Septiembre

Akxni nilh Lázaro, Jesús limasiyalh pi na xmakgkatsima tuku xmakgkatsimakgolh Marta chu María. Akxni akxilhli la xlilipuwamakgolh, «tsukulh tasay» (Juan 11:32-35). Ni tasalh kaj xlakata nialh akxtum natatawila xʼamigo. Xlakata xkatsi pi xʼama malakastakwani. Wata tasalh xlakata akxilhli la xpatinamakgolh xʼamigas. Akinin makglakgalhinanin, ni xtachuna la Jesús. Pero lu kinkamakgtayayan nakatsiniyaw la limasiyalh pi xmakgkatsi tuku xmakgkatsikgo amakgapitsin. Wa xlakata lu paxkiyaw xlakata chuna kalikatsinilh. Lu kinkamakgpuwantiniyan katsiyaw pi la uku Jesús Mapakgsina kxTamapakgsin Dios chu nialh makgas namasputu tapatin. Xlakata chatum lataman litaxtulh, wa tiku lakgchan nalakkaxtlawa tuku nitlan tlawanit Satanás. Lu lipaxuwayaw pi kgalhiyaw chatum Mapakgsina tiku «naʼakgatekgsa kintaxlajwanitkan» (Heb. 2:17, 18; 4:15, 16). w19.03 17:12, 13

Akxni lichuwinanaw Dios ni namalakatsaliyaw la akxilhaw taskujut nema lakgayaw. Maski makgtayananaw xlakata latamanin nalakgapaskgo Dios ni akinin tlakg xlakaskinka litaxtuyaw (1 Cor. 3:6, 7). Wa Jehová tiku tlawa pi katalakatsuwikgolh latamanin. Chu wa latamanin tiku nalaksakkgo komo namakglhtinankgo xtachuwin Dios (Mat. 13:4-8). Kalakapastakwi pi lhuwa latamanin ni makgamakglhtinankgolh xtamakatsinin Jesús maski tlakg xatlan makgalhtawakgena xwanit. Wa xlakata ni nataxlajwaniyaw komo latamanin ni nakinkakgaxmatnikgoyan. Tlan nakinkakitaxtuniyan komo namakgkatsiyaw tuku makgkatsikgo amakgapitsin akxni anaw lichuwinanaw Dios. Tlakg nalipaxuwayaw akxni lichuwinanaw Dios, chu tlan nalimakgkatsiyaw chu latamanin tlakg ni tuwa katimakgkatsikgolh «[na]makglhtinamputunkgo latamat nema ni kgalhi xlisputni» (Hech. 13:48). Wa xlakata, komo «xlimakgwaku nkgalhiyaw nkilhtamaku, wantu ntlan nkatlawanikgow xlipaks amakgapitsin» (Gál. 6:10). Chuna nalipaxuwayaw pi namalankiyaw kinTlatkan xalak akgapun Jehová (Mat. 5:16). w19.03 25:18, 19

Mapakgsina David tsokgli: «Kintikukan Dios snun lanka, y minini wakg kilhtamaku likuanit natlinikan y namalankikan» (Sal. 145:3, SXP). Xla xpaxki Jehová chu uma tapaxkit tlawalh pi namalanki «nak ixlakatinkan wakg tachixkuwit» (1 Crón. 29:10-13; Sal. 40:5, SXP). Pulaktum la tlan namalankiyaw Jehová la uku, wa namastayaw kintakgalhtinkan ktamakxtumit. Kimputumkan lakgatiyaw kgaxmataw tipalhuwa takgalhtin ktamakxtumit. Akgtum liʼakxilhtit, lakgatiyaw kgaxmataw nixatuwa xtakgalhtinkan laktsu kamanan. Lu lipaxuwayaw kgaxmataw akxni chatum tala lichuwinan tuku aku akgatekgsli. Chu kaks lilakawanaw akxni mastakgo xtakgalhtinkan tiku maxanankgo o aku katsinimakgolh kintachuwinkan (1 Tes. 2:2). ¿La nakalimasiyaniyaw pi lanka xtapalh akxilhaw xtaskujutkan? Pulaktum tlan nakapaxtikatsiniyaw akxni sputa tamakxtumit chu nakawaniyaw pi xtakgalhtinkan lu kinkamakgpuwantinin. Atanu la natlawayaw wa pi akinin na tlan namastayaw kintakgalhtinkan. Chuna ni kajwatiya katimakglhtinaw taʼakgpuwantin, wata nachuna nakamakgpuwantiniyaw amakgapitsin (Rom. 1:11, 12). w19.01 8:1, 2; 9:6

Kgalhkaw lakchixkuwin tiku xkgalhikgo lepra lu xlakgaputsamakgolh. Xkgaxmatkgonit pi Jesús xaLanka Makgalhtawakgena, tlan xmapaksa tipalhuwa tajatat. Wa xlakata pixlanka xakgatlikgolh: «¡Jesús, makgalhtawakgana, kakinkakgalhini ntalakgalhaman!». Jesús kgaxmatli la tasaskinikgolh chu kamapaksalh kgalhkaw tiku xkgalhikgo lepra. Xlikana pi max lu xpaxtikatsininankgo xlakata tuku xtlawanit xpalakatakan. Pero kajwatiya chatum tiku wanilh pi lu xpaxtikatsini. Ama chixku, tiku samaritano xwanit, lakpuwa pi namalanki Jehová (Luc. 17:12-19). Chuna la ama chixku, xlikana kapaxtikatsiniputunaw tiku tlawakgo tuku tlan kimpalakatakan. Jehová kinkawiliniyan liʼakxilhtit xlakata nalimasiyayaw tapaxtikatsinit. Chuna tlawa akxni kasikulunatlawa tiku makgapaxuwakgo (2 Sam. 22:21; Sal. 13:6; Mat. 10:40, 41). Chu Biblia kinkawaniyan: «Wa nkalhkgamatit Dios xtachuna mpi lu[...] xatalakpaxkin xlakgskgatan wixin» (Efes. 5:1). Pulaktum tuku xlakata lu xlakaskinka nalimasiyayaw tapaxtikatsinit wa pi litaxtuputunaw la Jehová. w19.02 14:1, 2; 15:4

