlakata makgxtakgkgolh tuku nitlan xtlawamakgolh, Jehová katapatilh. Jonás lisitsilh uma, asta lu sitsilh xlakata tuku xlichuwinanit nichuna xkgantaxtunit. Pero Jehová limasiyanilh takgalhkgalhin xpalakachuwina chu makgtayalh nalakgpali la xlakpuwan (Jon. 3:10–4:11). Titaxtulh kilhtamaku, Jonás akgatekgsli tuku xlanit chu Dios tlawalh pi xtsokgwililh tuku xtitaxtunit xlakata nalitamakgtayayaw (Rom. 15:4). Tuku tlawalh Jehová xpalakata xlakskujnin liwana limasiya pi makgkatsi tuku makgkatsikgo xlakskujnin. Kuentajtlawa kintakatsanajwatkan chu kintapatinkan. Akgatekgsa kintalakapastaknikan, tuku makgkatsiyaw chu tuku nila tlawayaw. Chu kinkamalaknuniyan pi ni katimastalh talakaskin tlakg nakinkamatlawiputunkanan tuku nila natayaniyaw (1 Cor. 10: 13). w19.03 16:6, 7

Xlimapakgsin Moisés nema xkamaxkikanit lakgkgolotsin ni kajwatiya xlilakgaputsakgo xtakanajlakan, wata nachuna xlakata lakxtlawakan tamakgaxtokgat chu lamakgnikan. Komo chatum israelita wi tiku xmakgni, ni tunkun xmalakgaxokgekan. Lakgkgolotsin xala ama kachikin pulana xtalakaskin naputsanankgo xlakata nakatsikgo komo lakgchan namakgnikan (Deut. 19:2-7, 11-13). Nachuna, xtalakaskin nalakkaxtlawakgo taʼakglhuwit xala chali chali, xlakata tuku xkgalhikgo asta taʼakglhuwit xlakata tamakgaxtokgat (Éx. 21:35; Deut. 22:13-19). Akxni lakgkgolotsin xa’akgstitum tuku xtlawakgo chu israelitas xkgalhakgaxmatkgo Limapakgsin, putum tlan xkakitaxtuni chu putum kachikin xmaxki kakni Jehová (Lev. 20:7, 8; Is. 48:17, 18). Akxilhaw pi Jehová lu lilakgaputsa kilatamatkan. Lakaskin pi nakalimasiyaniyaw tapaxkit chu tuku xa’akgstitum amakgapitsin. Kuenta tlawa tuku wanaw chu tuku tlawayaw asta akxni kiʼakstukan wilaw kkinchikkan (Heb. 4:13). w19.02 23:16-18

Akxni wi tuku lilakgaputsayaw max nitlan tuku nakawaniyaw amakgapitsin o nitlan nakalikatsiniyaw. Komo minit kilhtamaku akxni lilakgaputsanitaw, kalilakpuwaw xpalakata Jesús. Akxni nialh lhuwa papaʼ xtsankga namakgnikan, lhuwa tuku xlilakgaputsama. Xkatsi pi xʼamaka makgnikan chu xʼamaka makgapatinankan (Juan 3:14, 15; Gál. 3:13). Akxni nialh lhuwa papaʼ xtsankga namakgnikan, lichuwinalh pi lu xlakgaputsama (Luc. 12:50). Chu akxni nialh lhuwa kilhtamaku xtsankga namakgnikan, lichuwinalh: «Wa nchiyu, [lilakgaputsama] nkinaku». Tlan akxilhaw pi xtaktuju chu xkgalhakgaxmata Dios xlakata wanilh tuku xmakgkatsi (Juan 12:27, 28). Akxni chilh ama kilhtamaku, ni pekualh chu mastalh talakaskin pi nachipakgo xtalamakgasitsin Dios, tiku mamaxanikgolh chu lu nitlan tuku tlawanikgolh akxni makgnikgolh. Maski lhuwa tuku xlilakgaputsama chu xpatinama, Jesús tlan likatsilh chu tlawalh xtalakaskin Dios. Xlikana, wa uma akgtum tlan liʼakxilhtit kinkawilinin xlakata tuku kilhchanima tlan nalikatsiya maski lhuwa tuku nalilakgaputsaya (Is. 53:7, 10). w19.02 11:14, 15

Max wi tuku natlawa pi tuwa namakgkatsiyaw naʼanaw ktamakxtumit. Komo chuna titaxtumaw, talakaskin ni napekuanaw. Makgapitsi natalan tatatlakgo, lipuwankgo o taxlajwanikgo. Makgapitsi kaputsastalanikan kxfamiliajkan o mapakgsinanin. Kalilakpuwaw xlakata natalan tiku katamaknukanit kpulachin xlakata xtakanajlakan. ¿Xlilakpuwanitaw pi tlan nakamakgtaya kiliʼakxilhtitkan? (Heb. 13:3). Akxni katsikgo pi chuntiya skujnanimaw Jehová maski kgalhiyaw taʼakglhuwit, kamakgtaya namatliwakglhkgo xtakanajlakan chu ni napekuankgo. Akxni apóstol Pablo xchilinkanit kRoma, xlipaxuwa akxni xkgaxmata pi xnatalan chuntiya kskujnanimakgolh Dios chu ni xmakgxtakgkgo (Filip. 1:3-5, 12-14). Akxni atsinu xtsankga natamakxtukan kpulachin o akxni tamakxtuka, tsokgli carta xla Hebreos. Anta katsokgnanilh natalan pi chuntiya xtamakxtumikgolh (Heb. 10:25). w19.01 28:9

