Wastaua INTENET LAIBRERI
Wastaua
INTENET LAIBRERI
Tok Pisin
  • BAIBEL
  • Ol PABLIKESEN
  • Ol MITING
  • g91 8/8 p. 4-8
  • Ol Man Bilong Narapela Narapela Skin

No gat vidio bilong dispela seksen.

Sori, popaia kamap long lodim vidio.

  • Ol Man Bilong Narapela Narapela Skin
  • Kirap!—1991
  • Ol Liklik Het Tok
  • Wankain Infomesen
  • Ol i Skelim Ol Narapela Narapela Skin
  • Ol Tokaut Bilong UNESCO
  • Bel Nogut long Narapela Skin Em Samting Nogut
  • Kain Kain Lain na Skin
    Kirap!—1994
  • Taim Ol Kain Kain Skin i Sindaun Gut Wantaim
    Kirap!—1994
  • Bel Nogut Long Man Bilong Narapela Skin
    Kirap!—2014
  • Bilong Wanem Lain na Skin i Olsem Bikpela Samting?
    Kirap!—1994
Lukim Moa
Kirap!—1991
g91 8/8 p. 4-8

Ol Man Bilong Narapela Narapela Skin

INAP olsem 500 yia bipo, ol waitskin i bin kisim sip na ol i kirap raun i go long ol narapela narapela hap bilong graun, na ol i tingting, bai ol i bungim wanem kain man long ol dispela hap? Ol i bin harim planti stori bilong ol tumbuna long ol traipela man i stap long ol dispela hap na i save kalap i go long solwara na ol inap holim sip long wanpela han na brukbrukim sip. Na i gat sampela stori long ol man i gat het olsem bilong dok na paia i save kamap long maus bilong ol; na sampela lain i save kaikai abus i no tan, na maus bilong ol i traipela tru na i olsem ambrela bilong ol long haitim san; na wanpela lain i no gat maus, na ol i save smelim pikinini bilong diwai apol na ol i kisim strong long dispela; na sampela man i gat traipela yau moa, na ol inap mekim wok long en olsem pul bilong pisin na flai i go i kam; na sampela man i save slip long baksait na ol i gat wanpela lek tasol na lek i traipela nogut tru na ol i hait aninit long en na san i no holim ol. Em nau, ol waitskin i tingting, bai ol i bungim ol dispela narapela kain man o olsem wanem?

Ol man i raun long biksolwara, na ol i go antap long ol traipela maunten, na ol i wokabaut insait long ol bikbus na long ol ples wesan nating, tasol maski ol i go we, ol i no bungim ol narapela kain man olsem ol dispela stori i makim. Nogat. Ol dispela man i bin raun long sip bilong painim ol narapela kantri, ol i kirap nogut taim ol i bungim ol man i kain olsem ol yet. Wanpela man bilong raun na painim ol narapela ples, em Kristofa Kolambas, em i raitim stori bilong dispela olsem: “Long ol dispela ailan [Wes Indis] mi no bungim ol man i narapela kain; ol dispela lain i save litimapim nem bilong ol man o meri i gat gutpela skin. . . . Olsem na mi no painim sampela man em ol i narapela kain, na mi no harim sampela tok bilong dispela tu; wanpela kain tasol mi bin painim, em ol man . . . i save kaikai man . . . Tasol ol i no narapela kain man​—ol i wankain olsem yumi.”

Ol i Skelim Ol Narapela Narapela Skin

Em nau, taim ol man i kirap raun bilong painim ol narapela hap bilong graun, ol i kisim save olsem: Maski ol lain i gat narapela narapela skin, ol i no narapela kain man, olsem na ol i save, ol dispela stori bilong ol tumbuna i no gat as bilong en​—ol i stori nating tasol. Nau ol saveman inap lukim gut na kisim save long ol narapela lain, olsem glasim gut. Bihain ol saveman bilong saiens i kirap long skelim ol narapela narapela lain.

