Octubre

Tuku masiyayaw chu tuku kanajlayaw anta takilhtinit kBiblia. Maski chuna, lhuwa latamanin akgchakgxkgo xlakata ni tlawayaw tuku kaks malakawaninan chu xlakata tuku masiyayaw ni wa tuku kgaxmatputunkgo. ¿Tuku namakgtayayan ni naʼakgchakgxa? Apóstol Pablo kawanilh kstalaninanin Cristo xalak Roma: «Chatum chixku kajwatiya kanajla akxni kgaxmatnita tachuwin. Chu tachuwin kgaxmatkan akxni wi tiku lichuwinan xlakata Cristo» (Rom. 10:17). Komo kgalhiputunaw akgtum tliwakga takanajla, talakaskin nalikgalhtawakgayaw Biblia chu ni namakgtlawayaw talismanin nema ni min kBiblia maski lu stlan tasiyakgo. Kintakanajlakan tliwakga xliwanat chu anta kBiblia xlitakilhtiyat, xlakata “komo ni kgalhiyaw takanajla nila katimakgapaxuwaw Dios” (Heb. 11:1, 6). Xlakata liwana nakatsiyaw pi tekgsnitaw xaxlikana, ni talakaskin naʼakxilhaw milagros, wata talakaskin nalakputsananiyaw tuku masiya Biblia. w21.05 4, 5:11, 12

Pablo lhuwa tuku tuwa titaxtulh. Tlakg maklakaskilh litliwakga akxni wilinika, aktalamika chu tamaknuka kpulachin (2 Cor. 11:23-25). Xla ni maxanalh akxni wa pi xmin kilhtamaku na xtaxlajwani (Rom. 7:18, 19, 24). Tasaskinilh Dios pi xmakglhtilh lhtukun kxmakni (2 Cor. 12:7, 8). Jehová maxkilh litliwakga xlakata xmakgantaxtilh tuku xlakgayawakanit maski titaxtulh tuku tuwa. Kalilakpuwaw putum tuku tlawalh Pablo. Akxni xlakgachinukanit kxchik anta kRoma, xatapaxuwan kgalhmakgtayalh xalaktlan tamakatsinin, asta kxlakatin makgapitsi mapakgsinanin (Hech. 28:17; Filip. 4:21, 22). Kalitachuwinalh Dios tiku xkuentajtlawakgo mapakgsina chu putum tiku xlakgapaxialhnankgo (Hech. 28:30, 31; Filip. 1:13). Dios maklakaskilh Pablo xlakata xtsokgli makgapitsi cartas nema litamakgtayakgolh kstalaninanin Cristo xala amacha kilhtamaku chu xala uku. w21.05 21:4, 5

Tatlankit tlawalh pi mapakgsina Uzías xlakgmakgalh tastakyaw chu xtlawalh tuku ni xlakgchan. Xla lhuwa tuku tlan tlawalh. Tlajalh lhuwa guerras, katlawalh laklanka kachikin chu makgtayanalh xlakata tlakg xmakgalaka tachanan. «Xaxlikana Dios tlawalh pi tlan xkitaxtunilh» (2 Crón. 26:3-7, 10). Pero Biblia wan pi «akxni tatliwakglhli, xnaku lanka makgkatsika». Jehová xwanit pi kajwatiya sacerdotes xlimakamastatkan incienso ktemplo, pero mapakgsina Uzías chuna xtlawaputun. Wa xlakata Jehová limalakgaxokgelh lepra (2 Crón. 26:16-21). Chu akinin, ¿na tlan nalitaʼakgskgawiyaw tatlankit chu natlawayaw akgtum talakgalhin chuna la Uzías? Chuna nakinkaʼakgspulayan komo kajwatiya akinin nakinkalilakpuwankanan. Ankgalhin kalakapastakwi pi putum tuku katsiniyaw chu tuku lakgayaw kcongregación wa Dios kinkamaxkinitan (1 Cor. 4:7). Komo tlankajwa akinin, Jehová ni kintikamaklakaskin. w21.06 16:7, 8

Jesús xkatsi pi xtamakgalhtawakgen ni ankgalhin xʼamakgo titaxtukgo tuku kaks malakawaninan akxni xlichuwinankgolh Dios. Nachuna, ni katsiyaw la xlilhuwa umakgolh latamanin tiku kalitachuwinanka Dios kstalaninanin Cristo litaxtukgolh. Kstalaninanin Cristo xlipaxuwatkan xwanit ni kajwatiya xlakata latamanin xkakgaxmatnikgolh, wata xlakata xkatsikgo pi xmakgapaxuwamakgo Jehová. Komo chuntiya nalichuwinanaw Dios, namakglhtinanaw latamat nema ni kgalhi xlisputni. Akxni liskujaw nalichuwinanaw chu namasiyayaw xalaktlan tamakatsinin, na “lilakpuwanaw tuku tlawaputun espíritu”, xlakata mastayaw talakaskin pi espíritu santo kakinkapulalin kkilatamatkan. «Komo ni natlakgwanaw», Jehová kinkamalaknuniyan pi nakinkamaxkiyan latamat nema ni kgalhi xlisputni (Gál. 6:7-9). w21.10 26:8, 9