Satanás nitlan likatsi chu x’akstu paxkikan, ni kgalhakgaxmata xlimapakgsin Jehová chu lakaskin pi nachuna kalikatsiw chu kalakpuwaw. Tlawa pi natsukuyaw katalalinaw latamanin tiku kalaktlawaninita xnakujkan. Lakaskin pi akxtum nakatalayaw, maski katsiyaw pi natlawakgo «pi namakgxtakgaw» o nalaktlawa kintalakapastaknikan chu tuku tlawayaw (1 Cor. 15:33, nota). Satanás nachuna maxkajwiputun kinakujkan xlakata tlawa pi nalipawanaw xliskgalalakan lakchixkuwin chu ni wa xliskgalala Dios (Col. 2:8). Akgtum liʼakxilhtit, lichuwinan pi tuku tlakg xlakaskinka wa nakgalhiya lhuwa tumin. ¿Tuku xlakata nitlan uma talakapastakni? Xlakata tiku chuna lakpuwankgo lu lilakgaputsakgo natlajakgo tumin maski nalitatatlakgo, namakgxtakgkgo xfamiliajkan chu asta la talalinkgo Dios (1 Tim. 6:10). Lu paxtikatsiniyaw kinTlatkan xalak akgapun pi kinkamakgtayayan la naliʼakxilhaw tumin (Ecl. 7:12; Luc. 12:15). w19.01 15:6; 17:9

Akxni nina xmin Jesús kKatiyatni chu xmastalh akgtum tlan li’akxilhtit, xlakskujnin Dios xkatsikgoya pi lu xlakaskinka nakamakgpuwantinikan amakgapitsin. Kaʼakxilhwi tuku tlawalh mapakgsina Ezequías. Akxni asirios xkamakgapekuamakgo judíos, kamamakxtumilh xnapuxkun soldados chu amakgapitsi latamanin chu kawanilh tachuwin nema kamakgpuwantinilh (2 Crón. 32:6-8). Kalichuwinaw tuku titaxtulh Job. Xla lu xlipuwan, pero tiku xmakgpuwantiniputunkgo kaj makgalipuwankgolh xlakata nitlan tachuwin wanikgolh. Maski chuna, xla kamasiyanilh la nakamakgpuwantinikgo amakgapitsin. Kawanilh pi komo chuna xtatakgskgolh tuku xtitaxtuma, xla xkamakgpuwantinilh chu tlan xkamamakgkatsinilh (Job 16:1-5). Alistalh wa Elihú chu Jehová tiku makgpuwantinikgolh Job (Job 33:24, 25; 36:1, 11; 42:7, 10). w18.04 16:6; 17:8, 9

Isaías xlichuwinanita la xʼama kamatliwakglha xkachikin. Lichuwinalh: «Jehová namin la chatum tiku tliwakga, chu xmakxpan nalimapakgsinan xpalakata» (Is. 40:10). Biblia ankgalhin lichuwinan tachuwin «makxpan» nema limasiya litliwakga. Wa xlakata xtachuwin Isaías kinkamalakapastakayan pi Jehová chatum Mapakgsina tiku kgalhi lhuwa litliwakga. Makgasata, Dios limaklakaskilh xlitliwakga xlakata nakamakgtaya xlakskujnin. La uku, chuntiya kamatliwakglhma chu kamakgtayama tiku lipawankgo (Deut. 1:30, 31; Is. 43:10). Jehová makgantaxti tuku malaknu xlakata nakinkamaxkiyan litliwakga akxni kinkaputsastalanikgoyan kintalamakgasitsinkan. Kmakgapitsi kachikinin lhuwa tuku tlawamakgo xlakata namalakgachokgokgo la lichuwinankan Dios. Pero xtaputsastalanitkan ni lu lilakgaputsayaw. Jehová malaknunit pi nakinkamatliwakglhan chu uma lu lipawanaw. Lichuwinan: «Katuwa tuku nalitalachipaputunkana, nitu katilitlawanikgon» (Is. 54:17). w19.01 5, 6:12, 13

Animales nitu katsinikgo, pero akinin latamanin lakaskinaw namatliwakglhaw kintakanajlakan chu katsiyaw pi wa kiMalakatsukinakan tiku nakinkamaxkiyan (Mat. 4:4). Akxni kgaxmataw tuku kinkawaniyan, tekgsaw takgatekgsni, liskgalala chu tapaxuwan. Jehová maxkiyan tuku maklakaskina xlakata mintakanajla anta kxTachuwin chu klhuwa likgalhtawakga nema kinkamaxkiyan «kskujni xalipaw chu xaskgalala» (Mat. 24:45; Is. 65:13, 14). Taway xaʼespiritual nema Jehová masta namaxkiyan liskgalala chu liwana nalakpuwana, nema lhuwa kuenta natlawayan (Prov. 2:10-14). Akgtum liʼakxilhtit, tlan liwana nalakgapasa taʼakgsanin, la komo pi Dios nitu lama o xlakata nakgalhiyaw tapaxuwan talakaskin nakgalhiyaw lhuwa tumin chu atanu tuku lhuwa xtapalh. Nachuna namakgtayayan natayaniya nixatlan taputsan chu ni natsukuya lismaniya natlawaya tuku nitlan nakitaxtuniyan. Wa xlakata, katlawa tuku matlaniya xlakata nakgalhiya xliskgalala Dios chu tlan talakapastakni nakgalhiya. w18.12 20:6, 7

