Namba Wan Baibel Long Tok Potugal​—Stori Bilong Pasin Bilong i No Les Kwik

“MAN i no les kwik, wok bilong em bai kamap gutpela.” Dispela tok i stap long namba wan pes bilong wanpela liklik nius bilong lotu em João Ferreira de Almeida i bin raitim inap olsem 350 yia i go pinis. Dispela tok i makim stret wanpela man husat i bin wok strong tru long laip olgeta bilong em bilong tanim na wokim Baibel long tok ples Potugal.

Mama i karim Almeida long 1628 long Torre de Tavares, em wanpela liklik ples long hap not bilong Potugal. Taim em i pikinini yet, papamama bilong em i dai, na wanpela ankol husat i wanpela bruder i bin mekim bikpela long em long nambawan biktaun bilong Potugal, em Lisbon. Ol man i ting Almeida i kisim gutpela skul tru bilong redi long kamap pris, na dispela i helpim em long save gut long planti tok ples taim em i yangpela yet.

Tasol ating Almeida bai i no yusim gutpela save bilong em long wok bilong tanim Baibel sapos em i bin stap bek long Potugal. Long hap not na sentral bilong Yurop i gat planti Baibel long ol tok ples bilong ol man, tasol Kot Bilong Misin Katolik i bosim strong Potugal. Sapos wanpela man i holim wanpela Baibel long tok ples, em i mas sanap long Kot Bilong Misin.a

Ating Almeida i laik lusim kantri we misin i strong tumas long bosim ol man, na em i go sindaun long Netelan taim em i gat 14 krismas tasol. Liklik taim bihain, em i go long Esia, em i go olsem long Batavia (nau Jakarta), long Indonesia. Long dispela taim Batavia em taun we nambawan ofis bilong gavman bilong Dutch East India Company long Saut-is Esia i stap long en.

Yangpela Man i Tanim Tok

Long laspela hap bilong raun bilong em long i go long Esia, bikpela samting i kamap na i senisim tru laip bilong Almeida. Em i raun long sip namel long Batavia na Malacca (nau Melaka), long westen Malesia, na em i painim wanpela liklik nius bilong wanpela lotu Talatala long tok ples Spen, nem bilong en Diferencias de la Cristiandad (Ol Lotu Kristen i No Wanbel). Dispela nius i sutim tok long ol bilip giaman bilong lotu, na tu, nius i gat wanpela tok i kirapim tru bel bilong Almeida. Dispela tok i olsem: “Sapos yumi mekim wok long wanpela tok ples long haus lotu em ol man i no kliagut long en, maski dispela tok i bilong litimapim nem bilong God, dispela tok i no helpim ol man i harim tok.”​​—1 Korin 14:9.

Orait nau Almeida i save long samting em i mas mekim: Nambawan bikpela samting bilong kamapim long ples klia ol bilip giaman, em ol manmeri i mas kisimgut save long ol tok bilong Baibel. Taim em i kamap long Malacca, em i lusim lotu bilong em na bihainim lotu Dats Rifom na kwiktaim em i kirap tanim sampela hap bilong ol Gutnius long tok Spen i go long tok Potugal, na tilim long “ol man i gat laik tru long save long tok i tru.”b

Tupela yia bihain, Almeida i redi long mekim bikpela wok moa​—em i laik tanim olgeta hap bilong Ol Skripsa Grik bilong Baibel Latin Vulgate. Em i pinisim dispela wok insait long wanpela yia, na dispela i wanpela bikpela wok tru long wanpela yangpela i gat 16 krismas i mekim! Em i strongim bel na salim wanpela kopi bilong dispela Baibel i go long Dats gavena-jeneral long Batavia bilong prinim. I luk olsem Rifom Sios long Batavia i salim dispela Baibel i go long Amsterdam, tasol lapun pasto em ol i salim Baibel i go long en, em i dai na wok bilong Almeida i lus.

Taim ol i askim Almeida long wokim wanpela kopi bilong Baibel bilong givim long lotu Rifom long Silon (nau Sri Lanka) long 1651, Almeida i kisim save olsem Baibel em i bin tanim long pastaim i lus na i no stap moa long ol bukrum bilong haus lotu. Tasol em i no givap. Em i painim wanpela kopi​—ating wanpela kopi em i bin wokim pastaim​—na long yia bihain em i pinisim nupela kopi bilong ol Gutnius na Buk Aposel. Wanpela lainc long Batavia i givim em 30 gilda long wok em i mekim. Wanpela wanwok bilong Almeida i tok, em “liklik mani tru long kain bikpela wok em i bin mekim.”

Maski ol man i no tingim bikpela wok bilong em, Almeida i wok strong, na long 1654 em i givim Nupela Testamen olgeta long ol. Ol i toktok gen long prinim dispela Baibel, tasol ol i no mekim tru wanpela wok bilong mekim olsem. Ol i redim tasol sampela kopi ol i bin raitim long han bambai ol i ken yusim long sampela haus lotu.

