Nialalan—Ples Paradais Man i No Bin Bagarapim
WANPELA MAN LONG SAUT AFRIKA I RAITIM DISPELA STORI BILONG KIRAP!
MIPELA 8-pela man bilong biktaun i amamas tru long dispela ples!
Mipela stap pinis long Nialalan, em bikpela hap ol man inap wokabaut long lek long en. Em i stap long hap not long Kruger Nesenel-Pak long Saut Afrika. Nem Nialalan i kam long dispela naispela animal antelop yu lukim antap long piksa—em niala man.
Em nait pinis na mipela sindaun klostu long paia na kaikai abus bilong bikbel. Long bus klostu i gat ol elefan, laion, lepat, bikbel na sampela gutpela animal moa. Tasol mipela i no pret. Tupela man bilong lukautim dispela hap i save lukautim mipela. Na mipela save, planti man i no kisim bagarap long dispela hap olsem ol i kisim long ol biktaun i gat pasin raskol, o long haiwe i gat planti ka i ran long en.
Kobus Wentzel em nambawan man i lukautim mipela na em i askim mipela: ‘Yupela i harim krai bilong tarangau bilong nait?’ Nau em i kirap na mekim wankain krai—prrrrup. Em i tok: ‘Em nau. Planti taim mipela inap harim krai olsem long dispela hap. Tumora taim yumi wokabaut i go bai mi soim sampela pisin long yupela, olsem na i gutpela sapos yupela karim buk pisin i kam wantaim yupela.’
Nialalan i ples paradais tu bilong ol man i laik kisim save long ol gutpela diwai bus samting. Wan wan ples tasol i gat kain kain diwai na gras samting olsem Nialalan. Wanpela buk (Illustrated Guide to the Game Parks and Nature Reserves of Southern Africa bilong Reader’s Digest) i tok: Long hap not bilong Kruger Pak, ‘i gat 9-pela bikpela hap graun i bung wantaim—ples tais wantaim bus i no gat wara, na bikbus wantaim ples kunai, na ples ston wantaim wesan.’ Inap 400 skwea kilomita bilong dispela hap em Nialalan, ples ol i makim bilong man i ken wokabaut long en. Liklik lain man i lukautim dispela hap—ol tasol i stap. No gat rot bilong ol turis.
Taim Kobus i kai- kai em i hatwok, long wanem, mipela givim planti askim long em. Bipo em i bin go long Yunivesiti Bilong Pretoria bilong kisim save long ol samting bilong ol animal na ol diwai samting, na em i winim bikpela namba. Kwiktaim mipela save em i mekim wok long save bilong em.
Mipela i askim em: ‘Olsem wanem? Yu bin kisim birua long ol animal bilong bus?’
Kobus i tok: ‘Sampela taim ol animal i giaman na ranim mi. Tasol mi no bin bungim wanpela animal i laik kilim mi i dai.’
‘Sapos wanpela laion i ranim yu, olsem wanem yu save em i no laik bagarapim yu?’
Kobus i tok: ‘Sapos em i ran i kam, tasol 4-pela o 5-pela mita klostu long mi em i sanap, mi save.’
Ol man bilong lukautim ol animal olsem Kobus, ol i lain pinis long no ken pret taim wanpela animal i ranim ol. Kobus i tok: ‘Ol i laik pretim yumi. Na dispela i kamap sapos yumi bungim laion mama wantaim pikinini bilong em o yumi bungim laion man taim em i prenim laion meri. Taim animal i ran i kam long yumi bilong pretim yumi, i olsem em i tok: “Yupela brukim lo. Em ples bilong mi. Klia!” Tasol mi sanap na redim masket. Long tingting mi save makim wanpela hap. Sapos animal i brukim dispela hap, orait, mi mas sutim em. Tasol i no gat wanpela taim wanpela animal i brukim dispela hap mi bin makim long tingting, olsem na mi no bin kilim wanpela animal taim mi wokabaut.’