Jesús chu kstalaninanin lu xtlakgwankgonit xlakata tantaku xlichuwinankgonit Dios chu putsakgolh niku najaxkgo. Pero lhuwa latamanin xkakgalhkgalhimakgo. Jesús lu kalakgalhamalh chu «lhuwa tuku tsukulh kamasiyani». Makgkatsilh tuku xtitaxtumakgo chu xkamakgtayaputun. Xkatsi pi xpatinamakgo chu xmaklakaskinkgo takgalhkgalhin. La uku, maski latamanin tasiyakgo pi paxuwakgo, na maklakaskinkgo takgalhkgalhin. Chuna la borregos tiku xaʼakgtsankgan lamakgolh chu niti kamakgtaya, ni kgalhikgo xmapuchwayaninakan tiku nakapulalin. Apóstol Pablo wa pi ni lakgapaskgo Dios chu ni kgalhikgo takgalhkgalhin (Efes. 2:12). Xlakata kapaxkiyaw chu kalakgalhamanaw, akxni kalilakpuwanaw tiku lamakgolh niku lichuwinanaw Dios chu la wi xtakanajlakan, kinkamakgpuwantiniyan nakamakgtayayaw. Nakalimakgalhtawakgeyaw Biblia wa tuku tlakg tlan natlawayaw xpalakatakan. w21.07 5:8

Tiku tlankajwa xʼakstu lilakgaputsakan. Tiku lakgkatsalakanan ni kajwatiya lakaskin tuku achatum kgalhi, na lakaskin pi ama lataman nialh kakgalhilh. Wa xlakata tiku lakgkatsalakanan, ni akxilhputun xtalataman. Tatlankit chu lakgkatsalakanankan xtachuna xaluwa kiwi nema wakgo xtalayaw chiki. Maski lu stlan tasiya chiki, komo wamakgo laktsu luwa nalakxla. Xtachuna, komo wi tiku makgasata skujnanima Jehová pero tlankajwa makgkatsikan chu lakgkatsalakanan, lu nitlan katikitaxtunilh (Prov. 16:18). Nialh katiskujnanilh Jehová, xʼakstu natlawanikan tuku nitlan chu nakatlawani tuku nitlan amakgapitsin. Tlan nalakgmakganaw tatlankit komo nastalaniyaw xtastakyaw apóstol Pablo: «Nitu katlawatit kaj xlakata nalitalatlawananatit chu nipara natlankajwananatit, wata katataktujutit chu amakgapitsin tlakg xlakaskinka kakaʼakxilhtit nixawa wixin» (Filip. 2:3). w21.07 15, 16:6-8

Makgapitsi wankgo pi xaxlikana takanajla xlikgalhtit putum kintakgalhskininkan, asta tuku ni liwana lichuwinan Biblia. ¿Xlilat chuna nalakpuwankan? Kalichuwinaw xliʼakxilhtit apóstol Pablo. Xlikana pi xla kawanilh kstalaninanin Cristo: «Putum kalakputsananitit xlakata nakatsiyatit komo xlikana», pero na lichuwinalh pi lhuwa tuku ni xʼakgatekgsa (1 Tes. 5:21). Xla wa pi «ni xatakgatsin takatsin kgalhiyaw» chu «akxilhmaw akgtum espejo niku ni stalanka tasiya» (1 Cor. 13:9, 12). Pablo ni putum xkatsi, chu akinin nachuna. Pero xla xʼakgatekgsa tuku ni xalaktuwa masiya Biblia xlakata Jehová, xkgalhi takatsin nema xmakgtaya nakatsi pi xtekgsnit xaxlikana. ¿La tlakg nakanajlayaw pi tekgsnitaw xaxlikana? Natamalakxtumiyaw la masiyalh Jesús pi nakakninaniyaw Dios chu la kakninaniyaw Dios xtatayananin Jehová la uku. w21.10 18, 19:2-4

Natalan tiku lipinatita kata, maski skujnanipatit Dios putum kilhtamaku o ni, lhuwa tuku tlan nakalimakgtayayatit amakgapitsin. Kalismanitit tuku talakgpalinit kmilatamatkan, kalakkaxwilitit tuku tlan nalakgchipinatit chu kalilakpuwantit tuku tlan tlawayatit. Mapakgsina David xtlawaniputun Jehová akgtum chiki. Pero akxni Jehová wanilh pi Salomón wa xʼama tlawa, David makgamakglhtinalh chu makgtayalh (1 Crón. 17:4; 22:5). Ni lakpuwa pi wa xlitlawat xwanit uma taskujut xlakata Salomón kgawasaku xwanit chu nina lhuwa tuku xkatsini (1 Crón. 29:1). Xkatsi pi xtalakaskin xtasikulunalin Jehová chu ni wa pi tiku xpulalinkgolh uma taskujut xlinkgolha kata o lhuwa tuku xkatsinikgolh. Chuna la David, tiku linkgoya kata, la uku chuntiya skujnanikgo Dios maski talakgpalinit tuku lakgayakgolh kxkachikin. Chu katsikgo pi Jehová nakasikulunatlawa lakgkgawasan tiku tlawakgo taskujut nema xlakan xtlawakgo. w21.09 9:4; 10:5, 8

