Sampela Tok i Kam Long Olgeta Hap
Ol Tingting Kranki
Wanpela nius bilong Holan (International Cooperation) i tok, sindaun bilong ol man long ol kantri i no gat planti wok bisnis long en, inap kamap gutpela liklik sapos ol gavman i tingim gut mani bilong ol, na ol bai mekim wok olsem wanem long dispela mani. Nius i tok moa olsem: ‘Ol kantri i no gat planti wok bisnis long en, sapos ol i no tromoi planti mani long ami na ol samting bilong pait, orait, long olgeta yia 10 bilion dola i no inap lus long dispela samting. Gavman inap mekim wok long dispela bikpela hap mani na ol pikinini inap skul, na bai i gat marasin inap long helpim ol sikman, na kaikai inap long ol man, na ol man i gat gutpela wara bilong dring. Tasol dispela nius i tok, nau planti kantri olsem Esia, Afrika na Saut Amerika i wok long tromoi bikpela mani long ol samting bilong pait, na liklik mani tasol long skulim ol pikinini na long baim marasin bilong helpim sikman.
Ol Dok Long Paris
Long Paris long Frans, long olgeta 10-pela 10-pela man, i gat wanpela dok i stap. Olsem na Frans i gat planti dok, winim ol narapela biktaun long Yurop. Long olgeta de 200,000 dok i save putim inap 9 ton pekpek long ol rot bilong Paris. Paris i save tromoi 8 milion dola long olgeta yia bilong baim sampela man bilong klinim ol rot. Ol dispela man i raun long motabaik na rausim hap bilong dispela pekpek. Tasol maski ol dispela man i kam na klinim rot, planti taim pekpek i stap long rot ol man Paris i save wokabaut long en, olsem na ol man i toktok planti long dispela samting. Nau gavman i wok long kamapim ol lo bilong subim ol man long rausim pekpek long rot taim dok bilong ol i pekpek.
Ol i Stap Fri Tasol Planti Samting i Bagarap
Wanpela nius (London Calling) bilong redio Inglan (British Broadcasting Corporation) i tok, ‘taim pasin Komyunis i pinis long hap bilong Isten Yurop, nau ol man i save dispela hap i gat planti hevi long win na wara na graun bilong ol. Gavman Komyunis i no bin bosim gut wok bilong ol faktori bilong wokim sampela kain marasin, olsem na planti baret wara i bagarap, na bus i wok long bagarap. Dispela em sampela pasin nogut em pasin Komyunis i bin kamapim.’
“Ol i Rausim Lapun Bubu”
Ol man i wok long haus sik i kolim wanpela pasin i kamap long nau olsem, ‘rausim lapun bubu.’ Olsem: Sampela wanblut i kisim lapun bubu i kam long haus sik na tok lapun i gat wanpela kain sik. Ol dokta na nes samting i mas glasim sik bilong lapun, olsem na lapun i mas slip wanpela o sampela nait long haus sik. Bihain ol man long haus sik i wok long ring long famili bilong lapun, tasol ol i kisim save olsem atres o telefon namba ol i bin givim long ol em i no stret, em giaman. Na wankain hevi i kamap long sampela haus pasindia bilong ol lapun tu. Taim lapun i sik na em i mas go slip long haus sik, ol man i wok long haus pasindia i save givim bet bilong em long narapela, na taim haus sik i laik salim lapun i go bek long haus pasindia, ol i tok i no inap, long wanem, narapela i kisim pinis bet bilong em. Wanpela nius (Newsweek), i kamapim tok bilong ol man i gat save long dispela samting, na ol i tok dispela pasin i go bikpela. Nius i kamapim tok bilong wanpela lain i bin skelim dispela samting na ol i tok, ‘Sampela dokta i tok, long olgeta wik ol man i lusim inap olsem 8-pela lapun long haus sik bilong ol, na ol i no kam kisim ol moa.’
Tul Bilong Mekim Wok Long Ol Bikpela Rop Bilong Blut
Ol dokta long Ostrelia i mekim wok long narapela kain nupela tul olsem boa, bilong rausim wanpela strongpela gris i pas olgeta insait long ol bikpela rop bilong blut long klok bilong man na blut i no inap ran long ol dispela rop. Wanpela nius (Asiaweek) i tok, ol i kolim dispela tul Rotablator na em i gat liklik het na i gat planti tausen liklik ston daimon i stap long dispela liklik het. Yu no inap lukim ol dispela liklik ston daimon long ai, long wanem, ol i liklik tru. Het bilong dispela tul i spit nogut tru, olsem insait long wanpela minit tasol em i save tantanim 190,000 taim. Olsem na taim em i tantanim, em i wok long rausim ol samting ol i kolim kalsium em i pas tru na kamap olsem ston insait long ol bikpela rop bilong blut. Dispela tul i brukbrukim dispela kalsium i kamap olsem paura, olsem na dispela samting i no inap pas long kru bilong man na mekim skin bilong man i dai. Blut i ran long ol rop i karim dispela liklik paura i go. Dispela nius (Asiaweek) i tok, wok bilong dispela tul i stret tru, olsem na taim ol man i mekim wanpela soim long dispela tul i wok olsem wanem, ol i bin wokim liklik hul long kiau, na tul i no bin bagarapim liklik skin malumalum insait long dispela kiau.
