Sampela Tok i Kam Long Olgeta Hap
No Ken Kaikai Planti Sol
Sapos long olgeta wan wan de yumi no kaikai planti sol, dispela bai helpim yumi long daunim sik bilong klok o sik strok. Sapos ol man i no kaikai planti sol, dispela i moa win long kisim marasin sapos sik i painim ol. Wanpela lain bilong skul bilong ol dokta (St. Bartholomew’s Hospital Medical School) long Landon i skelim dispela samting na ol i raitim ripot bilong ol long nius bilong ol dokta. Ol i tokaut long ol man bilong wokim kaikai long ol faktori samting long ol i no ken putim planti tumas sol long kaikai bilong ol. Ol dispela lain i tok, sapos ol man i wok long faktori i no putim sol long mit tin na ol narapela kaikai long tin samting, sik bilong klok i no ken kisim planti man. Na tu, sik strok i no ken kilim planti man. Sapos olsem, orait, inap olsem 65,000 man long olgeta yia long Inglan i no ken i dai. Olsem na ol dokta i tok ol man i mas lusim dispela pasin long putim planti sol long kaikai taim ol i laik kaikai na tu, ol i mas wok long abrusim kaikai i gat planti sol long en.
Namba 666 i Pinis
Wanpela nius (Leaders) i tok gavman long Inglan i bin rausim namba 666 long ol namba-plet bilong ka. Planti man i tok em namba bilong Satan, olsem na ol i no laikim. Wanpela meri (Annette Welsh) em mausmeri long wanpela dipatmen bilong trenspot em i tokaut olsem, planti draiva, sapos ka o bas bilong ol i gat dispela namba 666 na ol i kisim bagarap, ol i tok em asua bilong dispela namba. Wanpela man bilong Wels i tok, wanpela wik bihain long ol i givim namba-plet long em i gat dispela namba 666 long en, marasin nogut i kamap insait long paip wara bilong em na bagarapim wara. Na tu, ol raskol i kam na stilim samting long haus, na wanpela trak i bamim ka bilong em na bagarapim tru ka. Long Kamapim Tok Hait 13:18 em i tok dispela namba 666 i makim wanpela wel animal na dispela i makim olgeta gavman politik long graun. Em i no tok dispela namba i mekim na bagarap i painim man, o i kamapim wanpela hevi long man. Nogat.
Ol i Tok, Pukpuk i Pinisim Kaikai Bilong Ol Man
Gavena bilong provins Amasonas i bin askim wanpela lain long Brasil i save lukautim wara, win, graun na ol animal samting, long givim tok orait long ol i ken sutim ol pukpuk. Bilong wanem em i askim olsem? Wanpela nius (Veja) i tok, nau i gat planti pukpuk na ol i wok long bagarapim sindaun bilong ol man. Long ples Namunda i gat planti pukpuk tru—long ol wan wan man i gat 200 200 pukpuk. Olsem na man i painim kaikai na pukpuk i painim kaikai, na planti taim pukpuk i win long painim kaikai. Dispela nius i tok moa, ol pukpuk i wok long kaikai ol pis taim man bilong painim pis i no kam yet, na tu pukpuk i wok long kaikai ol kakaruk na pik bilong ol man. Olsem na dispela gavena i tok, no gat rong sapos man i kilim ol pukpuk i save pinisim kaikai bilong man.
Bikbus i Wok Long Pinis
Wanpela nius (Perspectives) bilong ol saveman bilong lukautim ol wara na graun na win samting i tok, ‘Ol bikbus long ol ples hat long olgeta hap graun i wok long pinis hariap tumas. Bipo ol i ting long olgeta yia 11 milion hekta bilong bikbus bai pinis, tasol taim ol i skelim dispela samting ol i save, 16 i go inap 20 milion hekta bilong bikbus long ol ples hat bai pinis long olgeta yia.
Narapela As na No Ken Smok
Yumi save pinis pasin bilong smok inap givim sik bilong klok long man. Tasol nau ol man i skelim dispela samting ol i tok, smok inap mekim narapela samting nogut long skin—em inap pasim pen i toksave long man olsem em i gat sik bilong klok. Wanpela nius (Health) i tok olsem. Wanpela dokta (Michael Crawford) em bikman bilong wanpela asosiesen bilong lukautim ol man i gat sik long klok long Amerika, em i tok: ‘Sapos smok i pasim pen, ating klok inap bagarap tru paslain long taim dokta i helpim yu.’
Sik Kolera Long Afrika
Wanpela nius (Daily Times) bilong Naijiria i tok, long Janueri i go inap long Julai 1991 long Afrika i gat planti man i kisim sik kolera winim tru ol man i bin kisim dispela sik long yia 1990. Dispela nius i kamapim wanpela ripot bilong lain WHO (World Health Organization) i bin skelim dispela samting, na nius i tok dispela sik i kamap long 20 kantri long Afrika. Sampela bilong ol dispela kantri i no gat dispela sik bipo, tasol nau ol i gat. Kirap long Janueri 1991 i kam inap long nau 48,860 man i bin kisim dispela sik na 3,736 bilong ol i dai pinis. Long nau sik kolera i kamap bikpela long Saut Amerika tu.