Akxni lakkaxwiliyaw tuku lakgchamputunaw chuna la skujnanimaw Jehová kinkamakgtayayan napaxuwayaw. Tuku nalakkaxwiliyaw wa tuku matlaniyaw chu ni wa tuku tlawamakgolh amakgapitsin. Komo ni chuna natlawayaw, nataxlajwaniyaw chu nalisitsiyaw (Luc. 14:28). Xlakata kskujnin Jehová akinin, makgtapakgsiyaw kxfamilia chu lanka xtapalh litaxtuyaw. Jehová ni kinkamalakatsuwin xlakata tlakg katsiniyaw nixawa amakgapitsin, wata akxilhli kinakujkan, pi tlan xlikatsiyaw chu xʼamaw mastayaw talakaskin xkinkamasiyanin chu xlakgpalilh kintayatkan. Xla lu paxuwa akxni tlawayaw putum tuku matlaniyaw xlakata naskujniyaw. Xlakata ni makgxtakgaw chu tayaniyaw limasiyayaw pi kgalhiyaw «xatlan naku» (Luc. 8:15). Wa xlakata chuntiya kamaxkiw Jehová tuku tlakg tlan kgalhiyaw. Komo chuna natlawayaw nakinkamakgapaxuwayan (Gál. 6:4). w21.07 24:15; 25:20

Talakaskin nakgalhkgalhiyaw xlakata nalakkaxtlawakan akgtum taʼakglhuwit. Kalilakpuwaw akxni lakgkgolotsin katsikgo pi chatum tala tlawanit akgtum lanka talakgalhin, skinikgo Jehová «liskgalala nema minacha kʼakgapun» xlakata naʼakxilhkgo tuku lama chuna la xla akxilha (Sant. 3:17). Xlakan makgtayaputunkgo tiku lakgalhinanit namakgxtakga «nixatlan tiji» (Sant. 5:19, 20). Lu liskujkgo nakuentajtlawakgo congregación chu tlan nakamamakgkatsinikgo tiku katlawanikanit tuku nitlan (2 Cor. 1:3, 4). Akxni wi tiku tlawanit lanka talakgalhin, lakgkgolotsin pulana lakputsanankgo xlakata nakatsikgo tuku lanit. Uma lin kilhtamaku. Alistalh, xlitlawatkan oración, liwana xliwanitkan tiku lakgalhinanit tuku nitlan tlawanit chu nalimaklakaskinkgo Biblia xlakata nastakyawakgo (Jer. 30:11). Ni lakapala nalaksakkgo tuku natlawakgo. Akxni stalanikgo xtapulalit Jehová, tlawa pi putum natalan tlan nakitaxtuni. w21.08 11:12, 13

Xlakata analh tatsinksni kʼIsrael, Noemí, xchixku chu chatiy xlakgkgawasan ankgolh kMoab. Anta xchixku nilh. Chatiy xlakgkgawasan tamakgaxtokgkgolh, pero milh kilhtamaku na nikgolh (Rut 1:3-5). Uma tlawalh pi Noemí lu xtaxlajwanilh. Lu nitlan xlimakgkatsi chu asta xlakpuwan pi Jehová xtlawanima tuku lu nitlan. Tuku wa limasiya tuku xlakpuwani Dios: «Jehová kintlawanima tuku nitlan [...]. Tiku kgalhi xliputum litliwakga xun tlawanit kilatamat». Chu wampa: «Jehová kintlawanima tuku nitlan. Tiku kgalhi xliputum litliwakga lhuwa kimakgapatinanit» (Rut 1:13, nota, 20, 21). Jehová akgatekgsa pi «taʼakglhuwit tlawa pi chatum xaskgalala chixku nialh nalakpuwan tuku natlawa» (Ecl. 7:7). Wa xlakata tlawalh pi Rut xlimasiyanilh Noemí tapaxkit nema ni makgxtakgnan. Tlan likatsinilh chu xatapaxuwan makgtayalh xputiatse xlakata xtatliwakglhli xtakanajla. w21.11 9:9; 10:10, 13

