Ol i Laik Bai Yurop i Pas Gut Wantaim
“SAMTING Ol i Tingim i Laik Kamap Tru.” Wanpela nius (The European) i mekim dispela tok taim em i stori long senis i wok long kamap long Yurop, na ol kantri long dispela hap i wok long pas wantaim hariap. Olsem wanem na ol i kirap long tingim dispela samting? I gat as tru na ol i ken ting dispela samting inap kamap?
Bihain long Namba 2 Bikpela Pait, Winston Churchill i tok, ‘Olgeta kantri long Yurop i mas kamap wanpela lain tasol.’ Bihain, ol samting i kamap i makim olsem dispela samting bai kamap. Ol i tok, ol samting i kamap nau i makim olsem pasin wanbel bai kamap tru long Yurop. Tasol bilong wanem ol i makim dispela yia 1992?
Long pinis bilong 1992, 12-pela memba bilong lain EC (European Community) ol i laik pasim tok olsem olgeta wok bisnis bilong ol bai wok bung wantaim. Bai ol man i no ken baim takis sapos ol i laik i go long narapela kantri. Taim ol i stap long narapela kantri, ol i aninit long wankain lo olsem ol man bilong dispela ples. I no gat tambu long ol i painim wok long dispela hap. Na bihain bai ol i wokim wankain pepa mani na bai ol man long Yurop i gat paspot na laisens bilong draiv. Ol bai wokim wanpela beng bilong ol lain Yurop tasol. Na bai i gat lo bilong bosim wok ol i mekim na ol i no ken bagarapim graun na win samting. Ol lo em ol ka i mas bihainim long rot na ol narapela lo bai wankain.
Lain EC bai kamap olsem namba 3 bikpela lain long graun em ol i gat strongpela wok bisnis. Insait long olgeta 5-pela 5-pela kantri long graun i baim o salim kaikai long ol narapela kantri, wanpela bilong dispela em kantri bilong lain EC. Olsem na ol lo em lain EC i wokim bilong bosim wok bisnis bilong ol, dispela tu bai stiaim ol wok bisnis i stap long olgeta hap graun.
Wanpela lain i skelim tingting bilong ol man long dispela samting, na 70 pesen bilong ol man long Yurop i tok, ol i laikim ol dispela senis. Tasol planti man moa long lain EC ol i laik bai i gat planti senis moa. Klostu 3-pela insait long olgeta 4-pela 4-pela i laik bai ol saveman i wok wantaim na bungim save bilong ol. Na planti i wanbel long mekim olsem long ol narapela kantri.
Ol i laik bai ol bisnis bilong ol i wok bung wantaim, tasol i no dispela tasol ol i laik mekim—ol i laik helpim ol gavman long kamap wanbel na wok gut wantaim. Nau planti samting i wok long kamap na i olsem dispela samting bai kamap tru.
‘ Ol i Laik Subim Mipela’
Long Novemba 9, 1989, Banis Bilong Belin i pundaun. Pastaim ol man i tingting olsem Is Jemani na Wes Jemani i mas kamap wanpela lain tasol, tasol dispela tingting i olsem wanpela driman tasol na i no gat as bilong en. Nau ol i kirap toktok gen long en. I luk olsem nau tupela lain bai kamap wanpela lain. Tasol ol man i no save wanem taim dispela samting bai kamap. Taim ol man i sutim tok long bikman bilong Jemani, em Helmut Kohl, na tok, em i laik hariapim dispela samting, em i tok: ‘Mi no hariapim. Ol i laik subim mipela.’ Long Oktoba 3, 1990—klostu 11-pela mun bihain long Banis i bin pundaun—ol Jemani i amamas. Jemani i kamap wanpela gen.