Chatum tsumat tiku wi k’escuela wan pi ni katimakgtlawalh paskua xlakata nixaxlikana takanajla. Chatum kgawasa tiku lu maxanan lichuwinama Dios chu katsi pi kchiki nema lakgchan anta kxchik chatum xcompañero xalak escuela tiku kalikgalhkgamanan xtatayananin Jehová. Chatum chixku tiku skuja xlakata nakamaxki tuku maklakaskin xfamilia akgtum kilhtamaku xmalana wani pi wi tuku natlawa nema nitlan. Maski katsi pi namakgatsankga xtaskujut, liwana wani pi xla ni lixkajni likatsi chu kgalhakgaxmata limapakgsin xlakata Dios chuna kaskini xlakskujnin (Rom. 13:1-4; Heb. 13:18). ¿Tuku tayat lakpuwana wix pi limasiyakgolh uma kgalhtutu xtatayananin Jehová? Max pulaklhuwa tuku tlan nawanaw, chuna la ni pekuankgolh chu ni akgskgawinankgolh. Pero wi pulaktum nema lu xlakaskinka chu kamakgpuwantinilh chuna nalikatsikgo: ni makgxtakgnankan. Putum liskujkgolh xlakata ni namakgatsankgananikgo Jehová chu nakgalhakgaxmatkgo xlimapakgsin. Xlikana pi Jehová lu tlan kaʼakxilhli. Akinin nachuna lakaskinaw pi kinTlatkan xalak akgapun tlan nakinkaʼakxilhan. w19.02 2:1, 2

Limapakgsin xkamakgtaya tiku nila x’akstukan xtamakgtayakgo, la komo tiku ni xkgalhikgo xnatlatnikan, tiku xninita xchixkukan chu tiku xalak alakatanu kachikin. Juez xalak Israel xtalakaskin xkgalhakgaxmatli uma limapakgsin: «Ni natlawaya tuku ni xaʼakgstitum akxni nakalakkaxtlawaniya xtakglhuwitkan. Tiku xala alakatanu kachikin chu xpalakata kamanan tiku nialhti lama xnatlatni chu ni namakglhtiya tuku maklakaskin puskat tiku ninita xchixku» (Deut. 24:17). Jehová tlakg xkalilakgaputsa tiku nitu xkgalhikgo chu xkaskini kuenta tiku nitlan xkalikatsinikgo (ÉX. 22:22-24). Jehová lakaskin pi tiku kgalhikgo limapakgsin, nakalilakgaputsakgo tiku kamakuentajlimaka. Lu nitlan akxilha talakgxtumit nema ni xlitatlawat chu lakaskin pi nakamakgtayakan chu tlan nakalikatsinikan xlakskujnin, liwaka tiku nila x’akstukan tamakgtayakgo (Lev. 18:6-30). Akxni liwana katsiyaw pi Dios xa’akgstitum kinkalikatsiniyan, tlakg taliwaka tapaxkit nema kgalhiniyaw. Chu akxni paxkiyaw Dios chu xa’akgstitum xlimapakgsin, kapaxkiyaw amakgapitsin chu xa’akgstitum kalikatsiniyaw. w19.02 24, 25:22-26

Kaʼakxilhwi akgtum liʼakxilhtit nema nakinkamakgtayayan xlakata ni nakinkapasayan xtapuwan Satanás. Jehová kinkamasiyaninitan pi nipara tsinu nalichuwinanaw talakgxtumit xalimaxana o tanu tuku xalixkajni (Efes. 5:3). Pero ¿tuku natlawayaw komo tiku kataskujaw o tiku kataʼanaw kʼescuela natsukukgo lichuwinankgo tuku xalixkajni? Wa xlakata max kintalakapastaknikan nakinkamakatsiniyan pi uma nitlan (Rom. 2:15). ¿Tuku natlawayaw? ¿Nakgalhakgaxmataw kintalakapastaknikan chu nalakgmakganaw? Max nakgaxmatputunaw tuku lichuwinamaka o naʼakxilhputunaw tuku masiyamaka. Pero tuku kilitlawatkan wa nalakgpaliyaw tuku lichuwinamakgo o natapanuyaw. Talakaskin ni napekuanaw xlakata kincompañeroskan ni nakinkamatlawikgoyan tuku nitlan. Xlikana pi Jehová akxilha tuku tlawayaw xlakata nalakgmakganaw xtalakpuwan Satanás chu nakinkamaxkiyan litliwakga chu liskgalala xlakata ni nakinkamatlawiyan tuku nitlan (2 Crón. 16:9; Is. 40:29; Sant. 1:5). w19.01 17, 18:12, 13