Komo putum kilhtamaku skujnanimawa Jehová, ¿wamputun pi nialh talakaskin namaliwakayaw? Nichuna. Tlan chu talakaskin nalakgchamputunaw tuku nakinkamakgtayayan tlakg tlan nalichuwinanaw Dios chu tlakg tlan namakgalhtawakgenanaw, chu tuku nakinkamaxkiyan talakaskin nakamakgtayayaw kinatalankan. Namakgantaxtiyaw komo nalimasiyayaw liskgalala chu komo ni nalakpuwanaw pi putum tlan tlawayaw, chu wa nalilakpuwanaw la nakamakgtayayaw amakgapitsin chu ni kajwatiya nalilakpuwanaw kimpalakatakan (Prov. 11:2; Hech. 20:35). ¿Tuku tlan nalakkaxwiliyaw nalakgchanaw? Kaskiniw Jehová naʼakxilhaw tuku matlaniyaw (Prov. 16:3). ¿Tlan precursor auxiliar o regular xlitaxtuw, xʼaw kBetel o xmakgtlawaw Pukgalhtawakga? ¿Tlan xkatsiniw atanu tachuwin o tlan xʼaw makgtayananaw niku tlakg talakaskin tamakgtay? w21.08 23:14, 15

Jehová paxuwa akxni limasiyakan tapaxkit nema ni makgxtakgnan (Os. 6:6). Maklakaskilh palakachuwina Miqueas xlakata nakinkawaniyan pi kakgalhiw uma tapaxkit (Miq. 6:8, nota). Xlakata chuna natlawayaw, kilikatsitkan tuku kilhchanima uma tayat. Tachuwin «tapaxkit nema ni makgxtakgnan» max 230 xlimakglit min kTraducción del Nuevo Mundo. Chu xglosario uma traducción wan: «Kilhchanima tapaxkit nema tlawa pi wi tiku nalimaxtuniya kilhtamaku, ni namakgatsankgananiya, ni namakgxtakga chu lu tlan natalalipina. Tatalakxtumi tapaxkit nema Dios kakgalhini latamanin, pero na tlan kilhchani tapaxkit nema latamanin lakgalhini». Jehová wa tiku tlakg limasiya uma tapaxkit. Mapakgsina David wa: «Oh, Jehová, mintapaxkit nema ni makgxtakgnan chan asta kʼakgapun [...]. Oh, Dios, ¡lu xtapalh mintapaxkit nema ni makgxtakgnan!» (Sal. 36:5, 7). ¿Xtapalh liʼakxilhaw xtapaxkit Jehová nema ni makgxtakgnan? w21.11 2:1, 2; 3:4

Jehová kakgalhi lakskujnin tiku akgtum familia litaxtukgo chu kakninanikgo. Anta makgtapakgsi Jesús, «xapulana kam», chu lhuwa ángeles (Col. 1:15; Sal. 103:20). Akxni Jesús latamalh kKatiyatni, limasiyalh pi tiku ni makgxtakgkgo Dios tlan naliʼakxilhkgo la xTlatkan. Akgtum kilhtamaku akxni xkatachuwinama kstalaninanin, lichuwinalh xlakata Jehová, «kinTlat tiku na minTlatkan» (Juan 20:17). Akxni makamaxkiyaw kilatamatkan Jehová chu tamunuyaw, makgtapakgsiyaw kʼakgtum familia niku lapaxkikan (Mar. 10:29, 30). Jehová chatum xapaxkina Tlat, chu Jesús lakaskin pi chuna naʼakxilhaw: la chatum tlat tiku ankgalhin tlan natachuwinanaw. Jesús kamasiyanilh kstalaninanin la natlawakgo oración, chu limatsukilh uma tachuwin: «KinTlatkan». Jesús tlan xkinkawanin pi akxni xtachuwinaw Jehová xlimapakuwiw «tiku kgalhi putum litliwakga» o «Malakatsukina», títulos nema lakgchan Dios chu min kBiblia (Gén. 49:25; Is. 40:28; 1 Tim. 1:17). Pero kinkawanin pi tlan nalimapakuwiyaw Jehová, «kinTlatkan». w21.09 20:1, 3

Mapakgsina Manasés ni kgaxmatli akxni Jehová kamalakgachalh xpalakachuwinanin xlakata nastakyawa. Alistalh, «Jehová tlawalh pi tiku xpulalinkgo ksoldados mapakgsina xalak Asiria xkatatlawakgolh guerra» tiku xalak Judá. Xlakan «lichipakgolh Manasés kankasajaja likan, lichikgolh akgtiy cadenas xaʼcobre chu linkgolh kBabilonia». Akxni Manasés tachin xwi lilakpuwa tuku xtlawanit. «Lu tsukulh taʼaktuju kxlakatin xDioskan xnatlatni xala makgasa» chu na «tasaskinilh Jehová xDios pi xmakgamakglhtinalh» chu «chuntiya tlawanilh oración» (2 Crón. 33:10-12). Jehová kgaxmatnilh xʼoraciones Manasés. Akxilhli pi xnaku xtalakgpalinit, chu wa uma tuku xlimasiya kxʼoraciones. Jehová lu tlan limakgkatsilh tuku tasaskinilh chu maspitpa kxtamapakgsin. Manasés lu liskujli nalimasiya pi xlikana nitlan xlimakgkatsi tuku nitlan xtlawanit. w21.10 4:10, 11

