Lain Long Karim Hevi Bilong Sik Atraitas
Wanpela man long Inglan i raitim dispela stori bilong Kirap!
Devit i gat 72 krismas na em i no inap wokabaut gut. Ol skru bilong han i krungut. Em i gat wanpela sik em planti lapun i save kisim.
Pegi i gat 68 krismas na em tu i no inap wokabaut gut, long wanem, em i gat dispela sik nogut, na long piksa daunbilo yu inap lukim ol pinga bilong han bilong em i krungut. Tasol em inap klinim haus liklik na em i amamas long wokim bilum samting.
Aisa tu i bin kisim dispela sik na inap 37 yia em i bin sindaun long sia i gat wil. Em i no inap mekim planti samting bilong helpim em yet, tasol em meri bilong amamas.
LONG Inglan i gat olsem 6 milion man i bin kisim sik atraitas, na Devit na Pegi na Aisa i insait long dispela lain. Nius (The Times) i tok, long olgeta yia dispela sik nogut i ‘as na 88 milion de bilong wok i lus, winim ol de i lus taim ol man i straik.’
Maski yu stap long wanem kantri, sik atraitas inap kisim yu. I no gat wanpela kantri em sampela man i no bin kisim dispela sik. Wanpela dokta i stori long dispela sik na em i tok: ‘I no gat planti sik i kisim planti man tru olsem dispela sik atraitas, na i no gat planti sik i givim bikpela pen long man na bagarapim ol skru bilong skin olsem dispela sik i save mekim. Na planti man i tingting kranki long dispela sik na ol i kamapim ol stori giaman long as bilong en.’—Lukim blok long pes 14.
Olsem na yumi no kirap nogut taim yumi save planti man olsem Devit i bel hevi, long wanem, ol i gat dispela sik. Tasol Pegi na Aisa na sampela moa i strongim bel na karim hevi bilong dispela sik. Olsem wanem na ol i no bel hevi? Olsem wanem long yu? Sapos yu gat sik atraitas o yu ting yu gat dispela sik, yu ken mekim wanem ol samting bilong helpim yu yet long karim ol hevi dispela sik inap kamapim?
Sapos Yu Gat Sik Atraitas
Namba wan samting yu mas mekim em olsem: Go kwiktaim long dokta na kisim save olsem, yu gat dispela sik o nogat. Wanpela buk (The Arthritis Book) i tok: ‘Mipela laik toksave olsem, man i go kwiktaim long dokta taim dispela sik i kamap nupela, em inap kisim sampela marasin nau bilong helpim em na bihain em i no ken pilim bikpela pen na ol skru bilong skin i no ken krungut tumas.’ Buk i tok moa: ‘Man i gat sik atraitas na em i kisim marasin taim dispela sik i nupela, na em i kisim dispela marasin oltaim, dispela inap helpim sik bilong em.’
Olsem na nogut yu gat tupela tingting. Yu mas save gut long ol samting bilong sik bilong yu. Na sapos dokta i tok yu gat sik atraitas, orait, stretim rot bilong kisim marasin nau—no ken lusim taim.
Karim Pen
Bikpela samting long ol man i gat sik atraitas em long painim rot bilong daunim pen. Tasol sampela dokta i tok, sampela man i gat sik ostio-atraitas (em narapela kain atraitas), i mas ‘wok long karim pen.’ Bilong wanem ol i tok olsem? Long wanem marasin ol i dring bilong kilim pen i save bagarapim ol samting long skin i gat wok long toksave olsem yu gat sik. Na taim skin i tok yu gat sik, tasol yu sakim dispela toksave bilong skin, ol skru bilong skin inap bagarap.
Sapos yu dring marasin bilong daunim pen orait, yu mas tingim ol narapela sik yu inap kisim long rot bilong dispela marasin. Wanpela nius (The Lancet) i tok olsem: ‘Planti man i dring marasin (NANSAID) i kisim sik olsem sua long bel na blut i wok long kapsait long sua na em i mas slip long haus sik.’ Olsem na planti man i dring wan wan marasin tasol. Sampela ol i mekim wanpela wok ol i save laik long mekim na dispela i helpim ol long lusim tingting liklik long pen.
Mipela i no tok, man i no ken kisim marasin bilong daunim pen bilong em, nogat. Sapos sampela man i no kisim marasin, ating ol bai les long mekim wok long han lek na long ol skru i gat pen, na dispela i mekim na ol skru bai go strong. Planti man i save dring marasin NANSAID na asprin bilong helpim ol long daunim pen. Na dokta i givim dispela tupela marasin bilong ol sapos skin i solap na i pen. Planti man i gat sik atraitas, em dokta bilong ol i tok tupela marasin i save helpim ol.