Salomón, tiku xkgalhi lhuwa litliwakga chu lhuwa tumin, laksakli nalipaxuwa tuku xalak kakilhtamaku xlakata xʼakxilhputun la nakitaxtuni (Ecl. 2:1-10). Tlawalh chiki, lakkaxwililh jardines chu parques, tlawalh putum tuku xlakaskin. ¿Tlan limakgkatsilh chu lipaxuwalh uma? Salomón liwana kinkawaniyan chuna la wan texto xala uku. ¿Wi tuku tlan nakatsiniya uma lu tlan liʼakxilhtit? Makgapitsi latamanin wi tuku katsinikgo kxlatamatkan akxni titaxtukgo tuku nitlan chu lipatinankgo. Jehová ni lakaskin pi chuna naʼakgspulayan. Lakaskin pi nakgaxpatniya chu nakgalhakgaxpata. Wa xlakata talakaskin nakgalhiya takanajla, pero nikxni katilakpuwanti pi nitlan tuku laksakti natlawaya. Chu Jehová ankgalhin nalakapastaka tapaxkit nema limasiyani xlakata xtukuwani (Heb. 6:10). Wa xlakata kaliskujti namatliwakglha mintakanajla. Chuna nakatsiya pi putum tuku waniyan minTlat xalak akgapun wix tlan nakitaxtuniyan (Sal. 32:8). w18.12 22:14, 15

Tiku matliwakglha xtakanajla kanajlani Dios chu liskuja xlakata nachuna naʼakxilha tuku tlan chu tuku nitlan chuna la xla. Putsa xtamakgtay chu liwana lakpuwanit nakgalhakgaxmata (1 Cor. 2:12, 13). Chuna xlikatsi David. Kʼakgtum takilhtlin wa pi Jehová wa «xtapakgsini», xwamputun pi tlan xtalalin (Sal. 16:5). Lu xpaxtikatsini xlakata xʼamigo Dios xlitaxtu chu wa xlipawan (Sal. 16:1). Wa xlakata tsokgli pi lu xpaxuwa. Xlikana, nitu atanu tuku tlakg xlipaxuwa kaj xman wa pi lu tlan xtalalin Jehová (Sal. 16:9, 11). Tiku kajwatiya lilakgaputsakgo tumin ni kgalhikgo tapaxuwan nema xkgalhi David (1 Tim. 6:9, 10). Chuna la akxilha, komo tliwakga kgalhiniya takanajla Jehová chu skujnaniya, nakgalhiya akgtum tlan latamat chu nalipaxuwaya. Xlakata tlakg nakgalhiya takanajla talakaskin «nalimaxtuya kilhtamaku» xlakata akxtum natatawilaya. ¿La natlawaya? Nalikgalhtawakgaya Biblia, naʼakxilha xtamalakatsukin chu nalilakpuwana xtayat, la komo tapaxkit nema kgalhiniyan (Rom. 1:20). w18.12 25:7, 8

Akxni apóstol Pablo wa uma tachuwin ni putum latamanin xkawanima. Wata xkalimapakgsima kstalaninanin Cristo pi lanka xtapalh x’akxilhkgolh tamakgaxtokgat. ¿Nachuna akinin akxilhaw putum tamakgaxtokgat chu nachuna kintamakgaxtokgatkan? Komo lanka xtapalh akxilhaw tamakgaxtokgat chu maxkiyaw kakni, stalanimaw xliʼakxilhtit Jesús. Akxni fariseos kgalhskinkgolh xlakata lakxtlawakan tamakgaxtokgat, xla lichuwinalh tuku kawanilh Jehová xapulana tamakgaxtokgat: «Wa xlakata chixku namakgxtakga xtlat chu xtse chu akxtum natatawila xpuskat chu kaj akgtum makni nawankgo». Chu alistalh wampa: «Wa ntu Dios makxtum tlawalh, ni katimapapitsilh nchixku» (Mar. 10:2-12; Gén. 2:24). Chuna la akxilhaw, Jesús liwana xkatsi pi wa Jehová tiku malakatsukilh tamakgaxtokgat chu lichuwinalh pi uma tamakgaxtokgat putum kilhtamaku xlimakgapalat. Jehová ni kawanilh Adán chu Eva pi tlan xʼamakgolh lakxtlawakgo xtamakgaxtokgatkan. Wata xlakpuwan pi xlakan ankgalhin makxtum xtawilakgolh putum kilhtamaku. w18.12 10, 11:2-4

Akxni katsiniyaw tuku xaxlikana xalak Biblia, akgatekgsaw pi lu xlakaskinka nakgalhakgaxmataw tuku skin Dios. Pero, chuna la staktilha kintakanajlakan, tlakg katsiniyaw tuku lakapastaka: tuku lakgati chu tuku ni lakgati, chu tuku lakpuwan. Akxni katsiniyaw lakpuwanaw chuna la Jehová, mastayaw talakaskin pi nalakapastaknanaw chuna la xla. Maski lipaxuwayaw akxni katsiniyaw lakpuwanaw chuna la Jehová, min kilhtamaku tuwa makgkatsiyaw, xlakata makglakgalhinanin akinin. Akgtum liʼakxilhtit, max tuwa namakgkatsiyaw naʼakgatekgsaw la akxilha Dios tuku lixkajwan latamat, kgalhiputunkan tuku lhuwa xtapalh, lichuwinankan xtachuwin chu la maklakaskinkan kgalhni. ¿Tuku nakinkamakgtayayan chuntiya nalakapastaknanaw chuna la Dios? Wa nalikgalhtawakgayaw Biblia, nalilakpuwanaw chu nalakgpaliyaw kintalakapastaknikan xlakata chuna nakgalhiyaw xtalakapastakni Dios. w18.11 23, 24:2-4

