Ol Lain Man
Stori: Wanpela “lain man” em ol manmeri i kamap long wanpela tumbuna na ol i gat wankain skin na pes na gras samting na dispela i makim ol i wanpela lain. Tasol narapela lain inap marit insait long narapela lain na kamapim pikinini. Dispela i kamapim klia olsem olgeta manmeri i wanpela “kain” tasol—olgeta i olsem wanpela famili. Ol narapela narapela lain i stap, long wanem, ol manmeri inap kamapim ol lain i gat kain kain skin.
Narapela narapela lain i kamap olsem wanem?
Stt 2:7, 22; 5:2; 1:28: “[God] i kisim graun na em i wokim man long en,” bihain “God i wokim wanpela meri.” “Em i kolim ol ‘manmeri.’ ” “Em i tokim ol olsem, ‘Yupela i mas kamap planti na i go sindaun long olgeta hap bilong graun.’ ” (Olsem na olgeta manmeri i bin kamap long namba wan man na meri, em Adam na Iv.)
Ap 17:26: “Long wanpela tumbuna tasol [Adam] em [God] i bin mekim olgeta lain manmeri i kamap. Na em i putim ol i stap long olgeta hap bilong graun.” (Olsem na maski ol manmeri i bilong wanem lain na ol i gat wanem kain skin, olgeta wantaim i lain bilong Adam.)
Stt 9:18, 19: “Nem bilong tripela pikinini bilong Noa i bin stap long sip wantaim em . . . i olsem, Siem na Ham na Jafet. . . . Ol dispela pikinini bilong Noa ol i tumbuna bilong olgeta lain manmeri bilong graun.” (Long taim bilong Noa, God i kamapim bikpela tait wara na bagarapim olgeta man nogut. Olgeta manmeri i kamap long graun bihain long Bikpela Tait—em olgeta lain manmeri i stap long nau—ol i bin kamap long lain bilong tripela pikinini man bilong Noa wantaim meri bilong ol.)
Yu ting stori bilong Adam na Iv i stori nating na tupela i no bin i stap tru?
Baibel i no helpim dispela tingting. Lukim bikpela het-tok “Adam na Iv.”
Sapos i gat wanpela famili tasol long pastaim, Kein i maritim husat?
Stt 3:20: “Man i kolim meri bilong em Iv, long wanem, em i tumbuna mama bilong olgeta manmeri.” (Olsem na olgeta manmeri i lain bilong Adam na Iv.)
Stt 5:3, 4: “Adam i gat 130 krismas na em i kamap papa bilong wanpela pikinini man i wankain olsem em yet. Na Adam i kolim nem bilong en Set. Adam i stap 800 yia moa na em i gat ol arapela pikinini man na meri tu.” (Kein em i wanpela pikinini man bilong Adam na em i maritim wanpela pikinini meri bilong Adam. Long dispela taim bipo, skin bilong ol manmeri i gat strong yet na ol i winim bikpela krismas. Olsem na sapos brata na susa wanblut i marit, ating dispela i no ken bagarapim pikinini bilong ol na bai pikinini i gat sik samting. Tasol 2,500 yia bihain, long taim skin bilong ol manmeri i no gat strong moa olsem long pastaim, God Jehova i tambuim ol Israel long maritim wanblut.)
Stt 4:16, 17: “Orait Kein i lusim Bikpela na i go i stap long wanpela hap graun ol i kolim ‘Raun Nabaut.’ Dispela graun i stap long hap sankamap bilong gaden Iden. Kein i slip wantaim meri bilong em, na meri i gat bel na i karim wanpela pikinini man, nem bilong en Enok.” (Baibel i no tok, Kein i bungim meri bilong em long namba wan taim long dispela hap em i go long en, olsem meri i bilong narapela lain, nogat. Baibel i tok, taim Kein i kamap pinis long dispela hap em i slip wantaim meri bilong em na kamapim pikinini man.)
Olsem wanem na ol lain manmeri i gat narapela narapela kain skin?