Áquila chu Priscila makgxtakgkgolh tuku xlakgapaskgo, xlitekgsatkan xwanit niku tlan xlatamakgolh chu kʼatanu kachikin xmatsukiparakgolh xtaskujutkan chuna la xtlawakgo laktsu chiki. Anta kCorinto Priscila chu Áquila makgtayanankgolh kcongregación chu akxtum taskujkgolh apóstol Pablo xlakata xkamatliwakglhkgolh natalan. Alistalh, ankgolh latamakgo kʼalakatanu kachikinin niku tlakg xtalakaskin nalichuwinankan Dios (Hech. 18:18-21; Rom. 16:3-5). ¡Lhuwa taskujut xkgalhikgo chu lu xpaxuwakgo! Tamakgaxtokgat xala uku tlan nastalanikgo xliʼakxilhtitkan Priscila chu Áquila komo pulana nawilikgo xTamapakgsin Dios. Akxni nina tamakgaxtokgkgo xlikgalhchuwinatkan tuku lakgchamputunkgo. Akxni liwana katsikgo tuku lakgchamputunkgo chu liskujkgo namakgantaxtikgo, akxilhkgo la skuja espíritu santo (Ecl. 4:12). w21.11 17:11, 12

Kilikgalhakgaxmatatkan xlimapakgsin Dios pi nakamaxkiyaw kakni kinatlatnikan. Kalakapastakwi pi tuku wan Levítico 19:3 xlakata nakamaxkiyaw kakni kinatlatnikan, stalani umakgolh tachuwin: «Wixin xasantos miliwanatkan xlakata akit, Jehová, xasanto» (Lev. 19:2). Tlan nalilakpuwanaw uma takgalhskinin: «¿Liwana kmakgantaxtima limapakgsin nema wan pi kilimaxkit kakni kinatlatni?». Komo naʼakxilhaw pi ni chuna tlawamaw, kaliskujwi namakgantaxtiyaw. Nila lakgpaliyaw tuku titaxtunita, pero la uku kaliskujwi wi tuku natlawayaw xpalakatakan kinatlatnikan o tlan tuku akxtum nakatatlawayaw. Max tlan tlakg lhuwa kilhtamaku nakalimaxtuniyaw. ¿Tlan tlakg xkamakgtayaw xlakata tuku makgkatsikgo, xlakata xtakanajlakan chu xlakata tumin? Komo chuna natlawayaw, kgalhakgaxmatmaw nawan tuku wan Levítico 19:3. w21.12 4, 5:10-12

Mapakgsina David tlawalh laklanka talakgalhin. Tatlawalh talakgxtumit nema ni xlitatlawat Bat-Seba chu asta mamakgnininalh xchixku (2 Sam. 11:2-4, 14, 15, 24). Xlakata uma, ni kajwatiya xʼakstu tlawanika tuku nitlan, na tlawanilh tuku nitlan xfamilia (2 Sam. 12:10, 11). Atanu kilhtamaku ni limasiyalh pi xlipawan Jehová akxni maputlakgeninalh putum soldados xalak Israel. ¿Tuku kitaxtulh? Nikgolh 70,000 israelitas kaj xlakata akgtum tajatat (2 Sam. 24:1-4, 10-15). ¿Xtilakpuwaw pi ni xlakgchan pi Dios xlimasiyanilh talakgalhaman David? Jehová nichuna lakpuwa. Wata wa lilakpuwa pi David ni xmakgxtakgnit putum kxlatamat chu xlikana nitlan xlimakgkatsi xtalakgalhin. Wa xlakata tapatilh xtalakgalhin. Xkatsi pi David lu xpaxki chu xtlawaputun tuku tlan. ¿Ni xlikana pi lu paxtikatsiniyaw Dios xlakata akxilha laktlan tayat nema kgalhiyaw? (1 Rey. 9:4; 1 Crón. 29:10, 17). w21.12 19:11-13

Jesús tlan kalikatsinilh tiku xtatatlakgo. Kalakapastakwi tuku makatsinilh Juan tiku xMununan: «Tiku lakgaxokgo xwankgonit lakawanankgo, tiku nila xtlawankgo tlan tlawankgo, tiku xkgalhikgo lepra paksmakgolh, tiku xʼakgatapakgo tlan kgaxmatkgo, tiku xnikgonit kamalakastakwanimaka». Akxni akxilhkgolh xmilagros Jesús, «putum kachikinin tsukukgolh maxkikgo kakni Dios» (Luc. 7:20-22). Kstalaninanin Cristo na tlan kalikatsiniyaw, kalakgalhamanaw chu ni lakapala kasitsiniyaw tiku tatatlakgo. Jehová ni kinkamaxkinitan litliwakga xlakata natlawayaw milagro. Pero kinkalakgayawanitan nakamakatsiniyaw tiku lakgatsin litaxtukgo kxtakanajlakan, pi nialh makgas naʼanan paraíso niku latamanin nialh katitatatlakgolh chu xtakanajlakan tlan natawila (Luc. 4:18). Uma tamakatsinin tlawama pi lhuwa latamanin namalankikgo Dios. w21.12 9:5