¿Namin kilhtamaku kilatamatkan nawan «chuna la xlimakgas latama kiwi»?. Makgapitsi kiwi latamakgo lhuwa milh kata. Xlakata lhuwa kilhtamaku xlatamaw xtalakaskilh ni xtatatlaw. Max kaj tamanixnat tasiya latamat tuku lichuwinalh palakachuwina Isaías. Pero tuku lichuwinalh nakgantaxtu. Kalilakpuwaw la umakgolh tamalaknun masiya pi natawila akgtum paraíso kkilhtamaku nema aku mima. Dios nakasikulunatlawa putum latamanin xalak Katiyatni. Nialhti katikapekwanilh animales chu latamanin tiku nitlan likatsikgo. Tiku ni lakawanankgo, tiku akgatapakgo chu tiku nila tlawankgo nakamapaksakan. Latamanin natlawakgo xchikkan chu namakgalakgo xalakwan liwat. Latamanin tlakg lhuwa kata nalatamakgo nixawa laklanka kiwi. Chuna, kBiblia tekgsaw lhuwa tuku kinkamakanajliyan pi uma xlikana nakgantaxtu. Wa xlakata, ¿tuku xkgalhtinaw komo wi tiku xkinkawanin pi maliwakamaw tuku lichuwinan xtachuwin Dios? ¿Tuku xlakata tlan nalikanajlayaw pi natawila paraíso kKatiyatni? Chixku tiku tlakg xlakaskinka latamanit kkakilhtamaku kinkawaniyan tuku xlakata (Luc. 23:43). w18.12 5:13-15

Kintalakapastaknikan tlan talakgpali chu chuntiya tlan natalakgpalitilha. Tuku namastayaw talakaskin natanu kkintalakapastaknikan chu tuku anta natamakgxtakga, wa tuku natlawa pi natalakgpali. Komo wa nakuentajtlawayaw tuku lakapastaka Dios, liwana nakatsiyaw pi tuku xla lakpuwan wa tlakg xatlan. Tuku nakitaxtu wa pi nalakpuwanaw chuna la xla. Kalakapastakwi pi xlakata tlan nalakgmakganaw xtalakapastakni kakilhtamaku, xlakaskinka nialh namastayaw talakaskin pi nakinkapasayan xtapuwan. Nalakgmakganaw tuku wankgo chu tuku lakpuwankgo amakgapitsin nema Dios ni lakgati. Uma lu xlakaskinka. Xlakata tlan nakatsiyaw tuku xlakata, kawiliw akgtum liʼakxilhtit. Kalilakpuwaw pi chatum lataman ni lu tatatlaputun chu tlakg tlan tsuku wayan. ¿Namakgtaya komo chuntiya nawa liwat nema nixatlan? Xtachuna, maski liskujmaw nakgalhiyaw xtalakapastakni Dios, kaj nitu katilitaxtulh komo chuntiya nakgalhiyaw nixatlan xtalakapastakni kakilhtamaku. w18.11 21:14, 15

Liwana kalakkaxwiliw pi wa nalilatamayaw tuku xaxlikana chali chali. Ankgalhin kalitatampulakgchiw tuku xaxlikana. Makgasata, soldados wi tuku xlitatampulakgchikgo nema xkamakgtaya xtampulakgnikan chu xpulaknikan. Wa xlakata, xtalakaskin liwana xchikgolh, komo ni chuna xtlawakgolh nila xkamakgtayalh. Tuku xaxlikana xalak Biblia xtachuna la akgtum litatampulakgchin. Komo liwana nachiyaw, nakinkamakgtayayan xlakata ni nakgalhiyaw nixatlan tapuwan chu nakinkamakgtayayan tlan tuku nalaksakaw. Chu akxni natitaxtuyaw akgtum taputsan, natlawa pi na natlawaputunaw tuku xatlan. Chatum soldado nikxni katialh kʼakgtum guerra komo ni lin xlitatampulakgchin. Nachuna, talakaskin pi nikxni namakgxtakgaw kilitatampulakgchitkan xla xaxlikana. Wata ankgalhin kaliw chu kalilatamaw. w18.11 12:15