Lu tuwa xwanit kakilhtamaku akxni Habacuc latamalh. Lu xlipuwan xlakata kakilhtamaku lu nitlan xwi chu latamanin lixkajni xlikatsikgo. ¿Tukuya kilhtamaku x’ama sputa tuku nixatlan? ¿Tuku xlakata Jehová nina tu xtlawa? Uma palakachuwina kajwatiya x’akxilha tuku ni xa’akgstitum chu tuku nixatlan, chu kajwatiya xlinkgo kuenta israelitas. Xmakgkatsi pi niti xmakgtaya. Wa xlakata, ama kilhtamaku akxni lu nitlan xmakgkatsi tasaskinilh Jehová pi wi tuku xtlawalh xpalakata. Max xtsukunit lakpuwan pi Jehová ni xlilakgaputsa tuku xlama chu lu xtamakgapalima. ¿Minit kilhtamaku chuna makgkatsinitaw la uma xlakskujni Dios? ¿Habacuc nialh xlipawan Jehová chu tuku xmalaknuninit? Nichuna. Xlakata wa Jehová tiku wanilh xtaʼakglhuwit chu tuku xlilakgaputsa, limasiya pi wa xlipawan. Xlikana pi lu xlakgaputsama xlakata ni x’akgatekgsa tuku xlakata Dios nina tu xtlawa chu xmastama talakaskin pi xpatinalh. w18.11 14:4, 5

Akxni Jesús kawanilh Pedro chu Andrés tiku kskitinankgo pi «xchipananin chixkuwin» xlitaxtukgolh, makgxtakgkgolh xtsalhkan chu stalanikgolh (Mat. 4:18-20). Uma ni wamputun pi putum tiku nakatsinikgo xaxlikana xlimakgxtakgatkan xtaskujutkan, xlakata talakaskin nakgalhikgo xtaskujutkan chu chuna nakamaxkikgo xfamiliajkan tuku maklakaskinkgo (1 Tim. 5:8). Tiku katsinikgo tuku xaxlikana talakaskin nalakgpalikgo tuku pulana wilikgo kxlatamatkan. Ka’akxilhwi xli’akxilhtit María xla lu xlakgati kgamanan golf. Uma takgaman lu lanka xtapalh xliʼakxilha, chu xlakpuwanit pi lu xlakgapaska xlakata uma takgaman chu lhuwa tumin xtlajalh. Alistalh tsukulh likgalhtawakga Biblia. Lu xlakgati tuku xkatsinima chu la xmakgtaya xlakata nalakgpali xlatamat. María liwana katsilh pi lu tuwa nakgalhiya tuku lhuwa xtapalh anta kʼakgapun chu kKatiyatni (Mat. 6:24). Wa xlakata makgxtakgli tuku xlakpuwanit natlawa. La uku precursora litaxtu chu chuna la xla lichuwinan kgalhi «latamat nema limin lhuwa tapaxuwan chu lu xatakgatsin». w18.11 5:9, 10

Akxni xkgalhi 30 kata, Jesús makgxtakgli xtaskujut xlakata kajwatiya nalichuwinan tamakatsinin xla Tamapakgsin. Xkatsi pi wa uma taskujut tlakg xlakaskinka xwanit, xlakata lichuwinalh pi wa uma tuku xlimakaminkanit kKatiyatni (Mat. 20:28; Luc. 3:23; 4:43). Kajwatiya lilakgaputsalh nalichuwinan Dios chu xlakaskin pi nachuna xtlawakgolh amakgapitsin (Mat. 9:35-38) Lhuwa akinin ni xwaknanin litaxtuyaw, pero putum limakgalhtawakgananaw xalakwan tamakatsinin. Uma taskujut lu xlakaskinka xlakata asta Dios nachuna makgtayanama. Biblia lichuwinan pi akinin «xtaskujnin Dios» (1 Cor. 3:9; 2 Cor. 6:4). Katsiyaw pi tuku xaxlikana wa tuku tlakg xlakaskinka lichuwinan xtachuwin Dios (Sal. 119:159, 160). Wa xlakata, lu kuentajtlawayaw la maklakaskinaw «ntachuwin xla talulokgtat» akxni lichuwinanaw Dios (2 Tim. 2:15). Wa xlakata, talakaskin pi ankgalhin naliskujaw liwana namaklakaskinaw Biblia, wa uma tlakg xlakaskinka liskujni kgalhiyaw xlakata namasiyayaw tuku xaxlikana xlakata Jehová, Jesús chu Tamapakgsin. w18.10 11:1, 2

Akxni xachixku stalani xliʼakxilhtit Jesucristo, makgtaya pi xpuskat lu namaxki kakni (Efes. 5:22-25, 33). Xla liwana nalikatsi, la komo akxni xla tlakg nalimaxtu kilhtamaku xlakata natlawa taskujut nema lakgaya kcongregación o akxni anan taʼakglhuwit nema max lu lilakgaputsama. Akxni xanatlatni la akgatekgsni, lu tlan liʼakxilhtit kawilinikgo xkamanankan. Pero nachuna talakaskin nakamasiyanikgo xkamanankan pi nakaʼakgatekgsnikgo amakgapitsin. Akgtum liʼakxilhtit, tlan nakawanikgo pi ni nakgosnankgo kPukgalhtawakga o nakawanikgo pi akxni tlawakan akgtum convivio nakamaxkikgo talakaskin pi pulana natalan tiku tlakg laklankata wa pulana namujukgo xliwatkan. Xlikana, putum akinin tlan nakamakgtayayaw tiku xanatlatni. Akgtum li’akxilhtit, komo chatum aktsu kgawasa wi tuku natlawa kimpalakatakan, la komo nakinkamalakkiniyan malakcha, tlan nawaniyaw pi tlan tuku tlawalh. Uma lu tlan namamakgkatsini chu ankgalhin nalakapastaka pi «tlakg anan tapaxuwan akxni mastakan nixawa akxni makglhtinankan». w18.09 29:5, 6

