Marit—Sampela As na Planti i Brukim
WANPELA nius (Asia Magazine) i stori long pasin bilong katim marit long Hong Kong, em ol lain bilong Is na Wes i save sindaun wantaim. Dispela nius i tok: ‘Planti marit ol i no toktok gut wantaim, o stap gut long poroman, o tingting na pasin bilong ol long maritpasin i narapela narapela kain. Dispela i as bilong hevi i kamap insait long planti marit bilong ol Saina na bilong ol lain bilong Wes.’ Tasol dispela hevi i no stap long Hong Kong tasol, em i stap long olgeta narapela hap tu.
Ol man na meri i givim bel tumas long wok mani ol i no tingim gut famili bilong ol, olsem na famili i no save toktok gut wantaim. Taim papa i kam long haus skin i les, olsem na em i no toktok, em i sindaun tasol na kaunim niuspepa. Junichi na meri bilong em i gat 3-pela haus kaikai. Tupela i kirap wok 8 klok long moningtaim i go inap long 10 klok nait. Tupela i no wok wantaim—Junichi i wok long wanpela haus kaikai na meri bilong em long narapela. Junichi i tok: ‘Mitupela i no save toktok wantaim olsem tupela marit.’ Dispela i bin kamapim bikpela hevi long marit bilong tupela.
Narapela samting i save brukim marit em tingting bilong ol manmeri long prenim narapela poroman. Planti i save mekim. Wanpela lain i givim ol askim long sampela marit long Japan, na ol i kisim save olsem: Inap 20 pesen bilong ol man na 8 pesen bilong ol meri i bin mekim maritpasin wantaim narapela poroman long 1992. Sampela meri Japan i wok mani na ol i save prenim ol man. Ol i ting sapos man bilong ol i kisim save long samting ol i mekim, maski, ol bai katim marit. Long nau ol man i no save tingim dispela kain pasin.
Long nau ol man i tingim skin bilong ol yet tasol. Na planti marit tu i no tingim laik bilong poroman. Dispela kain tingting i mekim na ol marit i no pas gut wantaim, olsem na ol i katim marit. Kiyoko i tok: ‘Marit bilong mipela i no strong. Wantu na mipela inap bruk. Taim mi marit nupela, man i tokim mi long stap olsem wanpela masin—samting em i laik bai mi mekim, mi mas mekim tasol. Sapos em i no gat hevi, mi stap orait. Tasol taim hevi i kamap, em i no laik kamapim popaia bilong em—em bai tok, asua bilong ol narapela man. Tasol mi tu i gat hap asua, long wanem, mi save bikhet long man bilong mi. Mi hatwok tru long daun long em taim em i no mekim stretpela pasin long mi.’
Sampela samting moa i as na ol man i katim marit—olsem kros pait, na spak, na hevi long mani, na kisim hevi long ol tambu, na pasin bilong bagarapim tingting bilong poroman.
Wanem As na Ol i Katim Marit?
I gat kain kain as na ol man i katim marit, tasol i gat ol narapela samting i mekim na pasin bilong katim marit i go bikpela moa long olgeta hap. Ol man bilong Is i tok, tingting na pasin bilong Wes i bagarapim tingting na pasin bilong ol na hevi i kamap. Tasol nau tasol ol man bilong Wes i orait long pasin bilong katim marit. Bipo i no olsem. Nau pasin bilong katim marit i go bikpela moa long Amerika na Briten. Wanpela man (Andrew J. Cherlin) bilong wanpela lain i save skelim ol hevi bilong mani na pasin bilong ol man, em i tok, ol i no save tru wanem samting i mekim na nau planti man i katim marit. Tasol em i ting, nau planti meri inap lukautim ol yet, long wanem, ol i wok mani, na tu, tingting bilong olgeta lain man long olgeta samting i senis.
Nau long Amerika na ol kantri i gat planti wok bisnis long en, planti meri marit i wok mani. Tasol i no planti man i save helpim meri long wok bilong haus, olsem na sampela meri i bel hevi na tok: ‘Olgeta meri i save wok mani i mas i gat meri bilong mekim ol wok bilong haus.’
Wanpela buk (The Changing American Family and Public Policy) i tok, ol meri i save wok strong long wasim laplap, klinim haus, kukim kaikai, lukautim ol pikinini, tasol long Amerika ‘planti man i amamas long les nabaut tasol.’ Dispela i no save kamap long Amerika tasol, em i kamap long olgeta hap. Long Japan, taim planti man i lusim ples wok, ol i no go long haus, ol i go bung wantaim sampela wanwok na amamas wantaim. Ol i tok, ol i mas mekim olsem na ol i ken pas gut wantaim ol wanwok, tasol ol i no ting long pas gut wantaim famili bilong ol. Ol man i tok, em wok bilong ol long lukautim famili long ol samting bilong skin, olsem na i no stret sapos meri pikinini i toktok planti long samting ol i mekim. Tasol nau planti meri i wok mani, olsem na dispela tingting bilong ol man i no save helpim dispela pasin bilong ol.
