Wanpela Diwai Blut Bilong En i Gat Planti Wok
Jeremaia 51:8 i tok: ‘Kisim marasin bilong mekim ol sua i drai.’ Dispela marasin bilong daunim pen na mekim sua i drai em i kam long wanpela kain diwai i stap long ailan Chios, long solwara Ijien.
LONG taim bilong kisim marasin bilong dispela diwai, ol i kolim diwai mastik, pastaim ol fama long Chios i mekim wok olsem: Ol i brumim graun arere long as bilong diwai na nau ol i putim waitpela graun long en olsem simen na stretim gut. Orait nau ol i katkatim skin bilong diwai na ol liklik hap blut i kamap. Sampela blut i pundaun long skin bilong diwai, na sampela i pundaun long waitpela graun. Tupela o tripela wik bihain, ol dispela liklik hap blut i go strong olsem gumi na ol fama i kam kisim. Long dispela blut mastik ol i bin wokim dispela marasin bilong mekim ol sua i drai.
Tasol paslain long ol i kisim ol dispela blut, ol fama i mas mekim bikpela wok na i no ken les. Diwai mastik, em skin bilong en i waitpela na i krungut tru, em i save kamap isi isi. Inap 40 o 50 yia i mas lus na bai diwai i kamap bikpela pinis inap 2-pela o 3-pela mita.
Tasol i gat sampela wok moa fama i mas mekim. Taim ol i kisim ol dispela hap gumi, ol i sipim, na wasim, na skelim bikpela bilong ol. Bihain ol i klinim gen, na nau dispela blut bilong diwai i redi pinis long ol i ken mekim kain kain wok long en.
Stori Bilong Dispela Diwai
Dispela tok “mastik” i kam long wanpela tok Grik, olsem “kaikaim tit.” Dispela nem i stret, long wanem, kirap long bipo yet, ol i bin kaikai dispela gumi mastik olsem wanpela kain pike bilong rausim smel nogut long maus.
Wanpela olpela rait tru i stori long mastik, em i bilong saveman Herodotus bilong kantri Grik, em i bin stap olsem 400 yia paslain long Krais. Sampela man moa bilong raitim stori long bipo na sampela dokta—Apolodorus, Dioskoridis, Tiofratus, Hipokratis—ol i bin stori long wok bilong mastik olsem wanpela marasin bilong oraitim sik. Ol diwai mastik i save kamap long olgeta hap bilong nambis bilong Mediterenian, tasol kirap long 50 C.E. na i kam inap nau, ol i save mekim wok bisnis bilong kisim mastik long Chios tasol. Mastik em namba wan bikpela samting i bin pulim ol Rom na ol Genoa na ol Otoman long kam pait na kisim kantri Chios.
Mastik i Gat Planti Wok
Ol dokta bilong Isip long bipo i bin mekim wok long mastik bilong oraitim kain kain sik, olsem pekpek wara na atraitis. Na ol i bin mekim wok long en bilong wokim smok i gat gutpela smel. Na tu, ol i bin putim long bodi bilong man i dai pinis na bai i no ken sting. ‘Marasin bilong Gileat,’ em Baibel i tok i bilong oraitim sikman, na welim skin, na putim long bodi bilong daiman na bai bodi i no ken bagarap, ating em i kam long diwai mastik. (Jeremaia 8:22; 46:11) Wanpela kain sanda ol i bin tanim wantaim ol narapela samting bilong wokim paura bilong smok smel na mekim wok holi long en, ol i bin kisim long wanpela diwai em sampela i ting em i wanpela kain diwai mastik.—Kisim Bek 30:34, 35.
Long nau, ol i save putim mastik long marasin bilong polisim ol tebol na sia samting na bai ol i ken i stap gut, na sampela kain piksa ol man i droim, na gita samting, na bai ol i no ken bagarap. Na tu, ol i save mekim wok long mastik taim ol i wokim ol samting bilong pasim kol na wara. Na ol i save putim long pen bilong penim laplap na droim piksa na bai kala i no ken lus. Na ol i bin mekim wok long mastik bilong wokim glu na bilong wokim let long skin bilong animal. Mastik i gat gutpela smel, olsem na ol i wokim ol samting long en olsem sop, sanda, na ol samting bilong penim pes.
Mastik i stap long 25 lista bilong ol marasin bilong olgeta hap bilong graun, em ol gavman i tok orait long ol. Long hap bilong ol Arap, mastik i stap yet olsem wanpela marasin bilong ples. Ol dentis i save mekim wok long mastik. Na mastik i save stap long skin bilong ol marasin ol sikman i save kisim.
Inap planti handet handet yia, blut bilong diwai mastik i bin stap olsem gutpela marasin bilong daunim pen na oraitim sik Olsem na i gat as tru na profet Jeremaia i tok: ‘Kisim marasin bilong mekim ol sua i drai.’
[Ol Piksa long pes 31]
Chios
Wok bilong kisim mastik
Ol i bungim blut mastik
[Ol Kredit Lain]
Chios and harvest line art: Courtesy of Korais Library; all others: Kostas Stamoulis