Talakaskin naliskujaw xlakata nakgalhiyaw xaxlikana xlakata xTachuwin Dios. Talakaskin wi tuku nalakgmakganaw o namakgxtakgaw. Chuna lichuwinalh tiku tsokgli Proverbios, akxni kgalhiyaw nawan tuku xaxlikana kuenta natlawayaw ni nastayaw o ni namakgxtakgaw. Asta akxni wi tuku kinkamalaknunikanan nema ni taxokgo, max talakaskin pi wi tuku namastayaw o wi tuku natlawayaw. Tachuwin xahebreo nema matitaxtikan «tamawakan» anta kProverbios 23:23 na kilhchanima «kgalhikan». Umakgolh tachuwin masiya pi xlakata wi tuku nakgalhiyaw talakaskin naliskujaw o wi tuku nalilakgpaliya nema kgalhi xtapalh. Kawiliw akgtum liʼakxilhtit. Kalilakpuwaw pi kʼakgtum pustan waka akgtum tamakatsinin nema wan pi mastamaka kaxtalanchu chu ni taxokgo. ¿Kaj xalan natawila kaxtalanchu kkimesakan? Nichuna. Maski ni katixokgow, talakaskin nalimaxtuyaw kilhtamaku xlakata naʼanaw kpustan chu naliminaw. Nachuna, xlakata natamawayaw tuku xaxlikana ni katimastaw tumin pero wi tuku talakaskin natlawayaw. w18.11 4:4, 5

Jesús xkawaninit Pedro, Santiago chu Juan pi kstalanikgolh kʼakgtum xatalhman sipi. Anta wi tuku kaj xalan akxilhkgolh nema kaks kamalakawanilh. Xlakan Jesús tsukulh skgoy chu nachuna xlhakgat. Alistalh kxpaxtun Jesús tasiyakgolh chatiy latamanin tiku xlitaxtukgo Moisés chu Elías, chu tsukukgolh tachuwinankgo Jesús xlakata xlinin chu xtalakastakwanat (Luc. 9:29-32). Alistalh, akgtum puklhni nema kskgo kamatsekgli, chu alistalh chuwinalh Dios. Tuku kamaʼakxilhnika limasiyalh xtatlankit chu xlitliwakga Jesús nema xʼama kgalhi akxni mapakgsina xlitaxtulh kxTamapakgsin Dios. Xlikana pi uma makgpuwantinilh chu matliwakglhi Cristo xlakata tapatin chu linin nema xʼama titaxtu. Nachuna kamatliwakglhli xtakanajlakan kstalaninanin chu kamaxkilh litliwakga xlakata taputsan nema xʼama kalakgchin chu xlakata xtayanikgolh taskujut nema xʼamakgolh tlawakgo. Xtitaxtunita 30 kata akxni apóstol Pedro lichuwinalh uma tuku xʼakxilhnit, uma litasiya pi liwana xlakapastaka (2 Ped. 1:16-18). w19.03 10:7, 8

¿Tuku litalakgpalikgo kstalaninanin Cristo chu tiku tapakgsikgo knixaxlikana takanajla? Pi akinin wanaw tuku xaxlikana (Zac. 8:16, 17). Ni wanaw laklanka o laktsu taʼakgsanin, wata ankgalhin kawaniyaw tuku xaxlikana tiku ni kalakgapasaw, tiku kataskujaw, kiʼamigoskan chu tiku xalak kifamiliajkan. Kaʼakxilhwi makgapitsi niku talakaskin nalimasiyayaw pi wanaw tuku xaxlikana. Komo wix kajku kgawasa o tsumat, nikxni pulaktiy kalipi milatamat, chuna la tlawakgo makgapitsin. Limasiyakgo pi tlan likatsikgo kxlakatinkan xfamiliajkan o kcongregación, pero lu tanu la likatsikgo akxni katawilakgo kamanan xalak kakilhtamaku o akxni maklakaskinkgo redes sociales. Wankgo nixatlan tachuwin, nitlan la lhakganankgo, kgaxmatkgo xalixkajni tatlakgni, wakgo lhuwa kuchu, maklakaskinkgo drogas, xatsekg kgalhikgo xlitatawilatkan o atanu tuku tlakg nitlan tlawakgo. Kaj taʼakgsanin lilamakgolh: kaʼakgskgawikgo xnatlatnikan, natalan chu Dios (Sal. 26:4, 5). Jehová liwana katsi komo kajwatiya kinkilhnikan limaxkiyaw kakni, pero kkinakujkan lu tamakgatlininitaw (Mar. 7:6). Tlakg tlan nakitaxtuniyan komo natlawaya tuku lichuwinan uma proverbio: «Ni kalakgkatsalakalh minaku tiku tlawakgo talakgalhin, wata putum kilhtamaku kakgalhinilh tapekua Jehová» (Prov. 23:17). w18.10 9:14, 15

Akinin xlakskujnin Dios akgtum familia xaʼespiritual nema litalakgapasa tapaxkit (1 Juan 4:21). Akxni limasiyayaw uma tapaxkit, ni kaj xman akxni wi tuku lhuwa tlawayaw xpalakatakan amakgapitsin, nachuna akxni kalimasiyaniyaw tapaxkit, akxni kawaniyaw lakwan tachuwin. Akxni tlan kalikatsiniyaw amakgapitsin chu kaʼakgatekgsniyaw, tlawayaw «chuna la Dios, chuna la xkamanan tiku lu kapaxki» (Efes. 5:1). Jesús liwana stalanilh xliʼakxilhtit xTlat. Ankgalhin tlan kalikatsinilh latamanin. Lichuwinalh: «Kakilakgtantit xlipaks wixin wa nti skujtamakganitantit, chu nkukananitantit, lakimpi kit nakkamajaxayan». Chu alistalh wampa: «Lu xasmalhwa nkit, chu na tsatata nkinaku» (Mat. 11:28, 29). Akxni stalaniyaw xli’akxilhtit chu limasiyayaw pi «[makgtayayaw] chatum [tiku nitu kgalhi]», Jehová tlan nakinka’akxilhan chu lu napaxuwayaw (Sal. 41:1, SXP). Kaʼakxilhwi la nalimasiyayaw tapaxkit akxni limasiyayaw ta’akgatekgsni kfamilia, kcongregación chu akxni lichuwinanaw Dios. w18.09 28:1, 2