Long yia 1735 wanpela man bilong saiens (em Karolus Lineus bilong Swiden) em i raitim wanpela buk bilong dispela (Systema Naturae) na em i kolim ol man olsem Homo sapiens, insait bilong dispela nem i olsem “man i gat gutpela tingting.” Tasol wanpela man bilong raitim buk em i tok, dispela nem i kranki tru na i litimapim nating nem bilong ol man. Dispela man Lineus i brukim ol man i go long 5-pela lain, na em i stori long ol wan wan olsem:

OL AFRIKA: Skin i blakpela, skin i les, bel i stap isi. Gras i blakpela na i tanim tanim; skin i lait; nus i braitpela; maus i olsem solap; man bilong trik na giamanim man, na lesman, na i no mekim gut ol wok; ol i save welim skin bilong ol long gris; ol i save senisim tingting hariap hariap.

OL AMERIKA: Skin ret, kros kwik, sanap stret; gras i blakpela na i stret, na gras i strong; nus i braitpela; no gat bikpela pes gras; het bilong ol i strong, na no gat save; ol i save penim ol retpela makmak long skin; ol pasin bilong ples i bosim ol.

OL SAINA: Pes i no amamas, i no save lap; gras i blakpela; ai i blakpela; pes i strong, ol i gat pasin antap, ol i man bilong mangal; laplap bilong ol i no pas long skin, i hangamap tasol; tingting bilong ol i bosim ol.

OL YUROPIN: Skin i waitpela, o retpela liklik, skin i gat strong; gras i yelo o braun na i go daun; ai i blupela; ol i gat pasin isi, na tingting i wok gut, na ol i gat save long wokim ol nupela kain samting; klos i pas gut long skin; ol i gat ol lo bilong bosim ol.

OL WELMAN: Ol i gat 4-pela lek, i no save toktok, i gat planti gras long skin.

Dispela man Lineus i tingim skin na gras samting bilong ol man na em i tilim ol i go long narapela narapela lain, tasol taim em i skelim pasin bilong ol, em i bihainim tingting bilong em yet na em i laik daunim ol dispela lain na litimapim lain bilong em yet. Em i tok, ol Yuropin, olsem waitskin, “ol i gat pasin isi, na tingting i wok gut, na ol i gat save long wokim ol nupela kain samting,” tasol taim em i stori long ol Saina em i tok, “pes i strong, ol i gat pasin antap, ol i man bilong mangal,” na ol Afrika ol i “man bilong trik na giamanim man, na lesman, na i no mekim gut ol wok”!

Tasol Lineus i kranki tru. Ol tok em i mekim long ol dispela lain man i no stret wantaim save ol man bilong saiens i kisim long nau; ol saveman bilong saiens i skelim ol lain man na ol i kisim save olsem: Insait long olgeta wan wan lain, ol man i gat kain kain pasin, na sampela em tingting bilong ol i wok gut na ol inap kisim bikpela save, na sampela nogat. Dispela pasin i stap long olgeta lain na olgeta kain skin.

Sampela saveman bilong nau ol i tingim skin bilong ol man na ol i tilim ol i go long 3-pela lain, olsem: (1) Ol Yuropin, em skin bilong ol i waitpela na gras bilong ol i stret o i tanim liklik; (2) ol Saina, em skin bilong ol i yelo liklik, na long arere bilong ai klostu long nus, skin i gat baret; (3) ol Nigro, em skin bilong ol i blakpela na gras i strong na i tanim tanim. Tasol dispela 3-pela lain i no makim stret olgeta man; sampela man, em skin na pes bilong ol i narapela kain liklik, olsem namel.

Olsem: Tupela lain bilong Afrika long hap bilong saut, em ol San na ol Khoikhoi, skin bilong ol i ret, na gras bilong ol i strong na i tanim tanim, na pes na ai bilong ol i wankain liklik olsem ol Saina. Na sampela India em skin bilong ol i olsem blakpela, tasol pes na nus samting i olsem bilong ol Yuropin. Na ol Aborijini bilong Ostrelia ol i gat blakpela skin, na gras bilong ol i tanim tanim, tasol gras bilong sampela i yelo liklik. Na sampela manmeri bilong lain Saina, olsem ol Mongolia, ai bilong ol i olsem bilong ol Yuropin. Olsem na yumi no inap brukim olgeta man i go long 3-pela lain stret, nogat.