Mipela save Kobus em i no man bilong kilim nating animal na hangamapim het bilong en long banis samting. Mipela amamas, long wanem, em i save tingim gut ol animal bilong bus. Tasol nau em nait na mipela mas kirap kwik long moningtaim. Mipela tok gutnait na go long ol 4-pela liklik haus bilong mipela. Ol i bin wokim rup bilong ol haus long morota na ol i sanap long pos.
Klostu long 5 klok moningtaim, man bilong kukim kaikai, em Wilson, em i kirapim mipela. Mipela kaikai pinis na bihain mipela draiv i go inap long hap mipela bai kirap na wokabaut long lek. Mipela amamas long san i no lait strong. Long taim bilong san, sampela de san i strong na winim 40 digri Selsias.
Sampela bilong mipela i no bin raun bipo long kain ples olsem. Mipela pret liklik, nogut mipela i krungutim wanpela snek o wanpela animal i ranim mipela. Tasol kwiktaim pret bilong mipela i pinis, long wanem, mipela kirap nogut long lukim bikpela hap i go i go na ol diwai i pulap long en. Planti pisin i singsing na ol binatang i krai. Na mipela amamas long pulim gutpela win!
Nambatu bilong Kobus em Ellion Nkuna. Taim mipela wokabaut tupela i save sanap na makim sampela samting bilong mipela i ken lukim, olsem wanpela kain lain anis o mak bilong lek bilong animal. Mipela kamap long wanpela diwai na haus bilong waitpela anis i banisim namel bilong en. Kobus i tok: ‘Em diwai bilong dispela ples yet. Planti i save kru long haus bilong waitpela anis. Samting dispela anis i mekim i putim gutpela gris long graun, na dispela i helpim diwai.’
Mipela wokabaut wanpela aua na nau mipela lukim wanpela diwai i slip long graun, em elefan i bin daunim long graun. Kobus i tok: ‘Dispela em wanpela strongpela diwai, tasol em i no inap pasim elefan. Planti taim elefan i save mekim olsem. Ating yupela i ting dispela i no gutpela pasin, a? Tasol sampela mun bihain dispela diwai bai bagarap olgeta. Taim diwai i wok long sting em i kamap olsem kaikai bilong planti liklik binatang, na gutpela marasin bilong diwai bai go insait long graun.’
Wanpela man i tok: ‘Sapos ol elefan i kamap planti, ating dispela hap bai kamap ples kunai, a?’
Kobus i tok: ‘Yu tok stret. Olgeta diwai bai pinis. Long Kruger Pak mipela larim 7,500 elefan i stap. Inap long nau mipela ting dispela ples i no inap long sampela elefan moa.’
Nau wanpela man i lukim mak bilong lek bilong wanpela animal. Mi no tingting gut na mi tok: ‘Em mak bilong wanpela lepat!’
Kobus i tok: ‘Nogat. Em mak bilong hai-ina. Mak bilong lek i longpela, na yu inap lukim mak bilong kapa bilong pinga, long wanem, hai-ina em olsem dok—em i no inap pulim kapa bilong pinga i go insait. Na sapos yu lukim dispela mak na mak bilong lepat o laion samting, yu inap save tru, dispela i no mak bilong bikpela pusi. Lek bilong pusi daunbilo i raunpela na yu no inap lukim mak bilong kapa bilong pinga, long wanem, em inap pulim kapa i go insait. Na sapos yu lukim dispela mak hia bilong hai-ina, long baksait yu inap lukim tupela mak, tasol bikpela pusi i gat 3-pela mak.’
