Gutaim Em Inap Kamap o Nogat?
SAMPELA het-tok long ol nius i tok, gutaim i laik kamap, tasol yumi planti man yumi save, gutaim tru i stap longwe yet long ol man. Tru, ol ami bilong Rasia i lusim pinis hap bilong Afganistan, tasol dispela samting i no kamapim gutaim long dispela hap. Na kain kain kros na pait i stap yet long kantri Filipin, na Sudan, na Israel, na Noten Aialan, na Lebanon, na Sri Lanka, na long planti hap moa.
Ol man i gat tingting ol i laik bai gutaim i kamap. Orait, olsem wanem na i hatwok tru long kamapim gutaim? Inap planti handet yia pinis, ol lain politik i bin bihainim kain kain rot bilong kamapim gutaim, tasol wok bilong ol i lus nating. Bilong wanem i olsem? Orait, nau yumi ken skelim dispela samting.
Ol i Laik Kamapim Gutaim long Rot Bilong Lotu na Lo
Sampela man i tingim ol samting bikpela gavman bilong Rom long bipo i bin mekim na ol i ting ol Rom i bihainim gutpela rot bilong kamapim gutaim. Dispela gavman i gat ol lo bilong bosim ples, na ol i save tingim ol narapela narapela lain ol i bosim, na ol i gat strongpela ami, na ol i wokim ol gutpela rot long ol hap ol i bosim. Inap planti handet yia ol dispela samting i helpim ol long bosim gut ol man na Gutaim Bilong Rom i stap. Tasol bihain sampela bikman long gavman bilong Rom ol yet i mekim pasin i no stret, na ol narapela lain i bin kam kirapim pait long ol Rom, na gutaim bilong ol i pinis.
Dispela stori i kamapim long ples klia wanpela samting nogut long wok bilong ol man, em olsem: Maski ol i tingting long mekim gutpela wok, wok bilong ol i save kamap nogut. God yet i kamapim as bilong dispela samting, em i tok: “Stat long taim ol manmeri i yangpela yet ol i save tingting long mekim ol pasin nogut.” (Stat 8:21) Na profet Jeremaia i tok: “Bel bilong olgeta man i save tingting oltaim long mekim pasin giaman. Tingting bilong man em i nogut tru.” (Jeremaia 17:9) Pasin na tingting bilong ol man i save senis senis. Ating wanpela man i gat gutpela tingting na em i laik mekim gutpela wok, tasol ol narapela man i gat tingting nogut o ol i laik kisim biknem bilong ol yet na dispela i bagarapim gutpela wok dispela man i laik mekim. O ating wanpela king o hetman i gat ol gutpela lo, tasol bihain em yet i kirap mekim sampela pasin i no stret. Olsem na yu ting ol man inap kamapim gutaim tru hia long graun?
Long yia 250 samting paslain long Krais, wanpela bikpela wok bilong kamapim gutaim i bin kamap long hap bilong India. Wanpela man, nem bilong em Aśoka, em i mekim pait na kapsaitim blut bilong planti man na em i kamap wanpela strongpela king i bosim planti lain. Tasol bihain em i kirap bihainim ol lo bilong lotu Buda na em i lusim pasin bilong pait. Em i sanapim sampela bikpela ston long narapela narapela hap em i bosim na ol i katim rait long en bilong kirapim ol lain bilong em long lusim pasin nogut na bihainim gutpela pasin. Long dispela rot i olsem gutaim i kamap na ol lain bilong em i stap bel isi na ol i gat gutpela sindaun.
Dispela rot Aśoka i bihainim bilong kamapim gutaim, yu ting em i rot tru bilong kamapim gutaim? Sori tru, dispela rot i no rot tru bilong mekim. Taim King Aśoka i dai, gutaim em i bin kamapim i pinis, na lain bilong em i bruk bruk. Dispela samting i kamapim long ples klia olsem maski king o hetman i mekim gutpela wok bos na em i tingting long helpim ol man, wok bilong em bai lus nating, long wanem bihain em i mas i dai. Long hap bilong Saveman long Baibel, King Solomon i tok: “Mi les tru long ol [samting mi bin hatwok long kamapim]. Na dispela man bai i senisim mi, mi no save bai em i saveman o longlong man. Tasol em bai i bosim olgeta samting mi bin hatwok long kamapim long gutpela save bilong mi. Dispela pasin tu i no gat as bilong en.”—Saveman 2:18, 19.
Tru tumas, ol man i save dai na dispela em i wanpela bikpela samting i pasim rot bilong ol long kamapim gutaim tru long graun. Ol i no gat rot bilong abrusim i dai. Sapos yumi gat gutpela tingting bai yumi bihainim tok bilong wanpela man bilong raitim song long Baibel, em i tok: “Ol king na ol man bilong graun i no inap kisim bek yu. Olsem na nogut yu bilip long ol. Taim ol i dai ol i tanim i kamap graun gen. Na long dispela taim ol i no inap mekim olgeta samting ol i bin tok long mekim.”—Buk Song 146:3, 4.