Taim pasin birua namel long lain Is na Wes i pinis, ol man long graun i amamas tru. Tasol narapela bikpela samting i wok long kamap na ol i no bin tingim, na ol nius i wok long stori long en—em pait i kamap namel long Kuwet na Irak. Dispela inap mekim wanem long wok lain Yurop i laik mekim long 1992? Wanpela man bilong raitim tok long nius, em John Palmer, em i tok: ‘Pait bilong Galf [long Midel-Is] i wok long kirapim wok bisnis na wok gavman bilong lain Yurop long pas gut wantaim, na ating . . . i no longtaim na bai i gat wanpela tasol bilong bosim wok politik na wok ami.’
Long taim bilong dispela bikpela hevi i bin kamap paslain long pait, na long taim bilong dispela pait, EC i no painim rot bilong kamapim wanpela lo em olgeta i ken bihainim. Olsem na dispela nius (The European) i tok: ‘Dispela pait i bin kamap i soim olsem: Taim wanpela bikpela hevi i kamap namel long ol kantri, dispela lain EC i no gat strong. Olsem na yumi save, olgeta kantri long Yurop i mas i gat wankain lo long ol samting bilong pait na long ol samting ol i mekim long ol narapela kantri. Sapos i gat dispela lo, bai yumi inap wok wantaim na yumi no inap singautim ol narapela lain long helpim yumi. Pait i kamap long hap bilong Galf i opim rot nau na yumi ken wok long stretim dispela hevi, na ol gavman i ken wok wantaim long bihainim wanpela lo tasol. Dispela bai kamapim klia olsem ol gavman inap tru long wok gut wantaim na i stap wanbel.
Ol i Ting Gutpela Samting Bai Kamap Tru
Sampela kantri moa i laik insait long lain EC, olsem Ostria, Saipres, Malta, Turki. Ol narapela tu ating ol i laik insait em Finlan, Aislan, Nowe, Swiden, Swiselan. Sampela kantri bilong Isten Yurop em ol i laik insait long lain EC em Sekoslovakia, Hangari, Polan. Tasol ol dispela kantri i no inap kamap memba inap long 1993. Long dispela taim dispela 12-pela lain em ol i insait pinis long lain EC, ol wok bisnis bilong ol bai wok bung wantaim.
Planti samting i kamap bilong hariapim wok bilong ol lain Yurop na bai ol i kamap wanbel—na dispela samting i kamap hariap tru. Ol man bilong pastaim i no ting ol samting bai kamap hariap tru olsem. Long kirap bilong 1990 samting, wanpela bikman bilong Jemani, em Hans-Dietrich Genscher, em i tok: ‘Yumi lukim wanpela nupela taim i laik kamap long Yurop. Bai mak bilong wan wan kantri i no brukim ol kantri i kamap narapela narapela lain, na narapela i no pret long narapela, na olgeta wan wan man i ken makim wanem gavman o lain ol i laik bihainim. Dispela tingting i no olsem wanpela driman moa, nogat. Em i laik kamap tru.’
Tasol yu ting dispela pasin wanbel bai kamap tru long Yurop? Sapos i olsem, orait, olsem wanem long olgeta lain bilong graun? Ol tu inap pas gut wantaim long bihain?
Yumi olgeta bai wanbel long tok olsem pasin bilong pas gut wantaim i mas kamap, long wanem, long dispela rot yumi inap stretim sampela bikpela hevi i save painim olgeta man. Tingim: Sapos yumi inap givim strong na taim bilong yumi long stretim ol hevi samting na yumi no tingting long tok pait nating, em bai gutpela tru, a?
Taim planti kantri i wok long bungim ol lo bilong ol long ol samting bilong wok bisnis na bilong mani, dispela i olsem wanpela traim bilong ol—bai olgeta i wanbel long en, o nogat? Olsem: Long 1989, ol kantri olsem Ostrelia, Brunei, Kanada, Indonesia, Japan, Malesia, Nu Silan, Filipin, Singapo, Saut Korea, Tailan, Amerika, olgeta i pasim tok long wok bung wantaim long mekim wok bisnis. Ol i kolim dispela kontrak Asia Pacific Economic Cooperation.