Akxni min tuku masputunan, Jehová kamaxki talakaskin xlakskujnin nataskujkgo akxni kamakgtayakgo xnatalankan. Akgtum liʼakxilhtit, tlan xatapaxuwan namastakgo tumin xlakata nakalimakgtayakan tiku nitlan tuku kaʼakgspulanit (Juan 13:34, 35; Hech. 11:27-30). Nachuna tlan makgtayanankgo akxni kakaxtlawakan chu kaxtlawaparakan chiki nema xlaklakgonit. Chatum tala puskat xalak Polonia wanikan Gabriela makgatsankgalh xchik xlakata lhuwa senalh. Pero lu tlan makgkatsilh akxni natalan tiku lakatsu xwilakgolh ankgolh makgtayakgo. Xla lichuwinan: «Ni klichuwinamputun tuku kmakgatsankgalh, xlakata kaj nitu xlitaxtu. Wata klichuwinamputun tuku kmakglhtinalh. Tuku ktitaxtulh kimasiyanilh pi lu lanka talakgalhaman makgtapakgsikan kxkachikin Jehová chu lhuwa tapaxuwan limin». Lhuwa natalan tiku kamakgtayakanit akxni min tuku masputunan wankgo pi tuku titaxtukgolh lu kamakgapaxuwalh. Chu putum tiku chuna makgtayakgo Jehová, lu tlan makgkatsikgo (Hech. 20:35; 2 Cor. 9:6, 7). w18.08 26:12

Xlakata nakuentajtlawayaw kinakujkan, talakaskin nakatsiyaw akxni katuwa tatakgsaw chu lakapala wi tuku natlawayaw. Tachuwin «nakuentajtlawaya» kinkamalakapastakayan tiku xkuentajtlawanankgo kxkilhtamaku mapakgsina Salomón. Xlakan xkuentajtlawakgo kachikin chu akxni xʼakxilhkgo pi wi tuku nitlan xtalakatsuwima, lakapala xmakatsininankgo. Uma kinkamakgtayayan naʼakgatekgsaw tuku kilitlawatkan xlakata Satanás ni nalaktlawa kintalakapastaknikan. Makgasa kilhtamaku, tiku xkuentajtlawanankgo xkamakgtayakgo tiku xkalakgayawakanit malakcha kkachikin (2 Sam. 18:24-26). Makxtum xkuentajtlawakgo pi malakcha xtalakchuwalh akxni xtalakatsuwi xtalatlawanakan (Neh. 7:1-3). Nachuna, kintalakapastaknikan nema listakyawanitaw Biblia tlan nalitaxtu la tiku xkuentajtlawanankgo makgasa. ¿La tlawa? Kinkamakatsiniyan akxni Satanás wi tuku tlawaniputun kinakujkan, uma waniputun akxni laktlawaputun kintalakapastaknikan, tuku makgkatsiyaw chu tuku tlawaputunaw. Wa xlakata, akxni kintalakapastaknikan kinkawaniyan pi kuenta natlawayaw, talakaskin pi nakgaxmatniyaw chu ni namastayaw talakaskin pi Satanás nakinkalaktlawayan. w19.01 17:10, 11

Lakgkgolotsin ni xliputsananitkan kamanan kaj xlakata tuku lakpuwankgo o talismanin nema kgalhikgo, wata chuna natlawakgo la wan xTachuwin Dios (2 Tim. 3:16, 17). Komo lakgkgolotsin kajwatiya natlawakgo tuku lismanikgonit chu ni wa tuku wan Biblia, max nitlan katilichuwinankgolh natalan tiku tlan siervos ministeriales o lakgkgolotsin nalitaxtukgo. K’akgtum país, chatum siervo ministerial xlakgaya lhuwa taskujut kcongregación. Maski lakgkgolotsin xkatsikgo pi xmakgatsi tuku xtaskin xlakata kgolotsin xlitaxtulh, ni wankgolh komo xmakgatsi tuku xtaskin. Makgapitsi lakgkgolotsin tiku xlinkgoya kata xwankgo pi lu kgawasaku xwanit xlakata kgolotsin nalitaxtu. Lu nitlan, pero ni kgolotsin litaxtulh kaj xlakata la xtasiya. Tamakatsin nema mastakan masiya pi chuna lakpuwankgo makgapitsi lakgkgolotsin xlikalanka katiyatni. Lu xlakaskinka pi akinin wa nalipawanaw Biblia chu ni wa talismanin nema kgalhiyaw o kaj xlakata chuna lakpuwanaw. Chuna nakgalhakgaxmataw Jesús chu ni katiputsanaw kaj xlakata la tasiya chatum tala (Juan 7:24). w18.08 12:16, 17

