Ol Samting Nogut Pait i Kamapim
WANPELA soldia i bin insait long Namba Tu Pait i tok, “Long pait i no gat man i win tru. Nogat. Olgeta man i save lus long pait.” Planti man bai wanbel long tok bilong em. Ol samting i kamap long ol pait i nogut tru; ol man i winim pait wantaim ol man i lus long pait, tupela wantaim ol i karim hevi. Na maski pait i pinis, planti milion i karim pen na hevi bilong ol samting nogut em pait i kamapim.
Wanem ol samting nogut? Pait inap kilim i dai planti man na dispela i mekim na i gat planti pikinini i no gat papamama, na i gat planti meri, man bilong ol i dai pinis long pait. Na tu, planti man ol i no dai long pait, tasol ol i kisim bikpela bagarap nogut tru long skin na tingting bilong ol. Ating planti milion bai i stap rabis olgeta o ol i mas kamap olsem ol refyuji. Pasin birua na bikpela bel hevi i save stap long bel na tingting bilong ol manmeri i abrusim indai long ol dispela pait.
Bel Nogut i Go Bikpela
Ol samting nogut em pait i mekim long ol man i pas long bel na tingting bilong ol, na pasin bilong tingim na bel nogut long ol dispela samting i wok long i go bikpela, maski pait i pinis longtaim na ol gan i no pairap moa na ol soldia i go bek long ples. Na ol tumbuna pikinini i kamap bihain bai holim strong dispela pasin bilong bel nogut long narapela lain. Olsem na ol samting nogut em pait i mekim long ol man, sampela taim dispela i as na ol i kirapim narapela pait long bihain.
Olsem long 1919, bilong pinisim Namba Wan Pait ol i sainim Kontrak Bilong Vesai, na dispela kontrak i makim ol samting Jemani i mas mekim, na ol man bilong Jemani i pilim olsem ol dispela kantri i sainim kontrak ol i mekim long hatpela pasin na pasin bilong bekim nogut. Wanpela buk (The Encyclopædia Britannica) i tok ol samting dispela kontrak i makim Jemani long mekim “i kirapim pasin bilong bel nogut long ol man bilong Jemani na i kirapim ol long painim rot bilong bekim pe nogut.” Na sampela yia bihain, “pasin bilong bel nogut long tok bilong dispela kontrak i bin helpim Hitler long kamap strong,” na em i wanpela samting i bin kirapim Namba Tu Pait.
Namba Tu Pait i bin kirap long hap bilong Westen Yurop na i go long hap bilong Bolkan. Ol pasin birua wanpela lain i mekim long narapela lain long 1940 samting i redim rot bilong dispela pait i kamap long hap bilong Bolkan long 1990 samting. Wanpela niuspepa bilong Jemani (Die Zeit) i tok: ‘Pasin bilong bel nogut na painim rot bilong bekim pe nogut long narapela lain, dispela pasin i bin kirap long bipo na i kam long taim bilong yumi na i go bikpela moa.’
Bilong i stap bel isi wantaim, ol man i mas i gat rot bilong stretim ol samting nogut i kamap long rot bilong pait. Olsem wanem dispela samting inap kamap? Ol i ken mekim wanem bilong pinisim pasin bilong bel nogut na bel hevi? Husat inap stretim ol samting nogut em pait i kamapim?
[Piksa Kredit Lain long pes 2]
COVER: Fatmir Boshnjaku
[Ol Piksa Kredit Lain long pes 3]
U.S. Coast Guard photo; UN PHOTO 158297/J. Isaac