Santiago maklakaskilh xTachuwin Dios akxni masiyalh. Maklakaskilh xlakata nalimasiya pi Jehová ankgalhin kasikulunatlawa tiku ni makgxtakgkgo chuna la Job. Santiago limaklakaskilh ni laktuwa tachuwin. Chuna, ni tlawalh pi wa tlakg xlakaskinka xʼakxilhka, wata wa Jehová malankilh. Uma masiya pi kilimaklakaskinatkan Biblia chu ni tuwa la namasiyayaw. Ni kamasiyaniputunaw latamanin la xlilhuwa katsiniyaw, wata kamasiyaniputunaw la xlilhuwa katsi Jehová chu la kalilakgaputsa (Rom. 11:33). Tlan chuna natlawayaw komo ankgalhin nalimaklakaskinaw Biblia. Ni katiwaniw tiku makgalhtawakgemaw tuku xtlawaw komo xtitaxtuw tuku titaxtuma, wata namakgtayayaw nalilakpuwan liʼakxilhtit xalak Biblia chu naʼakgatekgsa tuku lakpuwan Jehová. Uma nakamakgtaya natlawakgo tuku katsinimakgo xlakata makgapaxuwaputunkgo Jehová. w22.01 11:9, 10

Jehová kinkawaniyan pi ni kakatlawaniw tuku nitlan amakgapitsin. Kstalanina Cristo lu xlakaskinka liʼakxilha uma. Jesús lichuwinalh pi lu xlakaskinka limapakgsin nema tekgsaw kLevítico 19:18. Akgtum kilhtamaku, chatum fariseo kgalhskilh: «KxLimapakgsin Moisés, ¿tuku tlakg xlakaskinka limapakgsin min?». Jesús wa pi napaxkiya Jehová xliputum minaku, xliputum milatamat chu xliputum mintalakapastakni wa xapulana chu tlakg xlakaskinka limapakgsin. Chu alistalh lichuwinalh Levítico 19:18 akxni wa: «Xlipulaktiy nema na xtachuna, wa uma: “Milipaxkit mintalataman chuna la miʼakstu paxkikana”» (Mat. 22:35-40). Pulaklhuwa la nakalimasiyaniyaw tapaxkit kintalatamankan. Pulaktum: namakgantaxtiyaw tuku wan Levítico 19:18: «Ni nakamalakgaxokgeya chu na ni nakasitsiniya xkamanan minkachikin». w21.12 10, 11:11-13

Jesús «stonkgli xmakan» chu lakgmaxtulh apóstol Pedro. Apóstol tlan tlawalh kxkgalhni chuchut maski tliwakga xʼunama akxni lakglakalh Jesús; pero akxni akxilhli la tliwakga xʼunama lu pekualh chu tsukulh lakgtsankga (Mat. 14:24-31). Tuku akgspulalh Pedro kinkamasiyaniyan pi akxni takutli kbarco chu tsukulh tlawan kxkgalhni chuchut, ni lakpuwa pi xʼama lakgtsankga. Xla xchamputun asta niku xya Jesús, pero nichuna tlawalh xlakata tsukulh akxilha la tliwakga xʼunama. Akinin nila tlawanaw kxkgalhni chuchut, pero na titaxtuyaw taʼakglhuwit nema tlan maxlajwani kintakanajlakan. Komo nialh wa akxilhaw Jehová chu xtamalaknun, natsukuyaw taxlajwaniyaw. Kaxatukawa taʼakglhuwit nema namin, chuntiya wa kaʼakxilhwi Jehová chu la tlan nakinkamakgtayayan. w21.12 17, 18:6, 7

Tlawakan oración, kgalhtawakgakan chu lilakpuwankan makgtanuma kkintakakninkan. Akxni tlawayaw oración, tachuwinanaw Jehová, tiku lu kinkapaxkiyan. Akxni likgalhtawakgayaw Biblia, makgamakglhtinanaw «xtakatsin Dios», tiku tlakg skgalala lama kkakilhtamaku (Prov. 2:1-5). Chu akxni lilakpuwanaw, lilakpuwanaw xalaktlan xtayat Jehová, chuna la tuku natlawa kimpalakatakan. ¿Anan atanu la tlakg tlan namaklakaskinaw kinkilhtamakujkan? Komo matlaniyaw, kaputsaw niku kakakswa. Kalilakpuwaw la tlawalh Jesús. Akxni matsukilh xtaskujut kKatiyatni, 40 kilhtamaku tawilalh kdesierto (Luc. 4:1, 2). Anta tlawalh oración chu lilakpuwa tuku xlakaskin xTlat pi xtlawalh. Uma makgtayalh xtayanilh tuku nialh makgas xʼama titaxtu. w22.01 27, 28:7, 8

