Yu Inap Bilip long Tok i Kamap Long Ol Nius?
LONG Me 10, 1927, wanpela nius bilong Frans (La Presse) i tok, tupela pailot bilong Frans, em Nungesser na Coli, ol i bin brukim solwara Atlantik na i go olgeta na pundaun long Nu Yok, na balus i no pundaun long wanpela ples namel bilong kisim bensin. Paslain long dispela taim i no gat wanpela balus i bin mekim olsem. Namba wan pes bilong dispela nius i gat piksa bilong dispela tupela pailot na stori bilong taim ol i pundaun long Nu Yok. Tasol dispela stori i giaman. Balus i no bin kamap long Nu Yok—em i lus long wanpela hap na tupela pailot i bagarap.
Planti stori giaman i save kamap long ol nius, tasol ating planti man i no save—ol i ting ol dispela tok i tru. Long 1983 sampela nius long Frans na Wes Jemani na sampela hap moa i kamapim tok bilong sampela pas ol i tok em Hitler yet i bin raitim. Tasol bihain ol i kamapim long ples klia olsem ol dispela pas i no bilong Hitler—dispela stori i giaman tasol.
Na long 1980 i gat wanpela stori i kamap long wanpela nius long Amerika (Washington Post), em stori bilong wanpela yangpela man em i save kisim planti drak. Meri bilong raitim dispela stori em i winim namba wan prais bilong raitim stori, ol i kolim prais Pulitzer. Tasol bihain ol i kamapim long ples klia olsem em i wanpela stori giaman tasol, na dispela samting i no bin kamap tru.
Tasol i no ol ripot na stori giaman bilong ol nius tasol i pasim ol man long save tru long ol samting i wok long kamap long graun.
Ol Stori Ol Nius i Kamapim
Ol man bilong kisim na raitim stori bilong ol nius, planti taim ol i save raitim ol stori em ol man i save kirap nogut long en na ol i gat laik long kaunim, tasol ol dispela samting i no bikpela samting tru. Ol man bilong wokim nius ol i tingim dispela kain stori na ol i putim i go pas long ol narapela samting—ol i save ol dispela stori bai pulim ai bilong ol man na planti man bai baim dispela nius, na dispela nius bai kisim biknem. Ol nius i save kamapim planti stori bilong ol manmeri i gat nem long singsing o paitim musik o pilai spot samting, maski wanem kain pasin ol i save bihainim, o ol i stap olsem wanem kain piksa bilong ol yangpela i ken bihainim. Olsem na taim wanpela i prenim meri o meri i prenim man, o em i marit, o em i dai, ol nius i save kamapim dispela stori.
Na televisen tu i save kamapim ol nius i save pulim ai bilong ol man. Wanpela nius bilong televisen (TV Guide) i tok, bos bilong wanpela bikpela kampani bilong televisen i tokaut long ol stori na piksa em i laik putim long televisen—olsem ‘piksa bilong ol man i kisim bagarap nogut tru na ol pait nogut na kain samting olsem em ol man i save kirap nogut long en, na dispela bai pulim ol man long givim bel long lukim dispela stori.’ Em nau, yumi save, bikpela tingting bilong ol em bilong pulim ol man long lukim ol dispela stori long televisen—ol i no tingting tumas long givim save long ol man na bai ol i ken save gut long ol samting i kamap long graun, nogat.
Na pasin bilong ol long raitim stori bilong ol samting i kamap, dispela tu i save paulim stori. Olsem: Wanpela nius bilong Frans (Le Monde) i tok, ‘insait long 15 de tasol [long Frans] i gat 3-pela televisen i bin pairap na bagarap.’ Nius i mekim olsem dispela samting i narapela kain tru, tasol nogat; long ol narapela taim i gat sampela televisen i save pairap insait long 15 de, winim 3-pela.
Na taim ol i kamapim stori bilong sampela bikpela samting i kamap, sampela taim ol i tanim liklik bilong stiaim tingting bilong ol man na ol i ken bihainim tingting bilong ol man bilong bosim nius. Wanpela nius (Parade Magazine) i tok, planti taim ol bikman bilong gavman na politik ol i save ‘giamanim yu long rot bilong ol nius, na ol i paulim ol tok i kamap long nius na bai yu bihainim tingting bilong ol. Ol i no save kamapim olgeta tok tru bilong dispela stori—ol i kamapim hap hap tasol.’
Planti man bilong kaunim ol tok bilong nius ol i save tingting planti long dispela samting. Wanpela bikpela buk bilong Frans (Encyclopædia Universalis) i tok: ‘Kirap long 1989 samting, planti man, na ol saveman bilong dispela wok tu, na ol man nabaut, ol i kros na i gat tok long ol nius na televisen, long wanem ol i no save kamapim gut—ol i save kamapim hap tok tasol na ol i lusim sampela tok, na ol i save paulim dispela tok bilong tanim tingting bilong ol man.’
Sampela kantri i rabis liklik ol i kros na i tok, taim ol nius i stori long kantri bilong ol, nius i save kamapim stori bilong ol bikpela bagarap o ol pait samting tasol, na sapos i no gat sampela hevi olsem i kamap, orait nius i no save kamapim sampela stori bilong dispela kantri. Na wanpela nius bilong Frans (Le Monde) i tok, ol nius long hap bilong Wes ol i save kamapim planti stori bilong ol samting i kamap long ol kantri i stap long hap bilong Not, na ol i no stori tumas long ol samting i kamap long ol kantri i stap long hap bilong Saut.