Yumi ken tingim dispela samting: Nau Jemani i kamap wanpela kantri tasol, na ol i ting, klostu ol kantri long Yurop, na bihain ol narapela kantri tu, bai kamap wanbel, olsem wanpela lain tasol. Em gutpela samting tru, tasol em bai kamap tru o olsem wanem?
Jemani i Kamap Wanpela Kantri Tasol—Em Hatwok!
Maski Jemani i stap wanpela kantri tasol inap wanpela yia samting pinis, planti hevi i stap yet. Sindaun bilong ol man long 5-pela provins (bipo ol i bilong Is Jemani) i narapela kain long ol narapela provins. Ol man i ting dispela i gutpela samting, tasol nau ol i save, bilong i stap olsem wanpela lain tasol na pas gut wantaim, i gat hatwok na i gat hevi long mani.
Long kirap bilong yia 1991 wanpela nius (The European) i tok, i gat ‘bikpela hevi’ i stap long hap bipo ol i kolim Is Jemani. Long wanem, taim Jemani i kamap wanpela gen, wok bisnis bilong ol lain bilong Is, em pastaim ol i stap aninit long gavman Komyunis, i no gat strong. Olsem na ol dokta i tok, planti man i kisim sik longlong na sik bilong tingting planti.
Dokta Gisela Ehle i tok, ‘ol man i pilim olsem ol i no inap mekim wanpela samting, na dispela i olsem wanpela sik em olgeta man i wok long kisim.’ Olsem na ‘planti man ol i bel hevi tru.’ Ol bikpela senis i wok long kamap i givim bikpela bel hevi long ol man. Long nius (The European) dispela dokta i tok, ‘planti man i no gat wok mani, na i gat hevi insait long marit, na ol man i no save wanem samting bai kamap bihain, na ol i gat hevi long mani, na ol i pilim olsem i no gat as bilong i stap bilong ol.’
Yurop Inap Kamap Wanpela Kantri Tasol?
Sapos i hatwok long bungim ol Jemani, em ol i gat wanpela tok ples tasol, na wanpela tumbuna, orait, olsem wanem ol inap mekim Yurop i kamap olsem wanpela kantri tasol, olsem pop bilong Rom i laik bai ol i mekim? Nau long yia 1992, lain EC bai wok strong long kamap wanpela lain tasol—ol i laik bungim wok bisnis bilong 12-pela kantri, em ol i gat narapela narapela pasin bilong mekim wok bisnis, na sampela i gat planti wok mani na sampela nogat. Ating ol bai hatwok tru long kamapim dispela samting, a?
Ating long dispela yia, sampela bai winim dispela mak na sampela nogat. Insait long EC bai i gat olsem 320 milion manmeri ol inap baim ol samting bilong ol dispela kantri i wok bisnis insait long lain EC. Sampela bisnis bai wok gut, na sampela nogat. Sampela bisnisman i tok, long olgeta 3-pela 3-pela kampani i insait long lain EC, tupela bai bagarap. Tru sapos ol i pinisim wok bilong ol paspot na ol samting olsem, ol turis bai amamas long dispela, tasol 80,000 man i save mekim dispela wok, ol i mas painim nupela wok.
Wanpela saveman, em profesa Paul Wilkinson, em i tok, maski yumi stap long 1992, ‘ol lain Yurop i gat narapela narapela gavman,’ na olgeta wan wan i gat ‘ol pasin na lo bilong ol yet.’ Na em i mekim strongpela tok olsem: “Pasin bilong wok wantaim bai kamap isi isi, na bai i gat planti hevi tu.”
Ol dispela lain i gat ol narapela narapela tok ples na sindaun na pasin bilong wok bisnis, na narapela lain i tingting kranki long narapela lain. Bikman bilong Jemani bipo, em Willy Brandt, i tok: “Strongpela tingting bilong ol i olsem wanpela banis i hatwok long brukim, winim banis ol i wokim long simen.”