Toksave Bilong Tabak Long Afrika
Pasin bilong smok i wok yet long bagarapim planti milion Afrika, olsem na ol man bilong helt i wok long tokaut long dispela. Wanpela dokta long Kenya (Paul Wangai), em i wok long Helt Oganaisesen long dispela hap, i tok: ‘Long ol samting ol kampani i wokim, tabak tasol em wanpela samting inap kilim man i dai sapos em i mekim wok long en olsem kampani i tok.’ Wanpela nius (Lesotho Today) i tok: ‘Long olgeta yia long Afrika ol man i save kisim 175 bilion smok.’ Dokta Wangai i tok ol kampani i wokim smok ol i mekim wok long tokaut long ol man i mas kisim smok, long wanem, gavman long Afrika i no gat planti lo bilong tambuim dispela samting. Na tu planti Afrika i no gat save olsem smok inap bagarapim ol. Dispela nius (Lesotho Today) i tok, klostu long olgeta hap bilong Afrika, taim kampani i mekim ol toksave bilong grisim ol man long smok, dispela toksave na ol karamap bilong smok, i no gat toksave olsem smok inap bagarapim man. Tasol long ol kantri i gat planti wok bisnis long en i gat strongpela lo long dispela samting.
Pasin Raskol Bilong Ol Yangpela
Nius (La Repubblica) i tok, long Itali namel long yia 1986 na 1990, pasin raskol bilong ol yangpela i go bikpela moa. Long 1986 ol yangpela i bin bagarapim skin bilong 3,064 man, tasol long 1990 ol i bin mekim olsem long 6,092 man. Long 1986 i gat 715 yangpela i kisim ol drak nogut o ol i wok long maketim ol drak, tasol long 1990 i gat 2,113 i mekim olsem. Sori tru, i no Itali tasol i gat dispela hevi, nogat. Long Novemba 1991 i gat wanpela kibung i kamap long Paris [long Frans], na ol i tok, long olgeta hap graun pasin raskol bilong ol yangpela i wok long go bikpela. Long Japan tasol dispela hevi i no go bikpela.
Graun i Wok Long Go Hat Moa
Long yia 1980 i go inap 1989 samting em taim bilong graun i hat moa. Wanpela lain (International Institute for Environment and Development) i save kamapim wanpela nius (Perspectives) na nius i tok, insait long 140 yia ol man i bin skelim hat bilong dispela graun. I gat 7-pela yia graun i hat moa, na 6-pela bilong dispela 7-pela yia i bin kirap long yia 1980. Na wanpela lain i save skelim ol samting bilong san, ren, win samting (British Meteorological Office) i tok, yia 1990 i winim ol narapela yia olsem yia graun i hat moa yet. Nius (Perspectives) i tok, dispela toksave i strongim tok olsem hat bilong win i wok long go hat moa, olsem na nau ol saveman i save tru olsem graun i wok long go hat moa.
Ol Man i Gat Sik Long Tingting na i No Gat Ples Slip
Long Amerika ol man i gat sik long tingting na ol i no gat ples slip, namba bilong ol i wok long go bikpela moa. Long yia 1991 ol man i skelim dispela hevi long 21 biktaun long Not Amerika ol i kisim save olsem namba bilong dispela lain man i go antap inap 7 pesen. Ol man i skelim dispela samting i tok, i gat 208,000 manmeri i no gat ples slip. Tripela biktaun bilong Amerika olsem Nu Yok na Sikago na Los Enjeles i insait long dispela 21 biktaun. Na insait long dispela lain 208,000 man, inap 69,000 samting bilong ol i gat sik longlong. Sampela nambawan kaunsil bilong ol dispela biktaun i tok dispela hevi i stap, long wanem, gavman i no givim planti mani long ol bilong lukautim ol dispela man i gat sik long tingting.
Paip Wara Long Libya Ol Man i Wokim
Wanpela nius (New Scientist) i tok: ‘Ol kamel i wokabaut long wanpela rot bilong bipo bipo, kirap long wesan long hap wes bilong Libya i go inap long biktaun Benghasi long nambis, na i gat nupela samting nau bilong stiaim ol i go. Nau i gat traipela paip wara i ran wan tausen kilomita samting long dispela rot bilong bipo. Braitpela bilong dispela paip wara i bikpela tru inap long wanpela ka inap ran i go insait long en.’ Longpela bilong dispela paip wara ol man i wokim i klostu wankain long Wara Rain [long Jemani]. Insait long 7-pela yia, long olgeta hap graun i no gat narapela wok ol ensinia i mekim i winim dispela. Dispela paip wara i kirap long ol hul wara ol i wokim long ples Sirte na em i save karim klostu 2 milion kubik mita wara long olgeta de. Na wara i save kamap long ol gaden na fam samting klostu long nambis em ol dispela fam i no gat wara moa long hul wara bilong ol. Pe bilong kisim dispela wara long wesan Sahara i no liklik, em bikpela pe tru. Long sampela hap ol i mas pamim wara i go antap long ol liklik maunten i winim 90 mita. Ol ensinia i ting insait long 50 yia dispela ol hul wara bai drai. Wanpela man (Tony Allen) i save gut long wara samting i tok, pasin ol i mekim i pasin longlong, long wanem, ol i mekim wok long dispela bikpela hap wara bilong wokim gaden na fam samting, em tasol. Olsem na taim dispela wara i pinis, em i pinis olgeta.