Komo tunkun namalakgachayaw akgtum correo chu mensaje nema kinkalakgchinan, na tuwa kitaxtu. Kmakgapitsi kachikin ni mastakan talakaskin nalichuwinankan Dios. Max kʼumakgolh kachikinin kintalamakgasitsinkan nawankgo taʼakgsanin xlakata nakamakgapekuankgo natalan. Kalakapastakwi tuku lalh makgasa kʼUnión Soviética. Policía tiku kalilakgapaskan KGB, wankgolh taʼakgsanin pi makgapitsin natalan tiku lu xkalakgapaskan kaʼakgskgawikgolh xlakskujnin Jehová. Lhuwa tiku kanajlakgolh chu makgxtakgkgolh xkachikin Dios. Makgapitsi taspitparakgolh, pero makgapitsin nikxni taspitkgolh xlakata xtakanajlakan taxlajwanilh (1 Tim. 1:19). ¿Tuku natlawayaw xlakata ni nakinkaʼakgspulayan tuku nitlan? Nikxni kamalakgachaw nixatlan tamakatsinin komo ni liwana katsiyaw. Ni xatontos kalitaxtuw chu ni kakanajlaw putum tuku nakinkawanikanan. Pulana kakatsiw tuku xlikana lanit. w18.08 5:8

Kxamakgan tatsokgni griego, ni xmaklakaskinkan signos xla puntuación. Wa xlakata, nila liwana katsikan tuku xwamputun Jesús: ¿xlikana kwaniyan uku: nakintatawilayapi kparaíso? o ¿xlikana kwaniyan pi la uku: nakintatawilayapi kparaíso? Tiku matitaxtikgo likgalhtawakga k’atanu tachuwin tsokgwilikgo tuku lakpuwankgo pi xwamputun Jesús. Chuna tekgsaw kmakgapitsi Biblia. Kalakapastakwi tuku pulaktiy xkalitachuwinanit Jesús kstalaninanin: «Natamakgaxtakga xKam nchixku kxtampin katiyatni akgtutu kilhtamaku, chu akgtutu tsisni» (Mat. 12:40; 16:21; 17:22, 23; Mar. 10:34; Hech. 10:39, 40). Wa xlakata, Jesús ni alh kʼakgtum paraíso akxni xla chu chixku tiku xpaxtuwaka nikgolh. Asta Biblia masiya pi akglhuwa kilhtamaku tawilalh «k’Hades», asta akxni Jehová malakastakwanilh (Hech. 2:31, 32). Uma chixku tiku xtlawanit tuku nitlan ni xatalaksakni xwanit xlakata na’an kʼakgapun. Xla ni xkatsi pi Jesús xkatatlawanit talakkaxlan xʼapóstoles xlakata natamapakgsinankgo kʼakgapun (Luc. 22:29). Nachuna, uma chixku nina xtamunu (Juan 3:3-6, 12). Wa xlakata, akgatekgsaw pi Jesús xlitachuwinama akgtum paraíso nema natawila unu kKatiyatni. w18.12 6:17, 18, 20, 21

Kaj ni makgas kilhtamaku titaxtulh israelitas kakninanikgolh tantum becerro nema xlitatlawanit oro. Xkatsikgo pi ni xkgalhakgaxmatmakgo Dios, pero takgskgawikgolh chu xlakpuwankgo pi chuntiya xtatayamakgo Jehová. Aarón wa pi uma tuku xtlawamakgo wa xwanit «paskua xlakata Jehová». Pero nitlan mamakgkatsinikgolh Dios. Wanilh Moisés pi israelitas nitlan tuku xtlawamakgo chu nitu xtlawamakgo limapakgsin nema xkamaxkinit. Lu kasitsinilh Jehová chu lakpuwa pi namasputu ama kachikin (Éx. 32:5-10). Xlakata Jehová xalakgalhamana, ni kamasputulh israelitas (Éx. 32:14). Maski wa Aarón tiku tlawalh uma becerro, alistalh nitlan limakgkatsilh chu tatayalh Jehová chu alh niku xyakgo levitas. Ama kilhtamaku lhuwa mil israelitas nikgolh xlakata kakninanikgolh nixaxlikana dios. Pero tiku tatayakgolh Jehová makglhtinankgolh tasikulunalin (Éx. 32:26-29). w18.07 20:13-16

¿Tuku tlakg xlakaskinka naputsayaw kkakilhtamaku? Ni wa takaknin tuku mastakgo kakilhtamaku xlakata takgalhtawakga, taskujut chu talakgastan. Wata wa tuku Pablo lichuwinalh akxni wa: «Wampi wa nchu mpi lakgapasnitantita Dios, su xatlan mpi wa nkinkalakgapasnitan, ¿lantla xlilat natapuspitnipalakgoyatit wantu nalakgachixkuwiyatit wantu nkaj xachunata ntalakapastakni xala katuxawat, wa cha ntu lakgachixkuwiputumparayatit?» (Gál. 4:9). ¡Lu lanka talakgalhaman pi «wa nkinkalakgapasnitan», Malana xlikalanka Katiyatni! Xla lakaskin pi lu tlan xtalaliw. Chuna la lichuwinalh tiku lu katsini xalak Biblia «xla lu tlan kinkaʼakxilhan chu kinkalilakgaputsayan». Akxni Jehová xʼamigos kinkaliʼakxilhan, katsiniyaw tuku xlakata lamaw (Ecl. 12:13, 14). w18.07 8:3, 4

