Pasin Bilong Rausim Bel—Bagarapim 60 Milion—Em Rot Bilong Stretim?
TAIM boipren bilong wanpela yangpela meri i gat 15 krismas i lusim em, em i krai na em i longlong nabaut na pret. Boipren i bin krosim em, long wanem, em i kisim bel. Sori tru, yangpela meri i ting boipren i laikim em.
Wanpela meri i bel hevi stret, long wanem, em i gat bel long namba 6 pikinini. Man bilong em i no gat wok mani, na long olgeta nait ol pikinini bilong tupela i no gat kaikai na ol i slip nating. Olsem wanem tupela inap lukautim narapela pikinini?
Wanpela meri i tokim dokta, ‘Nau em i no gutpela taim long mi kisim bel.’ Em i bin hatwok long kisim setifiket long kamap ensinia na nau em i laik mekim wanpela wok bilong holim oltaim. Na man bilong em i givim bel tru long wok loya bilong em. Olsem na tupela i no gat taim bilong lukautim wanpela bebi.
Sindaun bilong ol dispela manmeri i narapela narapela kain, tasol olgeta i tingting long mekim wankain samting—rausim bel.
Long nau ol bikpela tok pait i kamap long pasin bilong rausim bel. Long wok politik, wok dokta, na lotu, ol i resis long toktok long pasin bilong rausim bel. Long Amerika ol man i no orait long rausim bel ol i save mats. Na ol narapela i mats na tok em laik bilong meri yet long rausim bel. Na tupela lain ya i save tok pait long dispela samting long taim bilong eleksen, o long kot, o long haus lotu, o long rot.
Planti milion manmeri i stap namel long tok pait, olsem meri i mas karim pikinini o em inap rausim bel. Long nau planti manmeri i tok yumi mas i stap fri na bihainim tingting bilong yumi yet. Ol lain i orait long ol meri i rausim bel na ol i laik bai gavman i no ken tambuim dispela samting, ol i save raun na holim waia bilong hangamapim klos long en. Ol man i wok hait long helpim meri long rausim bel i mekim wok long kain waia olsem, na planti meri i kisim bagarap. Na lain i no laik bai ol meri i rausim bel, ol i save raun na holim ol botol i gat pikinini i stap blut yet insait long en. Ol i mekim olsem bilong ol man i ken tingim pasin nogut ol man i mekim long rausim planti milion pikinini long bel bilong ol mama.
Wanpela man, Laurence H. Tribe, i stori long dispela hevi olsem: ‘Ol man i tingim pikinini i stap long bel bilong mama i bikpela samting—em wanpela laip tru, na ol i krai krai, tasol ol i no tingim meri na hevi bilong em. Na planti narapela i tingim meri i gat bel na skin bilong em, na ol i tok meri yet i ken skelim wanem kain pasin em i laik mekim, tasol ol i no tingim pikinini long bel.’—Buk Abortion: The Clash of Absolutes.
Taim ol manmeri i tok pait long wanem pasin i stret, 50 milion i go inap 60 milion pikinini i stap long bel bai ol i dai long wanpela yia.
Wanem tingting bilong yu long rausim bel? Bai yu bekim ol dispela askim olsem wanem: Meri yet inap tokaut olsem em i ken rausim bel o nogat? Maski mama i gat bikpela sik o nogat, yu ting rausim bel i stret? Laip bilong pikinini i kirap long wanem taim? Man bilong wokim olgeta samting i gat laip i gat wanem tingting long pasin bilong rausim bel?
Pasin bilong rausim bel i no nupela samting. Ol Grik na Rom bilong bipo i bin mekim dispela samting. Na long Yurop long bipo, ol i bin mekim sapos mama i no pilim yet pikinini i stap long bel. Na nau long dispela taim ol man i no tingim moa stretpela pasin na ol i pamuk, na planti milion meri i kisim bel na ol i no laik karim pikinini.
Long 1963 samting ol meri i kirap na ol i strong long mekim ol samting ol i ting i stret ol i ken mekim, olsem kamapim pikinini o nogat. Sampela i tok, gavman i mas larim meri i rausim bel sapos man i bin reipim em, o wanblut i bin mekim pasin nogut long em na em i gat bel, o em i gat bikpela sik samting. Long nau i gat kain kain masin na ol dokta inap save, pikinini i stap long bel em i man o meri, na em i gat sik o nogat. Planti taim meri i rausim bel hariap, long wanem, dokta i ting mobeta meri i mekim. Na ol meri i winim 40 krismas ating ol i pret long karim pikinini nogut, olsem na ol i rausim bel.
Long ol kantri i stap rabis, planti meri i no inap kisim marasin bilong pasim bel, olsem na taim ol i kisim bel, ol i ting ol i no inap lukautim narapela pikinini. Na sampela meri i ting i no gutpela taim long kisim bel, olsem na ol i rausim, o ol i kisim save olsem pikinini long bel em meri, na ol i no laik karim pikinini meri.
