Kain Kain Lain na Skin
KAIN kain lain na skin! Ol i kisim wanem ol hevi? Sampela lain na skin ol i stap birua birua na ol i pait, o narapela lain i save daunim narapela lain na putim hevi long ol. Sampela i kisim pen o i dai, long wanem, ol man i no laikim tru lain o skin bilong ol.
Tru tumas, man bilong narapela lain o skin inap karim bikpela hevi. Long Yunaitet Stets narapela lain i birua long narapela lain na ol i pait; long Saut Afrika kros i stap namel long ol blakskin na waitskin; long Isten Yurop ol lain bilong kain kain ples i pait; long Sri Lanka ol man i no stap wanbel, na wankain hevi i stap long Pakistan.
Tasol bilong wanem long sampela kantri ol man i orait long planti samting, tasol ol i no orait tumas long ol man bilong narapela lain o skin? Olsem wanem na dispela samting i kirapim kros na pait na ol man i mekim nogut long narapela lain na skin? Bilong wanem ol man bilong kain kain lain na skin i no inap stap wanbel?
Bilong bekim ol dispela askim yumi mas save, olsem wanem wanpela lain i narapela kain long narapela lain, na yumi mas save long ol samting i bin kamap bipo long ol man, na dispela samting i bikpela samting long olgeta lain man long nau. Tasol pastaim yumi mas save long tingting bilong saiens long dispela samting.
Pasin Bilong Skelim Man
Olgeta man long olgeta hap i narapela narapela kain. Skin bilong ol i narapela narapela kala, na ol i gat kain kain nus na maus samting, na gras bilong ol i narapela narapela kain, na sampela i longpela man na sampela i sotpela man, na sampela samting moa. Ol dispela samting i mekim na skin bilong olgeta lain i narapela narapela kain.
Olsem na taim planti man i tok, waitskin o blakskin, ol i tingim kala bilong skin bilong em. Tasol taim ol man i tok, ol Spen, Esia, Skandinevia, Juda, Rasia, ol i no tingim tumas kala bilong skin bilong ol dispela man, ol i tingim ples na lain na pasin bilong ol. Olsem na yumi save, ol man i no tingim skin tasol bilong ol man, ol i tingim pasin bilong ol na tok ples bilong ol na lotu bilong ol na ples bilong ol.
Sampela man i no amamas tumas long tok, “lain man.” Na sampela i save tok, ol man bilong ‘kain kain ples,’ o ol ‘grup,’ o ol ‘manmeri,’ o ‘kain kain lain na skin.’ Bilong wanem ol i mekim olsem? Long wanem, dispela tok “lain man” inap sutim bel bilong man, na ol i no laik kolim, nogut dispela man i ting ol i tok bilas long em o tingting nogut long em.
Ol saveman i ting yumi ken brukim ol man i go long narapela narapela lain taim yumi tingim skin, gras, pes samting, na dispela i makim olsem ol i narapela kain long ol narapela man. Tasol yumi gat askim olsem: Wanem kala bilong skin o wanem pasin i makim wanpela lain i narapela kain long narapela lain?
Maski ol lain i gat narapela narapela skin, gras, ai, nus, kru, blut—ol i no narapela kain man, long wanem, i no olgeta man long wanpela lain i gat wankain skin, gras, ai, nus samting.
Tingim kala bilong skin bilong ol man. Planti man i ting yumi ken skelim olgeta man long 5-pela lain olsem: waitpela, blakpela, braunpela, yelopela, retpela. Taim ol i tingim ol waitskin, ol i ting man i mas i gat waitpela skin, yelopela gras, blupela ai. Tasol gras na ai na skin bilong planti man ol i kolim ol waitskin, i gat kain kain kala. Wanpela buk (The Human Species) i tok: ‘Nau long Yurop i no gat wanpela lain em klostu olgeta man insait long en i wankain tasol; na bipo tu i no olsem.’
Tru tumas, i hatwok long skelim ol narapela narapela skin, na wanpela buk (The Kinds of Mankind) i strongim dispela tok olsem: ‘Maski olgeta man i no gat wankain skin samting, na long planti samting olgeta man i narapela narapela kain, ol saientis i no inap wanbel long kolim hamas kain lain man i stap. Na sampela saientis i laik lusim dispela wok long skelim olgeta man, long wanem, i no gat rot tru long save.’
Yumi kirap nogut tru long dispela, long wanem, ol saientis i no hatwok long skelim ol animal, pisin, binatang, diwai, gras sayor samting na tok ol i bilong wanem wanem lain. Olsem na bilong wanem ol i hatwok long skelim olgeta man na brukim ol long lain tru bilong ol?
Tingting Kranki Bilong Ol Man
Wanpela saveman (Ashley Montagu) i tok, planti man i ting ‘skin na tingting i poroman wantaim, olsem na ol man bilong wanpela kain skin ol i gat save na ol man bilong narapela kain skin i no gat save. Ol i tok ol inap glasim save bilong ol lain, na lukim ol samting ol dispela lain i mekim bilong kamapim save bilong ol.’
Olsem na planti man i ting skin na pasin bilong man i mekim na narapela lain i winim narapela lain. Tasol saveman Montagu i tok, dispela kain tingting em ‘tingting kranki bilong ol man.’ Na sampela saveman moa i wanbel long tok bilong em.
Tupela man (Morton Klass na Hal Hellman) i tok: ‘Olgeta wan wan man i narapela narapela kain. Insait long olgeta wan wan lain, sampela em tingting bilong ol i wok gut na ol inap kisim bikpela save, na sampela nogat. Tasol maski ol saveman i glasim dispela samting, ol i no kisim save olsem lo i stap long skin bilong ol man i mekim na ol i gat save o nogat.’—Buk The Kinds of Mankind.
Tasol bilong wanem planti man i ting skin bilong man i makim olsem em i narapela kain long ol narapela man? Wanem samting i mekim na kain kain lain na skin i olsem wanpela bikpela samting? Bai yumi stori long dispela samting long stori i kam bihain.