Xtapulalit Cristo, kiMapakgsinakan, nakinkamakgtayayan la uku chu kilhtamaku nema aku mima. Wa xlakata, kalilakpuwaw tuku tlan nakitaxtu komo nalismaniyaw tuku lakgpalikan kxkachikin Jehová. Tlan naʼakxilhaw akxni kakninaniyaw Dios kfamilia talakgpalit nema tlawakanit ktamakxtumit, xlakata la lichuwinanaw Dios chu la kinkamakgtayayan. Komo liwana na’akgatekgsaw tuku tlan nakitaxtu chu liwana nakatsiyaw pi espíritu santo pulalin tastakyaw nema masta xkachikin Jehová, xatapaxuwan nakgalhakgaxmataw. Xlikana pi max lu lipaxuwayaw pi ni lhuwa tumin laklama xlakata kalimaklakaskinkan xasasti tuku taxtuma chu chuna ni lhuwa likgalhtawakga imprimirlikan. Xlakata uma, xkachikin Jehová tlakg malakgatumima tamakatsinin xla Tamapakgsin. Tlan xlimaklakaskiw likgalhtawakga xa’electrónico chu videos komo matlaniyaw. Chuna nalimasiyayaw pi stalaniyaw xli’akxilhtit Jesús xlakata nalimaklakaskinaw tuku kinkamaxkiyan xkachikin Jehová. Komo xliputum kinakujkan nastalaniyaw xtapulalit Cristo, tlakg namatliwakglha kintakanajlakan chu la makxtum katalayaw kinatalankan. w18.10 25, 26:17-19

Komo xapaxkinanin akinin chuna la Dios, tlan nalitaxtuyaw xtakgalhtin xʼoración tiku lu lakgaputsama (1 Cor. 1:3-6). Talakaskin nakaʼakxilhaw chuna la xlilat. Komo nalakpuwanaw pi ni katitlawakgolh tuku nitlan max nitlan katikitaxtulh chu nakinkamakgalipuwanan (Ecl. 7:21, 22). Kalakapastakwi pi Jehová kinkaʼakgatekgsniyan. Komo nastalaniyaw xliʼakxilhtit, tlan natayaniyaw akxni nitlan tuku tlawakgo amakgapitsin (Efes. 4:2, 32). Ni kakamalakpuwaniw natalan pi nila tuku tlawakgo chu ni kakatamalakxtumiw amakgapitsin, xlakata max nalisitsikgo. Wata ankgalhin kakawaniw lakwan tachuwin xlakata tuku tlawakgo. Uma nakamakgpuwantini chu nakamakgtaya xlakata xatapaxuwan naskujnikgo Jehová (Gál. 6:4). w18.09 16:16, 17

Chuna la wa Jesús, kgalhakgaxmatkan Dios na kilhchanima namatliwakglhaw kintakanajlakan. ¿Tuku xlakata? Akxni wayaw xakgama liwat, tlan makgkatsiyaw chu paxuwayaw. Nachuna, akxni tlawayaw tuku Dios lakaskin, tatliwakglha kintakanajlakan chu tlan makgkatsiyaw, chu paxuwayaw. Akxni lilatamayaw tuku Dios kinkamasiyaniyan, skgalala wanaw (Sal. 107:43). Chu lu tlan tuku kitaxtu. Biblia lichuwinan pi tuku kgalhiputunaw ni tsinu tatalakxtumi liskgalala nema «litaxtu akgtum lanka kiwi xpalakatakan tiku lichipaxnankgo chu tiku ni makgxtakgkgo nakalilakgapaskan pi paxuwakgo» (Prov. 3:13-18). Akgtum kilhtamaku, Jesús kawanilh kstalaninanin: «Lapi katsiyatit yuma [...] nakgalhiyatit tapaxuwan komo natlawayatit» (Juan 13:17). Chuntiya xkgalhikgolh tapaxuwan komo ankgalhin xkgalhakgaxmatkgolh Jesús. Chu chuna tlawakgolh. Kgalhakgaxmatkgolh xtastakyaw chu makglhkatikgolh xliʼakxilhtit, ni kaj makgtum titaxtulh, wata chuna lilatamakgolh. w18.09 4:4, 5

Maski Adán chu Eva xʼakstukan xwilakgo kjardín xaʼEdén, tastakyaw tuku Jehová kamaxkilh tlan xtitlawalh pi xkalilakgaputsakgolh amakgapitsin. Dios kasikulunatlawalh chu kawanilh pi xmalakgatumikgolh Katiyatni chu anta xlatamakgolh (Gén. 1:28). Chuna la Malakatsukina lilakgaputsa xtamalakatsukin, xlakan wa xtililakgaputsakgolh pi xkamanankan xpaxuwakgolh. Xlakata xlakan xlipaxuwakgolh paraíso, xtalakaskin pi xmalakgatumikgolh katiyatni. Xlakata chuna xtlawakgolh xtalakaskin pi putum xfamilia xmakgtayanankgolh. Xlakata tlan xmalakgatumikgolh paraíso xtalakaskin pi putum latamanin xmakgtayanankgolh xlakata natamakgantaxti xtalakaskin Dios chu chuna tlan xmakgtanukgolh kxtajaxni Dios (Heb. 4:11). Kajwatiya tlan nalilakpuwanaw la xpaxuwakgolh. Nachuna, Jehová lu xkasikulunatlawalh xlakata xlimasiyakgolh talakgalhaman chu xlakata xkalilakgaputsakgolh amakgapitsin. w18.08 18:2; 19, 20:8, 9

