Kamapim Ol Nupela Traipela Diwai
Wanpela man long Kanada i raitim dispela stori bilong Kirap!
TAIM yu wokabaut namel long ol traipela diwai, ating bai yu kirap nogut long ol samting yu lukim, olsem ol liklik hap lait i sut i kam daun, na ol kain kain kala, na yu pulim klinpela win, na yu pilim olgeta samting i stap isi, olsem na dispela i givim amamas long yu.
Long Not Amerika i gat planti hap em ol bikpela diwai tasol i sanap. Ol kain kain traipela diwai i pulap long ol maunten na long ol ples daun. Ol diwai ol i kolim hemlok, na balsam, na pain, na sida, na sprus, na fer i save kamap bikpela long hia. Wanpela diwai ol i kolim Dakles, em inap go bikpela inap 90 mita!
Tasol i gat ol narapela samting tu i kamap long rot bilong ol dispela diwai. Ol man bilong katim diwai, na draivim trak, na wokim rot, na wok long somil, ol i save mekim wok mani bilong lukautim ol yet long rot bilong ol dispela diwai. Na ol i wokim kain kain samting long ol dispela diwai na ol man i baim. Olsem na ol man i save lukautim ol ples diwai ol i wok long painim ol nupela rot bilong hariapim ol dispela diwai long kamap bikpela na kamap planti moa. Bilong mekim olsem, ol i mekim wok long save bilong saiens long kamapim ol nupela diwai.
Bilong Wanem Ol i Kamapim Ol Nupela Diwai?
Olgeta wan wan diwai long bus i narapela narapela kain. Bikpela bilong en, na ol lip bilong en, na ol han bilong en, i narapela kain liklik long ol narapela. Na i gat sampela samting moa long en na em i narapela kain tu long ol narapela diwai long bus.
Sampela diwai i save go bikpela hariap, winim ol narapela. Sampela i strong na gutpela moa, winim ol narapela. Na sampela i no save bagarap long ol binatang nogut o sik. Ol dispela samting i bikpela samting long ol lain i save mekim wok bisnis long diwai.
Ol bos i lukautim ol ples diwai olsem bikbus ol i laikim ol diwai i save kamap bikpela hariap, na i no kisim sik, na i strongpela, na i no hatwok long katim na karim i go long somil. Ol diwai em bikpela bilong ol i wankain, ol i gutpela moa. Long 1850 samting ol diwai olsem i bin i stap, tasol ol man i katim ol pinis. Long nau ol diwai ol i katim i no bikpela tumas na ol i no go bikpela hariap. Olsem na em i wok bilong man bilong kamapim nupela diwai long kamapim ol diwai em ol i gutpela moa. Long hap Not-Wes bilong Pasifik ol i mekim wok bilong kamapim ol nupela diwai.
Ol i Mekim Olsem Wanem
Bilong kamapim ol nupela kain diwai, pastaim ol i mas makim sampela diwai. Long ol hap ol i makim pinis bilong planim ol nupela diwai, ol lain wokman i save draiv na lukim ol diwai bilong painim wanem kain diwai ol inap mekim wok long en bilong kamapim ol gutpela nupela diwai.
Bilong painim ol diwai olsem i hatwok tru. Ol diwai em ol i ting i gutpela i mas inapim sampela mak olsem—em i mas kamapim planti pikinini bilong diwai ol i kolim kon, em i mas kamap bikpela hariap, em i no ken krungut, em i no ken sik, na kain samting olsem. Tasol samting yu lukim inap giamanim yu tu. Dispela longpela na strongpela diwai yu makim, em i kamap bikpela hariap o em i bin i stap longtaim? Em i kisim gut san na wara winim ol narapela, o em i bikpela olsem, long wanem, mama bilong en tu i bikpela?
Taim ol i painim wanpela diwai em inapim ol dispela mak, ol i makim na givim namba long en. Tasol olsem wanem ol inap kamapim ol nupela strongpela diwai long dispela diwai? Ol i no save kamautim na planim long narapela hap o kisim ol pikinini bilong en na planim, nogat. Samting ol i mas kisim em wanpela han bilong dispela diwai. Tasol ol inap kisim olsem wanem?
Han bilong en i stap antap tru. Olsem na wanpela man i mas kisim gan na sutim. Ol i makim gutpela hap han bilong mama diwai i no gat sik, na ol i sutim na i pundaun. Nau ol i kisim dispela han diwai, na pasim long as bilong wanpela yangpela diwai na em i kamap olsem han bilong yangpela diwai. Ol i mekim dispela long ples bilong planim pikinini bilong diwai. Taim dispela han i kamap bikpela em bai wankain diwai olsem mama diwai na ol i save kolim ol klon.