Tasol maski, tingting bilong ol i strong yet long kamapim ol dispela senis, na ol i wet tasol long ol dispela senis i kamap. Wanpela man bilong raitim nius, em i tok, “Ol man i save, bai i gat planti hatwok long 1992, tasol ol i tok, bihain gutpela samting bai kamap long dispela wok.”
Em Bai Kamap Tru?
Sapos tru ol wok bisnis na wok gavman i ken wok bung wantaim, yu ting dispela samting inap kamapim tru bel isi na gutpela sindaun long bihain? Tingim dispela: Long Amerika i gat 50 provins na olgeta wan wan i gat ol lo na gavman bilong ol yet, em olgeta i stap aninit long wanpela bikpela gavman, na dispela bikpela gavman i bosim wok bisnis bilong ol. Tasol planti milion man i no gat wok mani; na planti taim ol bisnis i laik bagarap, long wanem, strong bilong mani i go daun na pe bilong ol samting i go antap. Na maski ol gavman i wok gut wantaim, dispela i no pasim ol man long bagarapim graun long marasin nogut na pipia, na ol i no inap pinisim pasin raskol o pasin bilong kisim drak, o pasin bilong stap rabis, o pasin bilong birua long narapela tok ples o skin.
Taim hevi i kamap long Rasia, wanpela man bilong skelim ol samting i kamap bipo, em Yuri Afanasyev, em i tok: ‘Kantri bilong mipela i gat kain kain lain i stap long en. Tasol dispela i givim planti hevi long mipela. . . . Mipela i ting dispela kain hevi i no inap kamap long ples bilong mipela, tasol em i kamap.’
Pasin bilong bungim wok bisnis na wok gavman ol i ken aninit long wanpela lo tasol, dispela tasol i no inap kamapim tru pasin wanbel. Bilong kamapim “wanpela lain manmeri ol i stap brata brata tru,” i mas i gat sampela samting moa. Em wanem samting?
Samting i Gat As Tru na Yumi Ken Wetim i Kamap
Long ples ol man i pas gut wantaim, pasin pait i no stap. Tasol yumi save, ol lain bilong graun i no pas gut wantaim, long wanem, inap planti handet yia pinis narapela lain i kilim i dai narapela lain long ol pait. Olsem wanem? Bai dispela pasin i pinis?
Yes, em bai pinis. God i laik bai gutaim i kamap long graun. Em bai mekim olsem wanem? Em bai pinisim olgeta samting bilong pait. Spirit bilong God i givim tingting long wanpela man bilong raitim song long Baibel na em i tok: “Kaman! Yupela lukim wok Bikpela i mekim. Bai bel bilong yupela i kirap nogut long planti narakain samting em i mekim long graun. Em i save mekim i dai pait long olgeta hap graun.”—Buk Song 46:8, 9.
Satan i belhat na em i laik pasim laik bilong Jehova long kamapim pasin wanbel. Kirap long Namba Wan Pait, tok profet bilong Baibel i kamap tru, em i tok: “Tasol yu graun, na yu solwara, yupela lukaut. Bikpela hevi i laik kamap long yupela. Satan i go daun pinis long yupela, na em i belhat nogut tru. Em i save, em i gat sotpela taim tasol bilong i stap.”—Kamapim Tok Hait 12:12.
Bilong pasin wanbel i ken kamap long olgeta hap bilong graun, olgeta man i mas lotuim Jehova, em Man i save “mekim i dai pait”; dispela pasin i no inap kamap long pasin bilong bruk bruk na lotu long birua bilong God, em Baibel i tok, “em i belhat nogut tru. Em i save, em i gat sotpela taim tasol bilong i stap.” Sapos yumi laik bai pasin wanbel i kamap long graun, orait yumi mas bilip tru olsem Kingdom bilong God em i wanpela gavman tru, na em i stap long heven. Dispela gavman tasol em God i orait long en, na em tasol i rot bilong kamapim pasin wanbel long graun.