Max chatum kgolotsin o chatum tala tiku tliwakga wi xtakanajla nakinkawaniyan tuku kililakgpalitkan. Komo wi tiku kinkalistakyawayan Biblia limasiya pi kinkapaxkiyan. Wa xlakata kamakgamakglhtinaw xtastakyaw. Pero max tuwa namakgkatsiyaw namakgamakglhtinanaw xtastakyaw chatum lataman, chu asta max nalisitsiyaw. ¿Tuku xlakata? Xlakata maski katsiyaw pi akinin makglakgalhinanin, ni lakgatiyaw akxni wi tiku kinkawaniyan pi tlawaw tuku nitlan (Ecl. 7:9). Max wi tuku nalikilhanaw, max nalakpuwanaw pi kinkastakyawaman xlakata kinkasitsiniyan o nasitsiniyaw xlakata kinkastakyawan. O asta max nalakpuwanaw: «¿Tuku litaxtu xlakata nakistakyawa? ¡Xla na tlawa tuku nitlan!». Chu komo ni lakgatiw tastakyaw, max ni kuenta katitlawaw chu max nalitachuwinanaw atanu lataman xlakata nakinkawaniyan tuku akinin kgaxmatputunaw. w22.02 8, 9:2-4

Anta kxasasti kakilhtamaku, ¿wi tuku natlawa pi nialh nalipawanaw tuku Jehová laksaka? Kalilakpuwaw tuku lalh akxni Jehová nina makgas xkalakgmaxtunit israelitas kʼEgipto, niku skujnin xlitaxtukgo. Makgapitsi tsukukgolh taʼakglhuwikgo xlakata xlakapastakkgo liwat nema xkgalhikgo anta chu lakgmakgankgolh maná nema Jehová xkamaxki (Núm. 11:4-6; 21:5). ¿Na tlan chuna xkinkaʼakgspulan akxni titaxtunita nawan lhuwa tapatin? Ni katsiyaw la xlilhuwa naskujaw xlakata namaskulunkiyaw Katiyatni chu tsinu tsinu akgtum paraíso nalimaxtuyaw. Max lu kiliskujatkan nawan chu xapulana max tuwa nawan latamat. ¿Nalitaʼakglhuwiyaw tuku Jehová nakinkamaxkiyan uma kilhtamaku? Komo la uku lu paxtikatsiniyaw Jehová xlakata tuku kinkamaxkiyan, max nachuna natlawayaw kkilhtamaku nema aku mima. w22.02 7:18, 19

«Judío» tiku lichuwinankan kZacarías 8:23 kakilhchanima xatalaksakni tiku lamakgolhku kKatiyatni (Rom. 2:28, 29). «Kgalhakaw lakchixkuwin xalak tipalhuwa kachikinin» kakilhchanima amakgapitsi borregos. Xlakan kalichipaxnankgo tiku xatalaksakni, uma kilhchanima pi makxtum katalakgo chu akxtum katakakninanikgo Jehová. Kgantaxtuma tuku wan Ezequiel 37:15-19, 24, 25 xlakata Jehová tlawanit pi xatalaksakni chu amakgapitsi borregos makxtum nalakgo. Anta talichuwinalh kgantiy kiwi: «Kiwi nema lakgchan Judá» (tribu niku xkalaksakkan tiku xmapakgsinankgo kʼIsrael) wa kilhchanima xatalaksakni, chu kiwi «nema lakgchan Efraín» wa kakilhchanima tiku kgalhkgalhimakgo nalatamakgo kKatiyatni. Jehová makxtum xʼama katlawa xlakata «kgantum kiwi» xlitaxtukgolh. Uma kilhchanima pi akxtum xʼamakgo skujnanikgo xMapakgsinakan, Cristo Jesús (Juan 10:16). w22.01 22:9, 10

Jesús kalichuwinalh tiku xkamaxkikgo tumin lakglimaxkgenin pero xkawanikgo amakgapitsin tuku xtlawakgo. Maski tlan tuku xtlawakgo, Jehová ni lakgatilh (Mat. 6:2-4). Komo nakalilakpuwanaw amakgapitsin chu ni kiʼakstukan nakinkalilakpuwankanan, nalimasiyayaw pi tlan likatsiyaw. Kalakpuwaw: «¿Tlan xakwa pi ni kajwatiya kkatsi tuku tlan, wata na ktlawa? ¿Tuku xlakata ktlawa tuku tlan?». Jehová ankgalhin limaklakaskin xʼespíritu santo xlakata wi tuku tlawa (Gén. 1:2). Akgatunu tayat nema masta espíritu santo nakinkamakgpuwantiniyan wi tuku natlawayaw. Akgtum liʼakxilhtit, Santiago wa pi takanajla nema «ni kgalhi laktlan tatlaw xtachuna la xanin» (Sant. 2:26). Nachuna xlakata amakgapitsi tayat nema masta xʼespíritu Dios. Akxni limasiyayaw umakgolh tayat, limasiyayaw pi wa xʼespíritu santo Dios kinkamakgtayaman. w22.03 11:14-16