¿Tuku natlawayaw komo nakinkalimawakakanan akgtum taʼakgsanin? Wa uma tuku titaxtukgolh Jesús chu Juan tiku xMununan (Mat. 11:18, 19). ¿Tuku tlawalh Jesús? Ni lilakgaputsalh xlakata nakawani komo xlikana o nixlikana tuku xlimawakamaka, wata kawanilh latamanin pi xʼakxilhkgolh tuku xtlawama chu tuku xmasiya. Chuna la xla lichuwinalh: «Litasiyuma xtaskujut kxlatamat wanti xlikana akgatekgsma» (Mat. 11:19). Wi tuku lu xlakaskinka kinkamasiyaniyan umakgolh tachuwin. Max namin kilhtamaku latamanin nakinkalimawakakgoyan taʼakgsanin nema natlawa pi nitlan nakinkalichuwinankanan. ¿Wi tuku tlan natlawayaw? Komo wi tiku namalakgatumi taʼakgsanin kimpalakatakan, tuku tlan natlawayaw wa pi nalimasiyayaw kkilatamatkan pi nixlikana. Chuna la limasiya xliʼakxilhtit Jesús, komo nalimasiyayaw kkilatamatkan pi kstalaninanin Cristo akinin, nalimasiyayaw pi nixlikana tuku kinkalimawakamakan. w18.08 6:11-13

Tuku lichuwinan Biblia xlakata Caín, Salomón chu israelitas wi tuku lu xlakaskinka kinkamasiyaniyan. Putum xlakan tlan xtilakgpalikgolh tuku xlakpuwankgo (Hech. 3:19). Xlikana pi Jehová ni tunkun lakgmakgan tiku tlawa tuku nitlan. Kalakapastakwi pi tapatilh Aarón. La uku, Jehová limaklakaskin li’akxilhtit xalak Biblia, likgalhtawakga o xatlan xtastakyaw nema nakinkamaxkiyan chatum tala xlakata kinkawaniyan tuku natlawayaw. Akxni kgalhakgaxmataw tuku kinkawaniyan, liwana nakatsiyaw pi nakinkamaxkiyan xtalakgalhaman. Xtalakgalhaman Jehová wi tuku makgantaxti (2 Cor. 6:1). Kinkamaxkiyan talakaskin namakgxtakgaw «wantu ni maxkiy nkakni Dios, chu wantu xtatlawaputu ntu xalak katuxawat» (Tito 2:11-14). Xlakata antaku lamaw «yunu nkatuxawat», natitaxtuyaw taputsan nema katuwa nawili la kakninaniyaw Dios. ¡Kaliskujwi xlakata ankgalhin wa natatayayaw Jehová! w18.07 21:20, 21

¿La namatliwakglhaw la lakaskinaw pi wa Jehová tlan xkinkaʼakxilhni chu ni wa kakilhtamaku? Lu xlakaskinka nalakapastakaw uma pulaktiy. Pulana, pi Jehová ankgalhin lhuwa xtapalh kaʼakxilha kskujnin (Heb. 6:10; 11:6). Xla xputumkan lhuwa xtapalh kaʼakxilha chu nikxni kalakgmakgan. Ankgalhin Jehová kuentajtlawama «xlatamatkan ti laktankswa» chu liwana katsi la nakamakgtaya akxni natitaxtukgo taputsan (Sal. 1:6, SXP; 2 Ped. 2:9). Xlipulaktiy tuku tlan nalakapastakaw wa pi Jehová tlan nakinka’akxilhan chu nakinkamaxkiyan tuku akinin nikxni lakpuwanitaw. Xla ni katikamaxkilh talakgalhaman tiku tlawakgo tuku xatlan kaj xlakata amakgapitsi nakaʼakxilhkgo. ¿Tuku xlakata? Jesús lichuwinalh pi akxni amakgapitsin akxilhkgo tuku xlakan tlawamakgo lakpuwankgo pi kgalhikgoya tuku kalakgchan (Mat. 6:1-5). Pero nachuna lichuwinalh pi xTlat «tsekg ukxilha» tiku ni kamaxkikan tuku kalakgchan maski kamakgtayakgo amakgapitsin. Dios akxilha tuku tlawamakgo chu kamaxki tuku kalakgchan, lakgachunin chuna tlawa akxni nitu kgalhkgalhimakgo. w18.07 9:8, 10