Xlakata tlan nalitamakgtayayaw xlimapakgsin Dios, ni kajwatiya talakaskin nalikgalhtawakgayaw o nalakgapasaw. Talakaskin napaxkiyaw chu namaxkiyaw kakni (Amós 5:15). Pulaktum la tlan chuna natlawayaw, wa nachuna na’akxilhaw tuku natlawayaw chuna la Jehová. Kalilakpuwaw pi lhuwata kilhtamaku nila liwana lhtatayaw. Wa xlakata, max makuchina nakinkawaniyan tuku tlan nawayaw chu tuku ni nawayaw, natlawayaw ejercicio chu nalakgpaliyaw makgapitsi tuku lismaninitaw. Komo akxilhaw pi tlan kitaxtu akxni tlawayaw tuku kinkawanin makuchina, ¿nixlikana pi lu napaxtikatsiniyaw uma makuchina xlakata xtastakyaw? Nachuna, kiMalakatsukinakan kinkamaxkinitan limapakgsin nema kinkamakgtayayan ni natlawayaw tuku nitlan chu tlakg tlan natawilayaw. Akgtum li’akxilhtit, kalilakpuwaw la kinkamakgtayayan nakgalhakgaxmataw tuku wan Biblia xlakata takgsanin, tiku akgskgawi tiku tamakgaxtokga, takgalhan, talakgxtumit xalimaxana, talachipat chu xlakata taskuwan (Prov. 6:16-19; Rev. 21:8). Akxni akxilhaw pi tlan kitaxtu la kgalhakgaxmataw Jehová, tlakg tatliwakglha tapaxkit nema kgalhiniyaw chu nachuna xlakata xlimapakgsin. w18.06 17:5, 6

Max Pilato xlilakgaputsa komo x’ama tawila taʼakglhuwit xlakata política. Pero Jesús wanilh: «KinTamapakgsin ni xala uma kakilhtamaku» (Juan 18:36). Xla ni x’ama makgtanu kpolítica xlakata xTamapakgsin x’ama tawila k’akgapun. Nachuna, kawanilh pi xtaskujut kKatiyatni wa nalichuwinan tuku xaxlikana (Juan 18:37). Jesús liwana xkatsi tukuya taskujut xlitlawat xwanit. Komo akinin nachuna liwana katsiyaw tuku taskujut natlawayaw, ni para tsinu namakgtanuyaw kpolítica, nachuna ni para tsinu nalilakpuwanaw. Uma max tuwa namakgkatsiyaw. Chatum superintendente viajante lichuwinan: «Latamanin niku kkalakgapaxialhnanaw congregaciones tlakg taliwakama la nitlan likatsikgo. Lu paxkikgo xkachikinkan chu lakpuwankgo pi komo namakgtanukgo kpolítica tlan natawilakgo. Pero natalan, kuentajtlawakgo xtakanajlakan akxni lichuwinankgo xalakwan xalaksasti xla Tamapakgsin. Lipawankgo pi Dios nalakkaxtlawa tuku ni xaʼakgstitum chu putum taʼakglhuwit nema kgalhiyaw». w18.06 4, 5:6, 7

Tachuwin Lakatitayana kajwatiya tekgsaw kmaktutu libros xaTatsokgni Hebreo: 1 Crónicas, Job chu Zacarías. ¿Tuku xlakata Jehová ni makglhuwa lichuwinalh uma talatlawana akxni nina xmin Mesías? Tasiya pi Jehová ni xlakaskin pi makglhuwa xlitachuwinalh Satanás. Wa xlakata kTatsokgni xaHebreo ni lhuwa tuku lichuwinalh xpalakata chu tuku tlawanit. Jehová matsokgninalh uma libros xalak Biblia xlakata nakamakgtayakgo latamanin tlan nalakgapaskgo Mesías chu tlan nastalanikgo (Luc. 24:44; Gál. 3:24). Jehová maklakaskilh Mesías akxni chilh chu kstalaninanin xlakata namasiyakgo putum tuku katsiyaw xlakata Satanás chu x’ángeles tiku tatayakgolh. Chu chuna xlilat, xlakata Jehová namaklakaskin Jesús chu xatalaksakni xlakata nakamasputu Satanás chu tiku stalanikgo (Rom. 16:20; Rev. 17:14; 20:10). Akgskgawini ni lhuwa litliwakga kgalhi. Kgalhiyaw xtamakgtay Jehová, Jesús chu x’ángeles. Xlakan nakinkamakgtayakgoyan natayaniyaw putum tuku nakinkatlawaniyan kintalatlawanakan. w18.05 22, 23:2-4