Sampela Wok Moa Bilong Kamapim Gutaim
Sampela wok moa ol man i mekim bilong kamapim gutaim i soim yumi i gat wanem as na ol i no inap kamapim. Olsem: Long yia 950 samting ol i kirapim wanpela wok long Yurop ol i kolim Gutaim Bilong God. Ol i laik lukautim ol hap graun samting bilong Misin, olsem na ol i tingting long wokim kontrak bambai ol lain long Yurop i mas i stap sekan. Ol i ting long dispela rot bai pait i no ken kamap. Ol i kamapim dispela tingting na long yia 1150 samting dispela tingting i kisim pinis planti hap bilong Yurop.
Narapela tingting ol i kamapim bambai pait i no ken kamap em olsem: Ol lain long wanpela hap, olsem long hap bilong Yurop samting, ol i mas pasim tok wantaim na bai narapela lain i helpim narapela lain na i no gat wanpela lain tasol i ken kamap strong na bosim ol narapela. Olsem na sapos wanpela strongpela lain i laik kirapim pait long wanpela lain i no strong olsem, orait, inap liklik taim narapela strongpela lain bai kam sambai long ol na bai namba wan lain i pret long kirapim pait long ol. Dispela kain tingting i bosim ol lain bilong Yurop kirap long taim ol pait bilong Napoleon i pinis na i kam inap long taim nambawan pait bilong olgeta hap i kirap long yia 1914.
Taim dispela namba wan bikpela pait i pinis, ol man i bin kamapim wanpela oganaisesen, em Lig ov Nesen, bambai ol lain i ken bung wantaim na stretim ol kros i kamap namel long ol na i no ken pait. Taim namba 2 pait bilong olgeta hap i kirap, dispela oganaisesen i pinis. Tasol taim pait i pinis i olsem ol i kirapim bek dispela oganaisesen, long wanem ol i kamapim wankain oganaisesen, ol i kolim Yunaitet Nesen, na dispela oganaisesen i stap yet na mekim wok.
Tasol olgeta dispela wok i lus nating, long wanem i no kamapim gutaim tru bilong i stap oltaim. Bipo, ol i bin mekim dispela wok long Yurop bilong kamapim Gutaim Bilong God, tasol long dispela taim stret ol Yurop yet i save go kapsaitim blut bilong planti Muslim long ol pait bilong kisim bek Jerusalem. Na taim ol man bilong politik i wok long mekim ol samting long Yurop bambai pait i no ken kamap na i no gat wanpela lain inap kamap strong na daunim ol narapela kantri bambai ol i ken bosim. Lig ov Nesen i no inap pasim ol man long kamapim namba 2 pait bilong olgeta hap, na Yunaitet Nesen i no bin pasim ol man long bagarapim bikpela lain tru long Kampusia na Korea na Naijiria na Vietnam na Saier.
Tru tumas, maski ol man bilong politik i wok strong long kamapim gutaim, wok bilong ol i lus nating. Ol dispela hetman bilong graun i no inap kamapim gutaim bilong i stap oltaim. Long wanem ol yet i save dai, na ol yet wantaim ol narapela man i gat sin. Na sapos ol i no gat sin na ol i no save dai, bai ol i no inap kamapim gutaim tru long graun, long wanem i gat wanpela samting i pasim rot bilong ol na dispela samting em i strongpela samting tru.
Wanpela Strong i Stap Hait na i Pasim Rot Bilong Kamapim Gutaim
Baibel i stori long dispela samting i pasim rot bilong ol na i tok: “Dispela graun olgeta em i stap aninit long strong bilong Satan.” (1 Jon 5:19) Satan em i wanpela ensel na strong bilong em i winim tru strong bilong yumi ol man. Long pastaim tru na i kam inap long nau Satan em i as bilong pasin bilong bikhet na mekim tok giaman na kilim man i dai. (Stat 3:1-6; Jon 8:44) Strong bilong em i stap hait, tasol em i bosim ol samting long dispela graun. Sampela man moa bilong raitim tok bilong Baibel, ol tu i tok Satan em i bos bilong dispela graun. Pol i tok, Satan em i “god bilong dispela graun.” Na em i tok, Satan em i “hetman bilong ol spirit nogut i stap long skai.” (2 Korin 4:4; Efesus 2:2) Tripela taim Jisas i kolim Satan olsem “hetman i save bosim dispela graun.”—Jon 12:31; 14:30; 16:11.
Dispela graun i stap aninit long strong bilong Satan, olsem na ol man bilong politik ol i no inap tru long kamapim gutaim bilong i stap oltaim. Olsem wanem? Ating gutaim i no inap kamap? I gat wanpela man em inap kamapim gutaim long graun o nogat?
[Rait long pes 5]
Maski king o hetman i gat gutpela tingting na lo, bihain bai em i dai na ating senis bilong em i no inap mekim gut wok olsem em i bin mekim
[Rait long pes 6]
Nambawan bikpela samting i pasim rot bilong kamapim gutaim em Satan yet
[Piksa Kredit Lain long pes 5]
U.S. National Archives photo