Wanpela nius (Journal of Marriage and the Family) i tok, nau tingting bilong ol man i wok long senis. Bipo ol i ting marit i bilong oltaim oltaim, tasol nau nogat, olsem na planti marit i bruk. Ol marit long nau i no tingim tok promis bilong marit olsem tupela bai pas “inap long olgeta taim tupela i stap laip long graun.” Maski ol i marit nupela, ol i wok long painim narapela poroman i winim poroman marit bilong ol. Sapos ol nupela marit i gat dispela kain tingting, olsem wanem marit bilong ol i ken strong?
Ol man i save long tok bilong Baibel ol i no kirap nogut long dispela senis i kamap. Baibel i tok, kirap long yia 1914 yumi stap long “taim bilong las de” na “planti hevi nogut tru bai i kamap. Ol man bai i laikim ol yet tasol, . . . na ol bai i no tok tenkyu . . . Ol bai i givim baksait long ol pasin bilong God. Ol bai i no save long pasin bilong i stap pren bilong ol arapela, na taim ol i kros, bai i no gat rot bilong pinisim kros bilong ol.” (2 Timoti 3:1-3) Olsem na sapos man o meri i laikim em yet tasol na poroman nogat, o em i mekim pasin i no stret na i no stap gut wantaim poroman, o kros wantaim em na i no inap stretim wanpela tok insait long marit, ol bai katim marit, long wanem, ol bai ting dispela tasol bai pinisim hevi bilong ol.
Ol i Stap Amamas Moa?
Planti taim katim marit i no rot bilong i stap amamas.a Inap 15 yia wanpela savemeri, em Judith Wallerstein, i bin skelim 120 man na meri i bin katim marit, na em i tok: ‘Katim marit i giamanim ol man. Long lo bilong gavman tupela inap katim marit, tasol dispela i no pinisim pen na bel hevi bilong ol.’ Dispela meri i kisim save olsem, maski ol dispela man na meri i bin katim marit 10-pela yia i go pinis, planti bilong ol i bel hevi yet.
Taim papamama i katim marit, pikinini i save kisim bikpela bel hevi. Dispela savemeri (Wallerstein) i tok, hevi i bin kamap long klostu olgeta pikinini bilong ol dispela 120 papamama i bin katim marit, na ol i bin ting dispela ol kain hevi i no inap kamap. Sampela pikinini i ting ol i no bel hevi taim papamama i katim marit, tasol bihain taim ol i go bikpela na painim poroman, ating dispela bel hevi bilong ol bai kamap long ples klia.
Tasol yumi no ken ting sapos marit i bruk i no gat wanpela long famili i no ken i stap amamas; sampela i stap amamas. Bihain long tupela i katim marit, poroman i no gat asua em bai bel hevi tumas na em i no amamas long em yet, tasol isi isi bel i orait bek na bihain tingting na bel bilong em i strong moa.
Man bilong wanpela meri i lusim em na prenim narapela meri. Meri i pilim tru rong man i mekim long em na em i bel hevi na belhat. Bihain, taim bel bilong em i kol, em i tok: ‘Nau long bel mi pilim olsem mi narapela kain meri. Tingting bilong mi i senis olgeta.’ Na em i givim tok bilong helpim ol narapela olsem: ‘Isi isi wok long save gut long yu yet. Ol marit i save daunim laik bilong ol yet, long wanem, ol i tingim laik bilong poroman. Tasol bihain long katim marit, yu mas tingim ol samting yu yet i laikim. Yu no ken pasim bel, yu mas kamapim bel na isi isi wok long winim bel hevi.’
Nau ol man i save, katim marit i save kamapim planti hevi, olsem na sampela i no laik katim marit. Wanpela nius (Time) i tok, sampela saveman bilong helpim ol manmeri i gat hevi long marit i save strongim ol long stap wantaim, maski ol i gat hevi. Wanpela man (David Elkind) bilong Yunivesiti Tufts i tok: ‘Katim marit i wankain olsem lek bilong yu i bruk. Maski lek bilong planti man i bruk, i no olsem lek bilong yu i no pen—em i pen.’
Pasin bilong katim marit i no ken stretim olgeta hevi, olsem na wanem rot i gutpela bilong stretim ol hevi insait long marit?
[Ol Futnot]
a Sapos wanpela i katim o brukim marit long lo bilong gavman, ating dispela inap helpim em sapos poroman i save paitim em nogut tru o em i no lukautim em long ol samting bilong skin.
[Piksa long pes 7]
Planti marit long nau i hatwok long toktok gut wantaim