Kstalaninanin Cristo makgtlawayaw lhuwa taskujut xlakata kintakanajlakan chu amakgapitsi laktlan taskujut. Pero Pedro lichuwinalh pulaktum, akxni nina xkinkawaniyan pi xaskulunku kiliwanatkan kkilatamatkan, wa: «Kalakkaxwilitit mintalakapastaknikan xlakata natlawayatit lhuwa taskujut» (1 Ped. 1:13). ¿Tuku xkilhchanima? Xla lichuwinalh pi xatalaksakni xnatalan Cristo xʼamakgolh lichuwinankgo xtalakgalhaman Dios kxlilakgatum katiyatni (1 Ped. 2:9). La uku, putum kstalaninanin Cristo kgalhiyaw talakgalhaman natlawayaw uma lu xlakaskinka taskujut nema lhuwa latamanin litamakgtayakgo. Lanka talakgalhaman kgalhi xkachikin Dios xlakata lichuwinan chu masiya xTachuwin Dios (Mar. 13:10). Kaliskujwi nalimasiyayaw pi paxkiyaw kiDioskan chu kintalatamankan, chu pi xaskulunku litaxtuputunaw kxliputum kilatamatkan. w21.12 13:18

Apóstol Pablo ankgalhin tlan tuku xkalakpuwani natalan. Xkatsi pi akxni wi tiku tlawa talakgalhin ni wamputun pi nitlan likatsi. Xkapaxki natalan chu wa kuenta xtlawa xalaktlan xtayatkan. Komo xʼakxilha pi wi tiku tuwa xmakgkatsi natlawa tuku tlan, xlakpuwan pi xtlawaputun tuku tlan chu xmaklakaskin tsinu tamakgtay. Pablo kamakgtayalh chatiy lakpuskatin xalak xcongregación Filipos (Filip. 4:1-3). Max Evodia chu Síntique xlamakgasitsikgonit. Pablo tlan kalikatsinilh chu ni wa tuku nitlan xpalakatakan. Kuenta tlawalh xatlan xtayatkan chu la ni xmakgxtakgkgo Jehová. Xkatsi pi Jehová xkapaxki. Xlakata wa kuenta xtlawa laktlan tayat nema xkgalhikgo kamakgpuwantinilh nalakkaxtlawakgo xtaʼakglhuwitkan. Xlakata Pablo wa kuenta tlawalh xalaktlan xtayatkan amakgapitsin, makgtayalh napaxuwa chu chuntiya tlan nakatalalin natalan xalak uma congregación. w22.03 30:16-18

Takaksni nema kinkamaxkiyan Jehová makaksa kinakujkan chu kinkamakgtayayan liwana nalakapastaknanaw. Chatum tala tiku wanikan Luz, wan: «Min kilhtamaku kmakgkatsi pi kiʼakstu kwi, chu klakpuwan pi Jehová ni kimpaxki. Pero tunkun kwani Jehová tuku kmakgkatsi. Oración kimakgtaya tlan nakmakgkatsi». Xliʼakxilhtit Luz masiya pi oración kinkamakgtayayan nakgalhiyaw takaksni (Filip. 4:6, 7). Jehová chu Jesús na kinkamakgtayakgoyan akxni naniy tiku lu paxkiyaw. Uma kinkamakgpuwantiniyan nalimasiyayaw talakgalhaman akxni lichuwinanaw Dios chu masiyayaw, tayat nema Jehová chu Jesús limasiyakgo. Xlakata Jesús tasalh limasiya pi Jehová chu xKgawasa akgatekgskgo pi min kilhtamaku xlajwananaw chu kinkamakgtayaputunkgoyan natayaniyaw. Kalilakpuwaw akxni Jehová «nakaxakani putum xlakgpixtajatkan» latamanin (Apoc. 21:4). w22.01 15:7; 19:19, 20

Jesús wa pi anan akgtiy malakcha chu pi akgatunu ktanu tanu tiji linan, pulaktum «xatilanka» chu atanu «xatitsu» (Mat. 7:14). Chatunu akinin kililaksakatkan niku tiji naʼanaw. Tuku nalaksakaw lu xlakaskinka xlakata kaj akgtum tiji linan klatamat nema ni kgalhi xlisputni. Lhuwa tiku laksakkgo «xatilanka» tiji xlakata ni tuwa ankan anta. Pero lhuwa tiku chuna tlawakgo kaj xlakata kastalanikgo amakgapitsin. Ni akxilhkgo pi Akgskgawini, wa tiku lakaskin pi kaʼankgolh kʼuma tiji nema linan kkalinin (1 Cor. 6:9, 10; 1 Juan 5:19). «Xatilanka» tiji ni xtachuna «xatitsu», chu Jesús wa pi uma tiji ni lhuwa tiku tekgskgo. ¿Tuku xlakata? Kversículo nema stala, Jesús kinkawanin pi kuenta katlawaw xlakata ni nakinkaʼakgskgawikgoyan ni xaxlikana palakachuwinanin (Mat. 7:15). w21.12 22, 23:3-5