Tasol i gat sampela wok nogut inap kamap long dispela marasin, olsem na sapos yu laik dring dispela marasin, gutpela sapos pastaim yu save gut long ol wok bilong en. Askim dokta long ol hevi yu inap kisim sapos yu dring dispela marasin.
Yumi no ken tok ol man i stap long ples kol bai kisim sik atraitas, nogat. Dispela i no as bilong sik atraitas. Tasol sampela i pilim olsem taim ol i go na sindaun long ples i gat gutpela san dispela i bin helpim ol. Tasol sapos yu no inap lusim as ples na go long ples i gat gutpela san, yu inap mekim sampela samting moa.
Wanpela dokta (Frederic McDuffie) i save skelim gut narapela kain sik atraitas ol i kolim rumatoid atraitas, (dispela kain sik i mekim na ol bun i solap na go strong). Em i tok, ol man i gat dispela kain sik atraitas na ol i putim samting i hat na bihain samting i kol long ol skru, dispela inap helpim ol. Ol i bin skelim sampela man i gat dispela sik na ol dispela man i bin putim ais long skru bilong lek i gat sik rumatoid atraitas, na ol i larim dispela ais i stap 20 minit. Ol i mekim olsem 3-pela taim long san i go inap 4-pela wik. Bihain ol dispela man i tok pen i no strong tumas taim ol i mekim wok long skru, na tu, ol masol i strong, na ol inap wokabaut hariap liklik, na ol inap slip gut. Bilong wanem skru bilong ol dispela man i mekim olsem? Dokta Mekdafi i tok: ‘Taim ol i putim ais long skru, dispela kol i mekim na ol liklik rop wailis insait long skru i no toksave olsem skru i pen na mekim i dai pen.’
Tasol samting i helpim wanpela man ating em i no helpim narapela. Planti man i tok, taim ol i rapim isi isi skru i gat sik atraitas dispela i save helpim ol. Dispela meri Aisa i tok: ‘Taim mi pilim bikpela pen mi askim man bilong mi long rapim strong dispela hap mi pilim pen long en. Dispela i mekim na mi pilim bikpela pen, tasol sampela taim dispela i daunim pen bilong sik atraitas.’
Sampela dokta i tok sapos man i putim hatpela samting long skru, dispela tu inap helpim em. Sampela i tok i gutpela long mekim wok long botol gumi i gat hatwara insait long en, o mekim wok long wanpela samting ol i putim long paua na hat bilong en i go insait tru long skru. Wanpela dokta (Dudley Hart) i tok: ‘Taim ol man i gat sik atraitas na ol i putim hatpela samting long skru, dispela i mekim na ol masol i no go strong, ol i stap gutpela, na ol i no gat bikpela pen.’
Mekim Wok Long Skru, Nogut Ol i Go Strong!
Wanpela buk (The Arthritis Helpbook) i tok: ‘Wanpela bikpela samting man i gat sik atraitas i mas mekim, em eksasais.’ Ating man i gat sik atraitas bai tok: ‘Em gutpela, tasol sapos mi eksasais mi bai pilim bikpela pen.’ Em i stret, tasol em i mas skelim gut samting em yet i mas mekim.
Ol gutpela eksasais em wokabaut, na subim wara, na kikim wilwil. Tasol bilong helpim sik atraitas yu bin kisim, yu mas save wanem wanem eksasais i gutpela long sik bilong yu. Olsem na toktok wantaim dokta bilong yu na bai yu ken save, wanem ol eksasais inap helpim yu gut.
Taim yu eksasais na yu kisim pen, gutpela yu malolo liklik. Sapos skru i gat sik atraitas i hat na i solap taim yu eksasais, lusim dispela eksasais. Ating dispela kain eksasais yu mekim em i no gutpela tumas long yu. Yu mas tingim—eksasais yu mekim i bilong helpim yu long mekim gut wok long han lek samting i gat dispela sik—i no bilong strongim skin. Sapos tupela taim long olgeta de yu mekim eksasais, ating dispela bai helpim yu long mekim wok long han lek samting.
I Gat Marasin Bilong Pinisim Dispela Sik?