Bel bilong mipela i singaut long kaikai. Mipela ol man i bin karim kaikai long ruksak, olsem na mipela olgeta i sindaun long wanpela bikpela haus bilong waitpela anis na kaikai. Bihain Kobus i strongim mipela long wokabaut i go antap long wanpela liklik maunten. Namel long maunten mipela sindaun long sampela ston na malolo. Mipela amamas long lukluk i go daun long bikpela hap graun em bikbus i pulap long en. Bikbus i go i go inap long kil bilong wanpela maunten i stap longwe tru. Kobus i tok, long taim bilong yumi i no gat wanpela man i bin raun long dispela hap. Tasol taim mipela kam antap long liklik maunten mipela kirap nogut long lukim wanpela liklik rot na mipela ting planti man i bin wokabaut i go i kam long en.
Kobus i tok: ‘Em rot bilong elefan.’
Tasol mi ting: Olsem wanem em i save em rot bilong animal tasol? Taim mi tingting olsem, Ellion i painim wanpela olpela tit bilong elefan.
Kobus i tok: ‘Ating dispela tit i gat planti krismas.’
Mi tok: ‘Olsem na yumi save man i no bin wokabaut long dispela hap inap longtaim, long wanem, sapos man i painim wanpela gutpela samting olsem, em bai holim.’ Ellion i putim tit insait long ruksak bilong em bilong givim long ol man i bosim Kruger Pak.
Klostu belo na mipela lukim Lan-Rova. Mipela i bin wokabaut 11-pela kilomita. Long kem mipela amamas long kaikai ol samting Wilson i bin redim. Mipela slip liklik na bihain long belo bek mipela wokabaut arere long wara Luvuvu.
Em gutpela ples tru—planti bikpela diwai na bus. Mipela lukim diwai sikamo-fik, em namel bilong en i krungut. Mipela lain long nem na sampela samting moa bilong kain kain diwai. Bihain mipela abrusim sampela monki ol i hait i stap insait long bus na was long mipela. Nau mipela sindaun long wanpela ston na lukluk i go long wara.
Taim mipela harim wara i ran i go, Ellion i tokim mipela long lukim 4-pela niala meri ol i wokabaut i kam long wara baksait long mipela. Gutpela tru win i kam long mipela, olsem na ol niala i no inap harim smel bilong mipela. Mipela lukluk i go long dispela ol naispela animal, em sampela taim ol i sanap na kaikai ol lip bilong diwai. Inap 10-pela minit samting mipela lukim ol na nau wanpela i lukim mipela. Em i singaut na olgeta i ranawe.
Nau sampela bilong ol monki bipo mipela i lukim, ol i kam klostu liklik long mipela. Mipela harim wanpela pikinini monki i bikmaus tru. Ating mama i paitim em, long wanem, em i kam klostu long mipela.
Klostu tudak, olsem na mipela i mas go bek long kem. Taim mipela kamap pinis ren i kam daun. Mipela kaikai insait long wanpela naispela haus win ol i bin wokim rup bilong en long morota. Mipela harim ren i pundaun na krai bilong ol samting insait long bus. Mipela save sampela animal bilong bus i stap klostu, olsem na mipela kirap na toktok gen long ol laion na askim Kobus hamas taim em i bin sanap long ai bilong wanpela laion taim em i wokabaut.
Em i tok: ‘Ating 70 taim samting.’
‘Taim yu bungim laion olsem, wanem samting i kamap?’
Kobus i tok: ‘Mi kirap nogut, na laion tu. Mi inap wokabaut i go olsem nau yumi bin mekim long san, na mi ting mi bai bungim ol animal em planti taim mi save bungim, tasol nogat—mi bungim wanpela lain laion i malolo aninit long diwai. Nau ol i lukluk long mi na ai bilong ol i go bikpela, long wanem, ol i kirap nogut long lukim man.’ Kobus i lap na tok: ‘Ating ai bilong mi tu i go bikpela. Tasol mi save tokim ol man i wokabaut wantaim mi—“Hariap! Lukim ol!” Nau laion bai singaut 2-pela o 3-pela taim na ol i wokabaut i go. Tru, yumi pret long laion, tasol ol i pret moa long yumi.