Kot Bilong Misin i No Orait Long Em

Orait nau Almeida i kirap mekim wok pasto na wok misineri bilong Misin Rifom inap 10-pela yia. Ol i makim em olsem pasto long 1656, na pastaim em i mekim wok long Silon. Long dispela hap klostu wanpela elefan i krungutim em. Bihain em i mekim wok olsem wanpela bilong ol namba wan lain misineri Talatala i go long India.

Almeida i bin lusim lotu bilong em na i bihainim wanpela lotu Talatala na em i mekim wok long narapela kantri. Olsem na planti lain em i visitim na ol i mekim tok Potugal, ol i ting em i wanpela birua bilong misin. Em i tokaut strong long ol pasin nogut bilong ol pris na em i kamapim long ples klia ol bilip giaman bilong misin na dispela i mekim na planti taim em i tok pait wantaim ol misineri Katolik. Ol dispela tok pait i go bikpela tru long 1661 long taim Kot Bilong Misin long Goa, India, i makim Almeida long dai, long wanem, em i man bilong daunim Misin Katolik. Taim em i no stap, ol i kukim wanpela piksa bilong em. Ating Dats gavena-jeneral i pret long pasin bilong Almeida long tok pait, na i no longtaim bihain em i tokim Almeida long kam bek long Batavia.

Almeida i givim bel tru long wok misineri, tasol em i no lusim tingting olsem ol man i mas i gat Baibel long tok Potugal. Em i lukim olsem planti man i no save long ol tok bilong Baibel​—ol pris pasto na man nating​—na dispela i kirapim em long wok strong moa long tanim ol tok bilong Baibel. Long wanpela tok i go pas long wanpela liklik nius bilong lotu long 1668, Almeida i toksave long ol man i save ritim ol tok bilong em olsem: “Mi gat laik tru . . . long klostu nau mi inap givim Baibel olgeta long yupela long tok ples bilong yupela, em nambawan bikpela presen na gutpela samting tru wanpela man i mas givim yet long yupela.”

Almeida na Komiti Bilong Stretim Tok Bilong Baibel

Long 1676, Almeida i givim laspela kopi bilong Nupela Testamen long dispela lain bilong lotu long Batavia bambai ol i ken stretim ol tok. Kirap long taim ol i mekim wok, ol man bilong stretim tok na Almeida i no wok gut wantaim. Man bilong raitim ol buk, em J. L. Swellengrebel i tok, ating ol wanwok bilong Almeida em ol i mekim tok ples Dats, ol i hatwok long kisimgut olgeta liklik liklik mining bilong ol tok. Na tu, ol i tok pait long wanem kain tok ples ol bai yusim. Ol bai yusim tok Potugal ol man i save mekim long dispela hap o narapela tok Potugal em planti man bai hatwok long kliagut long en. Na tu, Almeida i laik wok i mas pinis hariap na planti taim dispela i kamapim tok pait.

Wok i no go het hariap, ating long wanem ol i tok pait planti, o ol man bilong stretim ol tok i no tingim tumas wok. Fopela yia bihain, ol man bilong stretim tok i tok pait yet long ol namba wan sapta bilong Buk Luk. Almeida i bel hevi long dispela, olsem na em i salim wanpela kopi bilong Baibel bilong em i go long Netelan bambai ol i ken prinim, na ol man bilong stretim tok i no save long dispela.

Maski lain bilong lotu i laik pasim wok bilong wokim Baibel, ol i prinim Nupela Testamen bilong em long Amsterdam long 1681, na ol namba wan kopi bilong en i kam long Batavia long yia bihain. Tingim bikpela bel hevi bilong Almeida taim em i kisim save olsem ol man bilong stretim tok long Netelan ol i senisim sampela tok! Ol dispela man bilong stretim tok i no save gut long tok Potugal, olsem na Almeida i lukim olsem ol i putim “ol tok i no krai gut na ol tok i no stret na i haitim mining tru bilong Holi Spirit.”

Gavman bilong Netelan tu i no amamas na i tok ol i mas bagarapim olgeta Baibel. Maski i olsem, Almeida i tokim gavman long larim sampela Baibel i stap na em bai stretim ol bikpela popaia bilong ol long han. Ol bai mekim wok long ol dispela Baibel i go inap long ol i kamapim nupela Baibel.

Ol man bilong stretim tok long Batavia i kirapim gen wok bilong ol long stretim Ol Skripsa Grik na ol i kirap redim ol buk bilong Ol Skripsa Hibru em Almeida i bin tanim pinis. Ol i tingting planti, nogut Almeida bai les gen, olsem na lain bilong sios i holim ol pes ol i sainim pinis long seif bilong haus lotu bilong ol. Almeida i no wanbel long dispela pasin bilong ol.

Long dispela taim, Almeida i bin wok strong tru inap planti yia pinis na em i sindaun long ples hat na dispela i bagarapim helt bilong em. Em i tingim dispela, olsem na long 1689 em i lusim wok bilong em long sios na givim bel olgeta long tanim Ol Skripsa Hibru. Sori tru, em i dai long 1691 taim em i wok long ol laspela sapta bilong Buk Esekiel.