Wanpela lain saveman bilong ol narapela narapela kantri, em Yunaitet Nesen (UNESCO) i singautim ol i kam bung, ol i tok: “Olgeta man i stap laip long nau, ol i bilong wanpela lain tasol—olgeta i “man,” na ol i kamap long wanpela tumbuna tasol. . . . Skin bilong ol lain man i narapela narapela, long wanem, i gat samting long skin bilong papamama i mekim na ol i kamap olsem, na ples papamama i stap long en, dispela tu inap mekim sampela samting long skin bilong ol pikinini bilong ol. . . . Skin bilong ol wan wan man na meri bilong wanpela lain inap kamap kain kain, winim kain kain skin bilong ol narapela narapela lain.”—Buk Statement on Race, p. 149, 150.
Wanpela buk i tok: “Taim ol manmeri i go nabaut long graun long pastaim, ol i bung long ol liklik lain na ol i stap longwe long ol narapela na ol i mas marit insait long lain bilong ol yet tasol na ol i kisim olsem wankain skin na gras samting, na long dispela rot ol narapela narapela lain man i bin kamap. Na taim ol i go long olgeta 5-pela bikples bilong graun, ol i stap bilong ol yet na nau i gat lain bilong dispela bikples yet i kamap. . . . Tru, long skin ol lain man i no wankain, tasol olgeta ol i man tasol.” (Heredity and Human Life, p. 151, 154, 162, 163) (Olsem na long pastaim, taim ol man i go nabaut na narapela lain i stap longwe long narapela lain, ol i marit insait long lain bilong ol yet na ol pikinini bilong ol i kisim wankain skin na pes na gras samting na i kamap narapela kain long ol narapela lain.)
Yu ting Baibel i tok ol blakskin i mas kisim nogut?
As bilong dispela bilip em tingting kranki ol man i kisim long tok bilong Noa long Stat 9:25, em i tok: “Bikpela hevi i ken i stap antap long Kenan. Bai em i kamap wokboi nating bilong ol brata bilong en.” Kaunim gut. I no tok long kala bilong skin, a? Noa i tok Kenan, em pikinini man bilong Ham, em i mas kisim nogut, long wanem, em i bin mekim pasin nogut tru. Tasol ol lain bilong Kenan i no blakskin; ol i lain retskin i stap long hap sankamap bilong solwara Mediterenian. Tasol ol i save mekim pasin sem nogut tru, na mekim wok bilong ol spirit nogut, na lotuim ol god giaman, na kilim ol pikinini olsem ofa, olsem na God i tok ol i mas bagarap, na em i givim graun bilong ol long lain Israel. (Stt 10:15-19) I no olgeta Kenan i bagarap; sampela i kamap ol wokboi nating, na dispela i truim tok bilong Noa.—Jos 17:13.
Orait, ol lain blakskin i kamap long wanem pikinini bilong Noa? Baibel i tok: “Nem bilong ol pikinini man bilong Kus [em narapela pikinini bilong Ham] i olsem, Seba na Havila na Sapta na Rama, na Sapteka.” (Stt 10:6, 7) Bihain, taim Baibel i stori long Kus, Baibel i makim Itiopia (sampela taim Baibel i kolim Sudan). Na ol Seba ol i narapela lain i stap long hap sankamap long Afrika, klostu long Itiopia.—Ais 43:3.
Yu ting olgeta man i pikinini bilong God?
Yumi sinman na taim mama i karim yumi, yumi no pikinini bilong God. Tasol yumi olgeta i lain bilong Adam, na taim God i wokim Adam, Adam i gutpela olgeta na em i “pikinini bilong God.”—Lu 3:38.
Ap 10:34, 35: “God i save mekim wankain pasin long olgeta manmeri, maski ol i bilong wanem lain. Long olgeta lain em i save laikim ol manmeri i aninit long em na i mekim stretpela pasin.”
Jo 3:16: “God i laikim tumas olgeta manmeri bilong graun, olsem na em i givim dispela wanpela Pikinini long ol . . . bilong olgeta manmeri i bilip long em ol i no ken lus. Nogat. Bai ol i kisim laip i stap gut oltaim oltaim.” (Yumi mas bilip tru long Jisas bambai yumi ken kamap pikinini bilong God gen olsem Adam long pastaim. Rot i op long ol manmeri bilong olgeta lain.)