Pedro ni x’akgatekgsni tuku xwaniputun umakgolh tachuwin. Ama kilhtamaku chinkgolh makgapitsi xlakskujnin Cornelio. Xlakata espíritu santo xpulalima, Pedro kastalanilh kxchik Cornelio. Komo Pedro kajwatiya kuenta xtitlawalh xkilhtsukut, nikxni xtiʼalh kxchik Cornelio. Pero, ¿tuku xlakata nialh xlaksakpaxkinalh? Xlakata tuku maʼakxilhnika chu xlakata xtamakgtay x’espíritu santo Dios. Akxni kgaxmatkgolh tuku Cornelio lichuwinalh, Pedro lu tlan makgkatsilh chu asta wa: «Lu xlikana nkit nkukxilha mpi wa Dios, ni [laksakpaxkinan]; wampi kaxani kawa xala, wanti mpekuaniy Dios, chu na wa ntu xlilat ntu ntlaway, tlan [makgamakglhtinan]» (Hech. 10:34, 35). Uma xasasti tuku makglhtinalh Pedro wi tuku tlan x’ama kitaxtu xpalakatakan kstalaninanin Cristo. w18.08 9:3, 4

Xlikana pi max putum lakgmakganaw tuku Dios ni lakgati. Pero Biblia wi tuku ni liwana lichuwinan komo tlan o nitlan natlawayaw. Akxni chuna natatakgsaw, ¿la nakatsiyaw tuku lakaskin Jehová natlawayaw? Komo liwana stakyawanitaw kintalakapastaknikan xatlan tuku natlawayaw. Jehová kinkapaxkiyan, wa xlakata kinkamaxkinitan xtastakyaw nema tlan pulalin kintalakapastaknikan. Xla lichuwinan: «Akit, Jehová, akit miDios, Wantiku masiyaniyan xlakata tlan nakitaxtuniyan, Wantiku masiyaniyan tiji niku natlawana» (Is. 48:17, 18). Lakkaxwiliyaw kintalakapastaknikan o stakyawamaw akxni lilakpuwanaw tastakyaw xalak Biblia chu mastayaw talakaskin nalakgchan kinakujkan. Uma tlawa pi xatlan tuku nalaksakaw. Akgtum tastakyaw wa pulaktum tuku xaxlikana nema pulalin kintalakapastaknikan chu tuku tlawayaw. Komo na’akgatekgsniyaw tastakyaw xalak Biblia nakatsiyaw tuku lakpuwan Jehová chu tuku xlakata wililh makgapitsi limapakgsin. w18.06 17:5; 18:8-10

Tuku xtlawaputunkgo «tiku xtatayakgo Herodes» wa uma: komo Jesús nitlan xlichuwinalh impuesto, tlan xliyawaka pi xlakatakima limapakgsin, pero komo xwa pi xtalakaskin pi xlakgaxokgoka, max kstalaninanin nialh kstalanikgolh. Xlakata Jesús ni natataya uma taʼakgsanin, kuenta tlawalh tuku kgalhtinalh. Xla wa: «Kaxokgonitit [...] César, wa ntu xla César, na wa Dios lakgchan wa xla Dios» (Mat. 22:21). Xlikana, xla xkatsi pi lhuwa tiku xpukinanin tumin nitlan xlikatsikgo. Pero ni xlakaskin pi uma xlaktlawalh tuku tlakg xlakaskinka: pi wa tiku nalakkaxtlawa xtaʼakglhuwitkan latamanin wa xTamapakgsin Dios. Chuna wililh akgtum liʼakxilhtit nema putum akinin tlan natlawayaw. Maski lu tlan tuku nakinkawanikanan, nikxni namakgtanuyaw kpolítica. Akinin pulana wiliyaw xTamapakgsin Dios, ni makgtanuyaw chu nipara lichuwinanaw xlakata política (Mat. 6:33). Lhuwa xtatayananin Jehová lakgmakgankgonit talakapastakni nema xkgalhikgo xlakata política. w18.06 6:9-11

Satanás ni kajwatiya limaklakaskilh talakgxtumit xalimaxana xlakata naka’akgskgawi ángeles, wata nachuna max kamalaknunilh pi tlan xkamapakgsikgolh latamanin. Max tuku xtlawaputun wa pi nikxni xchilh «xkam puskat» nema Dios xmalaknunit (Gén. 3:15). Pero Jehová limilh lanka Munkaklat chu chuna lakxtlawalh tuku xtlawaputunkgo Satanás chu demonios. Ni nalakpuwanaw pi nikxni katitlawaw talakgalhin xlakata talakgxtumit xalimaxana chu xlakata xlakaskinka nakinkamakgkatsikanan. Ángeles tiku tatayakgolh Satanás, akglhuwa kata kskujnanikgonit Jehová. Pero maski ni anan tuku nitlan niku kskujmakgolh, lhuwa ángeles mastakgolh talakaskin pi nixatlan talakapastakni nastaka kxnakujkan. Nachuna, akinin max akglhuwata kata skujnanimaw Jehová kxkachikin. Pero maski ni anan tuku nitlan anta niku wilaw, nixatlan talakapastakni max nastaka kkinakujkan (1 Cor. 10:12). Lu xlakaskinka pi ankgalhin nalakputsananiyaw kinakujkan chu nalakgmakganaw tatlankit chu nixatlan talakapastakni (Gál. 5:26; Col 3:5). w18.05 25:11, 12