Ol dispela samting i mekim na sampela man bilong saiens ol i lusim wok bilong skelim ol man i go long narapela narapela lain. Ol i tok, dispela tok olsem “lain man” i no stret tumas na i no gat wok bilong en insait long wok saiens.

Ol Tokaut Bilong UNESCO

Wanpela lain bilong Yunaitet Nesen (UNESCO) i bin bungim sampela saveman wantaim long wanpela kibung na ol i kamapim sampela bikpela tok bilong dispela, na ol i mekim wanpela bikpela tokaut. Ol i bin mekim ol bung long 1950, 1951, 1964, 1967, na ol kain kain saveman i bung, olsem ol dokta na ol man i gat save long ol animal na ol man i save skelim bun bilong ol man bilong bipo, na ol narapela saveman. Ol i kamapim 4-pela tokaut long ol save ol i bin kisim long pasin bilong brukim ol man i go long ol narapela narapela lain. Laspela tok bilong ol i kamapim 3-pela bikpela samting olsem:

A “Olgeta man i stap nau long graun ol i bilong wanpela lain tasol na ol i kamap long wanpela tumbuna tasol.” Tok bilong God long Baibel i strongim dispela tok. Baibel i tok: “Long wanpela tumbuna tasol [God] i bin mekim olgeta lain manmeri i kamap. Na em i putim ol i stap long olgeta hap bilong graun.”​—Aposel 17:26.

Narapela bikpela tok dispela lain i mekim em olsem:

B ‘I gat tupela samting i kamapim dispela pasin bilong brukim ol man i go long narapela narapela lain, olsem: ol i bihainim tok bilong ol tumbuna, na ol i bihainim sampela tingting bilong ol yet​—i no olsem ol i bin skelim gut pastaim na tok bilong ol i gat as bilong en, nogat. . . .

C ‘Mipela tingim ol save nau mipela i kisim long skin bilong ol man na mipela i no inap tok, sampela man i gat bikpela save, long wanem ol i bilong wanpela lain o skin. Sampela lain i gat bikpela save, long wanem, long taim bilong ol tumbuna bilong ol na i kam inap nau, i gat rot bilong ol i ken skul gut na kisim save. Mipela ting olsem olgeta man bilong graun long nau, tingting bilong ol inap wok gut na ol inap kisim bikpela save long mekim ol kain kain wok, na narapela i no winim narapela long dispela samting.’

Bel Nogut long Narapela Skin Em Samting Nogut

Olsem na i no gat as na sampela i ken ting ol man bilong wanpela kain skin i winim ol narapela lain na ol i mas antap long ol na bosim ol. Tasol sori, planti man i no bin bihainim ol tingting i gat as bilong en. Yumi ken tingim pasin i bin kamap bipo, em ol i bin kisim planti Afrika na baim ol i go bilong mekim wok kalabus long ol narapela kantri na ol i no givim pe long ol.

Bipo ol kantri long hap bilong Yurop i bin kamap strong na ol i wok long kisim ol narapela kantri, na ol i kisim ol lain bilong ol dispela hap bilong mekim wok bilong ol olsem lain kalabus, na bai ol i no ken lusim bikpela mani long baim ol wokman. Ol i kisim planti milion manmeri bilong Afrika na ol i mas lusim ples na famili bilong ol, na ol i pasim ol long sen na paitim ol nogut, na ol i kukim ain na putim long skin bilong ol bilong wokim mak long skin, na ol i baim ol i go long ol kampani olsem man i baim ol animal i go, na ol i mas wok kalabus na ol i no kisim pe i go inap long taim ol i dai. Ol lain i mekim dispela pasin nogut ol i tok ol i Kristen, tasol lo bilong ol Kristen i tok, yumi mas laikim tru ol narapela man olsem yumi laikim yumi yet! (Luk 10:27) Orait, ol i tingim wanem rot bilong mekim olsem dispela pasin bilong ol i stret?