Wanpela Mama i Pasim Laion Meri
Wanpela mama wantaim 2-pela pikinini man bilong em na wanpela poroman bilong ol pikinini i bin wokabaut insait long wanpela pak bilong ol animal long Botswana. Ol i wokabaut i go antap long wanpela liklik maunten bilong lukim haus bilong wanpela tarangau. Wanpela nius (Custos) i save stori long ol animal bilong bus i tok, taim ol i kamap long namel bilong dispela liklik maunten ol i harim pairap bilong wanpela laion baksait long wanpela liklik diwai. Olgeta i pret na nau ol i baut bilong ranawe, tasol dispela mama i tingim wanpela toksave em i bin kaunim bipo, em i tok—no ken ron. Dispela mama (Jill Olivier) em i baut na em i lukluk long pes bilong wanpela traipela laion meri. Dispela laion meri i stap 5-pela mita klostu long dispela meri wantaim ol pikinini. Nau dispela meri i tokaut long ol pikinini i sanap baksait long em long ol i mas sanap tasol, no ken meknais liklik. Em i tok: ‘Mi pret nogut tru, tasol mi save mi no ken tromoi ai i go long narapela hap, mi mas lukluk tasol long ai bilong dispela laion; nogut em i ron i kam long mi.’ Liklik taim tasol, olsem 2 minit samting, na dispela laion i wok long surik i go bek, tasol pes bilong em i lukluk yet long meri na ol pikinini. Dispela meri tu i wok long surik isi isi i go bek, tasol ai bilong em i lukluk yet long laion. Orait, nau laion i baut na ranawe. Dispela meri i givim toksave olsem: ‘Yumi no ken ting yumi ken wokabaut nating insait long bus; yumi no save wanem samting i stap. Na tu, em i gutpela long wokabaut wantaim wanpela em i save gut long bus.’
Asua Bilong TV
Planti sumatin em ol bai go long yunivesiti long Amerika, ol i no inap kaunim gut ol buk samting. Ol saveman i tok, asua bilong televisen na dispela samting i kamap. Long yia 1991 taim tisa i traim save bilong ol dispela sumatin, planti bilong ol i no inap kaunim gut ol buk. Bikman bilong edukesen long Kalifonia (William M. Honig) i tok: ‘Sapos yu sindaun na lukluk long televisen oltaim, orait yu no inap lain long kaunim gut ol buk.’ Tasol wanpela man (Michael Fitzmaurice) em i wok long wanpela asosiesen bilong redio na televisen samting (National Association of Broadcasters), em i tok: ‘Yumi save bikpela samting long lainim gut ol pikinini, em papamama i mas lusim hap taim long kaunim ol buk wantaim pikinini bilong ol. Maski ol i tromoi televisen bilong ol, sapos ol i no lusim taim bilong kaunim buk wantaim ol pikinini bilong ol, pikinini i no inap kaunim gut ol buk.’
Bikpela Samting Long Sindaun Bilong Sampela Long Yurop
Wanpela nius bilong Landon (The European) i bin givim askim long ol man long 6-pela kantri bilong Yurop bilong save long wanem samting i bikpela samting long sindaun bilong ol. Dispela nius i tok, ‘famili na laik bilong ol man i namba wan samting long ol dispela man long dispela 6-pela kantri.’ Na nius i tok moa, ‘Planti ol i laik bai ol man i ken stap fri na olgeta man i stap wankain, maski ol i bilong wanem skin na tok ples samting.’ Ol man bilong Yurop i laikim tru famili bilong ol, tasol ol i ting ‘marit i no bikpela samting.’ Na dispela tingting i strong long ol yangpela man na meri. Ol manmeri em dispela lain i bin givim askim long ol, ol i tingim wok mani na ol i pret long stap nating, tasol ol i ting mani i no bikpela samting tru long sindaun bilong ol. Dispela nius i tok, long ol ‘bikpela samting long sindaun bilong ol Yurop’ ol i no tingting liklik long lotu.
Blut i Gat Sik Long En
Nius (Veja) i tok, wanpela jas (Jose Eduardo Carreira Alvim) i kotim gavman bilong Brasil na Provins bilong Rio de Janero na tokaut olsem ol i mas givim mani long famili bilong wanpela man bilong pilaim musik (Francisco Mario de Souza) long wanem, taim haus sik i givim blut long em, em i kisim sik AIDS. Long 1988 dispela man bilong pilaim musik i bin dai. Dispela nius i tok moa: Gavena (Leonel Brizola) bilong provins Rio de Janero i tok ol bai givim mani olsem kot i makim. Ol i tok, em i mekim wanpela tok olsem: ‘Sapos mi dispela jas mi tu bai mekim wankain tok, olsem gavman i mas givim mani long famili bilong dispela man.’ Tasol gavman bilong Brasil i no amamas long dispela samting na ol i tok ol bai apil. Ating bikpela samting bai kamap long dispela kot bilong apil, long wanem, ol man i givim blut long 3,600 haus blut long Brasil, na ol dokta samting i glasim 70 pesen bilong dispela blut, tasol 30 pesen bilong en, nogat.