1 Jo 3:10: “Sapos yumi laik save husat em i pikinini bilong God, na husat em i pikinini bilong Satan, orait yumi ken save olsem, man i no mekim stretpela pasin, em i no bilong God. Na man i no save laikim tru ol arapela pikinini bilong God, em tu i no bilong God.” (Olsem na God i no tingim olgeta manmeri i pikinini bilong em. Ol man i mekim pasin God i no laikim, long spirit ol i pikinini bilong Satan. Lukim Jon 8:44. Tasol ol Kristen tru i save bihainim ol pasin bilong God. Na namel long ol, God i makim sampela bilong mekim wok king wantaim Krais long heven. God i kolim ol “ol pikinini” bilong em. Bilong kisim sampela save moa, lukim bikpela het-tok “Kamap Nupela Gen.”)
Ro 8:19-21: “Olgeta samting God i bin wokim, ol i wetim taim God i makim bilong kamapim ples klia yumi ol pikinini bilong en. . . . God bai i pinisim dispela kalabus bilong bagarap nau olgeta samting i stap long en, na bai olgeta samting i stap gutpela tru [olsem] ol pikinini bilong God.” (Hevi bai pinis long ol manmeri taim “ol pikinini bilong God” i kisim pinis laip long heven na ol i ‘kamap ples klia,’ olsem ol i kirap mekim wok aninit long Krais bilong helpim ol man. Taim ol bilipman long graun [dispela skripsa i kolim ol olsem “olgeta samting God i bin wokim”] i kamap gutpela olgeta na ol i kamapim klia pinis olsem ol i stap gut long God Jehova em King bilong heven na graun, orait bai ol tu i kamap pikinini bilong God. Ol manmeri bilong olgeta lain inap insait long dispela.)
Yu ting bihain bai olgeta lain i pas tru wantaim olsem ol brata susa?
Ol man ol bai kamap disaipel tru bilong Jisas, em i tokim ol: “Yupela olgeta i stap brata brata.” (Mt 23:8) Bihain em i tok moa olsem: “Sapos yupela wan wan i laikim tru ol arapela man bilong lain bilong mi, orait dispela bai i soim olgeta man olsem, yupela i disaipel bilong mi.”—Jo 13:35.
Ol Kristen bilong pastaim i pas tru olsem, maski ol i gat ol liklik pasin kranki bilong ol yet. Aposel Pol i tok: “Long lain bilong Krais, i no gat ol Juda na ol Grik. I no gat ol wokboi nating na ol man i stap fri. I no gat ol man na ol meri. Nau long Krais Jisas yupela olgeta i stap wanpela tru.”—Ga 3:28.
Ol Witnes Bilong Jehova long nau i bilong narapela narapela lain, tasol ol i pas wantaim olsem ol brata Kristen tru. Wanpela man i tok: “Mi ting wanpela gutpela pasin bilong [lain Witnes Bilong Jehova] em olsem: Ol i save mekim wankain pasin long ol man bilong olgeta lain.” (William Whalen long nius U.S. Catholic) Wanpela saveman bilong Yunivesiti Oksfot (Bryan Wilson) i skelim gut ol Witnes Bilong Jehova long Afrika na em i tok: “Ol Witnes i winim ol narapela lain long kirapim ol nupela man long lain bilong ol long lusim pasin bilong birua long ol man bilong narapela lain o skin.” Na wanpela nius i stori long wanpela kibung intenesenel bilong ol Witnes bilong 123 kantri na i tok: “Ol man bilong biktaun Nu Yok i kirap nogut long ol Witnes—bikpela lain tru i kam bung, na tu, ol i kain kain man (bilong narapela narapela sindaun), na ol i no save tingim skin o lain bilong man (planti Witnes i blakskin), na ol i save stap isi na sindaun gut.”—The New York Times Magazine.
I no longtaim na Kingdom bilong God bai pinisim pasin nogut bilong nau wantaim olgeta man i no laikim tru God Jehova na ol narapela man. (Dan 2:44; Lu 10:25-28) Baibel i tok promis olsem ol man i abrusim bagarap ol i bilong “olgeta lain man na bilong olgeta kantri na bilong olgeta kain skin na bilong olgeta tok ples.” (KTH 7:9) Ol bai pas gut wantaim, olsem brata brata tru, long wanem, ol i lotuim God tru, na ol i bilip long Krais Jisas, na narapela i laikim tru narapela.