Kingdom bilong God i kamapim pinis wanpela lain long graun em bai senisim ol man em ol i bruk bruk na pait. Baibel i tok profet olsem: “Wanpela taim bai i kamap bihain na . . . [ol] lain manmeri bilong olgeta hap bai i tok olsem, ‘Kam, yumi go long maunten Saion, em maunten bilong Bikpela. Yumi go long haus bilong God bilong Israel, bilong em i ken skulim yumi long ol pasin em i laik bai yumi mekim, na bai yumi ken wokabaut long rot em yet i makim.’ . . . Na bai ol i paitim ol bainat bilong ol i kamap olsem ol ain bilong brukim graun, na bai ol i paitim ol spia bilong ol i kamap olsem ol naip. Na olgeta lain manmeri bai i no ken pait moa, na bai ol i no skul moa long pait.”—Aisaia 2:2-4.
Dispela tok profet i no stori long wanpela nupela taim em ol man yet bai kamapim, maski dispela tok i stap long banis bilong haus bilong Yunaitet Nesen long Nu Yok. Dispela tok profet i stori long pasin bel isi na wanbel, em i kamap tru namel long ol lain Witnes Bilong Jehova, em ol i stap long 200 samting kantri. Yu ken lukim tru pasin wanbel i stap namel long dispela lain.
Ol Witnes Bilong Jehova i laik bai God i lainim ol long Tok bilong Em. Ol i wok strong long bihainim ol samting ol i lainim, na ol i lusim pasin bilong holim ol samting bilong pait na ol i stap wanbel. Na maski ol i stap long olgeta hap graun, ol i pas gut wantaim na i stap wanbel, winim tru ol narapela lain lotu o lain bisnis o lain gavman. Dispela samting i kamap ples klia long ol kibung bilong ol Witnes Bilong Jehova long Isten Yurop long yia i go pinis, em taim 370,000 i bung wantaim long pasin bel isi na pasin wanbel.
Yumi no save wanem ol senis bai kamap long ol wok bisnis na wok politik long dispela yia. Tasol i gat wanpela samting yumi ken wetim, olsem: Long dispela yia, olgeta wan wan de i go pinis i bringim yumi i kam klostu moa long dispela taim em God i makim bilong givim strafe long Satan na lain bilong em. (Aisaia 55:11; Habakuk 2:3) Na taim dispela yia i pinis, yumi kamap klostu moa long nupela taim God i tok promis pinis long en, em stretpela pasin bai stap long en.
Ol man i laik bai pasin wanbel i kamap long graun, ol Witnes Bilong Jehova i laik kirapim ol long skelim gut ol samting Baibel i tok bai kamap long bihain. Ol dispela samting bai kamap tru!
[Blok long pes 21]
Wok Bilong Bungim Yurop i Kamap Wanpela Kantri
1948: Beljam, na Netelan, na Laksembek i wok bung wantaim long sekim paspot samting, na long 1960 ol bisnis bilong ol i wok bung wantaim. Long 1970, olgeta i orait long narapela i ken raun long kantri bilong narapela na ol i no ken mekim wok long paspot samting
1951: Lain bilong wokim ain long Yurop i sainim kontrak long Paris long wok wantaim
1957: Kontrak bilong Rom i kamapim lain EC (European Economic Community). Ol kantri i kamap memba em BELJAM, WES JEMANI, FRANS, ITALI, LAKSEMBEK, NETELAN
1959: Ostria, na Inglan, na Denmak, na Nowe, na Potyugal, na Swiden, na Swiselan i kamapim lain European Free Trade Association
1973: INGLAN na DENMAK na AIALAN i insait long lain EC
1979: Lain Yurop i stretim rot na ol beng bilong ol bai wok wantaim; ol i mekim namba wan eleksen bilong Palamen Bilong Yurop
1981: Kantri GRIK i kamap memba bilong EC
1986: POTYUGAL na SPEN i kamap memba bilong EC
Toksave: Ol 12-pela memba bilong EC i stap long bikpela rait.
[Piksa long pes 23]
Taim wok bilong sekim paspot samting i pinis, 80,000 man i mas painim nupela wok