Sampela Lain i Stiaim Nius
Ol man bilong raitim ol nius ol i mas kamapim ol tok ol bikpela kampani i laik bai ol i kamapim, long wanem ol dispela kampani i save givim bikpela mani long ol long putim toksave bilong baim ol samting bilong ol dispela kampani. Long 1940 samting, wanpela nius long Amerika i bin kamapim wanpela stori olsem gita i gutpela musik bilong paitim taim man i singsing. Tasol sampela kampani bilong wokim ol piano ol i kros long dispela tok na ol i no tokim ol bos bilong dispela nius long putim sampela toksave moa bilong en. Olsem na kampani bilong wokim nius i lus long kisim bikpela mani long dispela rot. Orait bihain dispela nius i kamapim wanpela stori i litimapim tru gutpela musik bilong piano! Olsem na yumi no ken kirap nogut long ol nius i no save stori tumas long smok inap bagarapim man. Long wanem, planti nius i save kisim bikpela mani long ol kampani bilong wokim smok taim ol i putim ol toksave bilong baim smok bilong ol dispela kampani.
Na i gat narapela samting i save stiaim ol man bilong raitim ol nius, em ol man i save kaunim ol dispela nius o lukim long televisen. Wanpela man bipo em i bosim wanpela redio-stesin long Frans, em Raymond Castans, em i tok, ol man bilong raitim nius ol i mas tingim ol man i save kaunim nius o harim ol tok bilong en long redio, nogut ol dispela man i bel nogut long sampela tok i kamap long en. Na i wankain tu taim wanpela lotu i gat strong long wanpela kantri na planti man i insait long en: Sampela taim wanpela pasin nogut i kamap insait long dispela lotu, tasol ol nius o redio samting i no kamapim—ol i haitim, o ol i kamapim liklik tasol.
Na sampela lain, olsem lain politik samting, o sampela man, ol i gat kros long gavman, na ol i ting ol nius i no kamapim sampela tok bilong helpim ol na kamapim tingting na laik bilong ol. Sampela yia bipo long Itali, wanpela lain bilong birua na pait long gavman ol i bin holim Aldo Moro, bipo em i praim minista bilong Itali, na ol i karim em i go. Dispela lain i strong long ol nius na redio na televisen long Itali i mas kamapim laik na tingting bilong ol na mekim bikpela stori bilong dispela samting. Na i wankain tu long ol lain bikhetman i save stilim ol balus na kalabusim ol pasindia samting—televisen i save kamapim ol dispela stori na nau ol dispela lain i amamas, long wanem, long dispela rot ol man i ken save long tingting na laik bilong ol.
Sampela man i save tok, ol man bilong raitim nius ol i save bihainim laik na tingting bilong ol man. Tasol ol kampani bilong wokim ol dispela nius o ol papa bilong redio-stesin o televisen ol i laik bai planti man i kaunim o harim ol tok ol i kamapim. Olsem na ol i mas kamapim ol tok em planti man bai wanbel long en.
Samting Ol Nius i Mekim long Tingting Bilong Man
Yumi olgeta i save, ol tok i kamap long ol nius ol i save tanim tingting bilong planti man na ol i kisim wankain tingting, olsem: Ol pasin bipo ol man i ting em i pasin nogut na ol i save abrusim, nau ol nius i mekim olsem ol dispela pasin i gutpela na i no gat rong long yumi bihainim. Olsem na isi isi ol man i kisim dispela kain tingting ol nius i kamapim.
Olsem: Long 1980 samting, wanpela Witnes Bilong Jehova i gat olsem 50 krismas samting, em i toktok wantaim papa bilong em long pasin bilong man i slip wantaim man. Planti yia paslain long dispela taim, papa bilong em i bin tokim em, dispela pasin em i pasin nogut tru. Tasol inap planti yia papa i wok long kaunim na harim ol tok i kamap long ol nius na redio samting na dispela i wok long senisim tingting bilong em. Olsem na nau, taim pikinini bilong em i tokim em olsem dispela pasin bilong man i slip wantaim man em i no stret, papa i no wanbel long dispela tok bilong em—papa i kirap helpim dispela pasin na em i orait long ol man i mekim olsem.
Wanpela bikpela buk (Encyclopedia of Sociology) i tok, ‘Ol tok i kamap long redio na televisen inap givim ol nupela tingting long ol man, na kirapim ol long bihainim pasin bilong sampela lain long pait na mekim pasin birua. As bilong en, em ol nius i save kamapim stori bilong ol samting em ol man i save kirap nogut long harim, na bel bilong ol i skrap long harim stori bilong ol dispela kain samting i kamap. Ol nius na televisen samting i mekim olsem dispela samting em i bikpela samting tru.
Orait, sapos yumi no laik larim ol nius na televisen samting i stiaim tingting bilong yumi na yumi bihainim dispela kain tingting, yumi ken mekim wanem? Yumi mas bihainim ol tok bilong Baibel long dispela samting. Long wanem, olgeta tok na lo bilong Baibel i makim wanem pasin i stret na wanem pasin i no stret, em i bilong olgeta lain na bilong olgeta taim—bilong bipo na bilong nau na bilong bihain. Na Baibel i helpim yumi long save, em i bikpela samting tru long yumi mas larim ol tok na lo bilong God i bosim na stiaim tingting bilong yumi, na yumi no ken bihainim tingting bilong ol man yet long wanem samting i stret na wanem samting i no stret.—Aisaia 48:17; Rom 12:2; Efesus 4:22-24.
Na narapela samting tu: Baibel i tokaut long wanpela bikpela samting em ol dispela nius na redio na televisen i no save kamapim. Yumi ken skelim dispela samting long narapela stori i kamap bihain long dispela.
[Piksa long pes 7]
Ol lain i save mekim pait bilong kamapim ol laik bilong ol, ol i amamas taim ol nius i kamapim stori bilong ol samting nogut ol i mekim
[Kredit Lain]
Photo ANSA