Pablo nitlan makgkatsilh xlakata lhuwa judíos lakgmakgankgolh tamakatsin xla Tamapakgsin. Pero nikxni taxlajwanilh. Kxcarta nema malakgachalh kRoma lichuwinalh: «Xlikana wa nkintalakaskin, chu nkiʼoración ntu kskiniy Dios [...], wa yuma mpi nakgalhikgoy akgaputaxtut. Sampi asta maski kit kmalulokga, mpi luwa liʼakganikgoy xlakan namaxkikgoy nkakni Dios, wampi ni wa lantla xlilat» (Rom. 10:1, 2). Pulana, lichuwinalh pi chuna xtlawa xlakata lu xkalilakgaputsa xliputum xnaku, kilhchanima pi xliputum xnaku xlakaskin pi judíos xlakgtaxtukgolh (Rom. 11:13, 14). Xlipulaktiy, lu xtasaskini Dios pi xkamakgtayalh makgapitsi judíos namakglhtinankgo tamakatsinin xla Tamapakgsin. Chu xlipulaktutu, lichuwinalh: «Lu xlichuwinamputunkgo Dios». Pablo ankgalhin x’akxilha tuku tlan kxpalakata chatunu latamanin. Chu xla xkatsi pi tiku lu lakgati lichuwinan Dios tlan natlawa pi chatum lataman tlan kstalanina Cristo nalitaxtu. w18.05 13: 4; 15, 16:13, 14

Kimputumkan kuenta nakatlawayaw kinatalankan chu naʼakxilhaw tuku maklakaskinkgo. Pablo kawanilh kstalaninanin Cristo tiku hebreos xwankgonit: «Wa cha xpalakata, kalitatliwakglhtit kmimakankan ntu ntamakgwasnit, chu mintsokgosnikan ntu xalakglonkgawanan. Chu na tsaj kalitlawantit mintuwankan lakimpi wa nti ntachamuyokgnit, ni natajitachamuyokga, wampi wata napaksa» (Heb. 12:12, 13). Asta wa tiku kajku kamanan tlan nakamakgpuwantinikgo natalan. Pablo mastalh uma tastakyaw: «Pus chuna lapi anan mpala tu ntakgpuwantin xpalakata nCristo, su mpala tu ntatlawaputu xpalakata nCristo, su mpala tu ntatlawaputu xpalakata xtapaxkit, su mpala tu ntamakgtay ntu makxtum kinkamaxkinitan spiritu, su lapi kaʼananiyan mpala tu ntapaxkit, su talakgalhaman, kakilimakgantaxtinit nkintapaxuwan lantla mana watiya ntalakapastakni nakgalhiyatit, chu watiya akgtum ntapaxkit nakgalhiyatit limakatum, chu makxtum nalalikatsiniyatit lantla watiya akgtum ntalakapastakna nakgalhiyatit. Ni tu titlawayatit wa ntu nkaj taskgawit, su ntu nali pakxatit, chi wampi wata kaj tasmalhwan kalalipaxkitit, kalataktujunitit nchatunu amakgapitsin. Tini kalakapastakli wa ntu man xakstulakgtaxtut, wampi na kalakapastakli wa ntu xlakgtaxtut amakgapitsin» (Filip. 2:1-4). w18.04 22, 23:10, 12

Jehová kinkalakgmaxtun xpalakata Jesús ktalakgalhin chu klinin xlakata namakamaxkiyaw putum kilatamatkan chu naskujnaniyaw. ¿La tlan liwana nalaksakaw tuku natlawayaw chu ni xlakskujnin nalitaxtuyaw tuku xalak kakilhtamaku? Talakaskin pi pulana nawiliyaw tuku xla kintakanajlakan (Gál. 5:16). Kalilakpuwanti xliʼakxilhtit Noé chu xfamilia. Maski xlamakgolh niku latamanin xtlawakgo talakgxtumit xalimaxana chu xlatalatlawakgo, ni mastakgolh talakaskin pi nachuna xtlawakgolh tuku nitlan. ¿La tlawakgolh? Xlakata lu xliskujmakgolh tuku Jehová xkawaninit: natlawakgo arca, namakikgo xliwatkan chu xla animales chu na xkalitachuwinalh latamanin xlisputni ama kakilhtamaku. Biblia wan: «Noé tsukulh tlawa chuna la xwaninit Dios. Tlawalh chuna la xwanikanit» (Gén. 6:22). Chu tlan tuku kitaxtulh xlakata Noé chu xfamilia lakgtaxtukgolh (Heb. 11:7). w18.04 10, 11:8, 11, 12

Xlakata nakaʼakgskgawi «putum latamanin», Satanás chu xdemonios ni kajwatiya kalimaklakaskin mapakgsinanin, nachuna limaklakaskin nixaxlikana takanajla chu tuku anan kkakilhtamaku (Rev. 12:9). Satanás limaklakaskin nixaxlikana takanajla xlakata namakgpitsi takgsanin xlakata Jehová. Chu tasiya pi lakkaxwilinit xlakata lhuwa latamanin nialh nalakapastakkgo xtukuwani Dios (Jer. 23:26, 27). Chu xlakata uma, lhuwa lakpuwankgo pi wa kakninanimakgo Dios pero tuku xaxlikana wa pi kakninanimakgolh demonios (1 Cor. 10:20; 2 Cor. 11:13-15). Satanás nachuna maklakaskin tuku anan kkakilhtamaku xlakata namalakgatumi atanu takgsanin. Akgtum li’akxilhtit, tlawa pi latamanin kakanajlakgolh pi tuku limin tapaxuwan wa pi lhuwa tuku kgalhikan chu kgalhikan lhuwa tumin (Prov. 18:11). Tiku kanajlakgo uma takgsanin limaklakaskinkgo xlatamatkan xlakata naputsakgo «lhuwa tumin» chu ni wa skujnikgo Jehová (Mat. 6:24). Xlakata lu paxkikgo tuku kgalhikgo uma laktlawa tapaxkit nema kgalhinikgo Dios (Mat. 13:22; 1 Juan 2:15, 16). w18.05 23:6, 7