Ol man i gat kain kain tingting long laip bilong pikinini i save kirap long wanem taim. Planti ol i tok, taim melek bilong man i bungim kiau bilong meri, em nau, laip bilong pikinini i kirap. Tasol i gat askim olsem: Dispela samting i stap laip, em wanem samting tru? Em hap blut tasol? Em wanpela pikinini tru? Sapos olsem, i stret em i ken i stap laip olsem ol narapela man o nogat? Orait, pikinini bilong diwai yar, em wanpela diwai yar o nogat? Pikinini long bel bilong mama, em wanpela man tru i gat laip o nogat? Tingim dispela: Sapos pikinini i no redi yet long lusim bel bilong mama, tasol mama i karim hariap, ol dokta bai wok strong long helpim pikinini long stap laip. Tasol long dispela haus sik yet ol dokta bai helpim narapela meri long rausim bel na pikinini i gat wankain mun olsem narapela! Na ating gavman i orait long ol dokta i kilim pikinini long bel, tasol ol i tok, sapos meri i karim pikinini na bihain em i kilim i dai, em i wanpela kilmeri.
Ol meri i tokaut strong olsem em laik bilong meri long kamapim pikinini o nogat, em ol meri i gat rot long kisim marasin bilong pasim bel. Na ol dispela kain meri i mekim pinis laik bilong ol na ol i kamapim pikinini. Tasol nau ol i laik rausim samting i bin kamap long laik bilong ol yet. Bilong haitim asua bilong ol, ol i tok: “Em skin bilong mi yet!” Tasol tru em skin bilong ol?
Wanpela buk (Abortion—A Citizens’ Guide to the Issues) i tok, taim pikinini i gat 12-pela wik long bel, “em i olsem liklik hap jeli na i no hatwok long rausim.” Taim meri i rausim bel, yu ting em i ‘rausim tasol liklik hap jeli’? Taim ol man i tok pikinini long bel em olsem hap jeli o blut tasol, ating dispela kain tok i bilong mekim pasin bilong rausim bel i olsem wanpela pasin i no gat rong na bel bilong mama i no gat tok, a?
Dispela liklik hap jeli o blut mama i laik rausim, em wanpela laip tru na em bai wok long go bikpela bikpela. Em i gat ol marasin kromosom i makim pikinini bai kamap man o meri, o mak bilong skin o pasin bilong em bai kamap olsem wanem. I no gat narapela pikinini bai kamap wankain olsem em. Wanpela profesa (A. W. Liley) i tok: ‘Yumi no ken tok, pikinini long bel em wanpela hap tasol bilong mama. Taim mama i kisim bel, skin bilong em na skin bilong pikinini i narapela narapela kain. Mama em wanpela laip na pikinini em wanpela laip.’
Pasin Nogut
Planti i no laik pasim bel, long wanem, ol i gat rot long go long klinik bilong rausim bel, na ol i amamas long mekim olsem.
Ol saveman i tok, nau skin bilong ol pikinini i go bikpela hariap, olsem na taim ol i pikinini yet, ol inap kamapim pikinini. Tasol yu ting ol i redi long mekim bikpela wok bilong lukautim dispela pikinini? Planti yangpela long Amerika i no stap nupela moa taim ol i gat 16 krismas. Na long olgeta 5-pela 5-pela i no winim yet 13 krismas, wanpela i no nupela moa. Na planti man na meri i no stap gut wantaim poroman marit bilong ol—man i prenim narapela meri o meri i prenim narapela man. Olsem na ol klinik bilong rausim bel i gat bikpela bisnis. Taim gavman i orait long ol meri i rausim bel, ol meri inap i go long haus sik na mekim, tasol dispela i opim rot na planti manmeri i pamuk.
Reip—o Sampela Samting Moa
Ol man i skelim dispela hevi i tok, wan wan meri tasol i kisim bel taim man i reipim em. Long Miniapolis long Amerika, ol i skelim 3,500 meri em ol man i bin reipim ol, na i no gat wanpela i bin kisim bel. Long kantri bipo ol i kolim Sekoslovakia, long 86,000 meri i rausim bel, 22 tasol i mekim long wanem man i bin reipim ol.
Tasol olsem wanem sapos dokta i tok taim mama i karim pikinini, skin bilong pikinini bai nogut? Taim sik samting i kamap sampela dokta i tok hariap long meri i mas rausim bel. Olsem wanem? Ol i save tru skin bilong pikinini long bel bai nogut? Planti papamama i save, tok bilong dokta i no stret, long wanem, taim mama i karim pikinini, skin bilong pikinini i gutpela. Tru, sampela papamama i gat pikinini em han lek i krungut o em i gat sik samting, tasol ol i amamas long lukautim pikinini. Long Amerika long olgeta wan handet wan handet meri i laik rausim bel, wanpela tasol i tingim tok bilong dokta na em i rausim bel.
Tasol sori tru, taim yu kaunim dispela stori, planti handet meri i bin rausim bel pinis. Dispela samting i kamap long wanem ol hap? Wanem samting i kamap long sindaun bilong ol man i insait long pasin bilong rausim bel?
[Rait long pes 4]
Mama: “Em skin bilong mi yet!”
Bebi: “Nogat! Em skin bilong mi!”