Em i pinisim namba 2 edisen bilong Nupela Testamen paslain liklik long em i dai, na ol i prinim long 1693. Na long dispela taim tu, i luk olsem ol man i no save gut long stretim ol tok ol i bagarapim sampela tok bilong en. Long buk bilong en, A Biblia em Portugal (Baibel Long Tok Potugal), G. L. Santos Ferreira i tok: “Ol man bilong stretim tok . . . i mekim ol bikpela senis long gutpela wok bilong Almeida, ol i bagarapim gutpela wok Almeida i bin mekim long pastaim em ol man bilong stretim tok bilong namba wan edisen i no bin senisim.”

Pinisim Wok Bilong Tanim Baibel Long Tok Potugal

Taim Almeida i dai pinis, i no gat moa wanpela man i strong long stretim ol tok na prinim Baibel long tok ples Potugal long Batavia. Wanpela lain (Society for Promoting Christian Knowledge) bilong London, i bin putim mani bilong prinim namba 3 edisen bilong Nupela Testamen bilong Almeida long 1711. Sampela misineri bilong Denmak husat i bin wok long Tranquebar, long hap saut bilong India, ol i bin askim ol long mekim olsem.

Dispela lain i tingting long wokim wanpela ples bilong prinim ol buk long Tranquebar. Tasol taim sip i karim ol samting bilong prinim ol buk na ol Baibel long tok Potugal i raun i go long India, sampela raskol bilong solwara em ol i bilong Frans, ol i stilim sip na bihain ol i lusim long pasis bilong Rio de Janeiro, long Brasil. Santos Ferreira i tok: “Yumi no save long as bilong en, na tu, sampela man i ting em wanpela mirakel, tasol ol i painim ol bokis i gat ol samting bilong prinim ol buk long hap bilong putim ol kago long sip. Ol samting i no bagarap na i stap yet long dispela sip i go inap long sip i kamap long Tranquebar.” Ol misineri bilong Denmak i skelim gut na prinim ol laspela buk bilong Baibel em Almeida i bin tanim. Ol i prinim ol laspela buk bilong Baibel long tok Potugal long 1751, klostu 110 yia bihain long Almeida i bin kirap mekim wok olsem man bilong tanim Baibel.

Wok Bilong Em i Karim Yet Kaikai

Taim Almeida i yangpela yet, em i save olsem em i bikpela samting long i mas i gat Baibel long tok Potugal bambai ol man nating i ken save long tok i tru long tok ples bilong ol yet. Long laip olgeta bilong em, em i wok strong tru long tanim tok bilong Baibel, maski Misin Katolik i birua long em, na ol wanlain bilong em i no pilim wok bilong em, na long olgeta taim i gat hevi long wok bilong stretim ol tok, na helt bilong em tu i wok long go nogut. Tasol pasin bilong em long no ken les kwik i karim gutpela kaikai.

Planti lain i mekim tok ples Potugal em Almeida i bin autim tok long ol, ol dispela lain i go liklik na i no stap moa, tasol Baibel bilong em i stap yet. Namel long yia 1800 na 1900, lain British and Foreign Bible Society na lain American Bible Society, ol i tilim planti tausen Baibel bilong Almeida long Potugal na long ol taun long nambis bilong Brasil. Long dispela as, ol Baibel ol i wokim long Baibel em Almeida i bin tanim long pastaim, long nau yet planti man i laikim ol dispela Baibel na ol i tilim long planti hap we ol manmeri i mekim tok ples Potugal.

Tru tumas, planti manmeri i mas tenkyu tru long ol man bilong tanim Baibel long bipo, olsem Almeida. Tasol yumi mas tenkyu moa yet long Jehova, em God bilong autim ol tok, em “i laik kisim bek olgeta manmeri, bai ol i ken save long as bilong tok tru.” (1 Timoti 2:​3, 4) Jehova em i Man i bin lukautim Tok bilong em na em i mekim na yumi ken kisim helpim long en. Long olgeta taim yumi mas amamas na stadi strong long dispela “nambawan gutpela samting” Papa bilong yumi long heven i bin givim long yumi.

[Ol Futnot]

[Blok/Piksa long pes 21]

NEM BILONG GOD

Wanpela bikpela samting i soim olsem Almeida i tanim stret ol tok, em i tanim Hibru Tetragramaton na raitim nem bilong God.

[Kredit Lain]

Cortesia da Biblioteca da Igreja de Santa Catarina (Igreja dos Paulistas)

[Mep long pes 18]

(Bilong save ol dispela rait i stap we long pes, lukim buk o magasin)

SOLWARA ATLANTIK

POTUGAL

Lisbon

Torre de Tavares

[Piksa long pes 18]

Batavia bihain long yia 1600

[Kredit Lain]

From Oud en Nieuw Oost-Indiën, Franciscus Valentijn, 1724

[Piksa long pes 18, 19]

Namba wan pes bilong namba wan Nupela Testamen long tok Potugal, ol i prinim long 1681

[Kredit Lain]

Courtesy Biblioteca Nacional, Portugal