Wanpela nius (Daily Post) bilong Inglan i tok: “ ‘Klostu nau’ bai i gat marasin bilong pinisim sik atraitas.” Tasol nius i tok ol i “no ken makim wanem taim stret” bai i gat dispela marasin.
Na long 1992 ol i wok yet long painim dispela marasin. Wanpela profesa i tok, ol i ting bai i gat dispela marasin long bihain bilong helpim ol man i gat sik rumatoid atraitas.
Sampela man i gat sik atraitas na ol i no inap wokabaut samting na ol i kisim bikpela pen, olsem na ol i larim dokta i katim ol na putim ol nupela skru giaman long skin bilong ol. Sampela i save was gut long ol kaikai na ol i pilim olsem dispela i save helpim ol. Na i gat sampela samting moa ol man i save mekim bilong helpim ol.
Ol man i gat kain kain tingting long wanem marasin i stret long helpim dispela sik. Sampela dokta i tok sampela marasin o sampela samting ol man i mekim bilong helpim sik bilong ol, em giaman tasol. Ol i tok olsem long wanem, ol yet i no mekim wok long dispela marasin samting.
Inap long nau ol dokta i no painim wanpela marasin bilong pinisim dispela sik nogut i save bagarapim skin bilong man. Olsem na taim yu tingim wanpela marasin o narapela samting bilong helpim yu, yu mas tingting gut pastaim. Orait, taim yu painim wanpela marasin bilong helpim yu, nogut yu kalap i go long narapela marasin.
Samting Ol Narapela Inap Mekim
Sapos yu gat wanpela wanblut o pren i gat sik atraitas, i gat planti samting yu ken mekim bilong helpim em. Yu ken helpim em olsem wanem?
Pegi i stap wanpis, tasol ol pikinini bilong em i save helpim em. Ol i save salim pas long em o ol i ring. Taim ol pikinini meri i kam lukim mama, ol i mekim wok long haus bilong helpim em, em ol wok Pegi i no inap mekim nau. Na yangpela bubu meri bilong Pegi i save kam long olgeta wik na klinim gut haus.
Nau meri bilong Devit i tingim gut em. Wanpela nes i lainim meri bilong Devit long rot bilong wasim gut skin bilong Devit na lukautim em gut. Dispela i mekim na Devit i amamas, em i no bel hevi moa.
Paslain long taim Aisa i dai em i tok: ‘Planti samting ol narapela man i mekim bilong lukautim ol yet, mi no inap mekim.’ Olsem na ol gutpela samting man bilong Aisa i mekim, olsem wasim em, bilasim skin bilong em, na komim gras bilong em, dispela i mekim na Aisa i amamas!
Planti man i gat sik atraitas na ol inap mekim liklik wok yet long han lek samting, ol i laik mekim yet dispela wok. Olsem na ol wanblut na pren i mas tingim gut dispela samting. Nogut ol i pasim sikman long mekim samting em i laik mekim. Sapos man i gat sik atraitas na em i no inap tru long mekim wanpela samting, orait yu ken mekim dispela wok. Dispela ol man i amamas sapos yumi go lukim ol, na mekim liklik wok bilong helpim ol.
No Ken Ting i No Gat Rot
Ating bai yu tok, ‘Man i gat sik atraitas i hatwok long daunim bel hevi.’ Tru, tasol yu wantaim famili bilong yu i mas tingting long ol gutpela samting bai kamap bihain.
Tingim Pegi na Aisa. Aisa i bin tok: ‘Mi no bel hevi moa long sik bilong mi.’ Olsem na em na Pegi i bin painim sampela rot bilong helpim ol narapela man. Pegi i save go lukim ol man i stap klostu long em na em i givim gutpela tok bilong Baibel long ol. Ol pikinini na bubu pikinini i bin helpim Aisa na em i bin mekim wok oltaim long tokim ol man long ol gutpela tok promis long Baibel. Pegi em wanpela Witnes Bilong Jehova, na Aisa tu.
Tru tumas, Pegi na Aisa i bin amamas long gutpela tok promis klostu nau em bai kamap: “I no gat man i stap long [olgeta hap] bai i tok olsem, ‘Mi gat sik.’ ” (Aisaia 33:24) Long ol man i gat sik atraitas, bai dispela taim em taim bilong amamas tru!
[Blok long pes 14]
Em Sik Bilong Skru i Pen o Atraitas?