‘Tasol sampela taim mi bungim ol laion meri i gat pikinini na pasin bilong ol i narapela kain. Ol i no singaut—nek bilong ol i pairap olsem ol i kros, na tel bilong ol i meknais. Mi save apim masket na tokim ol man i stap wantaim mi long sanap i stap na no ken meknais liklik. Nau isi isi mipela olgeta i wokabaut i go bek, olsem gostan, tasol ai bilong mipela i lukluk i go long ai bilong laion. Mipela i no givim baksait long en.’
Long de bihain mipela wokabaut insait long wanpela naispela baret i no op tumas na em i stap long as bilong maunten. Tupela arere bilong en i ston. Bihain mipela kamap long wanpela liklik maunten i gat hul i go insait long en. Paslain long mipela wokabaut i go antap, Ellion i tromoi wanpela ston i go insait long hul. Ston i pairap nogut tru. Bihain em i tokim mipela olsem: ‘Mi bin tromoi ston, nogut laion o narapela animal nogut i stap insait long hul.’
Kobus i tok: ‘Sapos mipela i no mekim olsem, yumi inap bungim wanpela animal nogut na dispela bai putim bikpela hevi long yumi.’ Insait long hul, mipela lukim wanpela piksa long banis ston—em piksa bilong wanpela jiraf em wanpela Busman i bin malenim. Kobus i tok, em i ting ol i wokim dispela piksa inap 200 yia i go pinis.
Taim mipela wokabaut mipela lukim sampela lain jiraf na wildebis na sibra. Sapos yu stap long ka yu inap go klostu long ol, tasol taim yu wokabaut, win i karim smel bilong yu i go long ol, olsem na ol i ranawe. Mipela harim pairap bilong lek bilong ol sibra i stap longwe liklik na ol i ranawe, na mi tingim tok tru bilong Baibel: “Olgeta animal bilong graun na ol pisin na ol pis, bai ol i pret long yupela, na yupela bai i bosim ol.”—Stat 9:2.
Wantu Ellion inap lukim ol animal na em inap toksave long mak bilong lek bilong animal, olsem na mipela i tingim save bilong em. Em bilong lain Songa na dispela lain i gat nem long bihainim raun bilong ol animal. Mipela askim em long dispela samting.
Em i tok: ‘Mi lain taim mi manki yet na mi lukautim ol bulmakau.’
Bihain taim mipela mekim laspela wokabaut long apinun, Ellion i tokim mipela long harim singaut bilong ol hipopotamus. Nau mipela kamap long wanpela hap klostu long wara na tru tumas, insait long wara i gat wanpela lain hipopotamus. Planti i tok, hipopotamus em animal nogut, winim ol narapela animal long Afrika. Tasol mipela bilip long Kobus na Ellion, long wanem, ol i save gut long wok bilong ol. Mipela sindaun arere long wara na stap isi na lukluk long ol hipopotamus. Planti taim het bilong wanpela i kam antap na bihain het i go insait long wara. Taim mipela ting hipopotamus i go pinis, wantu het i kam antap na em i pulim win strong tumas na rausim wara long tupela bikpela hul bilong nus. Nau olgeta i singaut wantaim na opim bikpela maus bilong ol.
Inap 30 minit mipela amamas long lukim dispela samting, olsem na i hatwok long lusim ol, tasol tudak i laik kamap. Long apinun mipela sindaun klostu long paia na stori long ol gutpela samting mipela i bin lukim insait long 2-pela de. Mipela amamas long save i gat sampela gutpela ples yet long graun olsem dispela ples. Na mipela amamas long save, bihain, olsem Baibel i tok promis, God bai mekim sampela samting na graun i no ken bagarap olgeta. Long dispela taim Nialalan na graun olgeta bai amamas long tok promis bilong God: “Harim. Mi mekim olgeta samting i kamap nupela.”—KTH 11:18; 21:3-5; Aisaia 35:5-7.