Kilhchanima pi xlakata Jehová xlakskujnin nakinkaliʼakxilhan, talakaskin namastayaw xatawakat (Mat. 13:23; 21:43). Wa xlakata, ktexto xla Juan 15:1-5, mastakan tawakat ni wa kilhchanima kstalaninanin Cristo nakatlawayaw latamanin (Mat. 28:19). ¿Tuku xlakata? Xlakata komo chuna xwa, natalan tiku ni makgxtakgkgo Jehová chu nila kamakgtayakgo amakgapitsin kstalaninanin Cristo nalitaxtukgo, xlakata lichuwinankgo Dios niku ni lu kgaxmatkan, xlitaxtukgolh la xpakganin kiwi nema nitu litaxtu chuna la lichuwinalh Jesús. Pero uma nichuna, xlakata ni la kamafuerzajniyaw latamanin nakgaxmatkgo tamakatsinin. Jehová lu kinkapaxkiyan chu nikxni kintikalakgmakgan kaj xlakata wi tuku ni la tlawayaw. Xla ni kinkaskiniyan tuku akinin ni la tlawayaw (Deut. 30:11-14). Wa xlakata, ¿tuku tawakat namastayaw? Kilhchanima tuku kimputumkan tlan tlawayaw. ¿Tukuya taskujut kinkamaxkinitan Dios putum kskujnin? Wa nalichuwinanaw tamakatsinin xla Tamapakgsin (Mat. 24:14). w18.05 14:8, 9

Xpulaninanin takanajla, cura, pastores, rabinos chu tiku makgalhtawakganankgo kʼakgtum takanajla xtachuna litaxtukgo la fariseos, makgtsekgwilikgo tuku xaxlikana xlakata xTachuwin Dios chu lilakgpalikgonit taʼakgsanin (Rom. 1:18, 25). Nixaxlikana tuku masiyakgo, wankgo pi «akxni nalakgtaxtuya makgtum nalakgtaxtuya», pi wi tuku ni niy akxni nikan, nachuna wankgo pi akxni wi tiku niy lakachimpara alakatanu chu masiyakgo nixatlan tapuwan pi Dios kamakgamakglhtinan tiku lakgati xtachixku o xtapuskat chu tlan natamakgaxtokgkgo. Políticos limaklakaskinkgonit taʼakgsanin xlakata nakaʼakgskgawikgo latamanin. Pulaktum lanka taʼakgsanin nema nawankgo wa pi «anan ntakaksni, chu nitu ntamakpuwan». Pero «akxni lakapala nalakgchinkgoy ntalakgsputni». Ni kamastaw talakaskin pi nakinkaliʼakgskgawikgoyan tuku wankgo xlakata makgtsekgputunkgo pi uma kakilhtamaku lu nitlan wi. Akinin liwana katsiyaw pi «xkilhtamaku [Jehová] xtachuna nchatum nkgalhana namin katsisni» (1 Tes. 5:1-4). w18.10 7, 8:6-8

Jesucristo kamaklakaskin «príncipes» xlakata nakinkamakgpuwantiniyan, uma kakilhchanima lakgkgolotsin tiku na makgtapakgsikgo kʼamakgapitsi borregos chu tiku xatalaksakni. Lakgkgolotsin ni litaxtukgo la «[xmalanakan] xtakanajlakan» xnatalan, wata «kaj xatapaxuwan kamakgtayaputunkgo». Xlakan kinkamakgtayaputunkgoyan xlakata napaxuwayaw chu nikxni namakgxtakgaw Jehová (Is. 32:1, 2; 2 Cor. 1:24). Lakgkgolotsin tlan nastalanikgo xli’akxilhtit apóstol Pablo. Xla katsokgnanilh kstalaninanin Cristo xalak Tesalónica tiku xkaputsastalanimaka: «Lu[...] kkapaxkiyan, asta xakkamakamaxkin ni xman wa xasasti xtamakatsinin Dios, wampi na xa wa ntu lu[...] kilatamatkan; xpalakata mpi lu[...] xatapaxkinin wanitantit» (1 Tes. 2:8). Pablo limasiyalh pi ni kajwatiya nawanaw lakwan tachuwin. Wa xlakata kawanilh lakgkgolotsin xalak Éfeso tachuwin nema tekgsaw ktexto xala uku. w18.04 21, 22:6-8

Xlakata tlan nalipaxuwayaw chu nalitamakgtayayaw lakgtaxtut talakaskin tlan natalalinaw Jehová (2 Cor. 3:16). Israelitas tiku xlamakgolh kxakaskakni tiyat ni liwana akxilhkgolh tuku Jehová tlawalh xpalakatakan. Kitaxtulh la komo kxtalakapastaknikan chu kxnakujkan xlitatlapanit maktum lhakgat. Kajwatiya xlakan xtlawaputunkgo tuku xlakan xlakaskinkgo (Heb. 3:8-10). Lakgtaxtut nema masta xʼespíritu Jehová tlakg tlan nixawa tuku masta kakilhtamaku. Xʼespíritu Jehová kinkalakgmaxtuyan nialh kskujnin nalitaxtuyaw talakgalhin chu linin, nachuna kinkalakgmaxtuyan knixaxlikana takanajla chu xtalismanin (Rom. 6:23; 8:2). Wa uma xatlan lakgtaxtut. Tlan lipaxuwakgo tiku skujnin litaxtukgo o tiku tanumakgo kpulachin (Gén. 39:20-23). w18.04 9:3-5