Wan wan taim yumi olgeta i save kisim pen long skin bilong yumi. Ating yumi no tingim tumas na yumi tok em liklik sik bilong skru i pen. I gat olsem 200 kain pen na ol dokta i tok em sik bilong skru i pen, tasol sampela em sik atraitas. I gat 4-pela kain sik atraitas planti man i save kisim, olsem:
Ostio-atraitas: Dispela sik i kisim planti lapun, olsem wanpela samting insait long skru i wok long bagarap, na hap bun long skru i wok long go bikpela, na sampela senis i kamap insait long hap bilong skru i save kamapim wara na bai skru i ken wok gut. Wanpela nius i tok: ‘Long olgeta 100 man, 80 bilong ol bai kisim sik ostio-atraitas long wanpela o sampela skru bilong ol taim ol i gat 65 krismas samting.’—New Scientist.
Rumatoid atraitas: Ol man i save ol i gat dispela sik sapos sampela skru bilong ol i solap, o ol masol na bun klostu long ol skru i no strong. Sapos wanpela man i kisim bagarap long wanpela skru, bihain em inap kisim dispela kain atraitas. Wanpela nius i tok: ‘Maski man i yangpela o lapun em inap kisim dispela sik atraitas. Planti meri i kisim dispela sik.’—Nursing Mirror.
Sik Atraitas Long Bun Bilong Baksait: ‘Dispela sik i kisim baksait bilong planti man na taim ol i kisim, baksait i go strong na ol i no inap brukim.’—101 Questions and Answers About Arthritis.
Sik Gaut: Dispela kain sik atraitas yumi inap kisim long papamama o tumbuna. Na i olsem wanpela marasin em planti tumas i stap insait long blut na dispela i mekim na man i kisim sik atraitas long wanpela skru. Bihain em i kisim bikpela pen long dispela skru. ‘Planti man i save kisim dispela sik, tasol i no planti meri i kisim.’—Nursing Mirror.
[Blok long pes 15]
I GAT KAIKAI BILONG HELPIM SIK ATRAITAS?
Nau mipela laik kamapim tok bilong sampela buk na nius samting i soim yumi, long olgeta hap ol saveman i no wanbel long rot bilong helpim man i gat sik atraitas. Olsem na wan wan sikman yet i mas tingting gut long em bai mekim wanem. Sampela tok i olsem:
‘Samting yu no kaikai em bikpela samting. Olsem na no ken kaikai ol samting olsem: Olgeta kain abus, o sup ol i wokim long abus; olgeta kain prut; olgeta kaikai ol i wokim long susu; yelopela hap bilong kiau; ol marasin olsem kari samting i gat pait long maus; sokalat; sampela kain galip ol i bin kukim long paia; kain kain dring olsem wain samting; ol loliwara; olgeta marasin ol i putim insait long mit tin samting na bai em i no ken bagarap.’—New Hope for the Arthritic, 1976.
‘Ol man i gat sik atraitas i mas kaikai gutpela kaikai, olsem kaikai i gat marasin protin, na kaukau, yam, pis, bin, na kain kain kumu. Ol i no ken kalapim taim bilong kaikai, ol i mas kaikai long taim stret. Ol i mas kaikai prut ol i no bin kukim, na kumu, na braun rais samting, sapos ol dispela samting i no save nogutim skin bilong ol.’—Arthritis—Relief Beyond Drugs, 1981.
‘Wan wan man tasol em skin bilong em i no orait long sampela kaikai olsem plaua bilong wit i gat marasin gluten long en, o kaikai ol i wokim long susu, olsem sis. Sapos ol i no save gut long wanem kaikai i mekim na ol i kisim sik atraitas, em i gutpela sapos ol i tingim wanem samting ol i bin kaikai taim dispela sik i kamap, o sik i go moa nogut.’—101 Questions and Answers About Arthritis, 1983.
‘Ol saveman i tok i no gat sampela kaikai bilong helpim dispela sik o nogutim ol man i gat dispela sik. Sapos man i gat sik atraitas na em yet i laik kaikai ol gutpela kaikai em i ting em bai helpim dispela sik, em i gutpela tu—laik bilong em. Dispela i no inap bagarapim em.’—The Arthritis Book, 1984.
Ol man i skelim sik rumatoid atraitas i tok, man i kaikai pis na abus i no gat gris, na wel bilong pis, dispela i save helpim skin bilong em na ol skru i no go strong na pen tumas.’—The Sunday Times, Landon, 1985.
I gat wanpela samting ol dispela saveman i wanbel long en na em i olsem: No ken larim skin i kamap patpela, long wanem, dispela i mekim na skru antap long lek na skru bilong lek bai pen moa yet.