Ol i daunim ol dispela lain blakskin olsem ol i no man tru. Dispela em i wankain olsem tingting bilong wanpela man em i bin i stap bipo, long 1840 samting, em i bin mekim wok bilong skelim as bilong ol kain kain skin. Em i tok:

“Sapos ol Nigro [olsem blakskin] na Ostrelia [olsem ol Aborijini] i no man tru olsem yumi na ol i no wanfamili bilong yumi​—ol i bilong narapela lain i no man tru tru olsem yumi​—na . . . sapos yumi no gat wok long bihainim lo Kristen long ol samting yumi mekim long ol, orait yumi ken ting olsem pasin yumi ken mekim long ol dispela lain i wankain olsem pasin yumi save mekim long ol monki.”

Bilong helpim dispela tingting olsem ol man i no waitskin ol i olsem ol animal samting na ol i no man tru, ol i kamapim tok bilong wanpela man nem bilong em Darwin, em i tok ol man i kamap long rot bilong ol binatang na ol animal samting. Ol i tok, ol lain em ol waitskin i bin kisim bilong mekim wok bilong ol, ol i no kamap yet olsem man tru​—ol i hap animal yet. Na sampela ol i kamapim sampela hap tok bilong Baibel na ol i paulim insait bilong en bilong helpim tingting bilong ol olsem ol waitskin i winim ol narapela lain.

Tru, planti man i no bihainim dispela tingting. Long planti kantri long nau, ol i pinisim dispela pasin bilong kisim sampela lain bilong mekim wok bilong ol olsem lain kalabus i no save kisim pe. Tasol planti man i holim yet tingting na pasin bilong bel nogut long ol man bilong narapela skin o daunim ol. Wanpela saveman olsem profesa em i tok, ‘Sampela man bilong politik na ol bikman na sampela man moa i save tingting nating olsem sampela lain i winim ol narapela lain. Ol i tingim kain kain nem na tok na bai ol man i ken ting save bilong saiens i as bilong dispela tingting na pasin bilong ol long daunim sampela lain.’

Dispela pasin bilong daunim narapela lain i kamap strong long Jemani long taim bilong Adolf Hitler. Em i bin litimapim ol waitskin na em i tok ol i winim ol narapela lain, tasol i no gat as bilong dispela tok. Narapela skin i no winim narapela skin. Long Swiden sampela Juda i gat yelopela gras na blupela ai, na sampela Juda long Itiopia i gat blakpela skin, na long Saina sampela Juda i olsem Saina. Tasol ol Juda na sampela lain moa ol i bin kisim nogut long ol man i ting ol waitskin bilong Jemani i winim ol narapela lain. Dispela tingting i kirapim ol long kalabusim ol sampela lain Juda insait long ol bikpela banis kalabus nogut i gat ol rum bilong pulimapim ges long en na kilim i dai ol man. Ol i bin kilim i dai 6 milion Juda na planti manmeri bilong ol narapela lain olsem bilong Polan na Rasia samting.

[Rait long pes 5]

Ol saveman bilong saiens i kisim save olsem: Insait long olgeta wan wan lain, sampela em tingting bilong ol i wok gut na ol inap kisim bikpela save, na sampela nogat

[Rait long pes 6]

‘Sampela man bilong politik na ol bikman na sampela moa i save tingim kain kain nem bilong givim long ol narapela narapela skin na bai ol man i ken ting saiens i as bilong dispela tingting na pasin bilong ol long daunim sampela lain’

[Ol Piksa long pes 7]

Ol dispela toksave i bin kamap long ol nius bipo i kamapim klia olsem ol i bin baim ol Afrika i go long ol man olsem ol i bulmakau tasol

    Tok Pisin Pablikesen (1983-2025)
    Log Aut
    Log In
    • Tok Pisin
    • Serim
    • Preferens
    • Copyright © 2025 Watch Tower Bible and Tract Society of Pennsylvania
    • Ol Lo Bilong Yusim
    • Privacy Policy
    • Ol Praivesi Seting
    • JW.ORG
    • Log In
    Serim