Ol i makim gut ples bilong planim diwai na bai polen bilong plaua bilong ol diwai i stap nabaut long bus i no ken pundaun long ol. Taim ol klon i kamap bikpela, ol i karamapim ol plaua bilong en long pepa karamap na polen i no ken pundaun long ol. Ol i save pulapim polen long wanpela sut na sutim long ol plaua bilong klon. Ol nupela pikinini bilong diwai i kamap long dispela rot bai kamapim ol nupela lain diwai. Taim ol i planim wan wan pikinini bilong diwai ol i mas raitim toksave bilong olgeta samting ol i mekim na long wanem diwai stret ol i kisim polen, na ol narapela toksave. Dispela save i bilong helpim ol long bihain.
Ol bai kisim ol yangpela diwai i go planim long wanpela hap klostu long mama diwai bilong skelim ol taim ol i wok long i go bikpela. Sapos ol i kamap gutpela, orait bai ol i planim ol pikinini diwai bilong ol long narapela hap. Nau ol inap salim ol pikinini bilong diwai ol i kisim long ol dispela nupela diwai long K570 long wan wan kilogram. Tasol sapos ol i no kamap gut, orait ol mama bilong ol, em ol klon, bai ol i kamautim long ples diwai na tromoi, na ol i no inap mekim wok moa long dispela diwai ol i kisim han long en. Ol i mas hatwok gen long kirap painim ol nupela diwai.
Bilong mekim olsem bikpela hap taim i mas lus. Man bilong planim ol diwai olsem, em i no save lukim wanpela lain diwai em i bin planim i kamap bikpela paslain long em i dai. Ol i mas wet inap 10-pela yia samting bambai ol inap bungim planti pikinini bilong diwai em ol i kisim long ol diwai (sion) ol i bin planim long lain, olsem plantesin. Na ol i mas wet narapela 10-pela yia long kisim pikinini bilong diwai long ol nupela diwai em ol i planim gen. Nau ol i mas wet inap 50 o 60 yia samting bilong ol dispela diwai i kamap bikpela na ol i ken katim.
I Gat Ol Hevi
Olsem yumi tok pinis, sapos ol diwai i no kamap gut, bai bikpela hatwok i lus nating. Olsem na ol i save mekim wok long wan wan diwai tasol em ol i save ol i gutpela. Tasol i gat ol hevi tu. Em wanem kain ol hevi?
Olgeta wan wan diwai i narapela narapela kain. Sapos i gat wanpela o tupela kain diwai tasol, bai i no gat planti marasin jin bilong lukautim gut dispela diwai. Sapos dispela samting i kamap, i no hatwok long wanpela sik o binatang nogut i bagarapim wanpela lain diwai olgeta, o bagarapim wanpela bus olgeta.
Olsem na i gutpela sapos i gat planti narapela narapela kain diwai bambai i gat planti narapela narapela kain jin, maski planti i no save kamap bikpela hariap o sanap stret. Sapos i gat planti gutpela diwai na wanpela bagarap i kamap, bai olgeta diwai i no bagarap.
Olsem Wanem Long Bihain?
Maski ol i mas wet 50 yia moa bilong lukim wanem samting i painim ol diwai ol i wok long planim long nau, tasol bikpela samting em olsem bihain ol man inap katim na salim ol diwai bilong en hariap moa, winim bilong ol olpela diwai. Na sampela saveman i tok dispela kain pasin bilong planim diwai bai mekim namba bilong ol diwai i go bikpela moa long wanem wanem hap ol i planim. Na diwai i no inap sik hariap o binatang nogut i bagarapim, na bai i strongpela na i gutpela moa, na i karim planti gutpela pikinini bilong diwai, na ol dispela samting i bikpela samting long ples ol i lukautim ol diwai long en long Not-Wes Pasifik.
Taim tasol i olsem birua bilong man i planim ol nupela diwai. Bikpela taim i mas lus pastaim na bihain man i lukim wok bilong em i kamap gutpela o nogat. Ol diwai i save stap longpela taim winim yumi. Tasol Baibel i stori long wanpela taim bai dispela kain samting i no ken kamap. Em i tok: “Ol manmeri bilong mi bai i stap longpela taim tru, olsem ol strongpela diwai.” Na God i tok promis tu olsem lain bilong em bai i stap oltaim. (Aisaia 65:22; KTH 21:3, 4) Long dispela taim bai ol manmeri i gat bikpela taim bilong skelim ol gutpela samting bilong ol diwai na animal samting.
[Ol Piksa long pes 26]
Man i sutim han bilong wanpela diwai i kam daun